Atmanand Prakash Pustak 047 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531561/1

Page #1

+
|શ્રીઆત્માનંદ પ્રકાશ
555
આત્મ સ. પપ તા. ૩૧-૭-૫૦
પુસ્તક ૪૭ મુ
.
ક ૧૨ મા.
વાર્ષિક લવાજમ
સવત ૨૦૦૬.
અશાહ
શ. ૩–૦–૦ સ્ટેજ સહિત.
ભાવનગર
પ્રકાશક
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
(41
蛋

Page #2

....
...
630
૧ સામાન્ય જિન સ્તવન ...
૨ અ ંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ ...
૩ પૂર્ણ કળા
૪ તત્ત્વાવમાધ
( લે. આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ )
૨૩૬
૨૪૦
૫ ઓગણીશમા શ્રીદેવજસાર્જિન સ્તવન ( લે. વલ્લભદાસ નેણુસીભાઇ ) ૬ સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્ય વિના પ્રભુપ્રાપ્તિ અશકય છે ( લે. કમળા રતનચંદ સુતરીમા એમ. એ. ) ( સભા )
૨૪૨
૭ વર્તમાન–સમાચાર
૨૪૩
૮ વાર્ષિક અનુક્રમણિકા
( સભા ) ૨૪૫
...
અનું * મ ણિ કા.
...
...
(લે. વિજયકરતૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજ ) ૨૨૫ ( લે. જ’ભૂવિજયજી મહારાજ )
૨૨૬
( લે. ચદ્રપ્રભસાગર ) ૨૩૫
www
...
...
..
આ સભા તરફથી પ્રગટ થતું સસ્તુ સાહિત્ય,
તેના ખીજા પુસ્તક શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર ઉપર નિબંધ લખી મેાકલવા પૂજ્ય મુનિમહારાજા અને વિદ્વાન જૈન બધુ વગેરેતે ઘણા વખતથી આમત્રણ પત્રિકા મેાકલાઇ ગયેલ છે. શ્રી નમસ્કાર મહામત્ર ઉપર કેટલાક બંધુઓએ તેમેના નિબંધો લખી માકળ્યા છે. આમત્રિત મુનિમહારાજાઓ અને જૈન બધુએ હવે તે નિબંધ વેળાસર લખી મેાકલવા વિનંતિ છે. તેની મુદ્દત પણ થાડા દિવસ પછી પૂર્ણ થશે. મુદ્દત પૂરું થતાં પરીક્ષક કમીટીને તે તપાસવા મેાકલી આપવામાં આવશે. વધારે ખુલાસાની જરૂર હૈાય તેા નીચેના સરનામે લખી મેાકલવા નમ્ર સૂચના છે.
સેક્રેટરીએ-જૈન સસ્તું સાહિત્ય કમીટી શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
“ શ્રી દ્વાદશાર નયચક્ર ( ન્યાયના ગ્રંથ ) ”
જે વિદ્વાન મુનિ પુંગવ ( ન્યાય અને ઇતિહાસના નિષ્ણાત હાવા છતાં ) સાક્ષર શિરોમણિ, સાહિત્ય રત્ન વિદ્વ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજય મહારાજ માટે અસાધારણ માન અને પૂજ્યભાવ ધરાવે છે, તેવા મુનિ રત્ન શ્રી જન્મવિજયજી મહારાજ જેએલ દક્ષીણુ હિ ંદના અનેક શહેરામાં વિચરી જૈન સમાજ ઉપર અનેક ઉપકાર પેાતાના ગુરૂવર્યાં પૂજ્યશ્રો ભૂવનવિજયજી મહારાજ સાથે કરી રહ્યા છે તેઓ સાહેબે ઉપ૨ાકત ગ્રંથનું આદિથી અંત સુધીનું પ્રેસ કાપી કરવાનું, સ ંશોધન તથા સપાદન કા કરેલ છે. તેના અંગાની પૂર્તિનુ થાડુ કાય બાકી રહેલ છે તે પૂર્ણ થતાં આ ગ્રંથ છાપવા માટે પરમ કૃપાળુ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની આજ્ઞા પ્રમાણે પ્રેસમાં મુકાશે.
હજી તે ગ્રંથ છપાયેા નથી માટે કાઇએ મંગાવવા તસ્દી લેવી નહિ.

Page #3

શ્રીઆત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રકાશક: —શ્રી જૈન આત્માનદ સભા-ભાવનગર
600
વીર સ’. ` ૨૪૭૬,
વિક્રમ સ', ૨૦૦૬.
><%****
અષાડ.
:: તા. ૧૪મી ઑગસ્ટ ૧૯૫૦ ::
લપટાયા
AGADAG AÐ OG AÐ OG સામાન્ય જિન સ્તવન.
( રાહ—મારે તે ગામડે એક વાર આવજો. )
ભવભવનાં દુઃખા સહી, આગ્યે છું તુજ પાસ, જો દુઃખ દૂર તમે ના કરેા, બીજી કૈાની આશ ?
સઘળે અંધાર દીસે, રસ્તા ના સૂઝતા, તારા એક રાહુ, સંસારમાં ઝઝુમા,
અંતરના દ્વાર નાથ આજે ઉઘાડજો
હે........કર્માના મેલ ચઢ્યો, આજે ઉતારો—અંતરના. મારી અજ્ઞાનતા (૨) પ્રભુ હવે ટાળજો, ...................તરના
સાખી—
ન્યારા એ નેહે પ્રભુ ક્યારે સાધી શિવનારી વીર ક્યારે કર્મે અમે ક્યારે હવે
સાખી
થાકયો છું. રવડી મથી, આ સંસારે નાથ, મનમદિર આવે. તમે, તારા ઝાલી હાથ.
...
પુસ્તક ૪૭ સુ
·
અંક ૧૨ મા.
ઉગારશે ? દેખાડશો ?
તારશે ?—અતરના.
Extravag
આવા અમારે ઉર, ચિંતા કરીને ચૂર,
શરણે આવ્યા છીએ આપના; કસ્તૂર દરિદ્રતા કહો, ક્યારે કાઢશે ? ............ .મારી. રચયિતા—આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયકસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજ, V$][]] ]]> deb

Page #4

॥ नमः श्री अन्तरिक्षपार्श्वनाथाय ॥ श्री अंतरिक्षपार्श्वनाथजी तीर्थ.
(ગતાંક પૃ. ૧૫ થી ચાલુ) શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના તીર્થના સંબંધમાં શ્રી ભાવવિજયજી ગણીએ રચેલા શ્રી અત્તરાર્થનાથમાધ્યમ્ નામના સંસ્કૃત સ્તંત્રમાંની હકીકત આપણે ગતાંકમાં જોઈ ગયા. ભાવવિજયજીએ ગુજરાતી ભાષામાં પણ ૫૦, કડીનું એક “શ્રી અંતરિક્ષપાર્શ્વનાથસ્તવ' રહ્યું છે. આમાં ભગવાનની સ્તુતિ અને મહિમાનું વર્ણન છે. અતિ. હાસિક દષ્ટિએ વિશિષ્ટ કઈ બેંધવા જેવું નથી.
આ પછી શ્રી શિવવિજયજીના શિષ્ય મુનિ શ્રી શીતવિજયજીએ સં. ૧૭૪૬ માં રચેલી તીર્થમાળાનું સ્થાન આવે છે. આ મુનિરાજે પૂર્વ, પશ્ચિમ, ઉત્તર તથા દક્ષિણ એમ ચારે દિશાઓમાં ખૂબ ખૂબ દૂર સુધી વિહાર કરીને તીર્થમાળા બનાવી છે. સં. ૧૭૨૧ થી ૧૭૩૮ સુધી દક્ષિણ દેશમાં વિચરીને તીર્થયાત્રા કર્યાનું તેઓએ લખ્યું છે.
૧. આ ગુજરાતી સ્તોત્ર મારા જોવામાં આવ્યું નથી, પરંતુ અંતરિક્ષજી તીર્થની માલિકી. તથા વહીવટ સંબંધમાં શ્વેતાંબર પરફથી તાંબર તથા દિગબર વચ્ચે ચાલેલા ઝગડા વખતે કેટમાં આ રસ્તોત્રને પુરાવારૂપે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. અને ન્યાયાધીશેની અનુકૂલતાને ખાતર સ્વર્ગીય સાક્ષર મેહનલાલ દલીચંદ દેસાઈએ તેમાંની કેટલીક કડીઓને ઈગ્લીશમાં અનુવાદ તથા ભાવાર્થ તૈયાર કર્યો હતો અને કોર્ટમાં તે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ ઈંગ્લીશ અનુવાદ તથા ભાવાર્થ 74121 41214171 241721. Record of Proceedings in the Privy Council, part IIમાં ૩૪૧માં પાને તે છપાયેલ છે, મારા લેખમાં હવે પછી સરળતા માટે આનું સંક્ષિપ્ત રૂ૫ R. P. P. C. આપવામાં આવશે. વાચકેએ તેને અર્થ “ રેકર્ડ ઓફ પ્રેસીડીઝ ઈન ધી પ્રિવી કાઉન્સીલ’ સમજી લે.
૨ ભારતવર્ષના ચારે ખૂણે વિચરેલા આ મુનિરાજે આપણે તીર્થોની સાથે વિહારમાર્ગ માં આવતાં અનેકાનેક ગામનાં નામોને, ત્યાંના જિનાલયોને તથા મૂલનાયક ભગવાનનાં નામે પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે, તેથી આજથી લગભગ પણ ત્રણ વર્ષ પહેલાં ગામનાં નામે કેવાં હતાં, કેટલાં જિનાલયો ત્યાં હતાં તથા મૂળનાયક ભગવાન કોણ હતા, વિગેરે વિગેરે તે સમયની અનેક ઐતિહાસિક તથા ભૌગોલિક માહિતિને આમાં ખજાને ભર્યો છે. પ્રસંગવશાત તે તે સ્થળના ધાર્મિક શ્રાવક વિગેરેને પણ વિરતૃત યા સંક્ષિમ ઉલ્લેખ તેમાં છે. કવિએ માત્ર શ્વેતાંબર તીર્થોને જ નહીં, પણ વરાડ, તેલંગ (આંધ્ર), દ્રવિડ તથા કર્ણાટક દેશમાં આવતાં અનેક દિગંબર તને તેમજ સ્થાનોને પણ ઉલ્લેખ કરે છે. આ તીર્થમાળા “શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગ્રંથમાળ' (ભાવનગર ) તરફથી પ્રગટ થયેલા પ્રાચીન તીર્થમાળ સંગ્રહ ભા. ૧લામાં બીજી અનેક તીર્થ માળાઓ સાથે છપાયેલી છે,

Page #5

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ.
२२७
તેઓ નર્મદા નદી ઓળંગીને દક્ષિણ દેશમાં આવીને માંધાતા, ખંડવા, બુરાનપુર (ખાનદેશ) તથા કમલકાપુર થઈને દેવળઘાટ ચડીને વરાડમાં દાખલ થયા હતા અને અંતરિક્ષની યાત્રા કરી હતી. તીર્થમાળાની ત્રીજી ઢાળને ૧૪ મીથી ૧૯ મી સુધીની ૬ કડીઓમાં તેમણે અંતરિક્ષજીને બહ સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ વર્ણવે છે. તેમાં રાવણના બનેવી ખરદૂષણનું અને એલગાયનું નામ છે તેમ જ પહેલાં પ્રતિમા નીચેથી ઘોડેસ્વાર જતું હતું પણ અત્યારે દેરા જેટલું અંતર છે એમ જણાવ્યું છે. બીજું કઈ વિશિષ્ટ નથી.
આ પછી લલિતચંદજીના શિષ્ય વિનયરાજે સં. ૧૭૩૮ માં રચેલું એક અંતરિ ક્ષણનું સ્તવન છે. તેમાં પણ ખરદૂષણ અને એલિચપુરના એલિચરાજાનું સંક્ષિપ્ત કથાનક જ છે. ઐતિહાસિકદા વિશિષ્ટ કંઈ નથી.
આ પછી સિદ્ધપુર(ગુજરાત)થી સંઘ લઈને આવેલા શ્રી જિનચંદ્રસૂરીશ્વરજીએ સં. ૧૮૫૫નાં ફાગણ વદ ૧૨ ને દિવસે બનાવેલું ૯ કડીનું ગુજરાતી પુસ્તવન મળે છે. તેમાં અંતરિક્ષનું સંક્ષિપ્ત કથાનક છે. વિશિષ્ટ કંઈ નથી. અંતરિક્ષ ભગવાનને માત્ર નામે. લેખ તે ઘણયે આપણું પ્રાચીન–અર્વાચીન લખાણમાં છે કે જે પછી આપવામાં આવશે.
પ્રાચીન જૈનેતર સાહિત્યમાં મળતે ઉલ્લેખ. આ તે જન સાહિત્યમાં મળતા ઉલ્લેખની વાત થઈ, પરંતુ ઘણુ જ આનંદની વાત છે કે જેનેતર સાહિત્યમાં પણ આજથી લગભગ ૬૪૦ વર્ષ પહેલાં શ્રીપુરના અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના સંબંધમાં ઉલ્લેખ મળી આવે છે. મહારાષ્ટ્ર અને વરાડ(વિદર્ભ)માં “મહાનુભાવપંથ' નામને એક હિંદુ સંપ્રદાય ચાલે છે. આ સંપ્રદાયનું પ્રાયઃ તમામ સાહિત્ય પ્રાચીન મરાઠી ભાષામાં જ રચાયેલું છે. પ્રાચીન ગુજરાતી
. ૩. “આમલિ મલકાપુર સુભ કામ, શાંતિનાથનિ કરૂં પ્રણામ ! તિહાંથી ચઢી દેઉલધાટ, દસ વરાડની ચાર વાટ” (તીર્થમાળા, ઢાળ ગંજી, ૧૨મી કડી. ૫ ૧૧૩–૧૧૪). મલકાપુર ગામ વરા દેશના બુલઢાણા જીલ્લામાં બુલઢાણાથી ઉત્તરે ૨૮ માઈલ દૂર (૨૦૫૩ ઉત્તર અક્ષાંશ તથા ૭૬/૧૭ પૂર્વ રેખાંશ ઉપર) આવેલું છે. જી. આઈ. પી. રેલ્વેનું સ્ટેશન છે. ત્યાં આપણી જૂની વસ્તી પણ છે. લેઉલાટ (દેવળવાટ) બુલઢાણુથી દક્ષિણે લગભગ દશેક માઈલ દૂર છે.
૪. R, P. P. C. IIમાં ૩૪૧ પાને છપાયેલે આ સ્તવનને ઈગ્લીશ અનુવાદ જ મારા વાંચવામાં આવે છે.
૫. આ સ્તવન અમદાવાદના શા. મેહનલાલ મગનલાલ તરફથી છપાયેલા “સમેતશિખરની યાત્રા' ના પુરતકમાં ૧૨૫મે પાને છપાયેલું છે.
૬. આ પંથને ટૂંકામાં ઈતિહાસ એ છે કે, ભરૂચમાં ચક્રધર નામને બ્રાહ્મણ પંડિત વસતે હતે. તે પ્રધાનને પુત્ર હતા. અને તેનું નામ હરિપાળદેવ પણ હતું. તેણે વાડમાં ઉમરાવતીથી ઉત્તરે લગભગ ૨૦ માઈલ દૂર આવેલા “વિથપુર (ઋદ્ધિપુર) ગામમાં આવીને ત્યાં રહેતા ગોવિંદપ્રભુ નામના એક સંતનું શિષ્યપણું સ્વીકાર્યું હતું. તેણે મહાનુભાવપંથની સ્થાપના

