Atmanand Prakash Pustak 057 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531658/1

Page #1

SHRI AIMANAND
PRAKASH
- રર
: 'વે છે.
લક્ષમીનો પ્રભાવ
लक्ष्मि ! क्षमस्व वचनयिमिदं दुरुस्तमंधीभवंति पुरुषास्तदुपासनेन । नो चेत्कथं कमलपत्रविशालनेत्रो नारायणः स्वपिति पन्नगमागतल्पे ।
હરિણીત
હું લફ મી, આ અપશbદ માટે તું ક્ષમા કરજે મને, તારા ઉપાસનથી ખરેખર આંધળા લોકો બને; નહિ તો કમલપત્ર સરખા નેત્રવાળા શ્રી હરિ, સિંધુ વિટો કે કેમ પોઢે સપની શમ્યા કરી.
પુરતક ૫૭
છે. પ્રકાશ :શ્રી જન સંતા નાનંદ સંતની
coilcloLDie
ફાગણ
અંક પ.
સ', ૨૦૧૬

Page #2

विषयानुक्रम
૧ સુભાષિત ૨ વરાન્ચ -૫૬
(મુનિરાજશી હામીસામ ૨જી ) ૩ જ્ઞાનની પ્યાલી
( પાદરાકર ) ૪ શ્રી નવપદજીનું સ્તવન
(મુનિરાજશ્રી લકમીસાગરજી ) ૫ ઝરણું"
( શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ્ર સાહિત્ય & ”) ૬ ચૈત્યવંદન-ચતુવિ શતિકા ( ૫, શ્રી સુશીલવિજયજી ) ૭ ચર્મચક્ષુ અને જ્ઞાનચક્ષુ ( શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ ૯ સાહિત્યચંદ્ર ” ) . ૮ પાંચમી અન્યત્વ ભાવના
( મુનિરાજશ્રી લમીસાગરજી ) ૯ સાળ રાગ સંબંધી આગમિક ઉલ્લેખા ( હીરાલાલ ર. કાપડીયા M A ) કે ૧૦ સ્વીકાર ૧૧ સમાચાર સાર
તા.
૭૧
ઉકે
૭૬
૫. ૩
રજીસ્ટ્રેશન એફ ન્યુઝપેપર્સ (સેન્ટ્રલ રૂલસ ૧૫૬ અન્વયે “આત્માનk
પ્રકાશ” સંબંધમાં નીચેની વિગતે પ્રકટ ફરવામાં આવે છે ૧ પ્રસિધ્યિસ્થળ-ખારગેટ, ભાવનગર ૨ પ્રસિદ્ધિક્રમ-દરેક મહિનાની પરમી તારીખ ૩ મુદ્રકનું નામ- હરિલાલ દેવચંદ્ર શેઠ
કયા દેશના-ભારતીય, ઠેકાણ'- આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગર ૪ પ્રકાશકનું નામ શ્રી જૈન આત્માનદ સભાની વતી, ખીમચંદ ચુપક્ષી
શાહ- ભાવનગર ક્યા દેશના ભારતીય, ઠેકાણુ -ખારગેટ, ભાવનગર ૫ તંત્રી મંડળ–શ્રી ખીમચ ચાંપશી શાહ, શ્રી વિશ્ન કદી ક મૂળચંદ શ્રાદે,
શ્રી હરિલાલ દેવચંદ શેઠ યા દેશના-ભારતીય, ઠેકાણુ-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ૬ સામયિકના માલિકનું નામ-શ્રી જૈન આત્માનદ સભા-ભાવનગર
અમે આથી અમે જાહેર કરીએ છીએ કે ઉપર આપેલી વિગતે અમારી જાણ અને માન્યતા મુજબ બરાબર છે. તા ૧૩- ૩-૧૯૬૦.
ખીમથદા ચાં, શાહ વિઠ્ઠલદાસ મૂ" શાહ હરિલાલ દે, શેઠ

Page #3

\
\
વર્ષ ૫૭ મું]
ફાગણ તા. ૧૫-૩-૬૦
[ અંક ૫
सुभाषित
यथा चतुर्मिः कनकं परीक्ष्यते निघर्षणच्छेदनतापताडनैः। तथा चतुर्भिः पुरुषः परीक्ष्यते ज्ञानेन शीलेन गुणेन कर्मणा ॥
(મનહર ) કલેટી કાઢીને કાપે તપાવીને ટીપે પછી, કનક પરીક્ષા એમ ચાર રીતે થાય છે પુરુષ–પરીક્ષા પણ એવી રીતે જગતમાં, ચાર ઉપાયથી કરી સહેલથી શકાય છે; જ્ઞાન જેવું શીલ જેવું સદ્દગુણે જોવાય પછી, પછી જેવું કામ તેના થકી કેવાં થાય છે; એ ચારમાં ઉત્તમ જણાય જે ઉત્તમ કે માનવી તે, સે ટચના સુવર્ણની તુલ્ય તે ધરાય છે.

Page #4

વૈરાગ્ય પદ
રચયિતા– મુનિરાજશ્રી લક્ષ્મીસાગરજી
(રાગ –તમે માયા જાળમાં) તમે માયાની જાળને, છોડી જંજાળને, જપીલે પ્રભુ ગુણગાનને ચાર ગતિમાં ભમતા રે આજે, મને માનવભવ સુકારે શાને મુંઝાઓ માયામાં, એ તે કૂડી આ કાર્યમાં
જપીલે પ્રભુ ગુણગાનને ચાર દિનની આ તે છે ચાંદની પછી માટી થશે જિંદગાની મત પુલાઓ મેહમાં, બેટા આ લેજમાં
જપીલે પ્રભુ ગુણગાનને કેઈ ગયા ને કેઈ જાય છે
તું શીદ મને મલકાય છે? શાને ભલે તું ભાન, માયામાં ગુલતાન
જપીલે પ્રભુ ગુણગાનને તારા જીવનને તું તે અજવાળ ધમ જીવનમાં સાચું રખવાળ એનું લેને તું શરણ સંસાર લે તરણ
જપીલે પ્રભુ ગુણગાનને છેડી દેને તું કાર્ય મૂડું કહે લક્ષમીસાગર થાશે રૂડું છે બાજીરે હાથમાં, લે ભાતું તું સાથમાં
જપીલે પ્રભુ ગુણગાનને

Page #5

જ્ઞાનની પ્યાલી
પીધી પીધી અમિ રસ ખ્યાલી–ગુરુજી એપાઇ છે જ્ઞાન પ્યાલીની રામરામ લાલી ખુમારી છાઇ છે. ચઢી ખુમારી આનદ મ હવે ન ઉતરે ઉગારી રે. જગત ભુલાવું, સત્ય તુહિ તુRsિ· વાગી સિતારી જ્ઞાનની પ્યાલી અનુભવ કાફી, પ્રેમ મશાલા ભારી રે ! ગુરુજી યાન અગ્નિથી ખૂખ ઉકાળી, સંતજનાને પ્યારી ! ગુરુજીયામૃત ભક્તિ પાત્રમાં, સર્વ સમર્પણુ ધારી રે! ગુરુજી ડાય પાત્ર તે સ્હેજે પામે, અજર અમર કરનારી, પ્યાલી પીતાં એર ખુમારી, જન્મ મરણ ટાળી રે ! ગુરુજી પ્રભુ પિછાન કરાવે પળમાં, એ સદ્ગુગુરુ મલિહારી, આનă શાંતિની ઘેન ચઢે ને લિડા ઢે અજવાળી રે ! ગુરુજી મણિમય મસ્ત ફૂંકીરી વ્યાપે, બ્રહ્મ ખુમારી નિહાળી ! ગુરુજી
પારાકર
શ્રી નવપદજીનું
સ્તવન
( શાક મહિના કામને તે અણુછાજતાં કાણુગાર ) શરદ પૂનમની ચાંદની ને, ચમકી માઝમ રાત નવપદ્મના પ્રભાવથી ૨, ઊચું રૂડું પ્રભાત
રાજા થયા રે શ્રીપાળ–રાજા, ૧ કંચન વરણી દેહડી, કાઢ ગયે તતકાલ
સદ્ગુરુ વચન પાલતા રે, જીવન ઝાકઝમાલ–રાજા. ધ કરતાં જીવને રે, સટ નવી ડાય દેવગુરુની સાધના હૈ, સિદ્ધચક્રમાં જોય-રાજા. ૩ આ ભવ ને પરભવમાં રે, નવપદજી આધાર એનું શરણું જીવને રૈ, ઉતારે
ભવપાર
ભવિ પૂજો રે ત્રિકાલ–રાજા. ૪
ધાતા ધ્યેય ને ધ્યાનથી ફ્, દિલમાં દવા થાય લક્ષ્મીસાગર ન્યાત જગાવી, ભવજલથી તરી જાય
ભવિ પૂજો રે ત્રિકાલ-રાજા. ૫ મુનિરાજશ્રી લક્ષ્મીસાગરજી

