________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
તેથી તે “આગમ પક્ષ પ્રમાણ” કહીએ પરિણામ મગ્ન થતાં સ્વાનુભવ થયો તે “સ્વાઅથવા હું આત્મા જ છું તેથી મારામાં જ્ઞાન નુભવ પ્રત્યક્ષ છે. એ સ્વાનુભવને સ્વાદ છે. જ્યાં જ્યાં જ્ઞાન છે ત્યાં ત્યાં આત્મા છે. કાંઈ આગમ અનુમાનાદિક પક્ષ પ્રમાણુદિજેમકે સિદ્ધાદિક
વડે જણાતો નથી. જેમ કેઈ અંધ મનુષ્ય વળી જ્યાં આત્મા નહિ ત્યાં જ્ઞાન સાકરનો આસ્વાદ કરે છે ત્યાં સાકરના આકાપણ નહિ જેમકે મૃતકલેવરાદિક. એ પ્રમાણે રાદિ પક્ષ છે પણ જીભ વડે જે સ્વાદ લીધો અનુમાન વડે વસ્તુને નિશ્ચય કરી તેમાં છે તે સ્વાદ પ્રત્યક્ષ છે એમ સ્વાનુભૂતિના પરિણામોને મગ્ન કરે છે તેથી તેને “અનુમાન સંબંધમાં જાણવું. પ્રમાણ” કહીએ. અથવા આગમ અનુમાનાદિ . દ. સમુચ્ચયાનુસારે અનુભવનું લક્ષણ વડે જે વસ્તુ સ્વરૂપ જાણવામાં આવે તેને યાદ આ પ્રમાણે છે – રાખીને તેમાં પિતાના પરિણામને મગ્ન કરે
- “થાર્થવરંતુસ્ત્રાધિ-ઘરમાવામન
છે - છે તેથી તેને “મૃતિ” કહીએ. ઈત્યાદિ પ્રકારથી સ્વાનુભવમાં પક્ષપ્રમાણ વડે જ આત્માને
તારવાનૈવમનુમવ: પ્રત્યક્ષ જાણવાનું હોય છે. પછી સ્વરૂપ જાણું અર્થાત- યથાર્થ વસ્તસ્વરૂપનું જ્ઞાન, તેમાં જ પરિણામ મગ્ન હોય તેનું કંઇ વિશેષ પરભાવમાં રમણતાને અભાવ, સ્વરૂપમાં રમજાણપણું હોતું નથી. કદાચ એમ કહેવામાં સુતા અને તેના આસ્વાદનમાં તન્મયતા તે આવે કે–સવિકલ્પ નિર્વિકલ્પ દશામાં જાણવાનું અનુભવ.” વિશેષ નથી તો અધિક આનંદ કેમ હોય? અથવા જે પ્રત્યક્ષ જેવું હોય તેને પણ તેના ઉત્તરમાં સમજવું કે-સવિકપ દશામાં પ્રત્યક્ષ કહીએ. જેમ લેકમાં પણ કહીએ છીએ જ્ઞાન અનેક સેયને જાણવારૂપે પ્રવર્તતું હતું કે-અમે સ્વપ્નમાં વા ધ્યાનમાં ફલાણા પુરુષને તે સ્વાનુભવ વખતની આ નિવિકલપ દશામાં પ્રત્યક્ષ દીઠે. તેને પ્રત્યક્ષ દીઠે નથી પરંતુ માત્ર આત્માને જ જાણવામાં પ્રવર્તે છે એ એક પ્રત્યક્ષ માફક-પ્રત્યક્ષવત્ તે પુરુષને યથાર્થ વિશેષ છે, બીજુ વિશેષ એ છે કે-જે પરિણામ દેખે તેથી તેને પ્રત્યક્ષ કહી શકાય, તેમ વિવિધ વિકલ્પમાં પરિણમતાં હતાં તે માત્ર અનુભવમાં આત્મા પ્રત્યક્ષ માફક યથાર્થ પ્રતિસ્વરૂપમાં જ તાદામ્યરૂપ થઈ પ્રવત્ય, ત્રીજું ભાસે આ ન્યાયે આત્માનું પણ પ્રત્યક્ષ જાણવું એ વિશેષ છે કે એ બને વિશેષતાઓમાંથી હોય એમ કહીએ તો તેમાં દોષ નથી. કથન કિઈ વચનાતીત અપૂર્વ આનંદ થાય છે કે તો અનેક પ્રકારનું હોય છે, પણ સર્વ આગમવિષયસેવનના આનંદમાં તે આનંદના અંશની અધ્યાત્મ શાસ્ત્રથી વિરોધ ન આવે તેમ વિપક્ષાજાત પણ નથી હોતી તેથી તે આનંદને ભેદવડે કથન જાણવા. અતીન્દ્રિય કહીએ,
તાત્પર્ય એ કે-જ્યારે કઈ ભવ્ય જીવને સ્વાનુભવમાં પણ આત્મા પક્ષ જ છે તે સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે ત્યારે મિથ્યાત્વના ગ્રન્થમાં એ અનુભવને પ્રત્યક્ષ કેમ કહ્યો છે? ઉદયનો અભાવ થવાથી એક એવી અનિર્વચતો એ વિષે સમજવું કે-અનુભવમાં આત્મા નીય શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે કે જેના સાનિધ્યથી તે પરોક્ષ જ છે. કાંઈ આત્માના પ્રદેશનો તે અનિર્વચનીય સ્વાત્માને અનુભવપ્રત્યક્ષ કરી આકાર તે ભાસતો નથી, પરંતુ સ્વરૂપમાં લે છે. અર્થાત્ સમ્યગદર્શન થતાં મિથ્યાત્વના
For Private And Personal Use Only