Page #6

૨૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ભાષાના સાહિત્યને પ્રજાને જેમ ગુજરાતના જૈને પાસે જ છે તેમ પ્રાચીન મરાઠી સાહિત્યને ખજાને મહાનુભાવપંથમાં જ છે. વિકમની ચૌદમી સદીમાં થયેલા આ સંપ્રદાયના ધર્મગુરુઓને એક સંવાદ (યવતમાલ(વરાડ)ની “સરસ્વતી પ્રકાશન નામની સંસ્થા તરફથી ઈસ્વીસન ૧૯૩૯ માં પ્રકાશિત થયેલા ) મહાનુભાવ૫થના તિથ૪ નામના ગ્રંથમાં ઝુકાવાર નામના વિભાગમાં ૧૬મી કંડિકા(પેરેગ્રાફ)માં છપાયેલે છે. તેમાં નીચે મુજબ ઉલ્લેખ છે.
કરી હતી. અને તે દેવગિરિના રાજા રામદેવ યાદવને સમકાલીન હતા. તેનું મૃત્યુ લગભગ વિક્રમ સંવત ૧૩૨૯માં થયું હતું.
આ પંથમાં સાંસારિક સુખ આપતાં દેવ-દેવીઓની પૂજાને બદલે ઈશ્વરની પૂજાને જ મહાન આપવામાં આવે છે. ખાસ કરીને શ્રી કૃષ્ણની જ પૂજા કરવામાં આવે છે. શ્રી કૃષ્ણના પાંચ અવતારે માનવામાં આવે છે. અને તેમાં ચક્રધરને પણ એક અવતારરૂપે જ માનવામાં અને પૂજવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણ-ક્ષત્રિય-વૈશ્ય--દ્ધ ચારે વર્ણના લેકે આમાં ભળી શકે છે. અને આ સંપ્રદાયમાં ધર્મગુરુ થઈ શકે છે. ધર્મગુરુઓ પ્રાયે કાળાં વસ્ત્રો જ પહેરે છે. અસ્પૃશ્ય પણ સવર્ણોના મંદિરમાં દ્વાર સુધી આવી શકે છે. અલગ મંદિર પણ બંધાવી શકે છે. તેમજ ધર્મગુરુ થઈને અલગ વિચરી પણ શકે છે. પહેલાં તે આ પંથમાં ખૂબ જ ખૂબ બ્રાહ્મણે પણ હતા. હમણું બ્રાહ્મણો બહુ જ ઓછા થઈ ગયા છે. ખેતી વિગેરે કરનારા કણબી વિગેરે નીચલા વર્ગના લોકે જ હમણાં ખાસ કરીને અનુયાયી છે. વરાડ તથા મહારાષ્ટ્રમાં અત્યારે પણ આ પંથ વિપુલ પ્રમાણમાં છે. “માનભાવ પંથએ અપભ્રંશ હમણું થઈ ગયો છે. વિસ્તારથી જાણવા માટે જુઓ ય. ખુ. દેશપાંડેનું મહાનુભાવ થી મારી વાર્થ નામનું મરાઠી પુસ્તક.
૭. યવતમાળ( વરાડ)નિવાસી વિદ્વાન વકીલ યશવંત ખુશાલ દેશપાંડે (M. A. LL. B; D. LITT; M. R.A. s.) એક પ્રખર ઐતિહાસિક અને સંશોધક છે. ભારતના ઐતિહાસિકમાં નામાંકિત છે. યુરોપમાં પણ કેટલીક ઈતિહાસ સંબંધી પરિષદમાં હાજર રહ્યા છે. વૃદ્ધ હેવાથી ( ૬૭ વર્ષ) ઘણા અનભવી પણ છે. મહાનભાવપંથના સાહિત્યમાં એક પ્રમાણભત ( Auth તરીકે ગણાય છે. તેમણે મહાનુભાવપંથ વિષે માનવીય મરી રામ નામનું ઐતિહાસિક વિગેરે દષ્ટિએ બહુ સંશોધન કરીને મરાઠી ભાષામાં એક પુસ્તક લખ્યું છે. તેમાં ૫૧ મા પાને નીચેના આશયનું જણાવ્યું છે કે
મહાનુભાવ મંડળી તેને સાહિત્ય વિભાગ જુદી રીતે કરે છે. પંથસ્થાપનાથી તેના પાંચ વિભાગે કપે છે. ૧ શ્રુતિ, ૨ સ્મૃતિ, 8 વૃદ્ધાચાર, ૪ માર્ગરૂઢિ, પ વર્તામાનચક્રધરાચાર્યના સમકાલીન અથવા પ્રત્યક્ષ તેમના મુખમાંથી નીકળેલા શબ્દોને શ્રુતિ કહે છે. નાગદેવાચાર્ય (ઉ ભટબાસ, સમય વિક્રમની ચૌદમી સદી ) સંબંધી અથવા તત્કાલીન ગ્રંથોને સ્મૃતિ કહે છે. પરશુરામ વ્યાસ વિગેરે (નાગદેવના શિષ્ય પરિવાર) સંબંધી લખાણોના સમૂહને વૃદ્ધાચાર કહે છે. ગુર્જરશિવવ્યાસ વગેરેના કાળમાં સંપ્રદાય સંબંધી રૂઢ થયેલી વાતેતા સમૂહને માર્ગરૂઢિ કહે છે. ત્યારપછી એટલે વિક્રમની ૧૭મી સદી પછીના સાહિત્યને વર્તમાન કહે છે!

Page #7

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ.
२२८
कवीश्वरां हरगर्वभटां उग्द्रहणिकें कवीश्वरीं आनोर्वास प्रकाशणे
___ हरर्वग ते विद्वांस. एक म्हणति राक्षसभुवनिचे एकु दिस ते कविस्वरासि भेटले थोरि उघानि केली, परि बोधुभेद अवभेद नोंच ते वाराणसि जात होते हरगर्वीम्हणितलेंआतांचि येवेळे चर्चा असों देवो. मग मागुतें तुमचे दर्शन घेउनि कवीस्वरबासी म्हणितलें'हो का जाल तरि पारिसनाथाचेया श्रीपुरावरूनि जा तेथ आमुचे गुरुभाउ आनोवा असति, तयांसि भेटावे मग सामोरे जावें' तेव्हेळि ते श्रीपुरासि आले. आनोबासी મેટ ઝાઝી. . . . ૨૬
[ સ્થતિસ્થ૪. વૃદ્ધાવાર. p. ૬ ] કવીશ્વર અને હરગવ ભટના વાદ-વિવાદમાં કવીશ્વરે આનેબાસને પ્રકાશિત કર્યા. હરગર્વ વિદ્વાન હતા. કેટલાક કહે છે કે તે રાક્ષસભુવનના વતની હતા. એક દિવસ તે કવીશ્વરને મળ્યા. થોડી ચર્ચા થઈ, પરંતુ (કવીશ્વર વ્યાસની) વાત (હરગર્વના ) ગળે ન ઉતરી. તે (હરગર્વ ) વારાણસી-કાશી જતા હતા. હરગ કહ્યું કે અત્યારે અત્યારની ચર્ચા કરવા દે. કાશીથી આવીને પછી તમને મળીશ.” કવીશ્વર વ્યાસે કહ્યું કે-ઠીકપણ જાઓ તે પારસનાથના શ્રીપુર ઉપર થઈને જજે. ત્યાં અમારા ગુરુભાઈ આવ્યા છે તેમને મળજો અને પછી આગળ જજો.” પછી તે (હરગર્વ પંડિત) શ્રીપુર (શિરપુર) આવ્યા. આનેબાસને મળ્યા.”
આ પછી વૃદ્ધાચારના ૧૬મા પેરેગ્રાફના બાકીના ભાગમાં આનેબાસ અને હરગર્વ પંડિતને વાદ થયાનું, આનબાસની યુક્તિઓ હરગને ગળે ઉતર્યાનું કાશી જવાનું બંધ રાખીને હરગર્વ અને આનબાસ આછીમાં કવીશ્વર વ્યાસ પાસે ગયાનું તેમજ ત્યાં જઈને હરગર્વ આનેબાસને શિષ્ય થયાનું વર્ણન છે. મહાનુભાવપંથના સાહિત્યમાં મળતા બીજા અનેક ઉલેખ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે આનેબાસ અને હરગર્વ ઉર્ફે
૮. “બાસ’ એ “વાસ” શબ્દનું રૂપાંતર છે. કથાકાર પૌરાણિકાને સાધારણ રીતે “વ્યાસ ' કહેવામાં આવે છે. પુરાણો બધાં “વ્યાસે ” રચેલાં છે એવી વૈદિકાની પરંપરાનુસારી માન્યતા છે.
૯. “રાક્ષસભુવન” નિજામરાજ્યના ઔરંગાબાદજીલ્લાના પઠણ (પ્રાચીન પ્રતિષ્ઠાનપુર ) ગામથી લગભગ ૧૪ માઈલ દૂર આવેલા એક ગામનું નામ છે.
૧૦. કવીશ્વર વ્યાસનું મૂળ નામ ભાસ્કર ભટ્ટ હતું. તે ધરાચાર્યના શિષ્ય નાગદેવને શિષ્ય હતો, અને આનબાસનું મૂલ નામ ગોપાળપંડિત હતું, તે પણ નાગદેવને જ શિષ્ય હતે. એટલે તે પરસ્પર ગુરુભાઈ થતા હતા.
૧૧. આ આણી ગામ મહાનુભાવપંથનું મૂલસ્થાન અને તીર્થસ્થાન રિયપુરથી પૂર્વ દિશામાં અને નજીકમાં જ છે. આણી ગામ વરદા (વર્ધા) નદીની પૂર્વ બાજુના પ્રદેશમાં આવેલું છે. અને તે વર્ધા જીલ્લાના આવી તાલુકામાં છે. સને ૧૯૪૨ ના પ્રસિદ્ધ રાજકીય આંદોલનમાં આછીનું તથા ચિમુર (ચાંદા) છલ્લો, વરેરા તાલુકાનું નામ ખૂબ જાહેર થઈ ગયું છે.

Page #8

૨૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
હયગ્રીવ, હિરણ્યગર્ભ, હરબા,) વિક્રમની ચૌદમી સદીમાં વિદ્યમાન હતા અને હરગર્વ ભટે વિક્રમ સં. ૧૩૬૬ માં આનેબાસ(ઉર્ફે ગોપાળપડિત)નું શિષ્ય પણું સ્વીકાર્યું હતું એટલે ઉપર જણાવેલ વાર્તાલાપને પ્રસંગ વિ. સં. ૧૩૬૬ માં બન્યો હતે.
જેનેતર સાહિત્યમાં આ પ્રાચીન ઉલેખનું૧૩ મહત્વ એ દષ્ટિએ છે કે આ તીર્થની અને આ મૂર્તિના પ્રભાવની પ્રસિદ્ધિ માત્ર જૈનમાં જ નહીં પણ જૈનેતરમાં પણ સેંકડો વર્ષો પહેલાં પ્રસરેલી હતી. શિરપુરથી સેંકડે માઈલ દૂર વસતા જેનેતરોમાં પણ આ ગામ પાશ્વનાથના શિરપુર” તરીકે ઓળખાતું હશે ત્યારે આ મૂર્તિને ચમત્કાર તથા પ્રભાવ કેટલે બધે વિખ્યાત હશે એની કલ્પના સ્વયં જ કરી લેવા જેવી છે. એક નાનું તરખલુ પણ અદ્ધર રહી શકતું નથી, ત્યારે ફણુ સુધી ૪૨ ઇંચ ઊંચી આ મૂતિ બીલ કુલ અદ્ધર રહે એ ભલભલાને પણ નવાઈ ઉપજાવે એમાં શું આશ્ચર્ય છે ?
અર્ધ પદ્માસનાવસ્થ મૂર્તિ આ લેખમાળાના પ્રથમ લેખ સાથે છપાયેલા શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના ફોટામાં વાચકોએ જોયું જ હશે કે આ મૂર્તિ અર્ધ પદ્માસનાવસ્થ છે. ડાબા પગ ઉપર જમણે પગ છે, આવી અર્ધ પલસનાવસ્થ મૂર્તિ ડાઈમાં શ્રી લઢણ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની તથા ભાદક (જિલ્લા ચાંદા, તાલુકા-વરેરા, મધ્યપ્રદેશ) તીર્થમાં વિરાજમાન પાર્શ્વનાથ ભગવાનની ( ઉંચાઈ મસ્તક સુધી ૫૦ ઇંચ, ફણાસુધી ૬૦ ઇંચ) મારા જેવામાં આવી છે. કુલપાક તીર્થમાં પણ અધ પદ્માસનાવસ્થ મૂર્તિ એ વિરાજે છે.
વાળુની પ્રતિમા. એક વાત ધ્યાનમાં રહે કે આ પ્રતિમા વાળુની કિવા છાણવાળની બનાવેલી છે, એ વાત આપણી પરંપરાથી તે ચાલી આવે છે જ. અને તેથી વેતાંબર અવારનવાર લેપ પણ કરાવે છે. પરંતુ આ તીર્થના વહીવટ અને માલિકીના દિગંબર-શ્વેતાંબર વચ્ચે ચાલેલા ઝગડા વખતે દિગંબરોએ કોર્ટમાં એ જાતની રજુઆત કરી હતી કે આ મૂતિ પાષાણની જ છે. ત્યારે આકેલા કેર્ટમાં કેસને ચુકાદો આપનાર એડિશનલ જજ શ્રી R. V. પરાંજપેએ ( તારીખ ૧૮-૩-૧૯૧૭) અંતરિક્ષ જઈને જાતે તપાસ કરી
૧૨. જુઓ. મહાગુવપંથીય મારી વાય
૧૩. શ્રી યશવંત ખુશાલ દેશપાંડે કે જેમને હું અગાઉ ઉલ્લેખ કરી ગયો છું તેમને મેળાપ જ્યારે હું ભાદક તીર્થની યાત્રા કરીને પાછા ફરતાં યવતમાળ આવ્યો ત્યારે ત્યાં થયેલ હતું. તેમને દિગંબર સાહિત્યનો સારો પરિચય છે. મારા પરિચય પછી વેતાંબર સાહિત્યને પરિચય કરવાની તેમને ઘણી જ ઉત્કંઠા થઈ છે. જૈનસાહિત્યને પરિચય કર્યા સિવાય ભારતના પ્રાચીન ઇતિહાસ અને ભૂગોળ અધૂરાં જ રહેવાના છે એ મેં તેમને ભારપૂર્વક કહ્યું હતું. મહાનુભાવપંથના સાહિત્યમાં આવતા આ શિરપુર ઉલેખ તરફ ધાન ખેંચવા બદલ તેમજ તે સંબંધી સાહિત્ય અને મહાનુભાવ૫થ સંબંધી માહિતી પૂરી પાડવા બદલ તેમને ધન્યવાદ આપું છું

