________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશેષાવશ્યક મહાભાષ્યની સ્વાપન્ ટીકા.
6
૧. પહેલું કારણ તેા એ કે—અન્તેયના નામ, ઉપાધિ વગેરેમાં ભેદ છે. ક્ષમાશ્રમણીય ટીકાના અનુસ ંધાતા આચાર્ય નુ નામ કોટ્ટાય છે અને તેમણે પેાતાને માટે મહત્તર * એવું વિશેષણ આપ્યું છે. જ્યારે મુદ્રિત ટીકામાં માત્ર અંતની પુષ્પિકામાં માત્ર કૃતિ જોચાચાર્ય તા ટીમા સમાપ્તેતિ એટલુ જ જણાવ્યુ છે. પ્રણેતા આચાર્ય. એક જ હાત તા મેાટી જણાતી કાય્યાચાર્યોય ટીકામાં આવી સાદી-વિશેષણ વિનાની પુષ્પિકા ન જ હાત.
વાદિણઅતિસ ંક્ષિપ્ત જો અન્નેયના અતિસ સિ
ર. બીજુ કારણ એ છે કે-મુદ્રિત કેટ્યાચાીય ટીકામાં ટીજા, મૂટીા, મૂલ્યાવ ચટીશ:, ગુત્ત્વઃ, ઝિનમટાચાર્યપૂગ્યા: આદિ જે ઉલ્લેખ છે તે પૈકીના એક પણ ઉલ્લેખ ક્ષમાશ્રમણ-મહુત્તરીય ટીકામાં નથી તેમજ પુત્ર ૨૨૪-૯૩૪ આદિમાં જે ભાષ્યના પાઠભેદાની નાંધ છે તે પણ ક્ષમા॰ મહુ॰ ટીકામાં નથી.
,
૩. આ ઉપરાંત મલધારી આચાયે પત્ર ૨૭૩ માં જ્યે તુ ‘ો જુળ સવજ્ઞદળો arvi' इत्यादिगाथायां “ स पुनरक्षरलाभः " इति व्याचक्षते, इदं चानेकदोषान्वितत्वात् ઝિનમળિક્ષમાશ્રમળજૂથટીજાયાં ચાર્ટ્સના સંતમેવ સાયામ: । એ પ્રમાણે અન્યના મતની સમાલેાચના કરીને એને અસંગત જણાવેલ છે એ પાઠ મુદ્રિત કેટ્યાચાીય ટીકા પત્ર ૧૮૬ માં છે, ક્ષમાશ્રમણ-મહત્તરીય ટીકામાં નથી.
૧૪૭
આ અને આ સિવાયનાં મીજા ઘણાં એવાં કારણેા છે કે જેથી મન્નેય ટીકાના પ્રણેતા આચાય જુદી જુદી વ્યક્તિ છે.
For Private And Personal Use Only
આટલું જાણ્યા–વિચાર્યા પછી એક વસ્તુ ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે કે ગ્રંથપ્રમાણુની દષ્ટિએ ક્ષમાશ્રમણ-મહત્તરીય ટીકા કરતાં કેટ્યાચાીય ટીકા મેટી છે ખરી; અર્થાત્ એક ટીકા ૧૦૨૫૦ શ્ર્લાક જેટલી અને ખીજી ૧૩૭૦૦ શ્ર્લેાકેા જેટલી છે; તે છતાં તાત્ત્વિક દષ્ટિએ જોતાં ક્ષમાશ્રમણુ-મહત્તરીય ટીકા જ વિસ્તૃત અને મહત્ત્વની છે. કેટલીક કથાઓ અને કેટલીક ગાથાઓ કે જેને ક્ષમા॰ મહુ૦ ટીકામાં સુગમ જણાવીને છેડી દીધી હાય તેની ન્યાખ્યા, વિવેચન કે સૂચન આમાં ભલે હાય, પરંતુ ખાકીનાં દરેક તાત્ત્વિક કે ચાર્ગિક સ્થળા વગેરે અંગે ા ક્ષમાશ્રમણમહત્તરીય ટીકા જ ચડીઆતી છે. ઊડતી નજરે બન્નેય ટીકાનાં સંખ્યાબંધ સ્થળેને સરખાવતાં ક્ષમાશ્રમણુ-ડુત્તરીય ટીકા કરતાં ખાસ વિશેષ ગણી શકાય તેવુ કેટ્યાચાીય ટીકામાં કશું જ મારા જેવામાં આવ્યું નથી. પરંતુ એટલું તે સ્પષ્ટ દેખાયું છે કે--લગભગ ક્ષમાશ્રમણ-મહત્તરીય ટીકાને સામે રાખીને જ કાય્યાચાય મહારાજે પેાતાની ટીકાનું નિર્માણ કર્યું છે. મે' જે સંખ્યાબંધ સ્થળેાની સરખામણી કરી છે તે દરેક સ્થળે ક્ષમા મહુ ટીકા કરતાં કેટ્યાચાીય ટોકામાં સક્ષેપ જ જોવામાં આવ્યે છે. એટલુ જ નહિ પણ પ્રમાણ તરીકે આપેલાં ઉદ્ધરણા પણ ક્ષમા॰ મહુ॰ ટીકા કરતાં કયાંય નવાં જોવામાં આવ્યાં નથી કે ખાસ વિશેષ પણ કશું કરવામાં આવ્યું નથી, આ વિશેનુ ટીકાઓનું વિશેષ અંત:પરીક્ષણુ શ્રીજી વાર કરવા વિચાર રાખ્યા છે.
જ્ઞેય
વિદ્વાનોને હું આનંદસ દેશ આપુ છું કે પ્રસ્તુત ક્ષમાશ્રમણુ-મહત્તરીય ટીકાને શ્રીજિનાગમપ્રકાશિની સ`સદદ્વારા સત્થર પ્રકાશમાં સૂકા બનતું કરવામાં આવશે.
વડાદરા, ફાગણ શુદિ ૨.
મુનિ પુણ્યવિજય
