________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મ-દર્શન
[ પ ]
કહી શકાય નહિ, અથવા તે અજ્ઞાનરૂપ-મિથ્યા અને સુવર્ણના શુધ્ધ દ્રવ્યની પ્રાપ્તિ થઈ શકે ત્વરૂપ કહેવા જોઈએ; અને તેઓ આત્માની નહિ તેમ આત્માની સાથે અનાદિકાળથી જે જે રૂાનાદિક અનંત ગુણ-શકિત છે તેનું સાચું રાગદ્વેષજન્ય કર્મરૂપી મેલ-કચર મળેલ છે જ્ઞાન અને તે માટે થવું જોઇતું સાચું દર્શન તેના કારણે આત્માના જે સમ્યગ જ્ઞાનાદિ ગુણે પામી શકે નહિ. કઈ પણ વસ્તુનું સાચું જ્ઞાન છે તેનું શુદ્ધ દર્શન અને તેની પ્રાપ્તિ થઈ શકે થતાં પહેલાં તેનું યથાર્થ દર્શન થવું આવશ્યક નહિ. જે જળમાં ઘણુંખરું હલકી વસ્તુઓને છે. વસ્તુના વિશેષ પ્રકારના ગુણપયાંય સાથેના મળ-કચરો એકઠા થયા હોય તેને ઉપયોગ બેધને જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે, જ્યારે કરવામાં આવે તે શુધ્ધ જળના ગુણેને લાભ વસ્તુના સામાન્ય પ્રકારના બોધને દર્શન નહિ મળતા તેમાં રહેલ મલિન વસ્તુઓના કહેવામાં આવે છે. પણ વસ્તુને સામાન્ય દેષની જ પ્રાપ્તિ થાય, તેમ જે જીવાત્મા અત્યંત બોધ જે સાચો હોય તો જ તેનો વિશેષ બોધ સાચે ગાઢ રાગ દ્વેષથી લેપાએલો છે તેને આત્માના હોઈ શકે. પણ જીવને અનાદિ કાળથી પૈગલિક શુધ્ધ જ્ઞાનાદિક ગુણોને લાભ નહિ મળતા જે પદાર્થોમાં મહાસક્તિને લીધે વસ્તુનું સાચું પૌગલિક પદાર્થો વિષે રાગ-દ્વેષ કેળવાએલા હોય દર્શન જ થતું નથી, તે માટે તૃષાતુર મૃગ ને છે અને જે કોધાદિક કષાય રૂપે પરિણમે છે તેના મૃગજળને દાખલે પ્રસિધ્ધ છે. મૃગને જેમ અત્યંત દુઃખદાયક ની જ પ્રાપ્તિ થાય મૃગજળમાં સાચા જળ અને તેથી તૃષા છીપાશે તેમાં આશ્ચર્ય જેવું કાંઈ નથી. એ રીતે તેમ ચક્ષના દષ્ટિવિષયસથી બ્રાંતિ થાય છે પદગલિક પદાર્થો વિષે અત્યંત રાગદ્વેષથી તેમ આ સંસારના પદ્દગલિક પદાથોના સેવનથી રંગાએલા જીવાત્માઓને આત્માને શુદ્ધ જ્ઞાનાસુખપ્રાપ્તિ થશે તેમ મહાસક્ત જીવને ભ્રાંતિ દિક ગુણ તથા તેમાંથી નિષ્પન્ન થતા સ્વાભાવિક ને રહેતી હેવાથી રાગદ્વેષ સહિત અવસ્થામાં સ્વાધીન તેમજ શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ થતી નથી, આત્માની અનંત શકિત તેમાં રહેલા સ્વાધીન, પણ પૌદગલિક કૃત્રિમ-ક્ષણિક સુખની લાલચે અને અક્ષય, અવ્યાબાધ સુખનું તેને દર્શન થતું અનંત કાળ સુધી ભાભવના બંધ અને સંસારનથી; તેમાં પ્રતીતિ, શ્રદ્ધા, રુચિ ઉત્પન્ન થતા નથી; ભ્રમણ કરીને તેવા ક્ષણિક સુખ કરતાં અનેકતે પછી આમતને તેને વિશેષ બોધ-જ્ઞાન ગણા વધારે દુ:ખ અને કલેશ ભેગવવા પડે છે. અને તે માટે પ્રવૃત્તિ થાય જ ક્યાંથી ? બીજી તેવા અનંત કાળ સુધી સંસારભ્રમણ અને રીતે વિચારતા, કઈ પણ વસ્તુનું સાચું દર્શન દુઃખદાયક અનુભવમાંથી છૂટવું હોય તે મનુષ્ય કરવું હોય તો તેના ઉપર મેલ-કચરાના જે થર- તે દુઃખના કારણરૂપ આ સંસારના સર્વ પૌપિપડા બાંધ્યા હોય અને તેની સાથે મળી ગયા ગલિક પદાર્થો વિષેની આસક્તિ, રાગદ્વેષના પરિહોય તે દૂર કરવા જોઈએ. અરિસા ઉપર ધૂળ યા ણામ, તથા કષાયાદિક ભાવ ઘટાડવા-મંદ કરવા કાદવ ચેટેલા હોય તે તેમાં મુખાકૃતિનું શુધ્ધ જોઈએ. કઈ પુણ્યગે જે મનુષ્યને રાગદ્વેષના દર્શન થઈ શકે નહિ. જળમાં મળ, કાદવ, કચરો તીવ્ર પરિણામમાં ઘટાડે થાય, અત્યંત કેધાદિક એકઠા થતાં જળ ડોળાઈ ગયું હોય તે શુદ્ધ કષાયભાવ મંદ પડે તેને જ આમદશનની જળની પ્રાપ્તિ થઈ શકે નહિ. ત્રાંબુ વિગેરે હલકી પ્રાપ્તિનો માર્ગ હાથે આવે છે. જેમ જળમાંથી ધાતુઓથી મિશ્રિત સુવર્ણને શુધ્ધ સુવર્ણ મળ-કચરે ઓછો થતા પીવા લાયક સ્વચ્છ તરીકે ઉપયોગ થઈ શકે નહિ. એ રીતે અન્ય જળની પ્રાપ્તિ થઈ શકે તેમ આત્માની સાથેના વસ્તુના મેલ-કચરાને કારણે જેમ અરિસા, જળ રાગોષના પરિણામ મંદ થતા આમ-દર્શનની
For Private And Personal Use Only