Page #9

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ.
૨૩૧
હતી. તેમણે પણ ત્યાં લેપ ઉખડી ગયો હતો તે ભાગ ઉપર હાથ તેમજ નખ ફેરવતાં રેતી ખરવાથી આ મૂર્તિ રેતીમિશ્રિત વસ્તુની બનેલી છે એ જ અભિપ્રાય આપે છે. ૧૪
ઉપરના અનેક ઉલ્લેખેથી૧૫ સિદ્ધ થાય છે કે આ તીર્થમાં સેંકડો વર્ષોથી શ્વેતાંબર મુનિઓનું યાત્રાર્થે આગમન ચાલુ જ છે. તેમજ શ્રાવકેનું પણ આગમન ચાલુ જ છે. છેલ્લા ભાવવિજયજી ગણિના સ્તોત્રથી પણ બીલકુલ સ્પષ્ટ છે કે આ મંદિર શ્વેતાંબરાએ જ બંધાવ્યું છે, તેમજ પ્રતિષ્ઠા આદિ પણ વેતાંબરોના હાથે જ થયું છે. તાંબરની માલિકી સિવાય આ વાત કદાપિ ન જ બની શકે. - આ તીર્થમાં પૂજા વિગેરે કરવા માટે જૂના વખતમાં આપણું લેકએ શિરપુરગામમાં વસતા મરાઠાઓને પૂજારી તરીકે રાખ્યા હતા કે જે પલકાને નામે ઓળખાય છે. મંદિરમાં જૂના વખતથી પેઢી પણ રહેતી હતી અને ચેપડા તથા આંગી, ચક્ષુ, ટીકા વગેરે આભૂષણે પણ રહેતાં હતાં. વિ. સં. ૧૮૪૫ થી માંડીને તે પછીના કાળના હિસાબી ચોપડાઓ પણ ૧૭ મળે છે. ત્યાં શિરપુરગામમાં આપણી વસ્તી ન હોવાને લીધે
18 ayane Inspection note by the Additional District Judge
"After carefully examining the body on the parts thus scraped to ascertain the kind of material out of which the idol was made originally, I came to the conclusion that this idol could not have been originally made of stone, but of some sand-mixed material. For this inquiry, I repeatedly moved my hand and even scraped the surface at those places with my nails and my opinion was confirmed. Thus the necessity of plaster for this idol is obvious.”
27-3-1938 R. V. Paranjpe Additional District Judje, Akola. સ્થળસંકોચને લીધે આને ગુજરાતી અનુવાદ નથી કરતા. [ R. P. P. C. 1, પાનું ૨૪૧].
* ૧૫ આ તીર્થની માલીકી સંબંધમાં શ્વેતાંબર-દિગંબરના ઝગડા વખતે દિગંબર તરફથી એક પણ શાસ્ત્રીય પુરાવા રજુ કરવામાં આવ્યા ન હતા જ્યારે આપણા તરફથી સંખ્યાબંધ પ્રમાણે રજૂ કરવામાં આવ્યાં હતાં આથી આકાલા કોર્ટના ન્યાયાધીશ R. V. Pranipeએ બીજા અનેક પુરાવા સાથે શાસ્ત્રીય પ્રમાણને પણ ધ્યાનમાં લઈને જજમેન્ટમાં આ મૂર્તિને શ્વેતાંબરી જ ઠરાવી છે. જુઓ–
Thus all this printed matter which originated from the Shwetambar writters show that the idol was a Shwetambar one and not Digambar. [ R. P. P. C. I. પાનું ૨૫૭]
૧૬ આ સંબંધી અનેકાનેક પુરાવા R. P. P. C. ના ૧ લા તથા ૨ જા ભાગમાં સ્થળે સ્થળે ભરેલા છે.
૧૭ જુઓ R. P. P. C. I ૧૦૨થી ૧૧૩માં પાનાં સુધી ના અંતરિક્ષની પેઢી(સંસ્થા ના તે વખતના શ્વેતાંબર મુનીમ ચતુરભાઈ પુજાસાની જુબાની, અને તેમાં રજૂ કરાયેલા વહીવટી ચોપડાઓના અઢળક પુરાવા.

Page #10

૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
નજીકમાં જ વરાડમાં રહેતા તથા ખાનદેશમાં રહેતા શ્રાવકે તે તે સમયે અવારનવાર અહીં આવતા જતા હતા અને દેખરેખ રાખતા હતા તથા હિસાબ વગેરે તપાસી લેતા હતા. તેમાં બાલાપુર(વરાઠ)ના સા. પાનાચંદ નથુસા, તેમના પુત્ર શા. હૅશીલાલ પાનાચંદ, શા. હુંશીલાલ વલભદાસ, તેમના ચિરંજીવી શા. પુજાસા હોંશીલાલ તથા તેમના ચિરંજીવ શા. કિસનચંદ પુંજાસા, તથા ખાનદેશમાં અમલનેરના શા. હીરાચંદ ખેમચંદ રઘુનાથદાસ, ધુલીયાના શા. સખારામ દુલભદાસ, તથા ચેવલાના શા. લાલચંદ અંબાઈદાસ અને શા. કલ્યાણચંદ લાલચંદ વિગેરે વિગેરે શ્રાવકે મુખ્યતયા તે તે સમયે વહીવટ સંભાળતા હતા.૮
પરંતુ જેમને પૂજારી તરીકે નીમવામાં આવ્યા હતા, અને બ્રિટિશ સરકારે વરાડને કબજે લીધે તે પહેલાં હૈદ્રાબાદના મુસ્લિમરાજ્યકર્તા નિજામનાં રાજ્યકાળમાં ચારે બાજુ અંધાધુંધીના વખતમાં તીર્થનું રક્ષણ કરતા હતા તે મરાઠા પોલકરે જ પાછળથી તીર્થને દબાવી બેઠા હતા. ગામમાં દિગંબર શ્રાવકનાં પચાસ-પણે ઘર છે. પણ તેમને તે ત્યાં કંઈ અધિકાર જ ન હતું. માત્ર દર્શન વિગેરે માટે આવતા હતા. તાંબરે જ વહીવટ હતું, પણ તે દૂર વસતા હોવાથી અને જવા આવવાનાં સાધને જૂના જમાનામાં બહુ મર્યાદિત હોવાથી લિકરો ધીમે ધીમે ઉદ્ધત થઈ ગયા હતા, કોઈને દાદ દેતા ન હતા, અને તીથ પોતાની જ માલિકીનું હોય તેમ માની લઈને વર્તતા હતા. આથી તેમના હાથમાંથી તીર્થ છોડાવવા માટે તાંબરોએ દિગંબરોને સહકાર સાધીને વાસિમની કેર્ટમાં પિલકો સામે ફોજદારી કેસ દાખલ કર્યો. વિ. સં. ૧૯૫૯ (ઈસ્વીસન. ૧૦-૯
૧૮ પિલરોના સમયમાં પણ ઉપર મંદિરનાં ચેકમાં વિરાજમાન વજદંડ કે જે ચાંદીના પતરાંથી મઢેલો છે તેના ઉપર પણ શ્વેતાંબરનું નામ કતરેલું છે તે ધ્યાન ખેંચનારું છે
संस्थान शिरपुर अंतरिक्ष महाराज बापुसा नागोसा सावजी साकळे ओसवाल सितंबरी हस्ते पद्या बाई, दुकान कलमनूरी, सन १२८९ मिती चैत्र शुद्ध १०
કલમનરી ગામ અંતરિક્ષથી દક્ષિણે લગભગ ૫૦ માઈલ દૂર નિજામ રાજયમાં આવેલું છે. અત્યારે ત્યાં “વેતાંબરોની વસ્તી પણ છે જ, વિગલીથી ૨૦ માઈલ પૂર્વ દિશામાં છે. નિજામના મુસ્લિમ રાજ્યમાં ફસલી સન ચાલતું હોવાથી સન ૧૨૮૯ એટલે વિક્રમ સંવત ૧૯૩૫ સમજવાને છે.
૧૯ આકાલા કોર્ટના ન્યાયાધીશ પણ અનેક પુરાવાઓથી સિદ્ધ કરીને, શ્વેતાંબર જ વહીવટ કરતા હતા, દિગંબરોને કશો અધિકાર ન હત” એવો જ અભિપ્રાય ચુકાદા(જજમેન્ટ)માં આપો છે. જુઓ –
The whole evidence therefore clearly proves that the Shwetambaris managed the affairs of the Sansthan (સંસ્થાન=પેઢી) practically all alone till Sammat 1956 ( #qa 984€ ) as alleged by them uninterruptedly and that before that period the Digambaris has hardly any hand in the management. [ R. P. P. C. I. પાનું ૨૭૬ ]

Page #11

શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થ
૨૩૩
૧૯૦૩) માં તેને ચુકાદે આવ્યું અને તીર્થ જૈનોના તાબામાં આવ્યું. આ બધા કાર્યમાં આગેવાનીભર્યો ભાગ શ્વેતાંબરોએ જ ભજવ્યો છે.
પલકો સાથે છેવટે એ જાતનું સમાધાન કરવામાં આવ્યું કે “તેમના તરફથી ચાર માણસે મંદિરમાં ઝાડyડ, સફાઈ, પાણી લાવવું વિગેરે કામ કરે અને બદલામાં આપણું તરફથી તેમને ૨૬૧ રૂપીઆ પ્રતિવર્ષ આપવામાં આવે. ભગવાન પાસે જે કંઈ ફળ-નૈવેદ્યઅક્ષત ધરવામાં આવે તે પણ તેમને મળે તેમજ ભગવાન પાસે ૧ થી ૧૦ રૂપીઆ સુધી મૂકવામાં આવે તે પણ તેમને (પલકરને) જ મળે. ૧૦ રૂપીઆથી વધારે મૂકવામાં આવે તે પેઢીમાં જમા થાય.
આથી પ્રત્યેક યાત્રાળુઓએ ભગવાનની પાસે નાણું ન ધરતાં પેઢીમાં ભરાવવું એ જ ઈચ્છનીય છે એ વાતને ખ્યાલ રાખો.
વેતાંબર અને દિગંબરોએ સંયુક્ત થઈને તીર્થને પિલકારોના તાબામાંથી છોડાવ્યું તેથી વસ્તુતઃ અત્યાર સુધી તીર્થને વહીવટ વિગેરેમાં દિગંબરને જે કશે જ અધિકાર ન હતા તે હવે પછી દાખલ થઈ ગયા. પછી દિગંબર-તાંબાની પૂજાવિધિ બહુ જુદી હોવાને લીધે પરસ્પર ઘર્ષણ-અથડામણું ન થાય તે માટે બંને પક્ષના લગભગ હજારેક જૈનેની એક મીટિંગ વિ. સં. ૧૬૧ (ઈસ્વીસન-૧૯૦૫) માં શિરપુરમાં મળી ત્યાં શ્વેતાંબરેએ દિગંબરેને સંતોષવા માટે તેમની સાથે મળીને બંને પક્ષના લેકેને નિયત સમયે વારા પ્રમાણે પિતપોતાની વિધિ પ્રમાણે પૂજા કરવાને નિયમ દર્શાવતું નીચે મુજબ ટાઈમટેબલ તૈયાર કર્યું. શ્રી અંતરિક્ષપાશ્વનાથ ભગવાનના તીર્થમાં Aવેતાંબર તથા દિગંબરોને પૂજાનો નિયત
સમય દર્શાવતું ટાઈમ ટેબલ.
દિવસ
સવારે
૬ થી ૮
થી ૧૨/૧૨થી
૩ થી ,
દથી ૧૧, ૧૨થી ૨ થી ૪થી ૬
કરે છે
ગુરુવાર વેતાંબર શુક્રવાર દિગંબર શનિવાર શ્વેતાંબર
દિગંબર
| તાંબર મંગળવાર | દિગંબર બુધવાર શુદ શ્વેતાંબર બુધવાર વદ દિગંબર
રવિવાર સેમવાર
જ જે હે જે હજૈ હ
તે શું છે ? હ

