Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુરત ૩પ અંક ૮ મા, ફાલ્ગુન
આત્મ સં'. ૪૨ વીર સં. ૨૪૬૪ રૂ. ૧-૪-૮
मानसात्मानह सला
ભાવનાનું
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિષય- પરિચય.
૧. શ્રી વીર સ્તુતિ ર... સુભાષિત મુક્તામાલા...
૩. દા-લત
૮. સ્વીકાર અને સમાલેાચના
..
વર્તમાન સમાચાર
શુમારે ૭૦ તૈયાર થાય છે.
--
( રાજપાળ મગનલાલ હેારા )
૪. સમ્યગ્ જ્ઞાનની કુંચી
૫.
છ દ્રવ્ય યા પાંચ અસ્તિકાય અને કસમૂહ (રા. ચોકસી)...
૬. પવિત્ર જીવનના સાધન ૭. સોનેરી સુવાકયેા
39
( ભગવાનદાસ મ. મહેતા )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( અનુ. અભ્યાસી ) (21. & (t. )...
શ્રી અમરચંદ્રસૂરિષ્કૃત
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર )
શ્રી ગુસુચંદ્રગણિકૃત—
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) આવતા માસમાં પ્રગટ થશે.
For Private And Personal Use Only
www
આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થંકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્રા આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટૂંકા, અતિ મનેાહર અને બાળજીવા સરલતાથી જલદીથી કઢાત્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, અને સુંદર ચરિત્રા આ ગ્રંથમાં છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. કિંમત દશ આના.
જલદી મગાવેા
ઘણી ઘેાડી નકલા છે.
જલદી મગાવેા શ્રી ત્રિષષ્ઠિશ્લાકા પુરૂષચરિત્ર પ્રથમ પ, ( શ્રી દેવેન્દ્રમુકૃિત ટીકાવાળુ )
પ્રતાકારે તથા મુકાકારે સુ ંદર ટાઇપ, ઉંચા કાગળ, સુશેાલિત ખાઇન્ડરીંગથી તૈયાર છે, થેાડી નકàા બાકી છે. કિંમત મુલથી આછી રૂા. ૧-૮-૦ પેા. જુદું, બીજા પર્વથી છપાય છે.
૧૮૫
૧૮૬
૧૮૯
૧૯૩
૧૯૫
૧૯૮
२०४
૨૦૬
२०८
ફારમનેા ગ્રંથ, સુંદર ટાઇપ, સુશોભિત માઇડીંગ, સચિત્ર વધારે હકીકત હવે પછી.
કિંમત રૂા. ૨-૮-૦
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
- શ્રી આત્માનન્દ પ્રકારા.
जन्मनि कर्मक्लेशैरनुबद्धेऽस्मिंस्तथा प्रयतितव्यम् । कर्मक्लेशाभावां यथा भवत्येव परमार्थः ॥ १ ॥ “કરૂપ કષ્ટથી વ્યાપ્ત એવા આ જન્મમાં એવા (શુભ ) પ્રયત્ન કરવા કે જેના પરિણામે કર્મરૂપ કષ્ટ ( સદંતર )
વિનાશ પામે,—આ ( માનવજન્મનું ) રહસ્ય છે. ' શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિવાચક-તત્ત્વાર્થ ભાષ્ય.
-
**
પુસ્તTM ૩૧] વીર નં. ૨૪ ૬ ૪. ાનુન, ગામ નં. ૪૨. આ૦ ર૦ વર્ષર્ નું [ બંન્ને ૮ મો.
શ્રી વીર સ્તુતિ.
જ્યારે જગમાં વૃદ્ધિ પામ્યા, ત્યારે આ અવિનમાં આવ્યા, વિશ્વતણું દારિદ્ર જ ભાંગે, એવા શ્રી વીતરાગ વીને,
કરી તપસ્યા ઘેાર પ્રકારી, કેવળ દ્વીપક પ્રગટાવીને, સંઘ ચતુર્વિધ સ્થાપન કીધે, એવા શ્રી વીતરાગ વીરને,
-
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
|||||><
દુષ્કર્મીના અતિશય ભાર, વીરજિનેશ્વર જગદાધાર; વરસીદાનતણા દાતાર, વંદન કરીએ વારંવાર. કરિપુને જગને દીધે આતમસાર; કર્માંને
માર્ચ માર,
મિટાવણહાર, વંદન કરીએ વારવાર.
૧
૨
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE
RIER ELEBEEEEE) HELE EL E Eી
T
માલિત મુiામાતા.
GE
AEER
NITI) KEZEZEZEZEZE YEEEE
ખરા આભુષણે.
हस्तस्य भूषणं दानं, सत्यं कंठस्य भूषणम् ।
श्रोतस्य भूषणं शास्त्र, भूषणैः किं प्रयोजनम् ।। હાથનું ભૂષણ દાન છે, કંઠનું ભૂષણ સત્ય વદવું તે છે, અને કાનનું ભૂષણ શાસ્ત્ર શ્રવણ છે. પછી અન્ય ભૂષણેનું શું પ્રજન હોય ?
સુંદરતા વધારવા માટે અથવા આપણે આપણી જાતને સારી દેખાડવાસુશોભિત દેખાડવા માટે શરીરને સ્વર્ણ આભૂષણથી મઢીએ છીએ, પરંતુ વાસ્તવિક સુંદરતા કેને કહેવાય ? અને તે કેમ પ્રાપ્ત થાય તેને વિચાર કરનારા બહુ ઓછા માણસો હોય છે અને તેથી અનેક મનુષ્ય સુંદરતાને આભૂષણમાં ઠંડ્યા કરે છે. અત્ર સુભાષિતકારે યથાર્થ ભૂષણરૂપ વસ્તુઓના
સંશય ભાગે ભવ્યજનના, બેસી સમવસરણ મઝાર, ભવિક બેધવા પ્રશ્નો પૂછે, પ્રેમ ધરી ગૌતમ ગણધાર; સર્વ નિજનિજ ભાષામાં, પ્રભુવાણી સુણે શ્રીકાર, એવા શ્રી વીતરાગ વીરને, વંદન કરીએ વારંવાર. ૩ જન્મથકી વૈરી જંતુઓ, તે પણ છોડી વૈર-વિકાર, પ્રભુ પર્ષદામાંહી આવે, દેવ તીરિને બહુ નરનાર; સાંભળે વીરની વાણું મનેહર, જાણે પુષ્કર વધાર, એવા શ્રી વીતરાગ વિરને, વંદન કરીએ વારંવાર. ૪ ચૈત્ર શુકલ તેરશ મનહારી, વીરછકેરે જન્મ રસાળ, વિભુ વીરની જન્મ જયંતિ, ઉજવીએ આપણું સુખકાર; રાજ નમે શ્રી વિરપ્રભુને, આ કાળે છેલલા અવતાર, એવા શ્રી વીતરાગ વરને, વંદન કરીએ વારંવાર. ૫
રાજપાળ મગનલાલ મહેરા.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૭
સુભાષિત મુક્તામાલા. નામનિર્દેશ કરેલ છે તેને આપણે સહજ વિસ્તારથી અવકીએ.