Page #6

ઝરણુ
( આત્મા શુદ્ધ હવા છતાં કમ`મલથી દૂષિત થયા છે. એ પ્રભુ પરમાત્માના ચરણે પોતે સ`સ્વાર્પણ કરી દે તા તે પેતે પરમાત્મસ્વરૂપ થઈ મુક્તિ મેળવે. ઝરણાના રૂપકથી એ સમજાનવામાં આવ્યું છે. )
ઝરણું અતિ નાનુ વડે ગામની પાસે નિમળ પાણી જે પીતા તૃષા સહુ નાસે છે સ્ફટિક સમું જસ રૂપ ઉજળું શાંત
આનંદ આપતું સ`ગુણૌઘ નિતાંત
તેમાંડે મળીચે મેલ ગામલેાકેાના ગંદું' તે મનતા ઘણા વખી ત્યાં માને એ પછી ગણાયું ખાળ નામની ગંગા કચર। સહુ નાખે તુચ્છ ગણી તસ વ્યંગા.
ઝરણું મન સાચે થઈ દશા શું મારી ? નિ’દાસ્પદ મુજને ક્ષુદ્ર ગણે નરનારી હું હતું શુદ્ધ પણુ સામત મળતાં ખેાટી આવી મુજ પર આપત્તિ એ બહુ મોટી.
4
અંતર છે મારું સ્ફટિક સમુ અતિ શુદ્ધ સામતથી અગડ્યુ તિરસ્કાય ને રૂક્ષ્મ નિર્માળ જે હાવે પૂજ્ય અને જગમાન્ય સહવાસ સાધવા તેહતણે સન્માન્ય.
૧
ર
૩

Page #7

ઝરાણું
૬૫
સાચી ઈમ મનમાં વહે ગતિ ધરી મંદ પાવન સરિતાને શેધ કરે છ% મલ મિશ્રિત પણ એ વચ્ચે પ્રગતિપથ ધારી નિર્મલ કરવા નિજ દેહ અને મન-વારી.
દીઠી નદી તેને શુદ્ધ વિપુલ જ્યાં પાણી પીતા સહુ થાતા તૃણ વદે શુભ વાણી પાપી ને સંતે તૃપ્ત થતાં ત્યાં આવી
કરી સ્નાન પાન થઈ શુદ્ધ થતા મન ભાળી. ૬ ત્યાં છાગ અને વળી વાઘ પિતા સંતેષ ઝરણાને ગમિયું સ્થાન એગ્ય મન ભાસે તેણે મન ધાર્યું કરું સમર્પણ એમાં સર્વવ માહાં નામ ઠામ તન તેમાં. ૭
હું કેણ કિહાંથી આચ્ચે શું મુજ નામ? ભૂલી જઉં મારું અહંપણું ને ડામ કર્તવ્ય માહરું નદીરૂપ વ્રત પાળું તે વાળે તિમ મુજ આત્મપ્રદેશ વાળું. ૮
ઈમ કરતાં પિતે નદી રૂપથી મળીયું તસ અહંકાર અને ક્ષણમાંહે એગળીયું થઈ નિમલ કાયા મેલ બધે વિખરાયે ગંગા નામે થઈ પવિત્ર જલથી ભરી. ૯ સાધી છે. જેણે સમર્પણા આત્માની મુક્તિ કર્મોની સહજ ભાવથી આણી ઝરણા સમ આત્મા મલિન કમજ સાથે સ્વાપણ પ્રભુચરણ કરી મુક્તિને લાધે, ૧૦
શ્રી બાલચંદ હીરાચં-“સાહિત્યચંદ્ર'

Page #8

चैत्यवंदन-चतुर्विशतिका ભાવાર્થકાર-પંન્યાસ શ્રી સુશીલવિજયજી ગાણી
त्रयोविंशतितम-तीर्थङ्करश्रीपार्श्वनाथजिनेन्द्र-चैत्यवन्दनम् [ २३ ]
(पञ्चचामर-छन्दः) श्रयामि तं जिन सदा मुदा प्रमादवर्जितं,
स्वकीयवागविलासतो जितोरुमेघगर्जितम् । जगत्प्रकामकामितप्रदानदक्षमक्षतं,
पदं दधानमुच्चकैरकैतवोपलक्षितम् ॥ १ ॥ પ્રમાદથી રહિત, પિતાની વાણીના વિલાસથી મોટે મધના ગરવને જીતનાર, જગતના અત્યંત મનવાંછિતને દેવામાં કુશલ, અક્ષય પદને ધારણ કરનાર, ઉચ્ચ પ્રકારની સરળતાથી असित मेवात [पालनाथ-] OMAR हु उपयूष सहा से छु. (१)
सतामवद्यभेदकं प्रभूतसम्पदा पदं,
वलक्षपक्षसङ्गतं जनेक्षणक्षणप्रदम् । सदैव यस्य दर्शनं विशां विमर्दितैनसां,
निहन्त्यशातजातमात्मभक्तिरक्तचेतसाम् ॥ २ ॥ સતપુરુષોના પાપને ભેદનાર, વિપુલ સંપત્તિનું સ્થાન, શુકલપક્ષથી સંગત, છના નયનને ઉત્સવ આપનાર, ભક્તિથી રંગાએલા ચિત્તવાળા અને પાપને મર્દન કરનાર પ્રાણીઓના मन, रेशन Aur sो छ. (२)
अवाप्य यत् प्रसादमादितः पुरुश्रियो नरा, ____ भवन्ति मुक्तिगामिनस्ततः प्रभाप्रभास्वराः । भजेयमाश्वसेनदेवदेवमेव सत्पदं,
तमुच्चमानसेन शुद्धबोधवृद्धिलाभदम् ॥ ३ ॥ જેની પ્રસન્નતાને પામીને શરૂઆતમાં ભૂરિસંપત્તિવાળા જી થાય છે, અને ત્યારપછી પ્રાણ જ્ઞાનથી અત્યંત પ્રકાશવાળા થયા છતાં મુક્તિગામી થાય છે.
ઉત્તમ છે ચરણ જેના અથવા પુરુષોના સ્થાન અને શુદ્ધ બોધિની વૃદ્ધિના લાભને આપનાર એવા તે અશ્વસેન રાજાના પુત્ર દેવાધિદેવશ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ને શુદ્ધ મનથી હું ledg(3)

Page #9

ચૈત્યવંદન ચતુર્વિશતિકા-સાથે
पतुर्विंशतितम-तीर्थकरश्रीमहावीरजिनेन्द्र-चैत्यवन्दनम् [२४]
(पृथ्वी-छन्दः) वरेण्यगुणवारिधिः परमनिर्वृतः सर्वदा,
___ समस्तकमलानिधिः सुरनरेन्द्रकोटिश्रितः । जनालिसुखदायको विगतकर्मचागे जिनः
सुमुक्तजनसङ्गतस्त्वमसि वर्द्धमानप्रभो ! ॥ १॥ ઉત્તમ ગુણના સાગર, સર્વદા એકાન્ત સુખને પામેલા, સમસ્ત લક્ષમીના નિધાન, કરે સુરેન્દ્ર અને નરેન્દ્રથી સેવાએલા, જનવૃંદને સુખના દાતા, કમસમૂહથી રહિત, જિન અને ઉત્તમ સિબને છને મળેલા એવા હે વધમાન પ્રત્યે ! આપ છો. (૧)
जिनेन्द्र ! भवतोऽद्भुत मुखमुदारबिम्बस्थितं,
_ विकारपरिवर्जितं परमशान्तमुद्राङ्कितम् । निरीक्ष्य मुदितेक्षणः क्षणमितोऽस्मि यद्भावनां,
जिनेश ! जगदीश्वरोद्भवतु सैव मे सर्वदा ॥ २ ॥ હે જિનેન્દ્ર ! વિકારથી રહિત અને પરમ શાન્ત મુદ્રાથી સહિત એવું આપનું ઉત્તમ મૂર્તિમાં રહેલું અદ્દભુત મુખ જોઈને, હર્ષિત નયનવાળ ક્ષણવાર જે ભાવનાને હું પામે છે તે न ने ! श्वर ! भने स . (२)
विवाकजनवल्लभं भुवि दुरात्मनां दुर्लभं,
. दुरन्तदुरितव्यथामरनिवारणे तत्परम् ।। तवाङ्गपदपद्मयोयुगमनिन्द्य वीरप्रभो !,
प्रभूतसुखसिद्धये मम चिराय सम्पद्यताम् ॥ ३ ॥ વિશ્વમાં વિવેકિજનને પ્રિય, દુરાત્માઓને દુર્લભ, દુષ્ટ પાપની પીડાના સમૂહને દૂર કરવામાં તત્પર એવું સ્તુત્ય આપનું ચરણકમળ યુગલ, હે વીરભુ ! પ્રચુર સુખની સિદ્ધિને માટે भने सा . (3)
पंन्यासश्रीसुशीलविजयगणिना गुम्फिता, वाचकश्रीक्षमाकल्याण
गणिमीप्रणीत 'श्रीचैत्यवन्दनचतुर्विंशतिकाया' भावार्थः समाप्तः ।। વીર સંવત-૨૪૮૩, વિક્રમ સવંત ૨૦૧૭ના )
स्थ:ચિત્રમાસની શાશ્વતી શ્રીનવપદજી મની ઓળી
શ્રી અગાસતી, જેન ઉપાશ્રય