Page #12

૨૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ઉપરાંત એવા પણ નિયમ ઘડવામાં આવ્યે કે શ્વેતાંબરાના પર્યુષણ-પ ના દિવસેામાં શ્રાવણ વદ ૧૦ થી ભાદરવા સુદ ૪ સુધી દિગંખરાએ સવારના ૬ થી ૯ સુધી ત્રણ કલાક જ પૂજા કરવી. માકીના ૨૧ કલાક શ્વેતાંખર જ કરે. તે જ પ્રમાણે દિગંબરોના દશલક્ષણી ( પર્યુષણ ) પર્વના ભાદરવા સુદ ૫ થી અન ંતચતુ શી-ભાદરવા સુદ ૧૪ સુધીના ૧૦ દિવસેામાં શ્વેતાંખરાએ સવારના ૬ થી ૯ સુધી જ પૂજા કરવી. અને બાકીના ૨૧ કલાક દિગંમરાએ કરવી.
કાઇપણ પક્ષના લોકોને ગમે ત્યારે દર્શન કરવા જવાની છૂટ છે.
ત્યારપછી બીજે વર્ષે સ. ૧૯૬૨ માં કારજામાં અને પક્ષની મીટિંગ મળી અને તેમાં એવા સુધારા કરવામાં આવ્યા કે આસો વદ ૧૪ ના દિવસે શ્વેતાંબરાએ સવારના ૬ થી ૯ સુધી જ પૂજા કરવી. બાકીના ૨૧, કલાક દિગંબરવિધિ પ્રમાણે તેમજ આસે વદ અમાવાસ્યાને દિવસે સવારમાં ૬ થી ૯ દિગબર વિધિ પ્રમાણે અને બાકીના ૨૧ કલાક શ્વેતાંબર વિધિ પ્રમાણે પૂજા વિગેરે કરવું.
આ ટાઈમટેબલ અત્યારે પણ તે જ પ્રમાણે ચાલુ છે.
પરંતુ દિગંબરભાઇઓને આટલાથી પણ સતેાષ ન થયા. શ્વેતાંબરાના મધે જ અધિકાર પડાવી લેવાની તેમની મનોવૃત્તિ થઇ. અને તેમણે પડદા પાછળ ચાલબાજી શરૂ કરી. જ્યારે જ્યારે અંતરિક્ષ ભગવાનના લેપ ઘસાઇ જાય ત્યારે શ્વેતાંબરા ફરીથી લેપ કરાવતા હતા. પૂર્વના લેપ પ્રમાણે જ તેમણે સં. ૧૯૬૪ માં લેપ કરાવ્યે અને તેમાં કિટસૂત્ર ( કઢેરા) અને કચ્છાટની આકૃતિ પણુ પહેલાંની જેમ હતી. દિગ ંબરે એ ગુપ્ત રીતે આવીને કટિસૂત્ર, કોટ વિગેરે ભાગાને લાઢાના આજારાથી છેદી નાખ્યા-ખાદી નાખ્યા. આ ભયંકર બનાવ સવત ૧૯૬૪ના મહાસુદિ ૧૨ ને દિવસે (ઈસ્વીસન-૧૨-૨ ૧૯૦૮) બન્યા. શ્વેતાંબરાની લાગણીને ભયંકર આઘાત પહેાંચ્યા. શ્વેતાંબર મત પ્રમાણે ચક્ષુ, ટીકા તથા આભૂષણ ચડાવવામાં અને નવાંગી પૂજન કરવામાં પણ દિગ ખરા તરફથી અવરાધા નાખવામાં આવ્યા. સમાધાનના માર્ગે જ ન રહ્યો. આથી છેવટે કટાળીને શ્વેતાંબરાએ આકોલા કોર્ટમાં ઇસ્વીસન ૧૯૧૦ ના ફેબ્રુઆરીની ૧૦ તારીખે દિવાની કેસ દાખલ કર્યાં. આ કેસ છેવટે ઠેઠ પ્રીવી કાઉન્સીલ સુધી પહોંચ્યા. અને ત્યાંથી સને ૧૯૨૯ માં ચૂકાદો આવ્યા ત્યાં સુધી ચાલ્યા. આ કેસપર પરાનુ પ્રકરણ હવે પછીના અકામાં.
( આ પૂર્ણ )

Page #13

પૂર્ણ લા
પરમાત્મ પૂર્ણ કલા-આ વાકય ખૂખ ગહન ભાવેાથી ભરેલું છે. કલા પૂર્ણ બને છે ત્યારે આત્મા, પરમાત્મા બને છે ! કલા, એ આત્માનું અવિભાજ્ય અંગ છે. કલા પ્રમાદજનક નથી પણ પ્રમાદમય છે! કલા એ વાસ્તવિક દૃષ્ટિએ કારણ નથી પણુ કાર્ય છે. છતાં એ કારણુ નથી જ, એમ પણ ન કહેવાય, કારણ કે આ કલાની સ ંસિદ્ધિ એ પ્રકારે થાય છેઃ એક સ્થૂલ રૂપમાં ને બીજી સૂક્ષ્મ રૂપમાં—અથવા એક કારણ રૂપમાં ને બીજી કાર્ય રૂપમાં!
સ્થૂલ કલા પૂર્ણીમા જેવી છે. એ પ્રત્યેક પ્રાણીને-માનવને આહ્લાદ, સ્ફૂતિ, તેજસ્વિતા કલ્પનાશક્તિ અને રસાનુભવની આછી લઠ્ઠાણ પીરસે છે કારણ કે પૂર્ણિમા એ પણ ખીજના ચન્દ્રની પૂર્ણ` બનેલી અભિવ્યક્ત કલા જ છે ને! અલબત્ત, એ સ્થૂલ છે, છતાં એ સુષુપ્ત હૈયાને જાગરૂક કરી શકે છે, જાગરૂક હૈયાને ઊર્મિલ બનાવે છે અને મિ લ હૈયાને મથનના દ્વાર સુધી લઈ જઈ શકે છે. અહિં, સ્થૂલ કલાની મર્યાદા આવી જાય છે.
હવે સૂક્ષ્મ કલાના, પ્રારંભ થાય છે. મંથનની ભૂમિકામાં અટકેલી કલા અહિં' પેાતાનું સ્થૂલ સ્વરૂપ મૂકી, સર્જનદ્વારા પેાતાની સૂક્ષ્મતા પ્રદર્શિત કરે છે. વિચાર-ભૂમિકા ત્યજી કાર્યભૂમિકામાં આવે છે–સાધન મટી સાધ્યનું રૂપ પકડે છે. કલાની સૂક્ષ્મતા જેમ જેમ વધતી જાય છે તેમ તેમ સન વધુ તીવ્ર અને તિક્ષ્ણ બને છે. માનવીની ભાવના હવે મર્યાદા મૂકે છે-પ્રવાહ મટી પીંડ અને છે. માનવીની રસિકતા, જગતના વિલાસી પદાર્થાથી ઘટી, વાસ્તવિક દર્શનની શુદ્ધિ પ્રત્યે વધતી જાય છે. એવી નજર પ્રકૃતિની નક્કરતા ભણી વળે છે. વિશ્વનું વૈવિધ્ય એ શેાધી કાઢે છે, બાહ્ય સાન્દર્ય કરતાં અભ્યન્તર સૌન્દયના વિપુલ વૈભવ એ નિહાળે છે અને આન્તરિક સાન્દર્યને માત્ર, એક અંશ જ, આ બાહ્ય સાન્દર્ય માં છે, એવી સત્ય પ્રતીતિ એને પ્રકૃતિભૂતિના દર્શીનથી થાય છે.
આ રીતે આ પૂર્ણ કલાના કલાધરને અનેકમાં વિશ્વકયના સાક્ષાત્કાર થાય છે. વિસ વાદમાં સંવાદ કેળવવાની મહાન સિદ્ધિ એને પ્રાપ્ત થાય છે. અને નિજાનન્દ અને સચ્ચિદા નન્દની ઝાંખી પણ થાય છે—આ આંખી અલ્પ જ કાલ પછી નૈસર્ગિક પ્રકાશમાં ફેરવાઇ જતાં. કૈવલ્યન્ત્યાતના આવિષ્કાર થાય છે, નિરતિશય અખૂટ અનન્ત આનન્દને પ્રાદુર્ભાવ થાય છે. આનું જ નામ પૂર્ણ કલા!
આ કલા અગમ્યને ગમ્ય, અયુદ્ધને બુદ્ધ, અવ્યક્તને વ્યક્ત અને અપૂર્ણ ને પૂર્ણ અનાવે છે. આ કલા શાશ્વત સુખની, અનન્ત વિરાટતાની અનુભૂતિ કરાવે છે. આ કલાના કલાધર સસારના દુઃખદ પ્રસંગને પણ આનન્દના ગુલાબી ર ંગથી રંગી શકે છે; માટે જ હું કહું છું:—આ પૂર્ણ કલા એ મારા જીવનની અજોડ સહચરી છે!
( મારા વિચારાની ટૂંક નોંધપેાથીમાંથી )
ચન્દ્રપ્રભસાગર ચિત્રભાનુ

Page #14

છે તવાવાય. આ
કર
લેખક–આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ (ગતાંક ૫૪ ૨૧૮ થી ચાલુ)
વસ્તુઓને ઉપયોગ કરવામાં આવે તે કહેવાતા અશાતાનો ઉદય અશાતા ભગવાઈ ક્ષય ત્યાગીની પણ મહ દુર્દશા કરી નાખે છે; માટે થાય છે ત્યારે ટળી જાય છે. અને વ્યાધિ શાંત મેહનો ઓદયિકભાવ બહુ જ બળવાન હોય છે. થઈ જાય છે તેય દવા વિગેરે નિમિત્ત છે. આઠ કર્મમાંથી જ્ઞાનાવરણીય, દશનાવરઅમુક મુદ્દગલો અશાતા ક્ષય કરવામાં નિમિત્ત ણીય, મેહનીય અને અંતરાય આ ચારેની તે બને છે. જેમકે પ્રભુને વ્યાધિ કેળાપાકથી બધીયે પાપ પ્રકૃતિઓ છે. એમાં એકે પુન્ય મટ્યો એમ વ્યવહારમાં કહેવાય છે. અને તે પ્રકૃતિ નથી. ઉપશમભાવ તે ફક્ત મોહનીયન વ્યવહાર એક દષ્ટિએ આદરવા ગ્ય છે. હોય છે. બાકીના કર્મોનો ક્ષાપશમિકભાવ વસ્થાને તે વ્યવહાર મુખ્ય હોય છે. પ્રભુ, તથા ક્ષાયિકભાવ હોય છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનઅમુક ટાઈમે કેળાપાકના પુદ્ગલથી વ્યાધિ વરણીય અને મેહનીય–ત્રણે ઘાતી કર્મોના શાંત થશે અને તે પુદ્ગલેની સ્પર્શના અવશ્ય ક્ષપશમથી કાંઈક આત્મિક ગુણે પ્રગટ થશે જ એમ કેવળજ્ઞાનથી જાણતા હતા એટલે થાય છે અર્થાત આત્મિક ગુણેનો લાભ થાય છે બીજી ઔષધિઓ ન લેતાં સમય આવ્યો ત્યારે અને અંતરાયના ક્ષપશમથી પિગલિક કેળા પાક લીધો. છત્રસ્થાને અતિશાયી જ્ઞાન ન વસ્તુઓની પ્રાપ્તિ થાય છે. અર્થાત દાનાંતરાયના હોવાથી ઔષધિઓ બદલવી પડે છે. તેમજ ક્ષયે પશમથી પુન્યકર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે. વ્યાધિ આવ્યે ઔષધિનું આલંબન લેવું જ લાભાંતરાયના ક્ષપશમથી ધનસંપત્તિ પ્રાપ્ત પડે છે. જેમણે આત્મબળ સારી રીતે મેળવ્યું થાય છે. અને ભેગાંતરાય-ઉપભોગતરાયના હોય તેમને ઉદય કનડી શકતું નથી. બાકી પશમથી ભેગો તથા ઉપભેગો મેળવીને સામાન્ય જનતાને ઉદય બહુ જ હેરાન કરે છે. તેને સારી રીતે ઉપયોગ કરી શકે છે. તેમજ તેમાં બીજાં કર્મો કરતાં મેહને ઉદય ઘણે જ વીર્યંતરાયના ક્ષપશમથી શારીરિક શકિત બળવાન છે. અને તેને લઈને જ બીજા કર્મોના મેળવે છે, માટે અંતરાયના ક્ષાપશમથી ઉદ પણ બળવાન બનીને જીવને ઘણું જ પગલિક સંપત્તિ સારી મેળવીને તેના ભોક્તા હેરાન કરે છે. નિરંતર મેહને ઉદય ચાલુ જ બની શકાય છે. જે અંતરનો ક્ષય થાય તે હોય છે. જે તેને પિષક સાધનો ન મળે તે આમિક ગુણો પ્રગટે છે. અંતરાય સિવાયના વખતે જોર કરી શકતો નથી. પણ રસગીરવતા, બાકીના ત્રણના ક્ષપશમથી ક્ષયપશમિકત્રાદ્ધિગારવતા તથા શાતારવતાના આશ્રિત ભાવનાં જ્ઞાન, દર્શન તથા ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય છે. બનવામાં આવે તથા બાગ બંગલા, સારાં, મેહના ક્ષપશમ વગર જ્ઞાનાવરણ તથા દર્શનવસ્ત્રો, સારાં ભેજન, માન સન્માન આદિ વરણને ક્ષયપશમ થાય તે પણ જ્ઞાન-દર્શનની

Page #15

તાવબોધ.
૨૩૭
પ્રાપ્તિ થાય છે કે જે આત્માના ગુણે છે. ફરક આત્મિક ગુણે સાથે કોઈ પણ સંબંધ હોતા એટલે જ રહે છે કે મહિને ક્ષપશમ ન નથી. અને એટલા માટે જ આત્મિક ગુણ વિકાસ હોવાથી મિથ્યાજ્ઞાન-દર્શન કહેવાય છે. પણ પામ્યા પછી પણ ચારે કમ વિદ્યમાન હોય છે એકંદરે જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અને શુભાશુભ પ્રકૃતિઓને ઉદય પણ હોય છે, મોહનો ક્ષોપશમ આત્મિક ગુણોને પ્રગટ કરે છે. છતાં આત્માને તેની કાંઈપણ અસર થતી નથી. અને ચારેને ક્ષય થવાથી આત્માનું કેવળજ્ઞાન ચાર અઘાતી કર્મમાં તો પુન્ય પ્રકૃતિને ઉદય સ્વરૂપ સંપૂર્ણ વિકાસ પામે છે. ઘાતકમના સારો ગણાય. બાકી ક્ષાયાપશમિક ભાવ તે ક્ષાયિકભાવને માટે એ નિયમ છે કે જે હોતો નથી. જે ક્ષાવિકભાવ થાય ત્યારે તે મેહનીય ક્ષય થાય તે જ બાકીના ત્રણને આત્માને મુકત દશા પ્રાપ્ત થવાથી સર્વ શ્રેષ્ઠ ક્ષય થાય. તે સિવાય બીજાને ક્ષાયિકભાવ ગણાય. ઘાતકર્મના ક્ષયથી કેવળજ્ઞાનની જ હેતો નથી. મોહન ક્ષપશમ હોય કે ન હોય, પ્રાપ્તિ થાય છે પણ અઘાતીના ક્ષયથી મોક્ષ
દયિકભાવ જ કેમ ન હોય તોયે બાકીના પ્રાપ્ત થાય છે, માટે જ અઘાતીને ક્ષાયિકભાવ જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અંતરાય- ઘાતીના ક્ષાયિક કરતાં પણ શ્રેષ્ઠ છે. ત્રણેનો ક્ષયે પશામકભાવ તે થઈ શકે છે. બાકી ક્ષાપશમિક ભાવ પિગલિક અને આપચારેને ઔદયિકભાવ તે આમિક ગુણેને શમિકભાવ અપાદૂગલિક કહ્યો હતો તે ફક્ત બાધક છે જ, માટે ઘાતકમેને ક્ષાપશમિક દર્શન મોહનીયને આશ્રયીને હતો માટે જે આદયિકભાવ કરતાં અત્યંત શ્રેષ્ઠ ગણાય. ઘાતી
દર્શનમોહને દયિકભાવ કરતાં ક્ષાપથમિક કર્મોનો દયિકભાવ તો આત્મગુણેનો ઘાત ભાવ શ્રેષ્ઠ જ ગણાય. મેહને દયિકભાવ તો કરનાર હોવાથી કનીઝમાં કનીષ્ઠ ગણાય, કનીષ્ટમાં કનષ્ઠ છે. ક્ષાપશમિક કરતાં આપ- .
વેદનીય, આયુષ્ય, નામ તથા ગોત્ર-આ ચાર શામક અગિલિક હોવાથી શ્રેષ્ઠ છે. બાકી અઘાતી કર્મોમાં કેટલીક પુન્ય પ્રકૃતિઓ પણ ઘાતી કર્મમાં તો બધાયને ઔદયિક ભાવ છે અને પાપ પ્રકૃતિએ પણ છે. આ ચારે ઘણું જ કનીઝ જાણો. અઘાતી કર્મની પ્રકૃતિઓ આમિક ગુણેને કાંઈપણ કરી શકતી નથી. પછી તે પુન્ય પ્રકૃતિ સંસારની પરિસ્થિતિ જ એવી છે. સંસારમાં હોય કે પાપ પ્રકૃતિ હોય. ઘાતી અને અઘાતી તાત્વિક શાંતિ તો હતી જ નથી. કાપનિક હોય કર્મમાં એટલો ફરક છે કે ઘાતકમના આદ છે અને એટલા માટે જ પાછી અશાંતિ થઈ યિક, ક્ષાયિક, પશમિક અને ક્ષાપશમિક જાય છે, માટે અશાંતિ તથા અસુખસ્વરૂપ એમ ચાર ભાવ હોય છે. અને અઘાતી કર્મના સંસાર છે. જ્યાં સુધી મેહનીય ક્ષપશમ
દયિક તથા ક્ષાયિક બે જ ભાવ હોય છે. કે ઉપશમભાવ નથી ત્યાં સુધી સાચું સુખ ઔપશમિક તથા ક્ષાપશમિક ભાવ અઘાતી તથા શાંતિ આત્માને મળી શકતી નથી. જ્યાં કર્મોના હોતા નથી. અઘાતીની પુન્ય તથા પાપ સુધી આદયિકભાવ હોય છે ત્યાં સુધી બહારપ્રકૃતિઓનો ઉદય હોય છે ત્યારે શુભાશુભ ની ગમે તેટલી શાંતિ હોય તો તે અશાંતિ પિંગલિક વસ્તુઓની પ્રાપ્તિ થાય કે જેને મેહના જ કહી શકાય. માનવી વૈષયિક સુખના બાધક ઉદયથી જીવ પિતાને સુખી અથવા તો દુઃખી પ્રસંગથી અશાંતિ અને સાધક પ્રસંગોથી માને છે-હર્ષ-શેક કરે છે. અઘાતી કર્મોને શાંતિને અનુભવ કરે છે, પણ તે બધી તેની