હાથનું ભષણ શું છે ? હાથ શોભે શાથી ? ઘરેણપ્રિય હશે તે કંકણ મુદ્રિકા આદિને આગળ ધરશે, પરંતુ તેમ નથી. એ તે માત્ર બાહ્યથી મન મનાવવાના ચાળ છે. બટે આત્મસંતેષ લેવાને તે માગે છે, પરંતુ ખરે રાતે જુદે જ છે અને તે દાનને. અર્થ-જે હાથે દાન અપાતું હોય-સુપાત્ર દાન, અભયદાન, અનુકશ્યાદાન, ઉચિતદાન ઇત્યાદિ દાનથી જે હાથ શેષતા હોય તે જ પ્રશંસનીય છે. તે જ હાથ સાર્થક છે અને તેની જ યશગાથા જગતમાં ગવાય છે, નહીં કે કંકણાદિ આભૂષણો પહેરનારની.
દાન દુર્ગતિને ચૂર્ણ કરે છે. સદૂગતિના દ્વાર ખુલલા કરે છે. પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનો બંધ પાડે છે. ચોમેર કીતિને ફેલાવે છે અને દુશ્મનને પણ મિત્ર બનાવે છે. લક્ષમીને તે તે કિકરી-દાસી બનાવે છે. તે માટે કહ્યું છે કે –
त्याग एको गुणः श्लाघ्या किमन्यैर्गुणराशिभिः ।
त्यागाजगति पूज्यन्ते, पशुपाषाणपादपाः ॥ અર્થાત–એક ત્યાગ ગુણ-દાન ગુણ જ પ્રશંસનીય છે. અન્ય ગુણરાશિથી શું ? ત્યાગથી જગતમાં પશુઓ, પાષાણે અને વૃક્ષે પૂજનિક બને છે.
મતલબ કે દાન એ સર્વસુખ કરાવનાર હોઈ દાતા અને ગ્રહણ કરનાર બનેનું કલ્યાણ કરનાર હોઈ તેનાથી જ હાથની શોભા વધે છે–તે જ ભૂષણ છે.
કંઠનું ભૂષણ સત્ય વચન વધવું તે છે. અસત્ય બોલનાર મનુષ્ય, કંઠમાં ગમે તેવા મૂલ્યવાન હીરામોતીના હારને ધારણ કરે તે પણ તે શોભે ખરા કે ? નહીં જ. કારણ ? કારણ સ્પષ્ટ જ છે કે તે અસત્યભાષી છે. તેથી વિરુદ્ધ કંઠમાં બીસ્કુલ આભૂષણ નહીં ધારણ કરનાર પણ જે સત્યવાન હશે તે જગત તેને પૂજશે-માન આપશે, અને વિવાદ વખતે તેને ન્યાયના અધીશઃ ન્યાયદેવ બનાવશે. તેનામાં સૌને પૂર્ણ વિશ્વાસ હશે. કહે, ઉપરના બેમાં કણ શોભશે ? કોની સુંદરતા વધી જતી જણાશે ? કહેવું જ પડશે કે સત્યવાદીની જ પ્રતિષ્ઠા જગતમાં દિનપ્રતિદિન વધતી જશે. તેથી કંઠ એ હાર પ્રમુખ આભૂષણેથી નહીં, પરંતુ સત્યવચન વદવાથી શેભે છે. લોકિકમાં
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૮
શ્રી. આમાનંદ પ્રકાશ, કહેવાય છે કે-સત્યવાન યુધિષ્ઠિર ફક્ત એક જ પ્રસંગે માયાયુક્ત બેલ્યા હતા. ( તદૃન સત્ય નહીં તેમ તદ્દન અસત્ય પણ નહીં. પ્રસંગ આ પ્રમાણે છે. યુદ્ધના પ્રસંગે અશ્વથામા નામને હાથી મરી જતાં તે વિષે પ્રશ્ન પુછાય છે જવાબમાં યુધિષ્ઠિર નરો વા કુંગર વા મનુષ્ય અથવા હાથી મૃત્યુ પામ્યા. ) આથી તેમને રથ ખલના પામ્ય, રથના ચક્રો નીચે ઉતરી ગયા તે પછી હલાહલ બેલનારના શા હાલ થાય ? વસુરાજાએ સત્યનું એકનિષ્ઠાથી પાવન કર્યું ત્યાં સુધી તેઓ અંતરીક્ષના આસન પ૨ ( અદશ્ય ) બેસી શકયા હતા; પરંતુ જ્યારે તેઓ ગુરુપત્નીના અત્યાગ્રહને વશ બનીને અસત્ય બોલ્યા કે તુરતજ અંતરીક્ષમાં રહેલા દેવોએ તેને જમીન પર પછાડ અને મૃત્યુ પામી નરકગામી થયે.
મતલબ કે, સત્ય એ જ સર્વથી મહાન છે અને એ જ કંઠનું મહાભૂષણ છે. જ્યાં સત્ય હોય છે તે પક્ષે દેવે પણ અનુકૂળ રહે છે તે પછી મનુષ્યની તો વાત જ શી કરવી ?
કાનનું ભૂષણ શાસ્ત્રશ્રવણ કરવું તે છે. શૃંગારિક વચને, અસત્ય વચને, દ્વેષમૂલક વચન, નિન્દા, વિકથા ઈત્યાદિ વચનો તે કેઈ કાળથી સાંભળતા આવ્યા છીએ અને હજુ પણ જે તે જ ચીલે ચાલીએ તે ભવચકના ફેરામાંથી ઘટાડો થવાને બદલે વધારો જ થવાને. એક વખત ચૂક્યા એટલે પાછા ચોરાશી ચૌટાના ચક્રાવામાં ગોથા ખાયા જ કરીએ પણ આરો આવે જ નહીં; એ ઘટાડવાનો ઉપાય તે શાસ્ત્ર શ્રવણ છે. પરમ હિતકારી નિકારણ ઉપકારી પરમ આપ્તજનરૂપ પૂર્વ મહષિ એ ભાવીજીના ઉપકારાર્થે શાસ્ત્રરૂપ મહાન વારસો મૂકતા ગયા છે, તેથી એનું જેટલે અંશે શ્રવણ થાય તેટલે અંશે ભવરોગનું ઔષધ થાય. વૃત્તિઓ અંતર્મુખ થાય. આત્મદ્રવ્ય લૂંટનારા કષાય ચેરોની ઓળખાણ મળે છે. જગતભરના સર્વ સચરાચર પદાર્થોનું જ્ઞાન હસ્તામલકત થાય છે. એ સર્વ પ્રભાવ સત્ શાસ્ત્ર શ્રવણને છે. કહે ભલા, આ મહાન લાભ-આવા મહાન ભૂષણે જતા કરી નશ્વર એવા સોનારૂપાના આભૂષણેમાં કોણ ફસાય ? અને જે તેમાં ફસાય તેને ભાનસાન ભૂલેલા જ કહી શકાય ને ?
