________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પૂર્ણ લા
પરમાત્મ પૂર્ણ કલા-આ વાકય ખૂખ ગહન ભાવેાથી ભરેલું છે. કલા પૂર્ણ બને છે ત્યારે આત્મા, પરમાત્મા બને છે ! કલા, એ આત્માનું અવિભાજ્ય અંગ છે. કલા પ્રમાદજનક નથી પણ પ્રમાદમય છે! કલા એ વાસ્તવિક દૃષ્ટિએ કારણ નથી પણુ કાર્ય છે. છતાં એ કારણુ નથી જ, એમ પણ ન કહેવાય, કારણ કે આ કલાની સ ંસિદ્ધિ એ પ્રકારે થાય છેઃ એક સ્થૂલ રૂપમાં ને બીજી સૂક્ષ્મ રૂપમાં—અથવા એક કારણ રૂપમાં ને બીજી કાર્ય રૂપમાં!
સ્થૂલ કલા પૂર્ણીમા જેવી છે. એ પ્રત્યેક પ્રાણીને-માનવને આહ્લાદ, સ્ફૂતિ, તેજસ્વિતા કલ્પનાશક્તિ અને રસાનુભવની આછી લઠ્ઠાણ પીરસે છે કારણ કે પૂર્ણિમા એ પણ ખીજના ચન્દ્રની પૂર્ણ` બનેલી અભિવ્યક્ત કલા જ છે ને! અલબત્ત, એ સ્થૂલ છે, છતાં એ સુષુપ્ત હૈયાને જાગરૂક કરી શકે છે, જાગરૂક હૈયાને ઊર્મિલ બનાવે છે અને મિ લ હૈયાને મથનના દ્વાર સુધી લઈ જઈ શકે છે. અહિં, સ્થૂલ કલાની મર્યાદા આવી જાય છે.
હવે સૂક્ષ્મ કલાના, પ્રારંભ થાય છે. મંથનની ભૂમિકામાં અટકેલી કલા અહિં' પેાતાનું સ્થૂલ સ્વરૂપ મૂકી, સર્જનદ્વારા પેાતાની સૂક્ષ્મતા પ્રદર્શિત કરે છે. વિચાર-ભૂમિકા ત્યજી કાર્યભૂમિકામાં આવે છે–સાધન મટી સાધ્યનું રૂપ પકડે છે. કલાની સૂક્ષ્મતા જેમ જેમ વધતી જાય છે તેમ તેમ સન વધુ તીવ્ર અને તિક્ષ્ણ બને છે. માનવીની ભાવના હવે મર્યાદા મૂકે છે-પ્રવાહ મટી પીંડ અને છે. માનવીની રસિકતા, જગતના વિલાસી પદાર્થાથી ઘટી, વાસ્તવિક દર્શનની શુદ્ધિ પ્રત્યે વધતી જાય છે. એવી નજર પ્રકૃતિની નક્કરતા ભણી વળે છે. વિશ્વનું વૈવિધ્ય એ શેાધી કાઢે છે, બાહ્ય સાન્દર્ય કરતાં અભ્યન્તર સૌન્દયના વિપુલ વૈભવ એ નિહાળે છે અને આન્તરિક સાન્દર્યને માત્ર, એક અંશ જ, આ બાહ્ય સાન્દર્ય માં છે, એવી સત્ય પ્રતીતિ એને પ્રકૃતિભૂતિના દર્શીનથી થાય છે.
આ રીતે આ પૂર્ણ કલાના કલાધરને અનેકમાં વિશ્વકયના સાક્ષાત્કાર થાય છે. વિસ વાદમાં સંવાદ કેળવવાની મહાન સિદ્ધિ એને પ્રાપ્ત થાય છે. અને નિજાનન્દ અને સચ્ચિદા નન્દની ઝાંખી પણ થાય છે—આ આંખી અલ્પ જ કાલ પછી નૈસર્ગિક પ્રકાશમાં ફેરવાઇ જતાં. કૈવલ્યન્ત્યાતના આવિષ્કાર થાય છે, નિરતિશય અખૂટ અનન્ત આનન્દને પ્રાદુર્ભાવ થાય છે. આનું જ નામ પૂર્ણ કલા!
આ કલા અગમ્યને ગમ્ય, અયુદ્ધને બુદ્ધ, અવ્યક્તને વ્યક્ત અને અપૂર્ણ ને પૂર્ણ અનાવે છે. આ કલા શાશ્વત સુખની, અનન્ત વિરાટતાની અનુભૂતિ કરાવે છે. આ કલાના કલાધર સસારના દુઃખદ પ્રસંગને પણ આનન્દના ગુલાબી ર ંગથી રંગી શકે છે; માટે જ હું કહું છું:—આ પૂર્ણ કલા એ મારા જીવનની અજોડ સહચરી છે!
( મારા વિચારાની ટૂંક નોંધપેાથીમાંથી )
For Private And Personal Use Only
ચન્દ્રપ્રભસાગર ચિત્રભાનુ