Page #16

૨૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
અજ્ઞાનતા જ છે. ઔદયિકભાવે વૈષયિક સુખની આવી રીતે વિચાર કરતાં સમજાય છે કેઅનુકૂળતા મળવાથી જીવ પિતાને સુખી માને ભાવ રોગ મટાડવાનો પ્રયાસ કરવાની ઘણી જ છે અને પરમ શાંતિ અનુભવે છે, પણ પરિ- જરૂરત છે. અને તે મેહના ઉપશમ સિવાય ણામે તો તે દુઃખ તથા અશાંતિને જ ભક્તા બની શકે જ નહિ. દ્રવ્ય રોગને માટે વિદ્યો છે બને છે. મોહનીયને ઉપશમભાવ હોય તો બીજા અને ઐાષધિ પણ છે, પરંતુ ભાવ રોગ મટાકર્મોને તીવ્ર ઉદય પણ આત્માને અશાંતિ- ડવાને વર્તમાન કાળમાં વૈદ્ય નથી અને ઔષધે ઉગ કે દુઃખ આપી શકતો નથી. અશાતારૂપ નથી અને જે ઔષધ છે તે પુસ્તકમાં લખેલા દ્રવ્ય વ્યાધિ તે માત્ર દેહને નુકશાન પહોંચાડે છે. પણ કઈ અનુભવી વૈદ્ય વગર તેનું રહસ્ય છે, પણ મેહના ઉદયરૂપ ભાવ વ્યાધિ આત્માનું જાણુને ઉચિત રોગનું ઉચિત ઔષધ કોણ અહિત કરે છે. અધ્યવસાયની શુદ્ધિ થવા દેતે આપી શકે? પોતાની મેળે જ ભાવ રેગોની નથી. અધ્યવસાયની શુદ્ધિ વગર આત્માનું દવા પુસ્તકમાંથી વાંચીને પોતાની મેળે જ કરહિત થઈ શકતું નથી. અશાતા વેદની તો આજે વાની રહી તે બરાબર થઈ શકતી નથી. છે ને કાલે નથી અર્થાત કોઈ પણ વ્યક્તિ ભગવાને આ કાળ માટે સર્વથા નિરોગી જન્મથી લઈને મરણ પર્યત વ્યાધિગ્રસ્ત બનવાનો (મુક્તિ-કેવળજ્ઞાન) નિષેધ કર્યો રહેતો નથી. ઘણા માણસે એવા છે કે જેમને તેનું કારણ એ જ કે કંઈ પણ અનુભવી વૈદ્ય ન રોગ ભાગ્યેજ થાય છે. વર્ષો સુધી ઘણાઓનું હોવાથી દવાઓ હોવા છતાં પણ તેને ઉપયોગ માથું પણ દુખતું નથી. આ પ્રમાણે વ્યાધિ તે ન થવાથી કોઈ પણ ભાવરોગથી મુકાશે નહિ. જીવનમાં કઈ કઈ વખત જ આવે છે. પણ તોયે કાંઈક ઉપશમ ભાવવાળાં પુસ્તકમાં મોહના ઉદય વગરને કઈ પણ જીવ નથી અને લખેલા ભાવ ઔષધોને ઉપયોગ સાચી રીતે મેહના ઉદયરૂપ ભાવ રોગ જન્મથી લઈને મરણ
કારણ સમજીને તે દવા વાપરીને કાંઈક અંશે ભાવપર્યત સંસારના જીવ માત્રને હોય છે. વર્ત.
: રેગથી મુકાશે જ. માન કાળમાં જ્યારે દર્શનમોહન આપશમિક
૩૪ ભાવ પ્રાપ્ત થ દુર્લભ છે તે પછી ચારિત્રમોહને ઉપશમભાવ કયાંથી હોઈ શકે? બાકી જ્ઞાનીઓની દષ્ટિમાં નિર્માણ થયેલી ક્ષેત્રઉપરથી દેખાવ માત્ર તો કરવાવાળા ઘણાં હોય સ્પર્શના અવશ્ય પૂરી કરવી પડે છે, જે સમયે છે, તેથી કાંઈ આત્મ વિકાસી બની શકે નહિ જે ક્ષેત્રની સ્પર્શના હોય તે સમયે તેવા જ પ્રકાતો પણ બહારથી સાચી રીતે જળવાય અને રના પ્રસગો ઉપસ્થિત થાય છે કે જેથી માનશુભ પ્રવૃત્તિ બની રહે તે ઠીક છે. કાંઈક વીને તે ક્ષેત્રમાં જવું જ પડે છે. તેમાં માનવીના પુન્ય બંધાય છે અને તે પુન્યથી ભવાંતરમાં સંક૯પને પ્રધાનતા અપાતી જ નથી. અર્થાત કાંઈક સુખ મળી શકે છે. અને આગળ વધવાને માનવીના સંક૯પ ક્ષેત્રસ્પર્શનને બદલી. માટે સાધન સામગ્રી મળવાને પણ સંભવ રહે શકતા નથી. માનવી સંક૯પ કરવામાં સ્વતંત્ર છે. માટે બહારથી સારી પ્રવૃત્તિ આદરવામાં પણ છે. પણ સંક૯પની સિદ્ધિ માટે પરતંત્ર છે. લાભ જ છે. પણ તેમાં આ લેાક સંબંધી માન– માનવી મનગમતા સાધ્યની સિદ્ધિ માટે સંકલ્પ મેટાઈ કે બીજા તુચ્છ સ્વાર્થની ભાવના ન કરી પ્રવૃતિ આદરે છે. પણ તે પ્રવૃતિ હોવી જોઈએ. નહિ તે કેવળ બહારની પ્રવૃત્તિ. નિર્માણ થયેલા ભાવી તરફ ઘસડી જાય છે કે થી પુન્ય બાંધવામાં પણ શંકા જેવું જ રહે છે. જે ભાવી માનવીના સંકલ્પમાં હતું જ નથી.

Page #17

તસ્વાવબોધ
-
૨૩૯
માનવીને ગમે કે ન ગમે તો પણ ભાવી ભાવને
૩પ આધીન જરૂર થવું જ પડે છે. જે માનવીના બધાય સંક૯પે પ્રમાણે સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ જાય
સો વરસ જીવવાની ઈચ્છા રાખી પણ તે તે પોતાને જ પ્રભુ માનવા મનાવવા તૈયાર
જેટલું જીવાય તેટલું સારું અને સુખશાંતિથી થઈ જાય. પણ તેમ બની શકતું નથી. એટલે
છવાય એટલે હજાર વરસ જીવ્યા છીએ એમ માનવી પ્રભુને તથા પ્રારબ્ધનો આદર કરે છે
માનવાથી ઘણું જ સંતોષ મળશે. આમોપઅને વિનય તથા નમ્રતાનો આશ્રય લે છે.
યેગી જીવન થોડું પણ ઘણું જ છે. પિગલિક અપ્રમત્ત (સાવધાન ) મહાપુરુષો જ પ્રારબ્ધને
વસ્તુ–પૈસા માટે ગૃહસ્થો વીશે કલાક
ધંધામાં રાખ્યામાખ્યા રહે છે. છતાં બધા ય નબળાં પાડી શકે છે જેથી કરી આત્માને મુંઝવી નાખી તેની સમગૂ જ્ઞાનાદિ સંપત્તિ પડાવી
કોડપતિ નથી બનતા તોયે હજારોપતિ બને જ લેવા ઉપસ્થિત કરેલા પ્રસંગોથી મહાપુરુષો
છે. તેવી જ રીતે આત્મિક પોતાની વસ્તુ અનંતમુંઝાતા નથી. અને પિતાની સમ્યજ્ઞાનાદિ
ચતુષ્ટય માટે આપણે ચોવીસે કલાક આત્મ
હિતના વ્યવસાયમાં વળગ્યા રહીશું તે કદાચ સાચી સંપત્તિનું રક્ષણ કરી શકે છે. બાકી
મન:પર્યવ કે કેવળજ્ઞાન નહિ મળે પણ સમ્યગુપ્રમાદી (અસાવધાન) માનવીઓને તે પ્રારબ્ધ
દર્શન આદિ મેળવીને આત્માને સાચો શ્રીમંત (મેહનીય) મુંઝવી નાખીને તેમની સાચી સંપત્તિ છીનવી લે છે. સમ્યગજ્ઞાની ઉત્તમ પુરુષો
બનાવી શકીશું સિવાયનું આખું ય જગત પરાધીન પડયું છે આત્મહિત માટે વિર્ય ફેરવી બનતા પ્રયાસ એટલે મુંઝાઈ રહ્યું છે અને પિતાની સાચી કરો. પછી જેટલું મળે તેટલું મેળવી હાલ તે સંપત્તિ ખાઈ રહ્યું છે, માટે માનવીઓએ પ્રાર. સંતાષ માનવો કારણ કે કાળબળથી વર્તમાન બ્ધોએ ઉપસ્થિત કરેલા પ્રસંગોમાં દ્રષ્ટા તરીકે કાળમાં કમની પ્રાબલ્યતા વધારે છે, એટલે રહેવું જોઈએ. પણ કર્તા કે ભક્તા તરીકે સંક- વધારેમાં વધારે છઠ્ઠા ગુણસ્થાનની પ્રાપ્તિ
૫ સરખોયે ન કરવો જોઈએ. જે માનવી સુધીની અધ્યવસાયની શુદ્ધિ થઈ શકે છે. જગતમાં દ્રષ્ટા તરીકે રહે છે તેને અશાંતિ- એટલી શુદ્ધિ તો કેઈક વિરલ જીવ જ મેળવી દીલગીરી કે કોઈ પણ પ્રકારની મુંઝવણ શકે છે માટે દર્શનશુદ્ધિ થઈ જાય તે થે થતી નથી જેથી કરીને પિતાની સાચી સંપત્તિ પંચમકાળમાં ઘણું જ મેળવ્યું છે તેમ માની બચાવીને સંપૂર્ણ સાચો શ્રીમંત બની શકે છે ખુશી થવા જેવું છે. દર્શનશુદ્ધિ જેટલી પણ અને મોહની ઉપર વિજય મેળવીને સાચી અધ્યવસાયની શુદ્ધિ થઈ જાય તો માનવ સ્વતંત્રતા મેળવી શકે છે.
જીવન સફળ માની શકાય.
કોઈની પાસે માગી-ભીખીને ખાતાં જેને શરમ લાગે છે. તેવી જ શરમ આપણી શક્તિ છતાં પુસ્તક માગવામાં થવી જોઈએ. પિતાના આનંદ-વૈભવમાં જે પ્રજા પુસ્તકે અને પુસ્તકાલયોને સમાવેશ કરે છે તે પ્રજા કેઈક દિવસ પણ જ્ઞાનની સાચી પિપાસા ધરાવનારી થઈ શકે. ગૃહ સજાવટમાં જે સ્થાન અરીસાનું છે તે સ્થાન પુસ્તકને મળવું જોઈએ,
અખંડ આનંદ”માંથી