" ઉપર દર્શાવેલા મહામૂલા અને અક્ષય આભૂષણેથી આપણે સૌ આપણું દેહને ભાવીએ તે લેખનવાંચનની સાર્થકતા છે.
અસ્તુ. રાજપાળ મગનલાલ હોરા.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
દાલત.
દાલત જન્મ જાતી આતી હૈ,
ઢો લત તબ જનકી
લગાતી હૈ;
આતે હી આગે
નતે ભી
પીછે
દૂસરે
www.kobatirth.org
ઈશ્વર
ભી ન દેખત હૈ,
અખિયા હેતે જગકા તૃણુકી એર લેખત ;
અપને
માનત હૈ,
પામર
લાત લંગે,
લાત લગે.
જમહી જનકે દોલત મિલતી, લત છાતી પરે તબહી મિલતી; જિસસે અક્કર્ડ અન ચાલત હૈ, નમે નક્ષત્ર નિભાલત
હૈ.
જાનત હે.
લેપ ૮ સ્ત॰ધચિત્ત ’
નિજ નમ્રપના સમ
શૈલિપિત તસ્કર નિજ શીષ ન લેશ
સિડ શાર્દૂલકી એર ગજ્જત હે, દીનદાસ જનાકા તર્જત હૈ; સમ સભ્યપનાકા વિસત હૈ,
નિજ
નમ્રયના ભી વિત છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
ફિર જખહી રુષ્ટ બન જાતી હૈ, અખમે ધૂલ દોલત ડાલતી હૈ;
ર
લાગત હૈ,
ભાગત હે; થાવત હૈ, નમાવત હૈ. ૪
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તબ લાત પૃષ્ઠ પર લગતી છે,
ગર્દન ભી જિસસે ઝુકતી હે. ૬ નયને ધરણી એર ધારત હે,
ન્યું પ્રવેશ સાતલ ચાહત હે; મુખ શ્યામ તેજહીન બનતા હે, જયું રાહુગ્રસ્ત શશિ દિખતા હે.
દલતકી છકેડ ઐસી લગે, નિજ અકકડતા સબ દૂર ભાગે; ફકકડતાકા ફૂરચા હી ઊડે,
બદનામીમેં નિજ નામ બૂડે ? લેપ “ સ્તબ્દચિત્ત” સૂખત છે, અબ નમ્રપના નહિ રૂખત હે સબકી આ શિર ઝૂકત છે, કભી સભ્યપના નહિ ચૂક્ત છે.
દેલતકી દે લત ઐસી દિખે ! ઈસસે હદમેં યહ સાર લિખે; લિતક દે લત દે અપની, જિસ દાનસે સવે લંબ બની. ૧૦
ભગવાનદાસ મ. મહેતા
જજ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ – જ્ઞાન ની કે ચી.
ગતાંક પૃ ૧૬૭ થી શરૂ ] જૈન દષ્ટિએ આત્માના ધર્મવિમુખતાના સંભાવ્ય કારણે અને
આત્માનું અધ:પતન.
શાપિત દેવ
શાપનું સ્વરૂપ
પરિવર્તત શાપનું સ્વરૂપ
શાપ અને પરિવર્તત
શીપનું રહસ્ય
દેવીનું નામ
બ્રહ્મા
મંદિર કે કોઈ | બ્રહ્માની ભક્તિ બંધ બ્રહ્મા એ આત્માનું સ્વરૂપ છે. પવિત્ર સ્થાનમાં પડતાં છતાં પણ | અંતરજ્ઞાન અને બુદ્ધિ એ તેની વિશિષ્ટ અપૂજ્યતા. ભ કોને વિવિધ
શક્તિઓ છે. બુદ્ધિ પ્રારંભમાં અંતરસુખ તેમજ બ્રહ્મામાં
જ્ઞાનની પ્રાપ્તિમાં વિદનકારી થાય છે વિલીનતાની પ્રાપ્તિ.
અને એ રીતે આત્માનું અધઃપતનકારી નીવડે છે. બ્રહ્મા આથી વિશ્વના ઈશ્વર તરીકે અપૂજય છે. આત્મા પિતાને ભોક્તા હોવાથી આત્માની ઉપાસના કરનારા મનુષ્ય સર્વ સુખ મેળવે છે. આત્માની ઉપાસનાથી સંસારથી મુક્તિ પણ પ્રાપ્ત થાય છે.
રાજનગર અને | બંધનની ક્ષણિકતા | ઇદ્ર એ જીવન છે. પરિસ્થિતિ અને પદવીને વિનાશ. | અને પુત્રથી બંધન- મંતવ્ય અનુસાર તેની શક્તિમાં વધારોશત્રુઓથી અજ્ઞાત મુક્તિ .
ઘટાડે થયા કરે છે. કર્મબળે એ પ્રદેશમાં બંધન.
ઈંદ્રના શત્રુઓ રૂપ છે. ભૌતિક વસ્તુઓ એ અજ્ઞાત પ્રદેશ સમજો. રાજ. નગર અને પદવીનો વિનાશ એટલે બંધન દશાની પ્રાપ્તિ. પ્રજ્ઞાથી જીવનની (આત્માની) બંધનથી મુક્તિ થાય છે. પ્રજ્ઞા એ આત્માના પુત્રરૂપ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૯૨
અનિ
વિષ્ણુ
શિવ
લક્ષ્મી
દેખતી
શુદ્ધ અને અશુદ્ધ
સ્પર્શ માત્રથી અશુદ્ધ
સર્વ વસ્તુઓનુ | વસ્તુઓની શુદ્ધતાત્ર ભક્ષક. (ભક્ષણ કરવાની શક્તિ).
www.kobatirth.org
મૃત્યુલેાકમાં જ પત્નીની પુનઃ પ્રાપ્તિ, ન્મ, શત્રુઓથી પતીનુ હરણ્ અને અનુતાપ.
