________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખની
બ્રાતિ
૧૩૫
આપણે જોઈ શકીએ છીએ, માટે શુભ, મંગળ અને કલ્યાણકારક જે કાંઈ હોય તો તે કહેવાતાં દુઃખ, શોક અને કલેશો જ છે. એટલા જ માટે પ્રભુ મહાવીર જેવાએ પણ કંચન વરણી કાયા, જશોદા જેવી સ્ત્રી ને સામ્રાજ્ય લક્ષ્મીને પણ લાત મારી તેવાં દુઃખને, પરિષહોને અપનાવ્યા હતા. શરીર રોગઝરત એ પણ દુઃખ છે અને તેમાંથી પણ પ્રગતિ થાય છે. વાસને તૃપ્ત થતાં કલેશ અને રોગાદિ થાય છે અને તે જ વાસનાને ક્ષય કરે છે. આજ તમે કારાગૃહમાં છે તે તેની ચિંતા ન કરશે, કાલે જ તમો વૈભવ સંપન્ન પણ થાઓ અને જયજયકાર પણ થાય. આ સૃષ્ટિક્રમમાં અતિર અને તીવ્ર જીવન સંગ્રામ ચાલ્યા જ કરે છે, અને તે સદાકાળ ચાલ્યા જ કરવાને. સ્વામી રામતીર્થે એક વખતે પિતાના ગુરુને લખેલ કે સેવકને શરીરના ટુકડા ટુકડા કરી નાખવાની આજ્ઞા મળે તે પણ પૂર્ણ આનંદ અને પરમ કૃપા સમજાય તેમ છે. તમે દુઃખી છો ? સતાવાયેલા છો? ચિંતાતુર છો ? દુઃખ, ચિ'તા અને સતામણીમાંથી પણ ભેળપણું છોડવાનું શિક્ષણ નહિ લે તે તમારે માટે કે શાળા કે સ્કૂલ છે જ નહિ. સ્વાનુભવો અને ખાસ કરીને દુ:ખો કેઈની પાસ કહેશો નહિ. પારકા દુખો સાંભળવામાં સહુને બહુ મજા પડે છે, પરંતુ દુઃખો અને તેનું રહસ્ય સમજવાની લાયકાત વિરલામાં જ હોય છે. દુઃખ કહેવું, વખત ગુમાવ, પોતાને વધારે દુ:ખ ઉપજાવવું અને બીજામાં પિતાની હાંસી કરાવવી. આ સિવાય તેમાં બીજે કઈ પણ ફાયદો હોવાનો સંભવ નથી. આ વાતમાં પણ અપવાદ જરૂર છે પણ તેની તુલના કરનાર જ તેનો તેલ કરી શકે, માટે વ્યાધિ, મૃત્યુ, સુધા, આક્ષેપ-આ બધા કલેશ કે દુઃખ ગમે તે હોય તેની પરવા વિના તમારા આત્માના અખંડ સ્વરૂપમાં સદા મગ્ન રહે એ જ મહાવીરના કથનનો અંતિમ સાર છે. આવા મહાવાકયોને “વિનય' એકાંતમાં એકાગ્રતાપૂર્વક મનન અને નિદિધ્યાસન કરે છે અને તેમાં જે આનંદ અનુભવે છે તે બીજે કયાંય સંભવત નથી.
સંગઠનને અર્થ પણ અહિંસા જ છે. જે લેકે સંગઠિત થવા માગે છે તેઓ માંહમહે પ્રેમભાવ રાખે છે, એક બીજાથી થતા કષ્ટને મીઠું જ માને છે. વ્યાપક અહિંસા એટલે વિશ્વસંગઠન. ધર્મ દૃષ્ટિએ જોઈએ તો પણ અહિંસા એક સર્વોચ્ચ સાધન છે. જે અમૃત તત્વની શોધ આપણે લાખો વરસથી કરી રહ્યા છીએ તે અહિંસા જ છે.
– કાકા કાલેલકર
For Private And Personal Use Only