Page #10

ચર્મચક્ષુ અને જ્ઞાનચક્ષુ
લેખક–સાહિત્યચંદ્ર શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ
આપણે આપણી આંખેથી જોઈએ છીએ અગર બજારમાં ખરીદી કરવા જતા હોઈએ. આપણી એટલે જોવાનું સાધન આપણી આંખ જ છે એ સ્વયં- આંખમાં તે તે વસ્તુઓનું પ્રતિબિંબ પડેલું નહિ જ સિદ્ધ છે. જેને જન્મથી જ આંખે નથી તેવા કોઈ હોય એમ તે ન જ બનેલું હોય, આપણી આંખો તે પણ જઈ શક્તા નથી. તે માટે આપણે તેમની તરફ સાફ ઉધાડી હેય, આપણે જોતા હોઈએ, છતાં આપણે વ્યા અને કરુણાની લાગણીથી જોઈએ છીએ. અને નિશ્ચયપૂર્વક તેને જવાબ હકારમાં કે નકારમાં આપી આપણને આંખો મળી છે તેથી આપણે પિતાને શકતા નથી. એનું કારણ શું ? આપણે કાનમાં, ભાગ્યશાળી માનીએ છીએ. એક જન્માંધને પૂછવામાં ઑફિસમાં કે બજારમાં કામે વળગેલા હોઈએ અગર આવ્યું કે ભાઈ, તને સ્વમ આવે છે ? ત્યારે તેણે રમતની જગ્યા ઉપર રમતમાં વળગેલા હોઈએ ત્યારે કહ્યું હા ભાઇ, મને તો રેજ સ્વમો આવ્યા જ કરે આપણી પાસે કોઈ કાંઈ ઉપાડી જાય છતાં આપણને છે. અને તેમાં હું અનેક ઘટનાઓ જોઉં છું. મહેલ તેનું સ્મરણ સરખું પણ હેતું નથી. એનું કારણ જોઉં છું અને ઝુંપડીઓ પણ જોઉં છું. નદી જોઉં છું શું કહેવું પડશે કે, કોઈ વસ્તુ તરફ જોવા માટે તેમ પર્વતે પણ જોઉં છું, ઘરેણા જોઉં છું તેમ જેમ આંખે કામ કરતી હોય છે તેવી જ રીતે મને ફાટેલા કપડા પણ જોઉં છું. લાલરંગ જોઉં છું તેમ પણ જોડાએલું હોવું જોઈએ એ બન્ને વસ્તુઓ એટલે પીળા રંગ પણ મને જણાય છે. અંધારું જણાય છેઆંખ અને મન સાથે જોડાએલું હોય ત્યારે જ એલી તેમ અજવાળાનો પણ મને અનુભવ થાય છે. એ વસ્તુ આપણે ધ્યાનમાં રાખી શકીએ છીએ. મન ઠેકાણે ક્ષણજીવી હોય છે એ વાત સાચી છે, પણ મારી ન હોય તે આપણી આંખો બંધ જેવી જ રહે છે. અંતરંગ દષ્ટિ તે જાગ્રત જ હોય છે. એ વસ્તુનો
અવધિજ્ઞાન જે મહાત્માને પ્રાપ્ત થયેલું હોય છે તે આપણે વિચાર કરીએ.
અમુક હદ સુધી જે સામાન્ય માણસે જઈ શક્તા મુંબઈ, કલકત્તા કે દિલ્હી જેવા મોટા શહેરમાં નથી તેવી વસ્તુઓ અને ઘટનાઓ સુખેથી જોઈ આપણે રહેતા હોઈએ ત્યારે રસ્તે ચાલતા હજારો શકે છે. આ વાત ઘણાને ગળે ઉતરતી નથી. એઓ માણસે આપણી નજર સામે આવી જાય છે. ડા- માને છે કે, આપણી દષ્ટિની જેટલી મર્યાદા છે તેટલી દેડ ચાલેલી હોય છે. મોટા અને વિવિધ વાહનની જ બધા એની હોઈ શકે. તેથી વધુ દૃષ્ટિમર્યાદા અવરજવરમાંથી આપણે આપણે ભાગે હેજે કાપીએ હાવી અશક્ય છે. પ્રાણીશાસ્ત્રના વિજ્ઞાનવાદીઓએ છીએ. અનંત દાના પ્રતિબિંબ આપણી આંખમાં એવું સિદ્ધ કરી બતાવેલું છે કે, ભધુમક્ષિકા કે મધપડી જાય છે. ત્યારે કોઈ આપણને આવી છે કે, ભાખને પાંચ છ આંખ હોય છે. અને આપણે જેવા અમુક રંગની મોટર આ રસ્તે ગઈ છે ? અગર માણસે સામાન્ય આંખે જે જોઈ શક્તા નથી એવી અમક માશુસ આ રસ્તે જતો તમારા જોવામાં આવ્યો અનેક ખાધ વસ્તુ એ હેજે જોઈ શકે છે. આટાના કે? એને જવાબ આપણે શું આપીએ ? આ પણે મેટા ઢગલામાંથી એકાદ નાને કણ એ જોઈ લે છે. તે ઓફિસમાં કે દુકાને જવાની ઉતાવળમાં હોઈએ, તેમજ તેની ઘાણંદ્રિય એટલી તી હોય છે કે બે