શ્રી આત્માનă પ્રકાશ
પુંસવને વિનાશ | પુંસવને નારા થયા છતાં લિંગની પૃા.
ચ ચલતા સ્થાનાંતરની નિરતર પ્રાપ્તિ.
અને
વયવ.
વખતથી અશેક.
વૈરાગ્ય રૂપ `અગ્નિથી 'પાપ અને પુણ્યને અગ્નિમાં સ્વાહા થઈ જાય છે. પાપ અને પુણ્ય બન્નેના
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તપરૂપ અગ્નિથી પાારૂપ અશુદ્ધિનુ દૂરીકરણું.
વિષ્ણુ એ ધર્મ કે જ્ઞાનરૂપ છે. ધર્મ કે જ્ઞાન જનતામાં મૂર્ત્તસ્વરૂપ લે છે. અજ્ઞાન એ ધા કટ્ટો શત્રુ છે. તે ઇદ્રયેાદારા વિષયાશ્રિત જ્ઞાન રૂપ વિષ્ણુની પત્નીનું હરણ કરે છે. જ્ઞાતા અને યને વિયેગ વસ્તુતઃ અશય હાવાથી અને આત્માને મુક્તિની પ્રાપ્ત થાય તે પહેલાં સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું હોવાથી વિષયાશ્રિત જ્ઞાન રૂષ સ્ત્રીની પુનઃ પ્રાપ્તિ શક્ય છે એમ સિદ્ધ થાય છે.
શિવ એટલે ઋચ્છાશક્તિ-ભૌતિક પદાર્થા સાથે સંલગ્નતાથી તેની સ્વાતત્ર્યતા અને અપ્રતિકાતાના પ્રાય: વિનાશ થાય છે. લિંગ એટલે ઉત્પાદક શક્તિ. મનુષ્ય ઉત્પાદક શક્તિના ભક્તો છે.
લક્ષ્મી એટલે ધન કે સત્તિ, લક્ષ્મી સદા ચંચલ છે એ સુવિદિત છે.
દેવીએ એ અમુક શક્તિ કે ગુણારૂપ હાવાથી, દેવીઓને સંતતિની સંભાવના ન હોય, સંતતિની અસ ભાવના માટે દેવીઓને શે!ક પશુ ન હોય,
સથા ક્ષય થાય છે. પાપ અને પુણ્ય એ વિનાશ બાદ જ આત્માને મુક્તિ મળે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી.
૧૯૩ ઉપરનાં કોષ્ટક ઉપરથી બુદ્ધિનું સ્વરૂપ અને નિર્વાણની પ્રાપ્તિમાં તેની આવશ્યક્તા સ્પષ્ટ રીતે પ્રતીત થઈ શકે છે. બુદ્ધિ વિના મુક્તિની પ્રાપ્તિ અશકય છે એમ આદમના પુત્રે એબલ અને કેઈનનાં રૂપક ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે. આ બન્ને ભાઈઓ સ્વભાવે એક બીજાના વિરોધી હતા. એ બને એક બીજાના કટ્ટર શત્રુઓ હવાથી નાના ભાઈએ મેટા નાઈનું આખરે ખૂન પણ કર્યું હતું. કેઈન એટલે બુદ્ધિ (તર્કશક્તિ). કેઈન પિતાની શક્તિથી ભૌતિક વસ્તુઓના સંબંધમાં વિવિધ પ્રકારનાં અનુમાને કર્યો કરતે હતે. આથી તેને ભૌતિક વસ્તુઓ ( જમીન )ના ખેડૂત તરીકે ગણવામાં આવે છે. એબલ એ શ્રદ્ધાનું મૂર્તિમંત સ્વરૂપ હોવાથી તેનું લક્ષ સાહજિક રીતે ચેતના પ્રત્યે રહે છે. આથી તેને મેષ-સમૂહ ચેતન)ના રક્ષક રૂપે ગણવામાં આવે છે. પરમાત્માને શ્રદ્ધા પ્રત્યે કુદરતી રીતે પ્રેમ હોય છે. બુદ્ધિ ભૌતિક પદાર્થોનું સમર્પણ કરી શકે તેમ હોવાથી પરમાત્માને બુદ્ધિ પ્રત્યે સદ્ભાવ ઓછા હોય છે. કેઈનની તર્કશક્તિ કરતાં એબલની શ્રદ્ધા પ્રભુને વિશેષ રૂચિકર છે. આથી બુદ્ધિ કે પાવિષ્ટ બનીને શ્રદ્ધાનું ખૂન કરે છે. બુદ્ધિનું સ્વરૂપ અંધશ્રદ્ધાથી છેક ભિન્ન પ્રકારનું છે. સર્વજ્ઞ પરમાત્માએ આપેલા અભિશાપથી બુદ્ધિનાં સ્વરૂપનું સુંદર નિદર્શન થઈ શકે છે. વિશ્વની સમશ્યા એ બુદ્ધિનું ને શોકનું કારણ થઈ પડવાથી બુદ્ધિ પ્રાયઃ ભૌતિક વિચારણામાં નિમગ્ન રહે છે. તર્કશક્તિને કારણે મનુષ્ય અનુભવ પ્રાપ્તિ નિમિત્તે અનેક રીતે પરિભ્રમણ કરે છે. તકનિક મનુષ્યોને જુદાં જુદાં આશ્રયસ્થાને શોધવાં પડે છે. સર્વ અનિટી બુદ્ધિથી પરિણમે છે અને એ રીતે બુદ્ધિને પુ લી (દુરાચારિણી) પણ કહેવાય છે. *
કેઈને પ્રભુને ખૂબ વિનંતિ કરી એ ઉપરથી પણ તર્કશક્તિનાં સ્વરૂપને ખ્યાલ આવી શકે છે. કેઈનને પધુ પડતી શિક્ષા થયાથી તેને અત્યંત સંભ થયું હતું. તર્કશક્તિને પ્રાધાન્ય આપવાથી મનુષ્ય દુઃખ અને બંધન અવશ્યમેવ પ્રાપ્ત કરે છે. તર્કશક્તિનું સ્વરૂપ જ એવું છે કે વિવેકી પુરુષને તર્કશક્તિ ધૃણાપાત્ર લાગે છે. તર્કશક્તિથી મનુષ્ય જન્મમરણના અનંત ચકમાં અટવાય છે. આથી જ કેઈન કહે છે કે –
“જે મનુષ્ય મને શોધી કાઢશે તે મારો ઘાત કરશે.”
