________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંઘવી દયાળદાસ
[ ૧૨૭ ] લડવા માટે મેટા સૈન્ય સાથે દિલ્હીથી અજમેર “ત્તમા વીરસ્ય ભૂ ' એ સૂત્રને દુષ્પગ તરફ પ્રયાણ કર્યું હતું... .. મહારાણાને આ કરવાથી પૃથ્વીરાજે મહંમદ ઘોરીને વારંવાર ક્ષમા વાતની ખબર પડતાં રાજકુમાર, સરદાર વિગેરેને કરી. આ ક્ષમા એક પ્રકારની ભયંકર મૂર્ખતા હતી. દરબાર ભરી ક્યાં અને કેવી રીતે યુદ્ધ કરવું તે તે ક્ષમામાં ઉદારભાવ જેવું કશું ન હતું. પૃથ્વીસંબંધી તેમણે એગ્ય મંત્રણ કરી હતી. મંત્રી રાજની મૂર્ખાઇનાં કડવાં ફળો હિનદીઓ આજે પણ દયાલદાસજી આ મંત્રણ સમયે હાજર હતા. ” ભોગવી રહ્યા છે
ઔરંગઝેબ અને મહારાણાનાં સભ્યો વચ્ચે જે અપરાધી મનુષ્યને ક્ષમા આપવી એ હિન્દુઓને યુદ્ધ થયું તે અત્યંત ભયંકર હતું. યુદ્ધમાં રાજપૂતોએ એક પુરાતને આદર્શ છે, પણ એ આદર્શ એવો નથી કે અપૂર્વ પરાક્રમ દાખવ્યાથી ઔરંગઝેબનાં લશ્કરને જેનો ઉપયોગ સર્વ સમયે અને સર્વત્ર કરવાનો હોય. મહાન પરાજય થયો હતો. ટોડ સાહેબે આ યુદ્ધનું ક્ષમાના આદેશને ગમે તેમ ઉપગ કરવાથી તે અત્યંત રોમાંચક અને મનોવેધક શબ્દોમાં વર્ણન કર્યું છે. અનર્થકારી નીવડે છે. જે ઘી બળવાન મનુષ્યને માટે યુદ્ધ દરમિયાન મહારાણું જ્યારે પર્વત ઉપર ચઢીને લાભદાયી હોય તે જ ઘી ૮-૧૦ દિવસના ઉપવાસમોગલ સૈન્ય ઉપર અવારનવાર આક્રમણ કરતા વાળા મનુષ્યને ઘાતક નીવડે છે. એક વસ્તુને એક જ હતા ત્યારે મંત્રી દયાળદાસ પણ તેમની સમીપ જ રૂપે માની લેવી એ દુરાગ્રહ છે. સુંદર ગાયન રહેતા હતા. યુદ્ધક્ષેત્રમાં હિન્દુ-દ્રોહી ઔર ગઝેબને ગાવું એ સારી વસ્તુ છે. આમ છતાં ઘરને પરાજય થયા છતાં પણ દયાળદાસનું ચિત્ત શાન્ત આગ લાગી હોય કે કોઈનું મૃત્યુ થયું હોય થયું ન હતું. મોગલ સમ્રાટના રાક્ષસી અત્યાચારો તો સુંદર ગાયન કઈ રીતે ઇષ્ટ નથી. એ સમયે તેની દષ્ટિ સમીપ તરવરતા હતા. તેના આખાંયે સદર ગાયન કાનને કઠેાર લાગે છે. તે સાંભળવું શરીરમાં એક પ્રકારની વિદ્યુતનો સંચાર થયા હતા. પણ ગમતું નથી. બાળહત્યા કે ગર્ભપાત એ અત્યંત શત્રુપક્ષનો પરાજય કર્યા છતાં તેની તલવાર અત્યા- નિંદ્ય છે. પણ બાળક ગર્ભમાં આડું પડી ગયું હોય ચારીઓનાં રકતનો આસ્વાદ કરવા માટે જેવી ને
અને એ ગર્ભાશયમાંથી નીકળતું જ ન હોય તો તેવી અધીર જ હતી. તેનાં ભવાં ક્રોધથી ઉન્મત્ત
બાળકને કાપીને કકડા કરી બહાર કાઢવું એ ધર્મ બની ચઢી ગયાં હતાં. આ ચિત્રવિચિત્ર દશામાં
થઈ પડે છે. દરેક વસ્તુનો દેશ, કોલ, પાત્ર, અપાત્ર, તેના મનમાં નિમ્ન લિખિત ગુંજન થઈ રહ્યું હતું.
કg• વિગેરેની અપેક્ષાએ વિચાર કરવાને હેય છે. અબળાઓનાં શિયળને ભંગ થતો જોવો એ મહાત્મા પુરુષો માટે જે આદર્શ ઉન્નતિકર હોય છે શું ધર્મ છે? નિરાધાર, દીન અને દુર્બળ મનુષ્યનાં તે જ આદર્શ સામાન્ય મનુષ્યોને અવનતિકારક થઈ ઉદયભેદક પિકારથી ચીડાવું અને તેમને કઈ પડે છે. તે આદર્શ કોઈ મહાત્માને ઉન્નતિકારક પણ પ્રકારની મદદ ન કરવી એ શું ધર્મ છે? શું હોય તે જ આદર્શ સામાન્ય મનુષ્યને તેમના ધ્યેયથી ધાર્મિક સ્થાને જમીનદોસ્ત થતાં હોય અને એ પતન કરાવનાર બને છે.......” જોયા કરવું એ કઈ રીતે ધમ માની શકાય? વીર દયાલદાસના મનમાં આ પ્રમાણે વિચારો પવિત્ર માનભૂમિ ઉપર યવનનો પાદસંચાર થાય ઘળાઈ રહ્યા હતા. તેનું ચિત્ત ક્રોધથી ધમધમી એ જોયા જ કરવું એ ધર્મ કહી શકાય ? અપમાન ઊઠયું દુઃખથી પીડિત સમરત હિન્દુ સમાજ પામ્યા કરીને જીવન ગાળવું એ શું ધર્મ–માર્ગ જાણે નિસાસા નાખતે હાય તેમ તે નિસાસા છે? ના, નહિ જ. એ જ પ્રમાણે અત્યાચારીઓનાં નાખવા લાગ્યો. તેના આખા શરીરમાંથી જાણે હંમેશાં અપમાન સહન કરતાં છતાંયે તેમને ક્ષમા હદયભેદી આર્તનાદ નીકળતા હતા. થોડી વારમાં આપી અત્યાચાર વૃત્તિનું સમર્થન કરવું એ કંઈ દયાલદાસે પોતાની તલવાર, ભુજાઓ વિગેરે ઉપર ધર્મ નથી.
દ્રષ્ટિ નાખી અને તે પછી જન્મભૂમિના ઋણના
For Private And Personal Use Only