Page #18

શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજીત વીશ વિહરમાન સ્તવન મચ્ચે.
UC
માં ઓગણીશમાં શ્રી દેવજસાજન સ્તવન. પણ
USLELLUS USUSLSLS USUSLEUS LSUSUS USUS USUSLELLEUS USUS
સ્પષ્ટાર્થ સાથે.
સં.ડોકટર વલ્લભદાસ નેણસીભાઈ–મોરબી. દેવજસા દરિક્ષણ કરે,
એમ આપના તથા મારા સ્થાનકને ઘણું અંતર છે વિઘટે મેહ વિભાવ લાલ રે, તેથી આપના પ્રત્યક્ષ દર્શનની મારી મનોકામના પ્રગટે શુદ્ધ સ્વભાવતા,
શી રીતે પૂર્ણ થાય ? આનંદ લહરી દાવ લાલ રે.
પ્રકાર તરે–હે ભગવંત! જયાં કર્મકલંકનો રંચ દેવજસા. (૧)
માત્ર પણ પ્રવેશ નથી એવા પવિત્ર જ્ઞાનાદિ લક્ષ્મીના સ્પાર્થ સર્વે કર્મકાંકથી રહિત, અત્યંત નિવાસરૂપ દેહરહિત અરૂપી સિદ્ધક્ષેત્રે આપ વિરાપવિત્ર તથા અનંત જ્ઞાન-દર્શન આદિ અભ્યતર જમાન છે અને હું સેવક કમેકલંકવડે મલિન, લક્ષ્મીયુક્ત, ચાર નિકાયના દેવ તથા ઇંદ્રાદિના સમૂહ અજ્ઞાન અને મોહ અંધકારવડે ભરપૂર સંસારજેનો અનુપમ યશવાદ બોલે છે એવા શ્રી દેવરા ક્ષેત્રમાં પરિભ્રમણ કરું છું, એમ આપના તથા મારા પ્રભુનું હે ભવ્યાત્માઓ! દર્શન કરી, તે પૂજ્ય ભગ- ક્ષેત્રમાં અત્યંત અંતર પડ્યો છે, તે આપના પ્રત્યક્ષ વંતના સ્વરૂપનું સભ્યપ્રકારે અવલોકન કરો, જેથી દર્શનની મારી મનોકામના શી રીતે પૂર્ણ થાય ? અનાદિથી વળગેલા અજ્ઞાન, મિથ્યાવ, મોહ વિગેરે
હવત તેનું પાંખડી, દુઃખદાયક વિભાવ સમૂલ નાશ પામે તથા જેમાંથી
આવત નાથે હજૂર લાલ રે; નિરંતર પરમાનંદના કલ્લેલે પ્રગટ્યા કરે એવો
જો હાતી ચિત્ત આંખડી, સવરપૂરે ભરેલે પવિત્ર રત્નનિધાન શુદ્ધાત્મ સ્વભાવ
દેખત નિત્ય પ્રભુ નૂર લાલ રે. પ્રગટ થાય. એવા આપના પ્રત્યક્ષ દર્શનની હે પ્રભુ!
દેવજ સા. (૩) મને અત્યંત અભિલાષા છે. પરંતુ
સ્પષ્ટાર્થ:-પણ હે ભગવંત ! જે મારા શરીરે સ્વામી વસે પુષ્કરરે,
પાંખો હેત તે હું તે પાવડે ઊડી પુલાવતી જંબૂ ભરતે દાસ લાલ રે.
વિજયમાં આપ પ્રભુના સમીપ આવી આપનું દર્શન, ક્ષેત્ર વિભેદ ઘણે પો,
વંદન કરત અથવા જે મને ચિત્ત આંખડી અર્થાત કેમ પહોચે ઉ૯લાસ લાલ રે,
જ્ઞાન-નેત્ર અવધિદર્શન હેત તે અહિંયા રહીને પણ
જસા. (૩) ત્રીશ અતિશય અને અષ્ટમહાપ્રાતિહાર્યાદિક વિભૂતિ સ્પાર્થ – હે ભગવંત! આપ તે પુષ્કલાવ સહિત આપના તેજસ્વી રૂપને ઇમેશાં નિરખ્યા કરત. વિજયમાં વિચરો છો અને આપના દર્શનને અભિ- પ્રકારતરે - હે ભગવંત! જે મારા આમા અંગે લાવી સેવક હું જંબૂદીપના ભરતક્ષેત્રમાં વસું છું, સમ્યફ ચારિત્રરૂપ પ્રબળ પાંખે હેત તે તે પાંખે

Page #19

શ્રી દૈવજન્માર્જિન સ્તવન સાથ
વર્ડ ચિદાકાશમાં ઉડતા વિહાર કરતા. આપ જ્યાં વસે છે એવા વિદેહ-દેહ રહિત સિદ્ધક્ષેત્રમાં આપ સમીપ આવી હાજર થાત અથવા જો કદાચ ચિત્ત આંખડી કહેતાં કેવલદેન હાત તે। આ ક્ષેત્રમાં રહીને પણ અનંત જ્ઞાન, દર્શ'ન આદિ અત્યંત અભ્ય તર વિભૂતિ યુક્ત આપના લોકાલાકપ્રકાશક અન ́ત પ્રકાશ યુક્ત મહાન તેજરવી સ્વરૂપને નિર ંતર નિરખ્યા કરત પણ તે અને શક્તિઓથી હું રહિત છું તે આપનું દર્શન ક્રમ પામું?
શાસન ભક્ત જે સુરવરા,
વિનવું શીષ નમાય લાલ રે: કૃપા કરે મુજ ઉપરે,
તે જિનવદન થાય લાલ રે. દેવજસા. ( ૪ )
સ્પષ્ટા :-ઉપર પ્રમાણે મારામાં દેવજસા પ્રભુનું દર્શન પામવાની શક્તિ નહિ હોવાથી જિનશાસનના
ભક્ત હું મહાન દેવા ! હું આપની સહાય ચાહું છું, મસ્તક નમાવી વિનંતિ કરું છું કે-જો આપ મારા ઉપર કૃપા કરી ને આપના સામર્થ્ય વડે દેવજસા
પ્રભુ પાસે મને લઇ જા તા તે પ્રભુના દર્શન
વદનના મને લાભ મળે.
પ્રકારાંતરે -ઉપર પ્રમાણે સમ્યક્ ચારિત્રરૂપ પાંખા અથવા ક્રેવલદ નરૂપ આંખા મને નહીં હાવાથી દેવસા પ્રભુનું દર્શન, વંદન કરવામાં જિનશાસન અર્થાત્ જિનેશ્વરની આજ્ઞાનું પાલન કરનારા તથા ખીજાને તેમાં જોડનારા હૈ સૂરિવા અર્થાત્ મહાન આચાર્યો ! હું આપને મસ્તક નમાવી અંતર્ગ અહુ સન્માન( વિનય )યુક્ત વિનતિ કરું છું કે-જો આપ મારા ઉપર કૃપા કરા, મને સમ્યક્ ચારિત્રમાં જોડા તે। હું તે ચારિત્રરૂપ પાંખવડે શ્રી દેવસ પ્રભુની સમીપ જઈ શકું. તે પ્રભુના પ્રત્યક્ષ
'નને
મને લાભ મળે.
પૂહુ' પૂત્ર' વિરાધના,
શી કીધી પણે જીવ લાલ રે; અવિરતિ. મેાહ ટલે નહીં,
દીઠે આગમ દીવલાલ રૂ. દેવજસા. (૫) સ્પષ્ટા હૈ પ્રભુ ! આ મારા જીવે પૂર્વ આત્મધર્માંની કેવી તીવ્ર વિરાધના કરી છે કે આત્મ અનાત્મનું સ્વરૂપ યથાર્થ પ્રકાશ કરનાર જિનાગમરૂપ દીપકની પ્રાપ્તિ થયા છતાં પણ પંચેન્દ્રિયના વિષય જે પુદ્ગલ પરિણામ તે ઉપર રાગરૂપ અવિરતિ તથા સ્વપર જીવના દ્રવ્યભાવ પ્રાણુ હહુવારૂપ હિંસા, તથા ક્રોધાદિક કષાય વિગેરે આત્મભાવને અત્યંત અપ્રશરત તથા દુ:ખદાયક પરિણામ હજી સુધી ટળતા નથી.
આતમ શુદ્ધ સ્વભાવને,
મેધન શાષન કાજ લાલ રે; રત્નત્રયી પ્રાપ્તિતણા,
૧
હેતુ કહે। મહારાજ લાલ રે. દેવજસા, (૬) સ્પષ્ટા :—ક કલ કરહિત શુદ્ધાત્મ તત્ત્વનું સ્વરૂપ યચા પણું જે વડે જણાય તથા અનાદિથી વળગેલા મિથ્યાત્વ–અજ્ઞાન–કષાયાદિ વિભાવના સવથા અભાવ થઇ જે વડે મારી આત્મા કકલંકથી
રહિત પરમ પવિત્ર થાય તે સભ્યજ્ઞાન, સમ્ય'ન, સાર્ધારત્રરૂપ રત્નત્રયીની પ્રાપ્તિ શી રીતે થાય તે કરુણા કરીને કહા.
તુજ સરીખા સાહેબ મિલ્યા,
ભાંજે ભવ ભ્રમ ટેવ લાલ રે; પુટ્ટાલ મન પ્રભુ લહી,
કાણુ કરે પર સેવ લાલ ૨. દેવસા. (૭) સ્પષ્ટા :-સમસ્ત દૂષ્ણેાથી રહિત પરમ પવિત્ર અનંત ગુણને નિધાન, લોકાલોકપ્રકાશક, રત્નત્રયની પ્રાપ્તિ કરાવી અનાદિથી લાગેલી ભવભ્રમણની ટેવથી મુક્ત કરનાર, ભવસમુદ્રથી તારવામાં પુઠ્ઠાલ બનરૂપ આપ ભગવતનું દર્શન પામ્યા પછી અન્ય દર્શની દેવાદિકનુ કાણુ સેવન કરે ? કલ્પવૃક્ષને ત્યાગીને ધતુરાને ક્રાણુ સેને?

Page #20

સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્ય વિના પ્રભુપ્રાપ્તિ અશક્ય છે
કોઇ પણ ઇંદ્રિયના ઇંદ્રિયના સુખને માટે ઉપયાગ થાય તા સમજવુ. કે તે તેટલેા બ્રહ્મથી દૂર છે.
જેનું સુખ માત્ર બ્રહ્માન ́દ છે, તે જ સાચા બ્રહ્મચારી છે, તે બીજી કોઇ વસ્તુની સ્પૃહા રાખતા નથી, કારણ કે બધું જ તેની પાસે છે. જે નથી તે ઘણું જ ઊતરતુ છે.
સત્ય અંતરમાં છે. બહારનાં કર્માં માત્ર અગારા છે.
જે તેને માટે જીવે છે તેનાથી તે દૂર નથી, જે પેાતાને માટે જીવે છે તેની અંદર તે હાવા છતાં તેને તેની આંખી થતી નથી.
તમારી સર્વ શક્તિ તેને ચરણે ધરે, તમે આંધળા હશેા તા તમારા ચક્ષુ બની તમેને દોરશે, તમે અપંગ હશે। તેા તમારા પાય બની ઊઠાવશે, તમે અધિર હશે। તા તમારા કાન મની તે સાંભળશે.
જ્યાંસુધી કંઇ કરવાની ઇચ્છા છે ત્યાંસુધી સુખ અને દુ:ખ છે. કર્મોનું શુભ પરિણામ આવતાં સુખના અનુભવ થશે, અશુભ આવતાં
દુઃખ.
દીનદયાલ કૃપાલુએ,
નાથ વિક આધાર લાલ રે; દેવચંદ્ર જિનસેવના,
પરમામૃત સુખકાર લાલ રે. દેવજસા. (૮) સ્પષ્ટાચ—સંસારમાં ભ્રમણુ કરતાં અનેક પ્રકારના દુ:ખ સહતા નાનાદિક લક્ષ્મી રહિત દીનકંગાલ જીવે ઉપર અત્યંત કરુણા કરી, મેક્ષમાગે
જ્યાંસુધી અહમ છે ત્યાંસુધી કાંઈ ને કાંઈ કરવાની વૃત્તિ રહેવાની જ.
જ્ઞાન પ્રકાશ છે, જ્ઞાન મુકિત છે, તેટલાં શુભ કાં ન હાય, પણ જે તે જ્ઞાનજ્ઞાન વગર કર્મ નિસ્તેજ છે. કર્મો ગમે પૂર્ણાંકનાં નહીં હાય તા તે બંધનરૂપ જ છે.
અજ્ઞાન અંધકાર છે; અજ્ઞાન મધન છે.
જે જગતને જોતા નથી પણ પ્રભુને જુએ છે તે જ સાચા ભક્ત છે. જે જગત માટે જીવતા નથી, પણ પ્રભુ માટે જીવે છે તે જ ભક્ત છે.
જ્ઞાન અંધાર પ્થે પ્રકાશ ક તમારામાં રહેલી શિત છે
ભક્તિ આનંદનુ અમી ઝરણુ છે.
ગુરુ તમારા ઉદ્ધાર કરવાને અશક્ત છે, શકય હાત તેા કયારના ય કરી દીધે। હાત, તમારે તમારા ઉદ્ધાર તમારી જાતે જ કરવાના છે,
ગુરુ તમારા અધાર પથે દીપક છે. એ તમાને માર્ગ બતાવશે, આંગળી ચીંધશે, પણ ડગલાં તે તમારે દેવાનાં છે.
દારનાર હોવાથી, હે પ્રભુ ! આપ જ દીન દયાલ છે, તથા કૃપાલુ કહેતાં કૃપાના આલય ( નિધાન ) છે, દીન અનાય વાના નાથ છે, સંસારસમુદ્રમાં હૂંતા ભન્ય જીવાને ઉદ્ઘારવા માટે આપ પુષ્ટ અવલબત છે, સર્વે દેવામાં ચંદ્રમા સમાન હૈ દેવજસા પ્રભુ ! આપની સેવના સર્વોત્કૃષ્ટ અમૃત સમાન પરમાનંદદાતાર તથા શિવસુખની કરનાર છે.