* દેવનો સ્વીકાર કરતાં સામાન્ય રીતે બુદ્ધિને વાંક કાઢવામાં આવે છે એમ ક્ષેપનહેર કહે છે, બુદ્ધિને દેષ કાઢી મનુષ્ય ઘણી વાર પિતાનો બચાવ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પણ આત્માનું અધઃપતન થયા બાદ, અંધશ્રદ્ધાને નાશ થયા પછી જે બુદ્ધિને સદુપયોગ કરવામાં આવે તે તેથી ઈશ્વર સાથે ફરીથી એકતા થઈ શકે છે. પ્રભુ સાથે ફરીથી તદાકારતા પ્રાપ્ત કરવામાં બુદ્ધિ એટલી જ ઉપયુક્ત થઈ પડે છે. બુદ્ધિથી આત્માની દિવ્ય સ્થિતિ સ્થાપિત થાય છે.
જે મનુષ્ય આત્માની અધઃપતનયુક્ત દશામાં બુદ્ધિથી સૂચિત થતાં પંથને નથી ગ્રહણ કરતા તેઓ સંસાર-અટવીમાં નિરંતર ભ્રમણ કરે છે. તેમના જન્મ-મરણના ફેરા ટળતા નથી. જન્મ-મરણ રૂપ અર્ઘટઘફ્રિકામાં તેઓ ફર્યા કરે છે. આથી જ પરમાત્માએ કહ્યું છે કે –
કેઈનને જેઓ ઘાત કરશે તેમના ઉપર સાતગણું વેર લેવામાં આવશે.”
સર્વજ્ઞ પરમાત્મા પિતાથી મોં છૂપાવવાને પણ કેઈનને એક વખત નિર્દેશ કહે છે તે એક રીતે સાર્થક છે. પરમાત્માથી કઈ રીતે કઈ વસ્તુ ગુપ્ત નજ રહી શકે એ અર્થમાં કેઈન રૂપી બુદ્ધિનું ગુપ્ત રહેવું એ સર્વથા અશક્ય છે. સર્વજ્ઞતા અને બુદ્ધિ એ બન્ને એક જ વસ્તુનાં પરસ્પર વિરોધી દ્રષ્ટિબિન્દુએ છે એ જ સાર પ્રભુનાં કથન ઉપરથી નીકળી શકે છે. બુદ્ધિરૂપ આત્માનાં વિકૃત સ્વરૂપને સર્વજ્ઞતાને વિરોધ જ હોય. આત્મા જ્યાં સુધી વિકૃત અને અશુદ્ધ દશામાં હોય ત્યાં સુધી તેને સર્વજ્ઞતાની પ્રાપ્તિ ન જ થઈ શકે. આત્માની અશુદ્ધિઓનું નિવારણ થતાં, બુદ્ધિનું સ્થાન સર્વજ્ઞતા લઈ લે છે. દિવ્યતા અને બુદ્ધિનાં અસ્તિત્વ સમકાલીન ન હોય.
સેથ એ આદમને ત્રીજો પુત્ર થાય છે. મેથ એટલે નિયુક્ત કરેલે. એબલનું ખૂન થયાથી તેનું સ્થાન સેથને આપવામાં આવ્યું હતું. સેથને એબલને રથાને નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. એબલ એ અંધશ્રદ્ધાની પ્રતિમૂર્તિ રૂપ હતો. તેનું સ્થાન રોથ રૂપી પ્રજ્ઞાએ લીધું. અંધશ્રદ્ધાને નાશ થતાં પ્રજ્ઞાને પ્રાદુર્ભાવ થાય છે એ સુવિદિત છે. યાદીઓ સેથને મેસીયાહ ( ક્રાઈસ્ટ) તરીકે માને છે. (Encycle.brit, II ED. Art Seth) સેથના પુત્રનું નામ એનસ હતું. એનેસ એટલે મનુષ્ય. એનોસ પોતાને પ્રભુ કહેવરાવતા હતા.( See the marginee note to genesis, JV 26.).
“ઈષ્ટ અનિષ્ટનું જ્ઞાન એ શબ્દોના જુદા જુદા અર્થ ઘટાવાય છે. • ઈષ્ટ અને અનિષ્ટ' એ શબ્દો તુલનાત્મક છે એ સુવિદિત છે. * –(ચાલુ)
* વિશ્વની કોઈ વસ્તુ અનિષ્ટ નથી. સંબંધને અનુલક્ષીને કોઈ વસ્તુ અનિષ્ટ લેખાય છે. અનિષ્ટ વસ્તુઓને પણ ઉચ્ચ પ્રતિની ઈષ્ટ વસ્તુઓ સાથે સંબંધ હોય છે.- Reason and Belief, by Sir Oliver Lodge, P. 140
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
$
છ દ્રવ્ય યા પાંચ અસ્તિકાય અને કર્મસમૂહ.
ક્રમાંક
છે દ્રવ્યના નામ.
| | , |
- પરિણામી પડ્યું - | જીવપણું ૦ | મૃતિમંનપણું છે
ક્ષેત્ર - | સંપ્રદેશીપણું ૦ | એકપણું
| ક્રિયાપણું ૦ | નિત્યહેવાપણું | - | કારણુપણું ૦ |
h]DF |
છે ૦ | સર્વાગતપણું ૦ | અપ્રદેશીપણું )
ધર્માસ્તિકાય.
૦
અધર્માસ્તિકાય.
૦ - ૦ ૦
૦ -
૦ ૦
આકાશાસ્તિકાય.
૦ ૦ ૦ -
૦ -
૦
૦
જીવાસ્તિકાય.
૦ - ૦ ૦
૦ -
૦
૦
પુલાસ્તિકાય.