Page #11

ચર્મચક્ષુ અને જ્ઞાનચક્ષુ
તેમાંથી
ત્રણ માઈલ ઉપર અનેક જાતના ફૂલના ઝાડ હોય અને તેની ગંધમિશ્રિત થયેલી હોય, છતાં પોતાને ખપતા ફૂલની ગંધ એ મેળવી લ્યે છે. આ તો એક કીટકની વાત થઈ. ઘણાને એની ખબર પણ નહી હોય કે સમળી આકાશમાં ખૂબ ઊંચે ઊડે છે, છતાં પાતાને ખપતી વસ્તુ એ જોઈ શકે છે. એ ઉપરથી સ્થૂલ ચ ચક્ષુથી પણ અનેક ઝીણી વસ્તુઓ દેખી શકાય છે. મધમાખતી આંખાને ધાએ વિચાર પણ નહીં કર્યો હોય. અતપ્રિય વસ્તુઓનુ જ્ઞાન જ્યારે મનુષ્યમાં જાગે છે ત્યારે તે અનેક વસ્તુ જાણી અને જોઈ શકે છે. આત્માની અનતી શક્તિને પરિચય અનાયાસે થઇ જાય છે. આ જગતમાં અનેક મહાત્મા સંતપુરુષો થઇ ગયા. તે દૃષ્ટી અને નાની હતા તેથી જ તેઓ સામાન્ય માસ કરતાં વધારે જાણી અને જોઈ શકતા હતા.
જે કેવળ સામાન્ય ઇક્રિયાને ગમ્ય એવી વસ્તુ પર જ આધાર રાખી દરેક વસ્તુના વિચાર કરે છે, તેઓના જાણુવામાં જ્યારે ઇંદ્રિયગાચર ન થઈ શકે એવી ધટનાઓ સામે થએલી જુએ છે ત્યારે તેઓ વિચારમાં પડી જાય છે અને આમ બને જ ક્રમ એના વિચાર કરે છે. તે આત્માની શક્તિ અનંતી છે એ વસ્તુ તદ્દન ભૂલી જ જાય છે. છેતરપિંડી કરી લેાકેાને ભૂલાવામાં નાખનારા જગતમાં ધણા જોવામાં આવે છે. તેથી બધી જ ઘટના એ રીતે થતી હશે એવી કલ્પના કરી મનને સમજાવવાના તે પ્રયત્ન કરે છે. જ્યારે ગત જન્મતી અનુભવજન્ય અને તદ્દન સત્ય હકીકતો જોવામાં આવે છે અને તેમાં દરેક શંકાને નિરાસ થયેલો જોવામાં આવે ત્યારે એવા એકાંત બુદ્ધિવાદીઓ પણ વિચારમાં પડી જાય છે. કોઇ મંત્રના ચમત્કાર, જાપને મહિમા અને ધ્યાન ધારણાની સિદ્ધિના પરિચય જોવામાં આવે છે ત્યારે પણ શુાઓને પેાતાની બુદ્ધિથી પણુ તેને ઉકેલ જડી શક્તો નથી. ગુરુત્વાકર્ષણુના નિયમા ઉલ્લંધન કરી જ્યારે જડ વસ્તુઓ હવામાં તર ંગિત કરવામાં આવે ત્યારે આપણે આશ્ચયમુગ્ધ થઈ જઇએ
*
છીએ. છાતી અગર ઘુંટણુ ઉપર પુસ્તક ઊંધુ મૂકી જ્યારે તદ્દન અપરિચિત પુસ્તક વાંચવામાં આવે છે અને એકી સાથે અનેક શબ્દસમૂહ ધ્યાનમાં રાખી ખેાલી જવાય છે ત્યારે દરેક માણસ આશ્રય માં ગરકાવ થઇ જાય છે.
આવા આશ્ચર્યકારક પ્રયાગે! અમાએ પ્રત્યક્ષ જોયા અને અનુભવ્યા છે અને પારખ્યા પણ છે. એવા પ્રયાગમાં કાંઇ યુક્તિ અગર ખેતરપિંડી જેવુ જરાએ કાંઇ નથી. એ બધી ઘટના નક્કર સત્ય જ છે એવી અમારી ખાત્રી છે, પણ પ્રયાગ કરનારાઓને કેવું આત્મિક નુકશાન થાય છે તે એએ જાણતા નથી. એવી ઘટનાએમાં આત્માના અહંભાવના ઉપયોગ કરવા છે અને તેથી આત્માની ઘણી શક્તિ વેડી નાખવામાં આવે છે. એ વસ્તુનુ એ પ્રયે ગા કરનારાઓને ભાન સરખું પણ હેતુ નથી.
અહં' અને મમ એના એ ઉપયાગ છે. એ પછી તમાસા બતાવવા જેવુ ખતી જાય છે અને મહ'મા સ્થૂલિભદ્ર જેવી અવસ્થા થઇ જાય છે. ચમત્કાર ખતા વવા માસ લલચાય છે અને પરિણામ વિપરીત થાય છે. વાસ્તવિક આત્માને ઊંચે ચઢાવવા હોય તે નાદ' અને 7 મમને આશ્રય લેવા એ ઉચિત છે. પણ સાથેસાથે એવી દૃષ્ટિ મળવી અશકય છે એમ કહી શકાય નહીં. ચમચક્ષુથી જોઇ શકાય છે તેના કરતાં બીછ અદૃશ્ય લાગતી સૃષ્ટિ ધણી વિશાલ છે અને પ્રસ ંગોપાત એનાદન થયા જ કરે છે અને અનેક સંત મહાત્મા એકધારા પ્રયત્ન ચાલુ રાખે છે ત્યારે એવી દિવ્ય જ્ઞાનચક્ષુ તે મેળવી પણુ શકે છે. સવ સાધારણ માણસે માટે તે અશકયપ્રાય છે, તેથી તેવી ચક્ષુએ હોતી જ નથી એમ શી રીતે કહી શકાય ? જે વસ્તુ પ્રયત્નસાધ્ય હોય તે એકદમ આપણી સામે આવી ઊભું રહે એ બને જ શી રીતે ?
ઘણા સાધુ-નામધારક લોકો મોટા મોટા સમારહે, દોડાદોડ, વરધેડા, ધામધૂમ, સેનારૂપાની શોભા અને ભપકા પાછળ લોકોને ઘેરી સાચી આત્મિક ભાવનાને રોકી રાગનું મૂળ નહીં તપાસતાં

Page #12

૭૦
શ્રી આત્માન પ્રકાશ ઉપરની મલમપટ્ટીમાં પતે ખૂબ ધર્મ કર્યાનું ગૌરવ અને દોડાદોડમાં લાખો રૂપીઆનું પાણી કરતા રહી મેળવવા પ્રયત્ન કરે છે, તેઓ ખરી રીતે બેટી ખૂબ ધર્મ કર્યાના બણગા ફૂક્યા કરીએ એ આપણી કીર્તિના ભેગા થઈ આત્મવંચના જ કરે છે, એમ વિચારની પામરતાનું આશ્ચર્યકારક દશ્ય જોઈ અમારા કહેવામાં હરકત નથી. ભપકે કે દેડા દેડની ધમાલ ધર્મધુરંધરે માટે કે વિચાર લોકો કરતા હશે એને એને ધર્મ કહે એ તદ્દન અસંગત છે, એમાં શંકા વિચાર જરા એકાંતમાં મન સાથે થાય તે કેવું સારું ? નથી. હાલના કાળમાં તે બુદ્ધિને આવાહન આપી તે આપણે ફક્ત ચર્મચક્ષ ઉઘાડી રાખી જ્ઞાનચક્ષુ માગે સાચા ધર્મનો પ્રચાર કરવામાં આવે તે જ મીંચી લીધી છે એમાં શંકા નથી તેથી જ આવા લોકોના ગળે ધર્મ ઉતારી શકાય તેમ છે, તદ્દન એકાંત અસંગત અને વિપરીત દક્ષે આપણને જોવા પડે છે. અને બાહ્ય શોભામાં લોકોને આકર્ષી શકાય તેવું શાસ્ત્રકારે પિકારી પિકારી કહે છે કે, કઈ પણ મળી રહ્યો નથી. જુઓ, અમારા ધર્મમાં કેવી શોભા, કાર્યમાં વિવેકને અયમાન આપવું જોઈએ. આપણે કે ચળકાટ, કેવા મોનારૂપાના આભૂષણો, કેવા તે બસ એ વિવેકને તદ્દન ભૂલી ગયા છી છે. અને વરડા અને કેવી ધામધુમ છે. અને તેને લીધે તેની જગ્યાએ આપણું મનની ધૂનમાં બેસે એવા જ અમારે ધર્મ સાચે છે એવું કહી લેકને ધર્મ તરફ કાર્યો અને ધર્મના નામે જુદા જ કામ હાથ ધરી રહ્યા આકર્ષવાના દહાડા વહી ગયા છે, એ ભૂલવું છીએ એમાં શંકા નથી. ભપકો જોઈ કોઈ વાહવાહ નહીં જોઈએ.
પોકારે, જયજયકાર ઉચરે તેથી ફુલાવાની ખેતી ઘેલછા ચર્મચક્ષુથી નહીં પણ જ્યારે આપણે દેશ- આપણામાં પેસી ગએલી છે, તેથી જ આપણે અવળે કાળને અનુસરી જ્ઞાનચક્ષનો ઉપયોગ કરીશું ત્યારે માગે ધનનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. એ લાલચ જ આપણે આપણે ધર્મ કેવી રીતે શ્રેષ્ઠ છે તે
તે
આપણને ઃ
આપણને અવળે માર્ગે દોરી રહી છે, એનું આપણને લેકોને સમજાવી શકીશું. આપણે જાતીયતા, અસ્પૃશ્યતા ભાન સરખું પણ રહ્યું નથી એમ સ્પષ્ટ જણાય છે. જેવા અનિષ્ટોને વળગી રહી ધર્મને પ્રચાર કરવાની
આપણુ ભકતેને ચાર ભીતિની હદમાં ગમે તેમ વાતો હાંકયે જઈશ તેમજ સાથે સાથે કેવળ ભપકો
સમજાવી આવું ધર્મનું સ્વરૂપ હોય એમ કહીએ અને અને દોડાદોડ લોકોને બતાવતા રહીશું ત્યાં સુધી કે
કાકા છછ બોલાવીએ અને આત્મસ તુષ્ટતા મેળવીએ તેથી એક કુતુહલ અને નાટયની દૃષ્ટિથી જ આપણી તરફ તે કાર્ય યોગ્ય છે એમ સિદ્ધ થઈ જતું નથી. અને આપણું ધર્મ તરફ જોતા રહેશે એમાં શંકા પિતાની આંખો મીંચી પિતાનું એક સંકુચિત નથી, આગળ વધીને એમ પ્રત્યક્ષ અનુભવોસદ્ધ વાત જગત કલ્પી એમાં જ કૃતકૃત્યતા માની પોતાને ધન્ય એમ પણ કહી શકાય છે કે, વાણીયાઓની પાસે ખૂબ માની લઈએ એવી આપણી સ્થિતિ થઈ છે. જગત દ્રવ્ય છે. એમની પાસે માલમિલકત અખૂટ ભરેલી કેટલું વિશાલ છે એ જવા આપણે તૈયાર જ નથી. છે તેથી જ તેઓ આ ઉડાઉ ખર્ચ કરી શકે છે. ધર્મક્ષેત્રમાં કેવા કેવા વિચારપ્રવાહે કામ કરી રહ્યા આપણી અણઆવડતને એ નમૂને છે એવી દષ્ટિથી છે તેને વિચાર નહીં કરતા ધર્મ ધર્મ” કરતા રહી લેકે આપણને ઓળખાવે છે.
ભપકાબાજી કરતા રહીશું તે જગતના જ્ઞાનક્ષેત્રમાં 1 મધ્યમ વર્ગ ભૂખે મરે, અસંખ્ય મંદિરમાં પૂજ આપણી કિંમત શી ? સાચું સ્વરૂપ બતાવવા માટે પણ કરવા કોઈ જાય નહીં, જૈન ધર્મ પાળવા ઉસુક તે દષ્ટિ વિશાલ કરવી પડશે. ચર્મચક્ષુ જરા બંધ એવા ઘણું ભાઈ બહેનને જરાએ સહાય કરવાની કરી, આત્મસંશોધન કરી, જ્ઞાનચક્ષુ ઉધાડી દરેક પગલું બુદ્ધિ જાગે નહીં, ઘણું જ્ઞાની લેખકેના ગ્રંથ પ્રકાશન ભરવું પડશે. બધાઓને અને તેમાં પણ જે ધર્મધુરા માટે મદદ અપાય નહીં, ઘણું પ્રાચીન મંદિર ખંડી ધારણ કરી બેઠા છે તેમની જ્ઞાનયક્ષુ ખુલે એ ચેરેમાં ફેરવાઈ જાય એવી હાલતમાં આપણે પ જ સક્રિષ્ણ !

