Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

૧૮૭
સુભાષિત મુક્તામાલા. નામનિર્દેશ કરેલ છે તેને આપણે સહજ વિસ્તારથી અવકીએ.
હાથનું ભષણ શું છે ? હાથ શોભે શાથી ? ઘરેણપ્રિય હશે તે કંકણ મુદ્રિકા આદિને આગળ ધરશે, પરંતુ તેમ નથી. એ તે માત્ર બાહ્યથી મન મનાવવાના ચાળ છે. બટે આત્મસંતેષ લેવાને તે માગે છે, પરંતુ ખરે રાતે જુદે જ છે અને તે દાનને. અર્થ-જે હાથે દાન અપાતું હોય-સુપાત્ર દાન, અભયદાન, અનુકશ્યાદાન, ઉચિતદાન ઇત્યાદિ દાનથી જે હાથ શેષતા હોય તે જ પ્રશંસનીય છે. તે જ હાથ સાર્થક છે અને તેની જ યશગાથા જગતમાં ગવાય છે, નહીં કે કંકણાદિ આભૂષણો પહેરનારની.
દાન દુર્ગતિને ચૂર્ણ કરે છે. સદૂગતિના દ્વાર ખુલલા કરે છે. પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનો બંધ પાડે છે. ચોમેર કીતિને ફેલાવે છે અને દુશ્મનને પણ મિત્ર બનાવે છે. લક્ષમીને તે તે કિકરી-દાસી બનાવે છે. તે માટે કહ્યું છે કે –
त्याग एको गुणः श्लाघ्या किमन्यैर्गुणराशिभिः ।
त्यागाजगति पूज्यन्ते, पशुपाषाणपादपाः ॥ અર્થાત–એક ત્યાગ ગુણ-દાન ગુણ જ પ્રશંસનીય છે. અન્ય ગુણરાશિથી શું ? ત્યાગથી જગતમાં પશુઓ, પાષાણે અને વૃક્ષે પૂજનિક બને છે.
મતલબ કે દાન એ સર્વસુખ કરાવનાર હોઈ દાતા અને ગ્રહણ કરનાર બનેનું કલ્યાણ કરનાર હોઈ તેનાથી જ હાથની શોભા વધે છે–તે જ ભૂષણ છે.
કંઠનું ભૂષણ સત્ય વચન વધવું તે છે. અસત્ય બોલનાર મનુષ્ય, કંઠમાં ગમે તેવા મૂલ્યવાન હીરામોતીના હારને ધારણ કરે તે પણ તે શોભે ખરા કે ? નહીં જ. કારણ ? કારણ સ્પષ્ટ જ છે કે તે અસત્યભાષી છે. તેથી વિરુદ્ધ કંઠમાં બીસ્કુલ આભૂષણ નહીં ધારણ કરનાર પણ જે સત્યવાન હશે તે જગત તેને પૂજશે-માન આપશે, અને વિવાદ વખતે તેને ન્યાયના અધીશઃ ન્યાયદેવ બનાવશે. તેનામાં સૌને પૂર્ણ વિશ્વાસ હશે. કહે, ઉપરના બેમાં કણ શોભશે ? કોની સુંદરતા વધી જતી જણાશે ? કહેવું જ પડશે કે સત્યવાદીની જ પ્રતિષ્ઠા જગતમાં દિનપ્રતિદિન વધતી જશે. તેથી કંઠ એ હાર પ્રમુખ આભૂષણેથી નહીં, પરંતુ સત્યવચન વદવાથી શેભે છે. લોકિકમાં