0
1
1
૦
૦ •
- ૦
૦ - -
૦ - -
પુદ્ગલાસ્તિકાયમાં કર્મને સમાવેશ થાય છે. એ વિષે અહીં વિસ્તારથી વિચારણા આવશ્યક છે. એ કર્મોના દળિયાના સંબંધથી જ આત્માને દેહરૂપી કેદખાનામાં પુરાઈ રહી, સંસારરૂપી રંગભૂમિ પર વિવિધ પ્રકારના અભિનય કરવા પડે છે. આત્માના જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રરૂપ સ્વસ્વભાવને ઢાંકી દેનાર પણ એ કર્મરાજ છે. એને કાબૂ એટલી હદે આવી ગયેલ છે કે જેથી આત્મા છેટાને ખરા તરિકે, જૂઠાને સાચા તરિકે, અથવા તો દેષને ગુણ તરિકે ઓળખે છે. “યિતે તિ ર્મ ” જીવ જે કંઈ હેત-ઈરાદાવડે કરે તે કર્મ કહેવાય છે. મિથ્યાત્વાદિક હેતુઓ વડે આત્મા યા જીવ પિતાની સાથે કર્મવર્ગણનાં પગલે બાંધે છે. અંજનચૂર્ણના ડાભડાની પેઠે નિરંતર યુગલે કરીને ભરેલા લોકને વિષે ક્ષીરનીરન્યાયે અથવા તે લેહાગ્નિન્યાયે કર્મપુદ્ગલેની વણાએ જીવ, મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને ગરૂપ અભ્યતંર હેતુઓ વડે સંબંધ કરે છે, વા સંગ્રહે છે. કર્મરૂપી છે તેમ તેનો કરેલે ઉપઘાત અરૂપી એવા આત્માને થઈ શકે છે. એની પુષ્ટિમાં કહેવાનું કે જેમ મદ્યપાન કરનાર ડાહ્યો મનુષ્ય પણ એ માના
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ પ્રભાવથી મૂઢ સમ બની જઈ મતિક્ષય વહોરી લે છે તેમ અહીં પણ સમજવું. બ્રાહ્મી પ્રમુખ ઔષધિના સેવનથી વિકસ્વર બુદ્ધિવાળા થયેલા ઘણાને આપણે જોઈએ છીએ, એ એનું બીજું ઉદાહરણ. જો કે જીવ સમયે સમયે શુભાશુભ કર્મ બાંધે છે તેમ છેડે પણ છે, છતાં પ્રવાહથકી કર્મબંધ અનાદિ છે. કર્મબંધની આદિ માનવા જતાં એક સમયે જીવ કર્મરહિત હતા એ વાત સિદ્ધ થાય છે અને તેથી એ ન્યાય નીકળે કે કર્મરહિત જીવને જેમ પાછળથી કર્મો લાગ્યા તેમ સિદ્ધના જીવોને પણ કમ લાગી શકે આમ બનતું નથી જ. વળી એક વાર કર્મને સર્વથા ક્ષય કરવા માત્રથી તે સિદ્ધિની પ્રાપ્તિ થઈ, મુક્તદશા પમાઈ અને પુનઃ કર્મબંધને સંભવ હોય તે એ મુક્તિની કિમત શી ? કર્મોથી મુકાણુ ગણાયજ શી રીતે ? એવી સિદ્ધ અવસ્થાનો કંઈ અર્થ જ નથી રહેતે; એટલે એ સહજ સમજાય તેમ છે કે કર્મનો સંબંધ જીવ સાથે અનાદિકાળથી છે અને એમાંથી છૂટવાના પ્રયત્નો એનું નામ જ જીંદગી છે. સર્વથા મુકાયા બાદ પુનઃ તેને પેગ થવાને સંભવ નથી જ.
અનાદિ સંગને વિયોગ તે પછી કેમ થાય ? આ પ્રશ્ન સંભવિત છે. વિચારતાં એને ઊકેલ થઈ શકે છે કે અનાદિ સંગવાળા કંચન અને ઉપલ( પાષાણું)ને પણ સામગ્રીવડે વિશ કરી શકાય છે, તેવી જ રીતે ભવસ્થિતિના પરિપાકથી તથાવિધ સામગ્રીવડે કર્મોને જીવ વિયોગ કરી શકે છે. સદંતર વિગ પછી પુનઃ યોગ ન જ સંભવે. કર્મબંધના હેતુઓ ચાર છે (૧) અતત્ત્વ શ્રદ્ધારૂપ મિથ્યાત્વ (૨) ક્રોધાદિક કષાયોની ચોકડી. (૩) અસદાચાર પ્રવૃત્તિ (૪) મનાદિ વેગનુ છૂટાપણું. કર્મક્ષયના હેતુએ ત્રણ પ્રકારે (૧) તત્ત્વશ્રદ્ધારૂપ સમ્યગુ દર્શન (૨) તત્વજ્ઞાન થવું (૩) તત્ત્વ આચરણ ( ચારિત્ર અને તારૂપ) એટલે કે સમ્યગૂ દર્શનજ્ઞાનચારિત્રરૂપ રત્નત્રયીનું અવલંબન. કર્મને બંધ ચાર રીતે થાય છે. (૧) પ્રકૃત્તિબંધકર્મના સ્વભાવ રૂપ (૨) સ્થિતિબંધ=કાળમાનરૂપ (૩) અનુભાગબંધ=શુભ અશુભ રસના તીવ્ર મંદપણુરૂપ (૪) પ્રદેશબંધ કમપુદ્ગલના દળિયા સંચયરૂપ કર્મની મૂળ પ્રકૃત્તિ યાને મોટા ભેદ આઠ છે.
૧. જ્ઞાનાવરણીય-એને સ્વભાવ જ્ઞાનશક્તિ પર પદડ ધરવારૂપ છે; જેમ આંખે પાટે બાંધેલો માણસ કે પદાર્થ જોઈ શકતા નથી તેવી રીતે
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે દ્રવ્ય સ્વરૂપ. * જેને “જ્ઞાનાવરણીય’ કર્મરૂપી પડદો આત્માની ઉપર આરછાદિત થયેલ છે તેનું જ્ઞાન ઢંકાયેલું રહે છે.
૨. દર્શનાવરણીય-આને દરવાનની ઉપમા અપાઈ છે. રાજાની મુલાકાત કરવામાં જેમ દરવાન વિનરૂપ થાય છે તેમ આ કર્મ વસ્તુતવને જોવામાં બાધક થાય છે.
૩. મેહનીય–આ કર્મ મદિરા સમાન છે. મદિરાથી બેભાન થયેલ માણસ જેમ ભાન ભૂલી યદ્વાતદ્રા બકે છે તેમ મેહથી મસ્ત બનેલ માણસ કર્તવ્યાકત્તવ્યને સમજી શકતો નથી.
૪. અંતરાય-રાજાના ભંડારી જેવું આ કમ છે. રાજવીની ઈચ્છા દાન દેવાની હોવા છતાં ભંડારી હાના બતાવી દ્રવ્ય છોડે નહીં, તેમ આ કર્મ શુભ કાર્યોમાં વિદનભૂત થયા જ કરે છે.
નોટઃ–આત્માના મૂળગુને ઘાત કરનારા ઉપરના ચાર કર્મે છે તેથી એ ઘાતકર્મ કહેવાય છે. નીચેના ચાર અઘાની ગણાય છે.