Page #13

પાંચમી અન્યત્વ ભાવના હારું કઈ નથી અને હું કોઈને નથી
લેખક-મુનિરાજ શ્રી લક્ષમીસાગરજી મહારાજ
ભૂતકાળમાં દરેક જન્મમાં ઘણા જીવોની સાથે જન્મ પામે ત્યાં ત્યાં અનેક સંબંધીઓની સાથે સંબંધ બાંધ્યો. જ્ઞાનદષ્ટિએ જોતાં આ દુનિયામાં એવો સંબંધ બાંધ્યાં છે. કોઈ સ્થાને માબાપ ભાઈ કોઈ જીવાત્મા નથી કે જેની સાથે માબાપ, પુત્ર, ભગિની પુત્ર પુત્રી સ્ત્રી સાસુ સસરા એવાં એવાં સ્ત્રી તરીકેનો સંબંધ જોડ્યો ન હોય. આટલા બધા અનેક સગપણ બાંધ્યાં. શાસ્ત્રકાર કહે છે કે દુનિયાને સંબંધે જોડ્યા. છતાં પણ આ વખતે કઈ પૂવને માંના સઘળા જીવે સાથે દરેક જીવે અનંતનત સંબંધી સહચારી થતી નથી, તે પછી આ વખતના સંબંધ બાંધ્યા છે. કોઈ પણ જીવ એ નથી રહ્યો સંબંધીઓ પાછળના વખતમાં સહચારી થશે કે જેની સાથે કોઈ ને કોઈ સંબંધ બાંધ્યું ન હોય. આ 'તેની શી ખાત્રી છે? કોઈ જ નહિ, તે પછી શા માટે બધા સંબંધે જે કાયમનાં હોય તે એકેક જીવને મમતા રાખે છે, છોડી દે મમતાને. અને મનમાં સંબંધીઓની એટલી સહાય મળે કે તેને કોઈ જાતની નિશ્ચય કર કે મહારે કોઈ છે નહિ અને હું પણ તંગી ભોગવવી જ પડે નહિ, પણ તે સંબંધ કાયમને કેઈ નો છું નહિ.
બંધાતું નથી કિન્તુ ક્ષણિક સંબંધ છે. શ્રી આનંદવિવેચન-સૂયગડાંગસૂત્રમાં કહ્યું છે કે –
ઘનજી રૂષભદેવની-રતુતિ કરતાં કહે છે કેन सा जाइ न सा जाणी, न त कुल न त ठाण। પ્રીતસગાઈ રે જગમાં સહુ કહી રે. न जाया. न मुया जत्थ, सब्वे जीवा अणतसो॥ પ્રીતસગાઈ ન કોય.
અર્થત. એપ્રિય બેઈયિ તેઈદ્રિય ચઉરિંદ્રિય પ્રીતસગાઈ તે નિપાધિક કહી રે અને પચેંદ્રિય એ પાંચ જાતિમાં એવી કોઈ જાતિ
સોપાધિક ધન ખેયનથી કે જેમાં એકેક જીવ અનંતાવાર ઉત્પન્ન થઈ મરણ
ઋષભ જિનેશ્વર પ્રીતમ માહરે રે. પામ્યું ન હોય. પેનિ-જીવનનાં ઉત્પત્તિસ્થાન એકંદર ચેરાશી લાખ છે. તેમાંની એક યોનિ પણ એવી અથાત-જગતમાં સર્વ જીવોની સાથે પ્રીતિ–સગનથી કે જ્યાં અનંતીવાર ઉપજવાનું ન બન્યું હોય. પણ બાંધ્યું પણ અંતે કઈ સગું થયું નહિ. કાયમની એકંદરે એક કરોડ સાડીસત્તાણું લાખ કુલ કટિ છે. પ્રીતિ ક્યાંય પણ જોવામાં આવી નહિ. તેનું કારણ તેમનું કોઈ પણ કુલ જન્મ-મરણ વિનાનું રહ્યું નથી એટલું જ કે જગત જનોની સાથે જે કાંઈ સંબંધ તેમજ આ લોકમાં એવું કોઈ સ્થાન નથી, કોઈ બાંધવામાં આવે છે તે કંઈ ને કંઈ સ્વાર્થ માટે. માઆકાશપ્રદેશ નથી કે જ્યાં દરેક જીવે અનંતીવાર બાપ અને પુત્રને સંબંધ જન્મથી કુદરતી બંધાય છે જન્મ અને મરણ માં ન હોય. જ્યાં જ્યાં આ જીવ એ ખરું, પણ માબાપના મનમાં એક જાતની આશા

Page #14

શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ
અમારું
રહે છે કે આ છોકરી હેટા થશે એટલે ધડપણુ પાળશે અને અમારું નામ રાખશે. આવી આશાની ઉપાધિથી માબાપના પ્રેમ છોકરા ઉપર રહે છે. કાઇ પણ કારણથી જો તે આશા ઊડી જાય તે પ્રેમ પણ ઊડી જાય. એવી જ રીતે દુનિયાના સંબંધીઆના સંબંધમાં-પ્રેમમાં કંઇ ને કંઇ ઉપાધિ-સ્વાર્થ રહે છે. તેથી તે પ્રેમ ઉપાધિના અસ્તિત્વ સુધી ટકે છે, પછી લુપ્ત થાય છે. ખરો પ્રેમ તે નિરુપાધિક-નિ સ્વાર્થી પ્રેમ છે. તેવા પ્રેમ માત્ર સ્વસ્વરૂપની સાથે જ બંધાય છે, અને તે જ ખરો પ્રેમ છે પણ તે પ્રેમના પ્રવાહ ગુપ્ત છે. અંતરમાંથી પ્રગટે છે. બહારથી તેની આવક નથી. બહારના સંબંધીએના પ્રેમ ઉપરકહ્યું તેમ સૈપાધિક અને સ્વલ્પકાળસ્થાયી છે. તે બીનાનું સ્પષ્ટીકરણ કરતાં સચૈત્ર પણ વવૃદ્મવત્ એ વાકયથી ઝાડ ઉપર પક્ષીઓના સમાગમનુ' ષ્ટાંત આપ્યું છે. સાંજે જુદી જુદી દિશાએથી પક્ષીએ આવી ઝાડ ઉપર
બેસે છે. રાત્રી પસાર કરી સવાર થતાં સૌ જુદાં પડી જાય છે. દિવસે પાતપાતાને ખારાક મેળવવામાં મશુગૂલ બની ×ષ્ટ રાત્રિએ સબંધીએ ના સમગમનું ભાન ભૂલી જાય છે તેવી જ રીતે એક કુળરૂપ વૃક્ષને આશ્રયે જુદી જુદી ચેનિમાંથી આવેલા વાના સમાગમ થાય છે, જીવનરૂપ શાખાતે આશરે તેમની સ્થિતિ થાય છે. આયુષ્યરૂપી રાત્રિ પૂરી થતાં સૌ જુદાં પડી જાય છે. મરણના પડ પડતાં સસબંધીઓના સંબંધ છુપાઇ જાય છે. બીન જન્મમાં પૂર્વનાં સગાંઓ પૈકી કોઇ કાને એાળખતું નથી. તેથી કાચ પૂર્વનાં સગાંઓ દુશ્મન થાય છે અને પૂનાં દુશ્મન આ ભવનાં સગાં અને છે. જન્મપર ંપરામાં જ્ઞાનીઓએ કીધેલ છે કે, “ મ્હારું કોઈ નથી અને હું કોઈના નથી. ” જો આ વાકયના ભાવાર્થ સમજી જાય ને અંતરમાં ઉતારે તે આત્મા જલ્દી ભવસમુદ્ર તરી જાય.
काकस्य गात्रं यदि कांचनस्य माणिक्यरत्नं यदि चंचुदेशे । एकैकपक्षे ग्रथितं मणीनां तथापि काको न तु राजहंसः ||
મદાકાંતા
આખે અંગે કનક સરખા એપ રૂડા ચડાવા, માતી પન્ના મનહરમણી ચાંચમાંહે જડાવે; પાંખે પાંખે અમુલ નિલમૈ ને મઢાવા જ હીરા, સયે થાયે કકિ પણ છુ' કાગ તે હસ વીરા ?