Page #21

વહીદીક્ષા.
વર્તમાન સમાચાર
સ્તોને સંભળાવી શ્રાવણની સંક્રાતિ સંભળાવી પાલણપુરમાં યુગવીર આ. શ્રીમદ વિજયવલ્લભ હતી. આ માસમાં આવતા કલ્યાણ આદિ જૈન સૂરીશ્વરજી મહારાજ, આ. શ્રી વિજય કસ્તુરસુરિ પર્વોના નામે સંભળાયા હતા. મહારાજ, પં. સમુદ્રવિજયજી, પંન્યાસજી શ્રી પૂર્ણ
વડી દીક્ષા. નંદવિજયજી આદિ બહેળા સમુદાય તેમજ સાબી- સાનિત સંભળાવ્યા પછી આચાર્યશ્રીની છોને વિશાલ સમુદાય બિરાજમાન છે. સંધમાં દરરોજ નિયમિત આચાર્ય શ્રીજી મહારાજ મધુર ,
અધ્યક્ષતામાં મુનિશ્રી હ્રીંકારવિજયજી અને મુનિશ્રી
સદાનંદવિજયજી તેમજ સાધ્વી શ્રી ચિંતામણીશ્રી, હિન્દી ભાષામાં વ્યાખ્યાન કરે છે. બપોરે સાધુ ચિદાનંદશ્રી અને ચિતરંજનશ્રીજીને વડી દીક્ષા સાવીજને વાંચના અપાય છે.
આપવામાં આવી હતી. વડી દીક્ષા થયા પછી સંક્રાન્તિ.
આચાર્યશ્રીએ ઉપદેશ આપે હતા, અને પછી બીજા અષાડ સુદિ પ્રતિપદાએ સંક્રાતિ હોવાથી ચતુર્વિધ શ્રી સંઘ સહિત મેટા દહેરાસરે દર્શન પંજાબ, મારવાડ, યુ. પી. આદિથી સાધર્મિક ભાઈઓ કરવા પધાર્યા હતા. મુનિશ્રી હીંકારવિજયજીને પંન્યાસ પણ પધાર્યા હતાં અને સવારે આચાર્યશ્રીજીએ પૂર્ણાનંદવિજયજીના શિષ્ય અને સદાનંદવિજયજીને
તેલ હાય, વાટ હોય, પણ દીવ ચેત્યે ગથી તમે ભય પર જય મેળવી શકે છે. સાંભળે નથી, એને સળગાવવાને ચિનગારી અભયી તે છે કે જેને આવતી ક્ષણની ચિંતા જોઈએ, ચિનગારી ભલે પછી સળગી દૂર હટી નથી. જે પરિગ્રહી છે તે અભયી હોઈ શકે જ જાય, પણ એક વાર પ્રજ્વલિત બનેલી ત નહીં. કાલને જેને ડર છે, તે જ પરિગ્રહ બુઝાતી નથી. આવી ચેતન ચિનગારી એ જ કરવાને પ્રેરાય છે. જેણે આત્મસ્વરૂપને અનુર સાચા ગુરુ, જ્ઞાન તમારી અંદર છે. સદૂગુરુ ભવ કર્યો છે તે એક માત્ર સાચા અભયી છે. અને સારાં પુસ્તકો અંગારા ઉપરની રાખને વિશ્વપ્રેમનો અનુભવ કરે છે તે ઉડાડી આગને પ્રજવલિત કરે છે. દીપક જલતા જગતને આત્મદષ્ટિથી ચાહો, તે અમુક છે, માટે હોય, પણ આપણે અનુભવ છે કે જે સંકેરનાર નહી, તે આવે છે માટે નહી, તે મિત્ર છે ન હોય તો દીપ બુઝાઈ જવાને, ગુરુ સંકરણું
કીરણ માટે નહી, પણ તે આત્મા છે માટે ચાહે. બની પ્રત્યેક ક્ષણે વાટને સંકેરે છે, સદ્દગુરુપ્રાપ્તિ એ અડધો આત્મ-સાક્ષાત્કાર છે, તમારે
તમારી આંખની કીકી કાળી છે તે સંકુચિત
છે, તેની દષ્ટિ પણ પર્યાપ્ત છે, તો તમે સ્કૂલ પુરુષાર્થ તે પૂર્ણ કરશે.
ચક્ષુ બંધ કરી જ્ઞાન-ચક્ષુથી જગતને જેવાને જે કેઈથી બીતે નથી, જેનાથી કોઈ બીતું પ્રયત્ન કરો. ત્યાં તમને મનુષ્ય, પ્રાણી, પાષાણ નથી તે જ સાચો અભયી છે. તમે મધ્ય રાત્રિએ કે પહાડો નહીં દેખાય, સર્વત્ર વિશાળ ઉદધિ કમશાનમાં ફરી શકતા હે, ગમે તેવું સાહસનું તરંગે નર્તતું ચેતન સ્વરૂપ નજરે પડશે. કાર્ય કરી શકતા હો, એથી એમ ન માનતા કમળ રતનચંદ સુતરીઆ, એમ. એ, કે તમે અભયી છે? ઘણીવાર ટેવ અને આવે.

Page #22

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પં. સમુદ્રવિજયજીના શિષ્ય તેમજ સાધી ચિંતામ- ખર્ચ તેમણે જ કર્યો હતો. એના સુપુત્ર લાલા થીજી, ચિદાનંદશ્રીજીને સાવજી શ્રી ચિત્તશ્રીજીના રેશનલાલજી અને રાજેન્દ્રકુમારે પોતાના પિતાજી, શિષ્યા અને ચિત્તરંજનશ્રીજીને ચિદાનંદશ્રીજીની શિષ્યા માતાજી અને બહેન, માસીની દીક્ષા નિમિતે બે તરીકે જાહેર કર્યા હતા. મુનિશ્રી હીંકારવિજયજીના હજાર રૂપિયા પાલીતાણામાં બનતી પંજાબી માતાપિતા શ્રીયુત કર્મચંદજી બાફણા સાદડીથી અને ધર્મશાલામાં આપ્યા અને બે હજાર જુદા જુદા ઉમડા પંજાબથી આવેલા મુનિશ્રી સદાનંદવિજય- ખાતાઓમાં આપ્યા હતા. આ રીતે લેવાયેલી દીક્ષા છના ગૃહસ્થાવસ્થાના પુત્ર રોશનલાલ, રાજેન્દ્ર- ઘણી પ્રશંસનીય ગણાય. કુમારજી અને પુત્રવધુ તેમજ મોટાભાઈ ફેરમલજી, અને લાલા સરહંદીલાલજીની આવ્યા હતા જે ધ્યાન શેઠ કેશવલાલભાઇ વજેચંદ ખંભાતવાળાને ખેંચનારી બીના હતી.
સ્વર્ગવાસ પહેલે દિવસે કલકત્તાનિવાસી શેઠ સેહનલાલજી શેઠ કેશવલાલભાઈ વજેચંદભાઈનું ૪૩ વર્ષની કરણાવટની તરફથી ચારિત્ર પૂજ ભણાવવામાં આવી વધે ખંભાતખાતે તા. ૧૬-૬-૫૦ નાં રોજ શોકઅને તેમણે મહત્સવ ખાતે બસ રૂપિયા પણ જનક અવસાન થયું છે. આપ્યા. મુનિશ્રી સદાનંદવિજયજી ગૃહસ્થાવાસમાં
મહેમ ખંભાતનાં વતની અને મુંબઈમાં કાપઅયાપુર ઉરમડા (પંજાબ)ના રહીશ અને લાલા -
' ડને વેપાર કરતા હતા. તેઓ ધર્મપ્રેમી, મીલનખુશીરામજી એમનું નામ હતું. ગરિઓને ઔષધી
સાર તેમજ કેળવણીના ક્ષેત્રમાં સારે ભાગ લેતા આદિથી સહાય કરનાર હતા. એની ત્રણ ચાર
છે * હતા. સં. ૨૦૦૧ માં ખંભાતથી શ્રી શત્રુંજયની વર્ષથી દીક્ષા લેવાની ભાવના હતી. આ વર્ષે ચૈત્ર તીર્થયાત્રાનો “ર” પાળા સંઘ કાઢ્યો હતો. માસથી સપત્ની અને સુપુત્રી સાથે બે ત્રણ માસ શ્રી જૈન સમાજની ઘણી સંસ્થાઓમાં તેઓશ્રીએ તન, સિદ્ધાચલજી, ગિરનારજી, આબુજી આદિ તીર્થોની મન તેમજ ધનથી સારો ભોગ આપ્યો હતો. યાત્રા કરી હતી. પહેલા આષાઢ વદિ ૧૧ અગિયારસે તેઓ આ સભાના માનવંતા પેટ્રન સાહેબ હતા. પંન્યાસજી સમુદ્રવિજયજીના વરદ હસ્તે સરોતરા તેમના અવસાનથી સભાને એક ધર્મનિષ્ઠ અને લાયક ગામે ધામધૂમથી પિતાની મેટી શાળી વાલકેરબેન ટિનની ખોટ પડી છે. અમે તેમના આત્માની અને ધર્મપત્ની તેજ કેરબેન તેમજ પુત્રી પ્યારીસુંદરી શાંતિ ઇચ્છીયે છીયે. સાથે દીક્ષા લીધી. વરઘોડે, સાધર્મિકવાત્સલ્ય વગેરે -
“વીણેલા મોતી” નિત્ય અભિમાનના, એટલે ઊભીને, હું જ સરોપરી, ધનિક વિદ્વાન છું,
જીવ મમતા-તણ માર મારે મારું મારું, ન ગા રું વ ગ ડે, હું કરું હું કરું, મારું આ છે બધું, હાય અભિમાનનાં, પંકજે ગબડતા,
એમ શું ચા ય, સં સા રે ગા રે. માનવી કિ મતી, જીવન ગાળે.

Page #23

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પુસ્તક ૪૭ મું
અક ૧ થી ૧૨ : : સને ૧૯૪૯-૫૦
સાઁવત ૨૦૦૫/૬
# ૧
બજા અંત
નારાજ
: પ્રકાશક :
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર
પે

Page #24

[J]
FOTOCCO""""""""00000000O છે શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. એ છ00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 વીધી થી થી
(પુસ્તક ક૭ મું) (સં. ર૦૦૫ ના શ્રાવણ માસ થી સં. ૨૦૦૬ ના આષાઢ માસ સુધીની)
વાર્ષિક વિષયાનુક્રમણિકા.
૧. પદ્ય વિભાગ નંબર વિષય
લેખક ૧ શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન રતવન (આ. શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી)
(મુનિરાજશ્રી જંબવિજયજી). 8 શ્રી મહાવીર પ્રભુ સ્તવન ૪ શ્રી વીર જિન ગીત
(શાહ હિંમતલાલ ગુલાબચંદ ) ૫ શ્રી પાર્શ્વજિનેશ્વર સ્તવન
(મુનિરાજ શ્રી જંબૂવિજ્યજી) ૬ દેવદુંદુભી નાદ
( ઝવેરી મૂળચંદ આશારામ) ૭ શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું રતવન (મુનિરાજશ્રી જંબૂવિજય) ૮ સામાન્ય જિન સ્તવન ૯ શ્રી આદિ જિનેશ્વર સ્તવન ૧૦ શ્રી પાર્શ્વનાથ જિનેશ્વર સ્તવન ૧૧ કાલના શ્રી જેન વે. કોન્ફરન્સ અધિવેશન ગીત (ઝવેરી મૂળચંદ આશારામ) ૧૨ શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્તવન (મુનિરાજ શ્રી અંબૂવિજયજી ) ૧૭ શ્રી સાધારણ જિન સ્તવન (આ. શ્રી વિજયકસૂરસૂરિજી મહારાજ ) ૧૪ શ્રી મહાવીર સ્વામી જિન સ્તવન (આ. શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી) ૧૫ ભગવાનને કોણ વહાલું છે ? (મુનિ શ્રી વિનયવિજયજી) ૧૬ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્દ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીની સ્તુતિ ( , ), ૧૭ સામાન્ય જિન સ્તવન
(આ. શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિજી મહારાજ )
૧૪૫ ૧૫૪ ૧૬૫
૧૬૭
૧૮૫
૧૮૬
૨૦૫ ૨૨૫

Page #25

નખર
વિષય
૧, નૂતન વર્ષનુ' મંગલમય વિધાન ૨. તત્ત્વાએષ
૨. ગદ્ય વિભાગ,
લેખક
૩
( શ્રો ફત્તેહચંદ ઝવેરભાઇ શાહ )
( આ. શ્રી વિજયકસ્તૂર સૂરિજી) ૧૦, ૪૩, ૫૭, ૭૪, ૧૨૫, ૧૫૦, ૧૭૫, ૧૨૪, ૨૧૬, ૨૩૬,
ર
( મુનિરાજ શ્રી ન્યાયવિજયજી ત્રિપુટી) (પ્રો. હિરાલાલ. ર. કાપડિયા M. A) ( મૌકિતક )
૩. પર્વના રાજા-પર્યુષણા મહાપ ૪. કામધટ, કામકુલ અને કામકલશ ૫, ધ કૌશલ્ય
૬. ઇચ્છાયાગ, શાસ્ત્રયાગ ને સામર્થ્ય`યાગ. ( ડા. ભગવાનદાસ મન:સુખભાઇ તા. )
છે. પરમાત્મા આપણા હૃદયમાં
૮. આવકારદાયક નામી નિબંધની યોજના ૯. દ્યુમાન સમાચાર, સાહિત્ય પ્રકાશન ૧૦. ઇલેારાની જૈન ગુફા
૧૧. સુરમણિ, ધ્રુમણું, ચિંતામણિ, પરાસમણિ યાદિ.
૧૨. સ્થિતપ્રજ્ઞ પુરુષની પવિત્ર વિચારશ્રેણી ૧૩. સાનેરી સુવાકયેા ૧૪. દેવગિર
૧૫. કામધેનુ અને એના પર્યાય
(
(
(અનુ. શ્રીમતી કમળાšન સુતરીયા M, A. )
સભા
૨૨
> } ૨૩, ૪૬, ૪૭, ૭૧, ૯૩, ૧૧૪, ૧૩૬, ૧૮૨, ૨૧૨ (મુનિરાજ જ ખૂવિજયજી )
૨૮
(મો. હિરાલાલ ૨. કાપડિયા M. A.) ( જિજ્ઞાસુ > (શ્રી અચ્છા બાબા) (મુનિરાજ શ્રી જખ્રુવિજયજી) ૫૦, ૯૬, ( પ્રો. હિરાલાલ. ૨. કાપડિયા M. ( શ્રીમતી કમળામ્હેન સુતરીયા. ) ( શ્રી મેહનલાલ દી. ચોકશી ) ( અનુ. અભ્યાસી. ખી. એ )
A )
૧૬ મહાભારતમાં એક પ્રસંગમાં કથા ૧૭ ચારશીલા રમણીરત્નેા. ૧૮ આધ્યાત્મિક સમીકરણ
૧૯ યુગવીર્ આચાર્ય દેવ શ્રી વિજયવલ્લભ સૂરીશ્વરજીના ૮૦મા વર્ષમાં પ્રવેશ ૨૦ એક અનુકરણીય અને અનુપમ પ્રસંગ ૨૧ શ્રીપાલ-ચરિત્રા
૨૨ વીશમા શ્રી અજિતવીય જિતસ્તવન ૨૩ ગ્રંથકારાની પદ્ધતિ પૂર્વકાલીન પ્રણેતાદિને નિર્દેશ ૨૪ દશમા શ્રી વિશાલ જિન સ્તવન ૨૫ મુક્તિઝંખના
૨૬ અપરનામક જૈનગ્રંથકાર
૨૭ એક ખાસ સુધારા
૨૮ શ્રી જૈન વે. ક્રાન્ફરન્સ ૧૭મું અધિવેશન. ( સભા ) ૨૯ અપનામક મુનિવરા
ار
( સભા )
( )
( પ્રેા. હિરાલાલ ર. કાપડિયા M. A ) ( સ. ડા. વલ્લભદાસ તેણુશીભાઇ મ્હેતા. )
( પ્રા. હિરાલાલ ૨. કાપડિયા M. A. ) ( સં. ડેા. વલ્લભદાસનેસીભાષ્ટ)
૩૯
૪૨, ૧૯, ૭૮ ૧૦૪
( શ્રી મફતલાલ સંધવી )
( પ્રા. હિરાશાલ ર. કાર્પાડયા M, A, ) ( મુનિરાજ જભૂવિજયજી )
પૃષ્ઠ
( પ્રેા. હિરાલાલ ર. કાપડિયા M. A. )
૧
૧૭, ૧૧૧
૧૯
સ
૪૮, ૧૯૧ ૧૨૦, ૧૪૬,
૬૦
ર
૬૩, ૮૯, ૧૩૧
}}, ૮૦
૬૯
.
૮૨
૮૫
૧૦૫
૧૦૦
૧૧૩
૧૨૯
૧૩૫
૧૩૭
૧૫૫