૫. વેદનીય-મનુષ્યને સુખદુઃખનો અનુભવ થાય છે તે આ કર્મને આભારી છે. સુખ એ શાતા વેદનીય કમનું પરિણામ છે અને દુ:ખ એ અશાતાદનીય કમનું પરિણામ છે. મધ લગાડેલા પગને ચાટવાનું ઉદાહરણ એના સંબંધમાં અપાય છે.
૬. આયુષ્ય-જીવન ટકાવનાર કર્મ તે આયુ. હેડની ઉપમા તેને અપાય છે. જેમ મુદ્દત પૂર્ણ થયા વિના બેડીના બંધન છૂટતા નથી તેમ ચાર ગતિરૂપ બંધન આ કર્મના ક્ષય વિના નષ્ટ થતાં નથી.
૭. નામકર્મ, કુંભારફત ઘડા સમાન આ કર્મને સવભાવ કોઈ ઘટ ગંગાજળ ભરવામાં વપરાય તે કઈ દારૂ ભરવામાં; તેમ સારી ગતિ, સારૂં શરીર, પૂર્ણ ઈદ્રિની પ્રાપ્તિ એ શુભાશુભ કર્મના ઉદયથી થાય અને ખરાબ શરીર, હીન ઈદ્રિયો વિગેરેમાં અશુભ નામકર્મનો હાથ.
૮. ગોત્રકમ–કુલીનતા કે કુલડીનતા થવામાં આ કમ ભાગ ભજવે છે. એની સરખામણી ચિત્રકાર સાથે કરી શકાય. સારા ચિત્રો દોરે તેમ ખરાબ ચિત્રો પણ દોરે તેથી શુભ કર્મથી ઉચ્ચ ગોત્ર અને અશુભ કમથી નીચ ગોત્ર એ તો જેવું વાવેલું તેવું લણવાનું.
( ચાલુ ) (રા. ચેકસી.)
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
OOOOO
00000# booo00
nooડૅ
પવિત્ર જીવનના સાધન,
અનુ-અભ્યાસી ( ભા નગર ).... આપણું કર્તવ્ય છે કે આપણે દરેક કાર્ય પ્રભુની ઈચ્છા સમજીને જ કરવું. એ પ્રકારની ભાવના કરતાં કરતાં આપણે જોશું કે આપણું આખું જીવન પ્રભુ સેવામય થઈ રહ્યું છે. એ ભાવનાથી આપણે બધાં કાર્યો પવિત્ર થતાં જશે, જેની ખૂબ જ જરૂર છે. જે આપણી અંદર એ ભાવના નહિ આવે તે આપણી પ્રાર્થનાને પણ કંઈ ખાસ વિશેષ અર્થ નહિ રહે. જે વ્યક્તિ કેવળ પ્રશંસા ખરીદવા માટે જ પ્રાર્થનામાં સામેલ થાય છે અથવા દાન આપે છે એની અંદર આપણે શું કે એ ભાવના તેની અંદર તિરહિત થઈ રહેલી છે. તેના બધાં કાર્યો પ્રાયે કરીને દંભ તથા પાખંડથી આચ્છાદિત થઈ જશે અને જ્યાં પાખંડ હોય છે ત્યાંથી વાસ્તવિકતા કેટલી દૂર જશે એ સૌ કઈ જાણે છે. જ્યાં પ્રભુની ઈચ્છાને કારણે સમજવામાં આવે છે તથા એના નામે બધાં કાર્યો કરવામાં આવે છે ત્યાંના આનંદનું તે કહેવું જ શું ? માલીકની મરજીને પિતાની મરજી બનાવી લેનાર પુરૂષને ધન્ય છે, એના સદ્ભાગ્યનું શું કહેવું ? અહો ! એ દિવસ કેટલે સુંદર કે જે દિવસે આપણી ભાવના એવી થઈ જશે.
પશુઓ કોઈ પણ કાર્યના પરિણામ નથી જાણતા, મનુષ્ય જાણી લે છે. મનુષ્ય અને પશુમાં એ જ મુખ્ય ભેટ છે. જે મનુષ્ય શુભ પરિણામવાળા કાર્યો કરે છે તેને જ સંપુરૂષ કહેવામાં આવે છે, એથી વિપરીત કરનારને અસપુરૂષ કહેવામાં આવે છે. સારા અને ખરાબ માણસમાં કેવળ એટલું જ અંતર છે. બે વ્યક્તિ પ્રાર્થના કરે છે. એકને એનાથી શાંતિ મળે છે, બીજાને એનાથી કશ લાલા નથી થતો. એનું શું કારણ ? કારણ એ જ છે કે એક સાચા દિલથી પ્રાર્થના કરે છે બીજે કેવળ દેખાવ ખાતર કરે છે. એકની પ્રાર્થનામાં તેની બધી ઇરછાઓ, બધી ભાવનાઓ, બધા પ્રેમનું અવલંબન હોય છે. એ મંગળમય પ્રભુ બીજાને મન કશું નથી, એ તે કેવળ મુખથી પ્રાર્થનાના શબ્દોનું ઉચ્ચારણ માત્ર કરે છે. એનું મન તે કેણ જાણે ક્યાંય ભમતું હોય છે એની ભાવનાઓ કેણ જાણે ક્યાંય ચક્કર મારતી હોય છે. એની પ્રાર્થનામાં કઈ જાતની દિલચસ્પી નથી હોતી, એ તે માત્ર મેટાઈ પામવા ખાતર જ સર્વ કંઈ કરે છે. પછી એને પ્રાર્થનાથી કશે પણ લાભ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પવિત્ર જીવનનાં સાધન,
૧૯૯ ન થાય તે એમાં આશ્ચર્ય શું ? નાટકના પાત્રોના જુઠા આંસુઓથી આપણું હૃદય ખરેખરી રીતે કદી પણ દ્રવિત થાય છે ? આપણે જાણીએ છીએ કે એ બધું કલ્પિત છે. એથી એનું કંઈ પણ મૂલ્ય નથી. વાસ્તવિકતાની તે કઈ જુદી જ વાત છે. ઈશ્વરની સાચા દિલથી પ્રાર્થના થવી જોઈએ. ગભરાવાની જરૂર નથી, વિશ્વાસ તેમજ શ્રદ્ધાની જ ત્યાં આવશ્યકતા છે.
પરંતુ એ સર્વાન્તર્યામીના દરબારમાં ઢાંગને સ્થાન નથી. ત્યાં તે સાચા આંસુ જોઈએ; દેખાવ નહિ.