Page #15

સેળ રોગ સંબંધી આગમિક ઉલ્લેખે
શ્રી હીરાલાલ ૨ કાપડિયા M. A.
જૈન આગમાં જાતજાતના વિષયનું નિરૂપણ “સાક્ષેત્યારે ગોવા, પ્રતીતાર્થ: નાર, જોવાય છે. એમાં કેવળ ધાર્મિક બાબતો વિષે માહિતી “ર” ત્તિ આહારવિતિ: હિદ્દીન્દ્ર
અપાતાં પ્રસંગવશાત અન્ય બાબતે–સાંસારિક છp-નેટર, મૂર્ધાર- મસ્તાર[; બાબતો પણ આલેખાઈ છે. આ પરિસ્થિતિમાં કઈ “માનg” રિ મવ: છિયાત્વેિ કોઈ આગમમાં રાગે અને એની સેળની સંખ્યા વતરિત; “ઇકુ” ત્તિ વ:, ‘’ વિષે ઉલ્લેખ જોવાય છે. દા. ત. નાયાધમ્મકહા- જિ રા કામાર્થ:' (સુય૦ ૧, અ. ૧૩, સુ. ૯૪)માં નંદને એકી
ઉવાસગદીસા(અ. ૪)માં એક દેવ સુરાદેવ સાથે સેળ રેગ થયાની વિગત નીચે મુજબ
નામના શ્રાવકને દમ ભીડાવતાં કહે છે કે હું તારા અપાઈ છે –
શરીરમાં એક સામટા સેળ રોગ દાખલ કરીશ. આ “ તા તરસ રસ માથાલેક્ટ્રિણ પ્રસંગને લગતે રોગ સંબંધી ઉલ્લેખનીચે પ્રમાણે છે – अन्नया कयाई सरीरगसि सालस 'रोगायङ्का “सासे कासे जाव कोठे" पाउन्भूया, तं जहा
આ સંબંધમાં અભયદેવસૂરિકૃત વ્યાખ્યા (પત્ર “તારે જાણે રે વારે છિ માટે ૧૩૮ આ) નીચે મુજબ છે – अरिसा अजीरए दिट्टीमुद्धसूले अगारए ।
" सासे इत्यादौ यावत्करणादिद दृश्यम्अच्छिवेयणा कण्णवेयणा कण्ड दउकरे काढे।"
. सासे कासे जरे दाहे कुच्छिसूले भगन्दरे। અનગારલકને અંગે સુ. ૫માં ગાયક, કંય, अरिसाऽजीरए दिट्टीमुद्धसूले अकारए । દાહ અને પિત્તજજર શબ્દો વપરાયા છે. ના, ધ अच्छिवेयणा कण्णवेयणा कण्डू उदरे काढे। ઉપર અભયદેવસૂરિએ વિ. સં. ૧૧રમાં નિવૃત્તિ રચી કાવ: " એમાં ઉપર્યુક્ત શબ્દોને અંગે નીચે મુજબ સ્પષ્ટી
વિવારસુય(સુય૦ ૧, અ. ૧, સુ. ૫)માં કરણ છે:–
રાષ્ટ્રકૂટ, ઈક્કાઈને સોળ રેગ થયાને નીચે મુજબ ____ "रोगश्चासौ आतङ्कश्च-कृच्छ्रजीवितकारीति
ઉલ્લેખ છે – समासः, कण्डूः-कण्डूतिः; दाहः प्रतीतः, तत्प्रधानेन
"तते णं तस्स इकाईयस्स रफूडस्स વિરો” સુ ૮૪નું સ્પષ્ટીકરણ નીચે પ્રમાણે વિકૃતિ
- ૧, આ ભાવનગરની જન આત્માન સમા (પત્ર ૧૮૭૮)માં અપાયું છે :
તથી વિ. સં. ૧૯૯૭માં પ્રકાશિત આત્તિનો પત્રાંક છે,

Page #16
શ્રી આત્માન પ્રકાશ અમથા જયારે નીતિ માસમાએ લેસ્ટર 9િફૂટ ક્ષર = પેટમાં લગpain रोगायङ्का पाउन्भूया. तं जहा in the abdomen=colic. સરે રે ? સાદે છિછૂટે મારા મન (મ )=ભગંદર fistula in ano. રિસા C વિટ્ટીઅદ્ધ સારા રસ (3 )=અર્શ યાને હરસ કિવા મસા piles. अच्छिवेयणा कण्णवेयणा कण्डू उदरे काढे // સત્તા ( f) અજીર્ણindigestion. આને અંગેની અભયદેવસૂરિકૃત વૃત્તિ ( પત્ર 40 આ)માં નીચે પ્રમાણે વિવરણ છે - રિદ્દિફૂ (શિરા =નેત્રમાં ભૂલ=pain in eyes. “રેયg” તિ :—શrષયસ્ત મુદ્રસૂર પૂર્વરાટ =મસ્તકમાં શ=headgવાત-૧ણવિતા: “ના” ત્યાર ache, as fજસૂરિ 3uviz., “છિ ' इत्यस्यान्यत्र दर्शनात् / ' भगन्दले' त्ति भग xઅવાજા (રાજા) અરુચિ યાને ભેજનની ક . " બ 24[42491=loss of lappeite. ત્તિ એચ. I “દ્ધિ वेयणा' इत्यादि श्लोकातिरिक्तम् / ' उरे' त्ति દિવેચા (ફિરવા)=નેત્રમાં વેદના= Eo " sore-eye (?) આ પ્રમાણેના ઉલ્લેખે ઉપરથી નીચે મુજબની wયા (શના)=ાનમાં વેદના= pain in ears. બાબતે તારવી શકાય છે - " (3 =ખુજલી=itching. (1) જૈન આગમે પૈકી ના ધવ, ઉ૦ 60 અને વિ૦ સુત્ર એ ત્રણે આગમાં સળ રોગનાં ઉડર ( ર) દર=dropsy. નામ ગણવાયાં છે. 8 (કઢ=leprosy. (4) “કુચ્છિસૂલે ને બદલે જોણિલે એવો પાઠ (2) સોળ રોગમાંથી 11 રોગને નિર્દેશ પધિમાં છે, પણ તે અપાઠ–અશુદ્ધ પાઠ છે. “અનુષ્ટ્રમાં કરાયો છે. ઉત્તરજ્જય(અ. ૨૦)ના ૧૯મા પધમાં (8) સોળ રોગનાં નામ પ્રાકૃતમાં અપાયાં છે. અશ્કિયણ અને દાહ એ બે રંગને ઉલ્લેખ છે. એ નામે હું એના સંસ્કૃત સમીકરણ તેમજ ગુજરાતી માનતંગરિકૃત નમિઊણસંવિના બીજા પધમાં અને અંગ્રેજી અર્થ સહિત નીચે પ્રમાણે સૂચવું છું - ફરે ને મહારોગ કહ્યો છે અને એના અંતિમ (૨૪મા) (ગ્રાસ) શ્વાસને લગતે ગરદમ= ---- 'asthma. છે આને બદલે મારા શબ્દ પણ જોવાય છે. + આને બદલે મારા શબ્દ પણ વપરાય છે. થર (રા)=ખાંસી=cough. 1-2 આને બદલે ટુ શબ્દ પણ વપરાય છે. કાર (24) વર યાને તાવ fever. 3 ૩ઢા• પણ પાઠ છે. એને અર્થ જલોદર” છે. વાદ (શાહ)=સહ યાને બળતરા=burning 4 આને કલેખ ઉત્તરઅ, ૨૦)ના ૨૦માં sensation. પઘમાં પણ છે. For Private And Personal Use Only

