________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૯૪ શ્રી હેમચ’દ્રાચાર્ય વિરચિત
પ્રકાશ,
(શ્ર્લાકસંખ્યા ૩૬૦૦૦), યેાગશાસ્ત્ર (સ્વેપવૃત્તિ યુક્ત), મહાદેવસ્તાત્ર અને છેવટે પરિશિષ્ટ પવ' રચ્યું કે જેમાં વાસ્વામી સુધીની હકીકત આવે છે. આ સર્વ ગ્રંથ મુદ્રિત થઇ ગયેલ છે. વાંચતાં અત્યંત આનંદ ઉદ્ભવે તેમ છે. રચનાકૌશલ્ય, વાહૂમાય અને દરેક પ્રસ’ગે યાગ્ય રસા પેાષવાની પદ્ધતિ ઘણી જ પ્રશંસનીય છે.
અભિધાન ચિંતામણિ અને દેશીય નામમાળાની માક અનેકાથ' સંગ્રહ ઉપર પણ વિસ્તારપૂર્વક સ્વપજ્ઞ વૃત્તિનું નિર્માણ કરત, પરંતુ દૈવની અકળ કળા હાવાને લીધે તેમની તે મુરાદ પાર પડી નહી તેથી તેમના શિષ્ય મહેંદ્રસૂરિએ રચી, ગુરુભક્તિ નિમિત્તે તેમના નામે પ્રસિદ્ધ કરી, જુએ ત્યાંના ઉલ્લેખ
श्रीमसूरिशिष्येण श्रीमहेन्द्रसूरिणा । भक्तिनिष्ठेन टीकेयं, तन्नास्नैव प्रतिष्ठिता ॥
ત્યારપછીની કૃતિ પ્રમાણમીમાંસા હોવાની સંભાવના છે, કારણ કે તેની વૃત્તિમાં પોતે જ લખે છે કે
आनन्तर्यार्थो वा अथशब्दः । शब्द- काव्य-छन्दोऽनुशासनेभ्यो ऽनन्तरं प्रमाणं मीमांस्यत इत्यर्थः ॥
स्वयमेव यूयं, संजाः स्त्र यद्यपि तथाप्यहमर्थयेऽदः । माहगुजनस्य परिबोधकृते शलाकापुंसां प्रकाशयत वृत्तमपि त्रिष्टेः ॥
तस्योपरोधादिति हेमचन्द्राचार्यः शलाका पुरुषतिवृत्तम् ॥ धर्मोपदेशक फलप्रधान न्यवीविशच्चागिरां प्रपचे ॥ ત્રિ, શ. વર્ષે ૧.
२. या शास्त्रात् सुगुरोर्मुखादनुभवाञ्चाज्ञायि किञ्चित् क्वचित् योगस्योपनिषद् विवेकपरिषश्चेतश्च मत्कारिणी ।
श्री चौलुक्य कुमारपालनृपतेरत्यर्थमभ्यर्थता । दाचार्येण निशिता पथि गिरां श्रीहेमचन्द्रेण सा ।
આને। સમય નિશ્ચિત નથી પરંતુ વિ. સં. ૧૨૧૬ અને ૧૨૨૯ વચ્ચે જ સભવિત છે,
For Private And Personal Use Only
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાહિત્યની રૂપરેખા
કૃતકૃત્ય થયા રાજ કુમારપાલ, વિશ્વપ્રેમ મત્ર એ જ હતુ. શ્રેષ્ઠ લક્ષ આચાર્યપ્રવરનુ, તેના પ્રચાર તે જ જીવનકર્તવ્ય, જ્ઞાન-કીતિ સુણી રાગી થયા, ગુર્જરેશ્વર સિદ્ધરાજ જયસિંહ. સિદ્ધહેમ વ્યાકરણ પર મુગ્ધ થયા તે ચતુર નરેન્દ્ર નિજ ધર્મ, રાજ્ય સહાયે અન્યમાં ઠસાવવા ન ઈચ્છતા શ્રીમદ્ હેમચંદ્રાચાર્ય છ. ચારિત્ર ને મુક્તિ સિવાય ન હતી કાઈ તમન્ના જીવનમાં. જીવન હતું સાદું' અને શુદ્ધ, ધર્માં રવીકાર્યો કુમારપાલે ને સમભાવી બન્યો સવ ધમ પ્રતિ. આત્મોન્નતિ માટે ઉપયોગી છે માત્ર શુદ્ધ ધર્મ, ન અન્ય ફાઇ. એ ઉચ્ચ શિક્ષા પામ્યા નૃપત્તિ કુમારપાલ આચાર્ય કૃપાપ્રસાદીથી.
પ્રજાને પીડે તે શુ' સાચા નૃપ ? પ્રાપીડન ન ઇચ્છયુ ધર્મપ્રેમી કુમારપાલે.
તુચ્છ ગણી લાખાની આવક, બિનવારસી મનુષ્યની. પ્રશ્ન સુખી અને, જ્ઞાની બને, તેવાં રચ્યાં ધારાધેારણા. એવાં પામ્યા નીતિવચનો, નૃપતિ કુમારપાલ આચાર્ય દેવની વાણીદ્વારા રમ્યા એમણે ધર્મશાસ્ત્ર
જગત માનવજાતની
મુક્તિનાં માંધા સમર્પણ કાજ, બતાવી યોગની પ્રણાલિકા
વ્રત મહાવ્રતની વિધિઓનાં કરાવ્યાં મનહર દર્શન યોગજ્ઞાનના પિપાસુઓને, ઊકેલ્યાં ઈતિહાસ એણે પ્રાચીન પુણ્યપુરુષાના,