Page #26

નખર
વિષય
૩૦ જૈન સાહિત્ય ગ્રંથાના પ્રકાશના કેવા હાવા જોઇએ? ૩૧ શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થં ૩૨ સ્મરણુ, સત્તા, સંખ્યા સાિ ૩૩ નાગમિક સાહિત્યને ઇતિહાસ ૩૪ સભાના સ', ૨૦૦૫ ની સાલના રિપોટ
તથા સરવૈયું'.
લેખક
( શ્રી ડાચાલાલ ક. ત્રિવેદી ખી. એ. ) ( મુનિરાજ જંબૂવિજયજી )
( પ્રા. હિરાલાલ ૨. કાપડિયા M. A. )
(
>
""
( સભા )
( મુનિરાજ ચંદ્રપ્રભસાગરજી )
૩૫ વિશ્વવાત્સલ્ય
૩૬ પૂર્ણ કલા
(
"1
૭ ઓગણીશમા શ્રી દેવજસાજિનસ્તવન ( ડા. વલ્લમદાસ તેણુશીભાઇ મ્હેતા ) ૩૮ વીણેલા મોતી ( કમળાવ્હેન સુતરીયા M, A, )
8
૧૫૮
૧૬૨
૧૭૮
૧૯૭
ભૂલ સુધારા.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશનાં જેઠ માસનાં અંકમાં ભાવનગરનિવાસી શાહ પ્રેમચંદ ત્રિભુવનદાસનાં રવ'વાસની નોંધમાં તે શેઠ હરજીવનદાસ દીપચંદની પેઢીમાં ભાગીદાર હતા તેમ ગેરસમજથી છપાયેલ છે તેઓ કદિ ભાગીદાર નહાતા એ હકીકત છે.
શ્રી વિલેપાલે કુમારિકા અને સામંડળને શ્રીયુત્ ચંદુલાલ ટી. શાહ જે. પી. તરફથી કરવામાં આવેલી ઉદાર સખાવત.
૨૦૫
૨૧૯
૨૩૫
૨૪૦
૨૪૩
વર્તમાન સમાચાર
શ્રો જૈન ધર્મ પ્રશ્નારક સભાના હાલમાં સ્વ`સ્થ શેઠશ્રી કુંવરજી આણુજીની આરસની પ્રતિમાની અનાવરણવિધિ પ્રથમ અષાડ વદ ૯ શનિવારે સાંજે ચાર વાગે રાવસાહેબ શેડો કાંતિલાલ ઈશ્વરલાલના હસ્તે થઇ હતી, જે વખતે સ્ત્ર ́સ્થ શેઠશ્રી કુંવરજીભાઈએ બજાવેલી ઉક્ત સભાની સેવા, તેમની જૈન ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા અને સાહિત્ય પ્રેમ વગેરે માટે વક્તાએએ અજલી આપી હતી. મહેમાને તથા પધારેલા ગૃહસ્થને આભાર માન્યા બાદ સૌ વિખરાયા હતા.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા તરફથી શ્રીમાન શેઠશ્રી કાંતિલાલભાઇ અને અન્ય આગેવાન મહેમાનનુ ફૂલહારથી યથાયાગ્ય સન્માન વ્હારા ખાંતીલાલ અમરચંદને ત્યાં કરવામાં આવ્યું હતુ, જે વખતે શેઠશ્રી કાંતિલાલભાઈએ શ્રી જૈન આત્માનદ સભાના મુખ્ય સેક્રેટરી શ્રીયુત વલ્લભદાસભાઇની સાહિત્ય સેવા માટે પ્રશ'સા કરી હતી.
ઉપરાંત સ્ત્રીશિક્ષણુ સસ્થાને જગ્યાની સાચે મુશ્કેલી પડતી હતી, જેથી તે માટે માંગણી કરવામાં આવતાં શેઠ ચંદુલાલ ટી. શાહ જે. પી. એ ( ડેપ્યુટી મેનેજર ક્રાઉત લાઇફ ઈન્સ્યુરન્સ ાં. ) રૂા. ૧૫૦૦૦) પંદર હ્રજારની ઉદાર સખાવત કરી છે. જેથી તેના સંચાલકાએ શ્રીમતી કંચનલક્ષ્મી ચંદુલાલ તેને નામ આપવામાં આવ્યું છે,

Page #27

આ સભામાં નવા સભાસક્રેની વૃદ્ધિ કેમ થતી જાય છે ? નવા થનારા જૈન બંધુઓ 8 અને બહેનોએ જાણવા જેવું અને સભાસદ થઈ ભેટનો સુંદર નવીન નવીન !
ગ્રંથાને લાભ લેવા નમ્ર સૂચના. સ. ૨૦ ૦૨ -૨૦૦૩-૨૦૦૪ એ ત્રશુ સાલમાં તે વખતે અને આ વર્ષ ના રિપોર્ટમાં જણાવ્યા પ્રમાણે સુંદર સચિત્ર રૂા. ૪૫) ની કિંમતના શ્રી વસુદેવહિંડી વગેરે ગ્રંથ શુમારે છશેહ માનનીય સભાસદો ( પેટ્રન સાહેબ અને લાઈફ મેમ્બરોને રૂા. સતાવીશ હજારના ગ્રંથ ભેટ આપવામાં આવ્યા છે અને
આ વર્ષે (સં. ૨૦૦ ૬ ની સાલમાં ) ગયા છે આત્માનંદ પ્રકાશ ” અંકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે શ્રી દમયંતી ચરિત્ર ( સચિત્ર ) વગેરે ચાર ગ્રંથ કિંમત રૂા. ૧૩--૦ તેટલા જ સભાસદોને રૂ. ૮૧૦૦)ના ગ્રંથો હાલમાં ભેટ મેકલવામાં આવ્યા છે તેમજ:
યોજનામાં આવતા વર્ષ સં. ૨૦ ૦૭ તથા સં. ૨૦૦૮ ની સાલમાં ભેટ આપવાના 2 થેની વૈજના પણ થઈ રહી છે.
આવો ભેટના ગ્રંથનો લાભ બીજી કોઈ સંસ્થાએ આપ્યો નથી, અને આપી શકતી નથી.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને નમ્રસુચના ક્રમે ક્રમે તમામ ગ્રાહકોને શ્રી આદર્શ જૈન સ્ત્રીરને બાગ બીજો ( કિંમત બે રૂપીયા ) લવાજમ વસુલ થવા ભેટની બુકનું લવાજમ અને પોસ્ટ ચાર્જ સાથે મોકલવામાં આવેલ છે અને ક્રમે ક્રમે તેજ ગ્રાહકે વી. પી. સ્વીકારી લે છે તેમનું લવાજમ પણ સભાને મળતું જાય છે, જેથી જેમને જેમને વી. પી. મળે તે ગ્રાહકોએ સ્વીકારી લેવા નમ્રસુચના છે.
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ( સચિત્ર ) ચરિત્ર પરમાત્મા શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર, સચિત્ર (કિંમત રૂ. ૧૩ ) આ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર સચિત્ર, સુંદર, આકર્ષક અને આત્મકલ્યાણ સાધના હોવાથી, જૈન સમાજમાં પ્રિય થઈ પડેવાથી, તે જ ગ્રંથ આ સાલ( હાલમાં) નવા લાઈક્રૂ મેમ્બર થવાની ઈચછાવાળા જૈન બંધુઓ અને બહેન ( ગઈ સાલમાં જ ) ભેટ અપાયેલ ઓ ચરિત્ર ગ્રંથ ભેટ મંગાવે છે, એ ધારાધોરણ પ્રમાણે અને સામાન્ય રીતે પણ આગલા વર્ષોની ભેટ અપાઈ શકે નહિં; કારણ કે જ્ઞાનખાતાના દોષ આપનાર લેનારને પણ લાગે તેમ છે; પરંતુ નવા થનાર લાઇફ મેમ્બરાની ગ્રંથની પ્રશંસા જાણીને-વાંચવા આત્મકલ્યાણ સાધવા ઘણુ પત્રો અમારા ઉપર આવેલ હોવાથી તમન્ના જોવાઈ છે, જેથી સભા એવા ઠરાવ પર આવી છે, કે હવે પછી નવા થનારા લાઈફ મેમ્બર બંધુઓને ખાસ આ ચરિત્ર વાંચવા માટે લેવાની જરૂર જ હોય તે સિલિકમાં હશે ત્યાં સુધીમાં રૂા. ૧૦૧) લાઈફ મેમ્બર ફીના તથા રૂા. ૭) શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્રના મળી રૂા. ૧૦૮) મોકલી આપશે તો આ સાલના ભેટ આપવાના ચાર ગ્રંથા સાથે તે પણ મોકલી આપવામાં આવશે. બીજા વર્ગના નવા થનારા લાઈફ મેમ્બરને ધારા પ્રમાણે મળી શકશે.

Page #28
Reg. No. B. 314 [ આ વર્ષની દિવાળી સુધીમાં નવા થનારું (1 લા વર્ગ) લાઇફ મેમ્બરને આ વર્ષની ભેટની બુકે શ્રી દમયંતી ચરિત્ર વગેરે ચાર મંથા રૂા. 13-8-0 ની કિંમતના ભેટ આપવામાં આવશે. બીજા વગ" માં દાખલ થનારને ધારા પ્રમાણે ભેટ આપવામાં આવશે. 1 મહાસતી શ્રી દમયંતી ચરિત્ર. |ii માણિકદેવસૂરિ વિચિત મૂળ ઉપરથી અનુવાદ, સચિત્ર પૂર્વના પૂણ્ય યોગ અને શીલનું માહભ્ય સતી શ્રીદમય તીમાં અસાધારણું હતું, તેને શુદ્ધ અને સરલ ભાષામાં અનુવાદ કરાવી અમારા તરફથી પ્રકાશનનું કાર્ય શરૂ કરેલ છે. આ અનુપમ રચનામાં મહાસતી દમયંતીના અસાધારણુ શીલ મહાત્મ્યના પ્રભાવથડેના ચમત્કારિક અને મુ પ્રસંગે, વર્ણના આવેલ છે. સાથે નળરાજા પ્રત્યે અપૂર્વ પતિભકિત, સતી દમયંતી સાસરે સીધાવતાં માબાપે આપેલી સેનેરી શિખામણો જુગારથી થતી ખાનાખરાબી, ધૂત જનની ધૂર્તતા, પ્રતિજ્ઞાપાલન, તે વખતના રાજ્યનીતિ, સતી દમયંતીએ વન નિવાસના વખતે, આવતા સુખ દુઃખે વખતે ધીરજ, શાંતિ રાખી અને તે વખતે કેટલાયે મનુષ્યને ધમ” પમાડેલ છે તેની ભાવભરીત નાંધ, તેમજ પુણ્યશ્લોક નળરાજાના પૂર્વના અસાધારણ મહાટા પુણ્યબંધના યોગે તેમના માહાત્મ્ય, મહિમા, તેમના નામ સ્મરણથી મનુષ્યને થતા લાભ વગેરેનું અદ્ભુત પઠન પાઠન કરવા જેવું વર્ણન આચાર્ય મહારાજે આ ગ્રંથમાં આપ્યું છે. બીજી અંતર્ગત સુબોધક કથાઓ પણું આપવામાં આવેલી છે. ફોર્મ 29 પાના 312 સુંદર અક્ષરે, સુંદર બાઈડીંગ કવર ઝેકટ સહિત કિંમત રૂ. 7-8-0 પેટે જ જુદુ'. 2 જ્ઞાનપ્રદીપ ભાગ બીજ, લેખક–આચાર્યશ્રી વિજયૂકસ્તુરસૂરિ મહારાજ જ્ઞાનના પરિપાકરૂપે ધાર્મિક, નૈતિક અને સામાજિક વિષયે, લેખે કે જે સંસારમાં અટવાયેલા મનુષ્યને સાચી માનવતાને રાહ બતાવનાર, આબાલવૃદ્ધ સર્વજન સમૂહને હૃદયરપર્શી થતાં મનનપૂર્વક પઠનપાઠન કરનારને બોધપ્રદ અને સાથે આત્મિક આનંદ થવા સાથે મનુષ્ય જન્મની કેમ સલતા થાય તેવી રીતે, સાચી સુગંધી પુષ્પમાળારૂપે ગુથી સાદી, સરલ, રાજકભાષામાં તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. સાતમા વર્ષ ઉપર આ ગ્રંથના પ્રથમ ભાગનું (એક હજાર ક્રેપીનું') પ્રકાશન થતાં જૈન જૈનેતર મનુષ્યોને ઉદારતાપૂર્વક એકેએક કોપી ભેટ આ પવામાં આવેલી હતી, તેની જ ફરી વખત એટલી ખુધી પ્રશંસા સાથે માંગણી થતાં તેની બીજી આવૃત્તિ ( એક હજાર કાપી )નું પ્રકાશન કરવામાં આવેલ તેનો પણ ઉપરોક્ત રીતે સદ્દઉપયોગ કરવામાં આવેલ હતા. આ બીજા ભાગમાં પશુ તેજ વિદ્વાન આચાર્ય મહારાજની કૃતિના નવા 37 વિવિધ વિષયોને સમૂહ છે, તેની કિંમત રૂા. 4) છે. વિશેષ લખવા કરતાં વાંચીને લાભ લેવા નમ્ર સૂચના છે. 3 આદર્શ જૈન શ્રીરનો ભાગ બીજે.. - જનસમૂહનું કલ્યાણ કરનારા મહાનું પૂર્વાચાર્ય મહારાજાઓ રચિત કથાનુયોગ (કથા સાહિત્ય)માંથી પુષ્પા લઈ જુદી જુદી આદશ” ( જૈન શ્રીરના ) શીલવતી વગેરે પવિત્ર આઠ રમણીઓનું સુંદર, રસિક, - બહેનો માટે આદરણીય, અનુકરણીય, શ્રી ગૃહિણી અને પવિત્ર સ્ત્રીરત્નો થવા માટે આ સતી ચરિત્રા આલંબનરૂપ હોવાથી પ્રકાશન કરેલ છે. .દરેક સતી ચરાનું પઠનપાઠન કરતાં અનેકવિધ આદર્શ અનુપમરીતે જોવાય છે. વિશેષ લખવા કરતાં વાચકને મનનપૂર્વક વાંચવા નમ્ર સૂચના છે. સુંદર ટાઇપ અને સારા કાગળ ઉપર સરલ ગુજરાતી ભાષામાં મજબુત અને આકર્ષક બાઇડીંગથી તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂ. 2-0-0 પાટે જ જુદુ For Private And Personal Use Only