Page #17

સેળ રેગ સંબધી આમિક ઉલલેખે
૭૫
પધમાં વ્યાધિની સંખ્યા ૧૦૮ની દર્શાવાઈ છે. અમ્લપિત્ત, રાજિકાપિત્ત, કૃમિકુટું, શ્વેતકુષ્ટ્ર, કૃષ્ણ, ઉપર્યુક્ત માનતુંગરિએ ભક્તામર સ્તોત્રના ૪૧મા ખસકુટું, મહેકર, જલોદર, કઠોદર, વાર, ભગંદર, પધમાં જલોદર નો ઉલ્લેખ કર્યો છે.
અતિસાર, મૂત્રકૃચ્છ, ઉદરશૂલ, હૃદયશૂલ, સંઘથલ, વર્ણક-સમુચ્ચયમાં નામથી પ્રકાશિત પુસ્તક પ્રઠેલ, શિરા શુલ, શિરોરોગ, નેત્રરોગ, કરણ રોગ. (ભા. ૧)માં રોગની ત્રણ યાદી જોવાય છે, તેમાં
દશનરેગ, ઉષ્ટરોગ, કપિલરોગ, જિદ્દવારોગ, કંઠરેગ. ૭૧મા પૃષ્ઠની યાદી આગમિક ઉલેખનું સ્મરણ કરાવતી
પ્રમેહગ, ગ્રંથિગ, અરેચક, ક્ષયરોગ gવંવિધહોઈ એ હું સૌથી પ્રથમ નેધું છું -
૧૩રમા પૂછમાં રોગો નીચે પ્રમાણે ગણવાયા છે – “કંડૂ, કમલ, કાસ, સ્વાસ, ઘ, જ્વર, ભગં.
૧૨ જવર, ૧૩ સંનિપાત, ૧૮ પ્રમેહ, ૫૦૦૦ દર, જલોદર, ગુસ્કીલક, કુક્ષિશુલ, દષ્ટિથલ, શિરઃશૂલ, કર્ણશલ, દેતવેદના, અજીર્ણ, અરે ચક, કુષ્ટ (8)
આમવાત, ૮૪ વાયુ, ૩૬ મહાવાયુદોષ, ૪૫ ખાધા
'' વિકાર, ૧૦૮ ફેડિ, ૫ ગુમક્ષયન, ૨૦ ભલેષ્મા, ૮ રેગ પ્રમુખ રગા: ”
ઉદર, ૧૦ વ્યાધિ, ૧૦૦ સઈમઉ મૃત્યુ, ૭૬ ચક્ષરોગ, પ્ર. માંની યાદી આથી લાંબી છે. અને એ કાસ, સ્વામ, હારિષ, અતિસાર, ગુ, ગૂડ, જાતજાતના વાત અને કોઢનાં નામ પૂરાં પાડે છે. એ દેહરોગા ” યાદી નીચે મુજબ છે –
આ ત્રણ યાદીઓ પછી પહેલી બે આશરે થ –કસ, સ્વાસ, જવર, ભગંદર, વિમાની સેળમી સદી જેટલી તે પ્રાચીન છે, જ્યારે ગુમવાત, ગલવાત, રક્તવાત, ભસ્મવાત, ઉgવાત. છેલ્લી યાદી વિ. સં. ૧૬૭૫માં લખાયેલી સભાઅગ્નિવાત, લેહવાત, લુતિવાત, હર્ષાવાત, આમવાત, શંગારના હાથપેથીમાંથી ઉદ્ધત કરાયેલી છે, પહેલી શેફવાત, વિગંછાવાત, કફવાત, શાકિનીવાત, રક્તપિત્ત, બે યાદી “વિવિધ વર્ણકા' તરીકે નિદેશાવેલી કૃતિ
માંની છે. એ કૃતિ તેમ જ સભાશંગાર પણ જેનછે આ ૧૦૮ નામ કોઈ જેન કૃતિમાં હોય એમ રચના છે, એમ એમાં આવતા જૈન દર્શનને માન્ય જાણવામાં નથી,
. ઉલ્લેખ જોતાં જણાય છે.
दर्शनाद्हरते चित्तं स्पर्शनाद्धरते धन । संगमाद्धरते सत्वं नारी प्रत्यक्षराक्षसी ॥
(વસંતતિલકા) મહીત થાય ક્ષણમાં મન જેઈ નારી, સ્પશે અપાય ધનને થઈને ભીખારી; સગે થવાય બલોન જુઓ વિચારી, પ્રત્યક્ષ છે સબલ રાક્ષસીરૂપ નારી.

Page #18

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સ્વીકાર ૧-૨-૩-૪ શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર દ્વાત્રિશિકા, શુભ નામસ્મરણ તેત્ર, તીર્થવંદના પંચાશિકા અને શ્રી જિનકલ્યાણક સ્તુતિ ચતુર્વિશતિકા-રચયિતા પંન્યાસ શ્રી સુશીલવિજયજી ગણિવર્ય, પ્રકાશક-શ્રી જ્ઞાને પાસ સમિતિ-બોટાદ. પ્રાપ્તિસ્થાન-શા બાલુભાઈ રૂગનાથ, અંબાજીને વડ, ભાવનગર, મૂલ્ય દરેક પુસ્તિકાના બે-બે આના.
દરેક પુસ્તિકાઓ લાલ શાહીમાં સુંદર રીતે છાપવામાં આવી છે. પૂજ્ય પંન્યાસજી મહારાજશ્રીને આ દિશાને પ્રયાસ સી કેઈની પ્રશંસા માગી લે તે છે, કારણ કે બાળકને સમજાવવાની અને સાથે સાથે કંઠગ્ર પણ થઈ શકે તેવી પદ્યરચનાઓ કરવાની ૨લી સુગમ અને સરસ છે. - પ્રથમ પુસ્તિકામાં નવકાર મહામંત્રનું સ્વરૂપ અને તેનું માહાસ્ય દર્શાવી, નવકાર મહામંત્રને ગર, છંદ વિગેરે આપી પુસ્તિકાના ઉપયોગિતામાં વધારે કર્યો છે.
પ્રાતઃકાળમાં જે જે મહાપુરુષ અને મહાસતીઓનું આપણે રાઈ પ્રતિક્રમણ કરતાં શ્રી ભરફેસરની સજઝાયમાં સ્મરણ કરીએ છીએ તે જ શલીએ કાવ્યમય વણન આ પુસ્તિકામાં કરવામાં આવ્યું છે. ઉપરાંત સોળ સતીનું અષ્ટક પણ આપવામાં આવેલ છે.
સક્લતીર્થ અને આધારે તે જ શૈલીથી આ ત્રીજી પુસ્તિકા પ્રસિધ્ધ કરવામાં આવી છે. પચાશ કડીનું આ કાવ્ય ભાવવાહી અને હૃદયંગમ છે. ઉપરાંત સૂત્ર આરાધના, ખમતખામણાં, અને પ્રાંત ઉચ્ચ ભાવના આપવામાં આવી છે.
શ્રી જિનકલ્યાણુક સ્તુતિ ચતુર્વિશતિકા નામની આ ચેથી ટેકટમાં પૂજ્ય પંન્યાસશ્રી મહારાજશ્રીએ, વીશે તીર્થંકર પરમાત્માના કલ્યાણકને સરસ રીતે ગુંથી લીધાં છે અને બાળકે હેશે હોંશે ગાઈ શકે અને સ્તુતિ કરી શકે તેવી પદ્ધતિ અપનાવી છે. છેલ્લે વીશે ભગવંતના પાંચે કલ્યાણકની તિથિએને કંઠ આપી સી કેઈને માટે ઉપયોગી પુસ્તિકા બનાવી છે. એકંદરે પૂજ્યશ્રીને આ પ્રયાસ આવકારપાત્ર અને આદરણીય છે.
પ મહામંત્રની આરાધના–સંકલનાકાર પરમપૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી અભયસાગરજી મહારાજ, પ્રકાશક-શ્રી જેન વે. સંઘની પેઢી, ઈદેર. ક્રાઉન સેળ પેજી સાઈઝ, પૃષ્ઠ આશરે ૭૫. તિરંગી આકર્ષક છાપકામ. મૂલ્ય-બાર આના. પ્રાપ્તિસ્થાન-શા બાલુભાઈ રૂગનાથ, અંબાજીને વડ, ભાવનગર,
મહામંત્ર નવકારને અચિંત્ય પ્રભાવ ને માહાસ્યથી કોણ અજાણ છે? પૂજ્ય વિદ્વાન મુનિ. રાજશ્રીએ આ સુંદર પુસ્તિકામાં નવકાર લઘુતપની શાસ્ત્રીય આરાધના-વિધિ તેમજ મહામંત્રના જાપ સંબંધી રહસ્યપૂર્ણ શાસ્ત્રીય તત્વ વિચારણા રજૂ કરી છે. છેલ્લે છેલ્લે પરિશિષ્ટો-મહામંત્રને મહિમા, ધૂન, પ્રાચીન , દિશા-આસન વિગેરે વિધિ દર્શાવી સરલ આત્માઓ પણ સમજી શકે તેવી શૈલી અપનાવી પુસ્તકની ઉપગિતા વધારી છે. મઢાવીને ઘરમાં રાખી શકાય તે મહામંત્ર

