Atmanand Prakash Pustak 047 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૨૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ભાષાના સાહિત્યને પ્રજાને જેમ ગુજરાતના જૈને પાસે જ છે તેમ પ્રાચીન મરાઠી સાહિત્યને ખજાને મહાનુભાવપંથમાં જ છે. વિકમની ચૌદમી સદીમાં થયેલા આ સંપ્રદાયના ધર્મગુરુઓને એક સંવાદ (યવતમાલ(વરાડ)ની “સરસ્વતી પ્રકાશન નામની સંસ્થા તરફથી ઈસ્વીસન ૧૯૩૯ માં પ્રકાશિત થયેલા ) મહાનુભાવ૫થના તિથ૪ નામના ગ્રંથમાં ઝુકાવાર નામના વિભાગમાં ૧૬મી કંડિકા(પેરેગ્રાફ)માં છપાયેલે છે. તેમાં નીચે મુજબ ઉલ્લેખ છે.
કરી હતી. અને તે દેવગિરિના રાજા રામદેવ યાદવને સમકાલીન હતા. તેનું મૃત્યુ લગભગ વિક્રમ સંવત ૧૩૨૯માં થયું હતું.
આ પંથમાં સાંસારિક સુખ આપતાં દેવ-દેવીઓની પૂજાને બદલે ઈશ્વરની પૂજાને જ મહાન આપવામાં આવે છે. ખાસ કરીને શ્રી કૃષ્ણની જ પૂજા કરવામાં આવે છે. શ્રી કૃષ્ણના પાંચ અવતારે માનવામાં આવે છે. અને તેમાં ચક્રધરને પણ એક અવતારરૂપે જ માનવામાં અને પૂજવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણ-ક્ષત્રિય-વૈશ્ય--દ્ધ ચારે વર્ણના લેકે આમાં ભળી શકે છે. અને આ સંપ્રદાયમાં ધર્મગુરુ થઈ શકે છે. ધર્મગુરુઓ પ્રાયે કાળાં વસ્ત્રો જ પહેરે છે. અસ્પૃશ્ય પણ સવર્ણોના મંદિરમાં દ્વાર સુધી આવી શકે છે. અલગ મંદિર પણ બંધાવી શકે છે. તેમજ ધર્મગુરુ થઈને અલગ વિચરી પણ શકે છે. પહેલાં તે આ પંથમાં ખૂબ જ ખૂબ બ્રાહ્મણે પણ હતા. હમણું બ્રાહ્મણો બહુ જ ઓછા થઈ ગયા છે. ખેતી વિગેરે કરનારા કણબી વિગેરે નીચલા વર્ગના લોકે જ હમણાં ખાસ કરીને અનુયાયી છે. વરાડ તથા મહારાષ્ટ્રમાં અત્યારે પણ આ પંથ વિપુલ પ્રમાણમાં છે. “માનભાવ પંથએ અપભ્રંશ હમણું થઈ ગયો છે. વિસ્તારથી જાણવા માટે જુઓ ય. ખુ. દેશપાંડેનું મહાનુભાવ થી મારી વાર્થ નામનું મરાઠી પુસ્તક.
૭. યવતમાળ( વરાડ)નિવાસી વિદ્વાન વકીલ યશવંત ખુશાલ દેશપાંડે (M. A. LL. B; D. LITT; M. R.A. s.) એક પ્રખર ઐતિહાસિક અને સંશોધક છે. ભારતના ઐતિહાસિકમાં નામાંકિત છે. યુરોપમાં પણ કેટલીક ઈતિહાસ સંબંધી પરિષદમાં હાજર રહ્યા છે. વૃદ્ધ હેવાથી ( ૬૭ વર્ષ) ઘણા અનભવી પણ છે. મહાનભાવપંથના સાહિત્યમાં એક પ્રમાણભત ( Auth તરીકે ગણાય છે. તેમણે મહાનુભાવપંથ વિષે માનવીય મરી રામ નામનું ઐતિહાસિક વિગેરે દષ્ટિએ બહુ સંશોધન કરીને મરાઠી ભાષામાં એક પુસ્તક લખ્યું છે. તેમાં ૫૧ મા પાને નીચેના આશયનું જણાવ્યું છે કે
મહાનુભાવ મંડળી તેને સાહિત્ય વિભાગ જુદી રીતે કરે છે. પંથસ્થાપનાથી તેના પાંચ વિભાગે કપે છે. ૧ શ્રુતિ, ૨ સ્મૃતિ, 8 વૃદ્ધાચાર, ૪ માર્ગરૂઢિ, પ વર્તામાનચક્રધરાચાર્યના સમકાલીન અથવા પ્રત્યક્ષ તેમના મુખમાંથી નીકળેલા શબ્દોને શ્રુતિ કહે છે. નાગદેવાચાર્ય (ઉ ભટબાસ, સમય વિક્રમની ચૌદમી સદી ) સંબંધી અથવા તત્કાલીન ગ્રંથોને સ્મૃતિ કહે છે. પરશુરામ વ્યાસ વિગેરે (નાગદેવના શિષ્ય પરિવાર) સંબંધી લખાણોના સમૂહને વૃદ્ધાચાર કહે છે. ગુર્જરશિવવ્યાસ વગેરેના કાળમાં સંપ્રદાય સંબંધી રૂઢ થયેલી વાતેતા સમૂહને માર્ગરૂઢિ કહે છે. ત્યારપછી એટલે વિક્રમની ૧૭મી સદી પછીના સાહિત્યને વર્તમાન કહે છે!