________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૦૬
www.kobatirth.org
છમસ્ત્યની કૃતિ એટલે અપૂર્ણતા અને અશુદ્ધિના સંભવવાળી રચના. આમ હાવાથી તા કેટલાક ગ્રંથકારી પ્રારંભમાં પેાતાની નબળી કૃતિ નિભાવી લેવા સુજ્ઞ સજ્જનેને વિનવે છે. કેટલાક અંતમાં પેાતાની પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિના નિર્દેશપૂર્ણાંક એમાં યાગ્ય સુધારા કરી લેવાની વિજ્ઞપ્તિ કરે છે.
એમ સ્પષ્ટપણે કહેવા તૈયાર થાય.
૧૫મા પદ્યમાં ભાસના અને એમનાં નાટકાના,
કેટલાકની માન્યતા મુજબ સર્વજ્ઞતા એ ૧૬મામાં કાલિદાસના, ૧૭મામાં બૃહત્કથાના અસંભવિત છે. જેઓ પેાતાના દેવને ‘સર્વન’ગુણાયે પૈશાચી”માં રચેલી અને આજે નહિ માને છે અને અન્ય પ્રાણીએ પણ ‘સ’મળતી કૃતિના અને ૧૮મામાં આવ્યરાજના, અની શકે એમ માને છે તેઓના મતે કોઇ નિર્દેશ છે. આમ ખાણે સ ંસ્કૃત કવિના સર્વજ્ઞે કદી ગ્રન્થ રચ્યા નથી અને કાઇ સ`જ્ઞ તેમજ પાઇય કવિએના ઉલ્લેખ માનભેર કર્યાં રચશે પણ નહિ. આ ઉપરથી જે કેાઇ ગ્રન્થમદ્ધ છે. પ્રથમ ઉચ્છ્વાસ(પૃ. ૪૧)માં વાયુવિકાર લખાણ થયુ છે અને થશે એના પ્રણેતા નામના પાય કવિની નોંધ છે. એમણે કઈ છમસ્થ અસજ્ઞ છે. કૃતિ પાઇયમાં રચી છે તે જાણવુ બાકી રહે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક ગ્રન્થકારી પૂર્વકાલીન પ્રણેતાઓના શુક્શેત્કીનના માર્ગ ગ્રહણ કરે છે અને એ દ્વારા ગુણેા પ્રત્યેના પેાતાના આદર વ્યકત કરે છે અને સાથે સાથે પોતાની લઘુતા પણ પ્રદર્શન કરે છે. પૂર્વકાલીન પ્રણેતાઓનાં નામના નિર્દેશ કરવાની પદ્ધતિને આપણા ભારત૧ના પ્રતિભાશાળી અનેક વિબુધવી અપ નાવે છે. પછી એ જૈન હા હું અજૈન હા. કાદ'ખરીના પ્રણેતા અજૈન ખાનુભટ્ટે રચેલા હ ચરિતના ઉલ્લેખ કરું છું, એમણે પ્રારંભમાં ત્રીજા પદ્યમાં વ્યાસને નમસ્કાર કર્યા છે એટલું જ નહિ પણ એમને માટે ‘સવ' અને ‘વિવેધસ્’એમ એ ગૈારવશાળી વિશેષણા વાપર્યા છે. ૧૧મા પદ્યમાં વાસવદત્ત નામની કૃતિના નિર્દેશ છે, ૧૨માં પદ્યમાં ભટ્ટાર હિર-આમ ચન્દ્રના ગદ્યમ'ધનાં વખાણુ છે. ૧૩મા પદ્યમાં સાતવાહનનાં સુભાષિતાના ગાહાસત્તસઈ ના ઉલ્લેખ છે. ૧૪મા પદ્યમાં પ્રવસેન અને એમની કૃતિ સેતુબધ( પા. સેખ'ધ )ને!,
6
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કાદંબરીનુ` સ્મરણુ કરાવનારી અને કેટલાકને મતે એના કરતાં ચઢિયાતી કૃતિ તિલસ’જરીમાં એના કર્તા જૈન ધનપાલે અનેક પ્રાચીન કવિઓ અને કૃતિઓનાં નામના નિર્દેશ કર્યાં છે. સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહુ તા પ્રાર ંભમાં àા. ૨૦માં વાલ્મીકિ અને કાનીન ( વ્યાસ ), ૨૧ માં બૃહત્કથા, ૨૨માં પ્રવસેન, ૨૩માં પાદલિપ્તસૂરિષ્કૃત તરંગવતી (પા. તરગવઈ), ૨૪માં જીવદેવ અને એમના પાઇય ૧પ્રબંધ, ૨૫માં કાલિદાસ, ૨૬માં બાણુ, ૨૭માં બાણની કૃતિઓ નામે કાદંબરી અને હર્ષોંખ્યાયિકા, ૨૮માં માઘ અને ભારિક, ૨૯માં સમરાદિત્ય-કથાનક (સમરાઇચ્ચરિય), ૩૦માં ભવભૂતિ, ૩૧માં વાક્પતિ અને એમનું કાવ્ય ગૌડવધ ( યા. ગઉડવર્લ્ડ, ), ૩૨માં ભદ્રકીતિ અને એમની તારાગણ નામની કૃતિ, ૩૩માં યાયાવર અને ૩૪માં મહેન્દ્રસૂરિ એ પ્રમાણે નાનિર્દેશ છે.
ઉદ્યોતનસૂરિએ જે પાઇયમાં કુવલયમાલા રચી છે તે શકસંવત્ ૭૦૦માં એક દિવસ આછા હતા ત્યારે પૂર્ણ કરાઈ હતી.
આ કૃતિ તિલમ'જરી કરતાં વિશેષ પ્રાચીન છે એમાં પાદલિપ્ત, સાતવાહન,
For Private And Personal Use Only
૧ આ પ્રબંધનું શુ' નામ છે? એ કાઇ સ્થળે મળે છે ખરી?