Page #19

નમસ્કારનો સરસ બ્લેકપ્રીન્ટ પણ આ પુસ્તકમાં આપવામાં આવેલ છે. પૂજય મુનિરાજશ્રીના પ્રયાસ આદરણીય છે અને સૌ કેઈએ આ પુસ્તક અવશ્ય વસ્રાવી લેવા જેવું છે.
૬. શ્રી જીતનારાવ:–( કૌતિકલા ટીકા યુક્ત ) સંપાદક મુનિરાજ શ્રી કીતિચંદ્રવિજ્યજી. પ્રાપ્તિસ્થાન–શા જનકલાલ કાંતિલાલ, પેટલાદ. ક્રાઉન સોળ પેજી. પૃષ્ઠ આશરે ૧૮૦,
કલિકાલ સર્વજ્ઞ ભગવંત શ્રીમદુ હેમચંદ્રાચાર્યે રચેલા શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર ઉપર પૂજય શ્રી કીતિચંદ્રવિજયજી ગણિવયે રચેલી ટીકા સહિત આ ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે. ટીકા વિદ્વત્તાવાળી છે. અભ્યાસકેને માટે ઉપચાગી છે. સંપાઢક મુનિશ્રીના પ્રયાસ સારા છે.
૭. દ્વિત્રિષિાવાયી :-(કીતિ"કલા ટી કા યુક્ત) સંપાદક મુનિરાજ શ્રી સૂર્યોદયવિજયજી કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રીમદ્ હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે જે છે બત્રીશીઓ રચી છે તે અગ થવછેરું અને અન્ય ગવરછેદકાત્રિશિકાઓ ઉપર પૂજય શ્રી કીતિચંદ્રગણિવયે જે વિદ્વત્તાપૂર્ણ ટીકાએ રચી છે, તે આમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે. બંને બત્રીશીઓ સમજવામાં ગહન છે એટલે વાચકોના હિતાર્થ" પૂજ્ય મુનિરાજશ્રીએ પ્રાંતે બને બત્રીશીઓને હિંદુદ્દી અનુવાદ પણ આપે છે. જિજ્ઞાસુઓ અને વિદ્વાને માટે આ પુસ્તક વસાત્રી અધ્યયન કરવા જેવું છે. શ્રી હીરાલાલ ૨. કાપ હિયાએ સુંદર પ્રસ્તાવના લખી પુસ્તકની શોભા વધારી છે.
સમાચાર વાર અમદાવાદ : સં. ૨૦૧૬ મહાવદી ૦))ને શુક્રવારના રોજ શ્રી પ્રેમાભાઈ હાલમાં શ્રી મહેન્દ્ર જૈન પંચાંગ રજતજયંતી ઉત્સવ તથા પં. શ્રી વિકાસવિજયજીના સન્માનનો ઉત્સવ ઊજવાયા હતા. શેઠશ્રી | કસ્તુરભાઈ લાલભાઈએ તે મેળાવડાનું પ્રમુખસ્થાન સ્વીકાર્યું હતું. જૈન-જૈનેતરોએ સારી સંખ્યા માં હાજરી આપી હતી.
પ્રમુખસ્થાનેથી શેઠશ્રીએ જણ્ણાવ્યુ હતુ કે આવું સુ કર પંચાંગ તૈયાર કરવાનું કામ મુનિશ્રી ૨૫ વર્ષથી કરત આવ્યા છે, તે માટે તે ધન્યવાદને પાત્ર છે. જે જૈન સમાજની સેવા અર્થે આ પ્રવૃત્તિ એમણે કરી છે તેમણે એમના આ કાર્યને સાર્થક બનાવવું જોઈએ. મારા જાણવા પ્રમાણે આખા ભારતમાં જૈન પંચાંગ આ એક જ છે. વિદ્વાનો તે તંબુદ્ધિથી પોતાનું કામ કર્યું જાપ છે પણ સમાજ’ તેમની કદર કરતા રહે તે વિદ્વાનોને પરિશ્રમ કરવામાં ઉત્તેજન મળે, તેના ઉત્સાહ વધે. ”
ભાવનગર : શ્રી દાદાસાહેબ જિનાલયની બાજુની જગ્યામાં શેઠશ્રી હીરાલાલ અમૃતલાલ પરશોત્તમ તરફથી * અમૃત નિવાસ ' અને ૬ જડાવ નિવાસ' એમ બે આરોગ્યભુવનનું ખાતમુહૂત તા. ૨૯-૨-૬ ના રાજ શ્રી વસંતભાઇએ કર્યું હતું. આ રાગ્યભુવનની આ યોજના માટે શ્રી જૈન સંઘે જમીન આપી છે અને શેઠશ્રી હીરાલાલ અમૃતલાલની આર્થિક સહાયથી શ્રી જૈન સંઘે આ યોજનાનું કામ ઉપાડી લીધુ છે.
મુંબઈ : શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સનું ૨૧મું અધિવેશન તા. ૨-૩-૪ એપ્રીલના ૧૯૬ ના રોજ મળશે. તેના પ્રમુખ તરીકે કલકત્તાનિવાસી બાબુ નરેન્દ્રસિંહજી સીંધીની વરણી થઈ છે. અધિવેશન ઉંધીયા ણા( પંજાબ )માં ભળનાર છે.
મરણ નોંધ-ભાવનગરનિવાસી કપાસી નંલાલ ખુશાલભાઈ ગત પોષ સુદી ૧૪ ને મંગળવારના રાજ સ્વર્ગવાસી થયેલ છે. તેઓ આપણી સભાના આજીવન સભાસદ હતા. સ્વભાવે માયાળુ અને ધમ પ્રમો હતા. તેમના આત્માને પરમાત્મા પરમ શ 7િ અપે તેમ ઈચ્છીએ છીએ.

Page #20
R g. N. B. 331 - E લ કે , ' a અ ત૨ના ચમકારા એક a આત્મારૂપ દીવડામાં સ્વાધ્યાયરૂ 5 ઘન પૂરીને તેને પ્રકાશિત રાણા, રાનની એક જ ચીનગારી સમસ્ત અંધકારને પાવાર માં નાશ હું આત્માની વસતિવાડીમાં વિચરવા, પ્રેમ પુછ પેની સૌરભ લેવા, અને ચિત્તની પ્રસન્નતાપૂર્વક શાંતિ લેવા વિવિધ ક૯પ અખંડ આનંદ લેવા માંગુ છું . - મારા જ્ઞાન સ્વભાવની રંગભૂમિમાં અનેક સંયે નૃત્ય કરી રહ્યા છે અને હું તે બધા દુખ્યા દ્રષ્ટાભાવે નીરખી મારા સ્વભાવ માં મગ્ન રહેવા માંગુ છું'.. કરેલા કર્મો જ ભગવાય છે, તારા કરેલા કમેનુ તે જ રચેલું" નાટક સંસારભૂમિ માં ભજવાઈ રહ્યું છે તેના તું દ્રષ્ટા ખન અને શાંત રસ પ્રાપ્ત કરી નાટક પૂર્ણ કર, - કોઇ પણ જીવાત્માની આશાતના-વિરાધના કરીશ નહિ. એ બધાય નિશ્ચય થી આમ ભગવાન છે, હું શુદ્ધ ચિદાનંદમય, અલોઢ પ્રેમમય, નિવિકલ્પ શાંતિમય , સહેજ ચૈતન્યસ્વરૂપ તેમાં કાર્તિરૂ પે બિરાજમાન છે અમરચંદુ માવજી શાહ પ્રકાશક : ખીમચંદ ચાંપશી શા 1, આ જૈન આત્માન' સભાવતી મુદ્રક : હરિલાલ દેવચંદ શેઠ: આનંદ મિટીંગ પ્રેસ : ભાવનગર. For Private And Personal Use Only