કેઈ વ્યક્તિ બીમાર પડેલ છે. એક વ્યક્તિ સેવાના દષ્ટિકોણથી તેની સેવા કરે છે, બીજો કોઈ લાભની આશાથી અથવા દેખાવ ખાતર કરે છે. સેવા તે બને કરે છે, પરંતુ બન્નેની સેવામાં આકાશ જમીન જેટલું અંતર છે. એકની સેવા ખરી સેવા કહેવાશે, બીજાની નહિ. ઊંચી અને નીચી ભાવનાઓને એ જ તફાવત છે.
આ મનુષ્યદેહ પામીને પણ જે આપણે એને વ્યર્થ ખોઈ નાખીએ તે પછી એ પ્રાપ્ત કરવાથી શું લાભ? આ શરીરને રત્નચિંતામણિ કહેવામાં આવે છે, કેમકે એ દ્વારા આપણે આપણું સર્વોચ્ચ લક્ષ્ય પ્રભુ સાક્ષાત્કાર સુધી પહોંચી શકીએ છીએ. આ અમૂલ્ય શરીર અને જીવન આપણે નકામું ગુમાવી બેસીએ તે પછી આપણા જેવા અભાગી કેણ ગણાય ?
કોઈ પણ બુદ્ધિમાન વ્યક્તિ ન જ ઈરછે કે આવું અમૂલ્ય જીવન સાંસારિક પ્રપંચે, વિષયોમાં ગુમાવી દેવું. તેથી ખાસ જરૂર છે કે આ જીવનની દરેકે દરેક ક્ષણને આપણે સદુપયેાગ કરવો જોઈએ. પાપથી સર્વથા દૂર રહેવું જોઈએ. સમાર્ગે ચાલવું અને હંમેશાં આપણું જીવન પવિત્રતાપૂર્વક ગાળવું. એ માટે પવિત્ર વિચારેની ખૂબ જ આવશ્યકતા છે. આપણું વિચારો જેવા હોય છે તેવા જ આપણે બનીએ છીએ. આપણા વિચારો પવિત્ર હશે તે આપણું જીવન પવિત્ર થવામાં કશે સંદેહ નથી. આપણું મસ્તિષ્કમાં કોઈ પાપવાસના નહિ આવે તે પછી તેને ચરિતાર્થ થવાની વાત જ કયાં રહી ? એથી કરીને શરીર માટે જેટલી આત્માની જરૂર છે, વૃક્ષ માટે જળની જેટલી જરૂર છે, સંસાર માટે સૂર્યની જેટલી જરૂર છે તેટલી જ જરૂર મનુષ્યના વાસ્તવિક કલ્યાણ માટે પવિત્ર વિચારોની છે. જે વ્યક્તિના વિચાર પવિત્ર નથી હોતા તેના બધા કાર્યો બિનજરૂરી પાપોથી
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પૂર્ણ હોય છે. વિચારોને અનુકૂળ જ કાર્ય થાય છે અને કાર્ય અનુસાર જ ફળ મળે છે. ખરાબ કાર્યોનું ફળ ખરાબ હોય છે અને સારા કાર્યનું ફળ સારૂં હોય છે. આ નિયમને વ્યતિકમ નથી થતા. બાવળ વાવીને આંબે ક્યાંથી થાય ? વિચારો, કાર્યો અને ફળનો અત્યંત ગાઢ સંબંધ છે. એમાં વિચારોનું સ્થાન સર્વોચ્ચ છે, તેથી જે આપણે ઇચ્છતા હોઈએ કે આપણાં કાર્યોનું પરિણામ સારું આવે તે સૌથી પહેલું આપણું કર્તવ્ય છે કે આપણે આપણું વિચારો સારા બનાવવાનું વિચારોને પવિત્ર બનાવવાની ખૂબ જ જરૂર છે. કોઈ પણ કાર્ય કરવા પહેલાં તેના પરિણામનો સારી રીતે વિચાર કરી
લ્યો. એટલું ખૂબ વિચારો કે તમે એ કાર્ય શામાટે વિચારો પવિત્ર કરી રહ્યા છે ? તેનું સારું પરિણામ પ્રાપ્ત કરવા બનાવવાના ઉપાય. માટે જે ઉપાય વિચારી રહ્યા છો તે એગ્ય છે
કે નહિ, તેના પરિણામમાં ખરેખરી રીતે તમારું હિત છે કે નહિ તે સઘળી વાતો ઉપર ખૂબ ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર કરો. વગર વિચાર્યું કોઈ કામ ન કરો; નહિતો નિશ્ચિત માનજો કે છેવટે તમારે પસ્તાવું પડશે.
કઈ મહાકાર્યની શરૂઆતમાં મંગળમય પ્રભુનું સ્મરણ અવશ્ય કરો. એનાથી એક તો એ થશે કે આપણે કઈ પણ કાર્ય ઈશ્વરની આજ્ઞા વગર નહિ કરીએ. બીજું પ્રભુ આજ્ઞાને આપણે વધારે મહત્ત્વ આપતા શીખશું
એ રીતે નિષ્કામ કર્મ અને કર્મફળત્યાગ તમે શીખશે. ત્રીજું જે કાર્ય માં આપણે પ્રભુને સનમુખ રાખશું તે સારું જ હોવું જોઈએ કેમકે કેઈપણ અશુભ અથવા અપવિત્ર કાર્ય કરતી વખતે આપણે પરમેશ્વરનું નામ લેતા અચકાઈએ છીએ, આપણે અંતર આત્મા આપણને રોકે છે તેથી અમંગળ કાર્યોમાં આપણને પ્રભુનો સાથે નથી મળતો. જે આપણે કઈ એવી જાતનું કાર્ય કરીએ છીએ તે આપણને ઘણું શરમ આવે છે. જે એ વખતે કોઈ ઈશ્વરનું નામ લઈ બેસે છે તે આપણે કંપી ઉઠીએ છીએ. એટલા માટે એ વખતે આપણે પ્રભુનું નામ લેવા ઈચ્છતા નથી. જે કાર્યની શરૂઆતમાં આપણને ભગવાનનું નામ લેવામાં શંકા આવે તે કાર્ય તરતજ છોડી દેવું જોઈએ. એ કાય પવિત્ર નથી સારા કાર્યોમાં આપણું હૃદય હંમેશાં નિર્ભય
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પવિત્ર જીવનના સાધન.
૨૦૧ રહે છે. તેથી આપણે દયાળુ પરમેશ્વરને તે માટે પ્રાર્થના કરીએ છીએ. આપણને તે કાર્ય માટે તેના આશીર્વાદની સંપૂર્ણ આશા હોય છે અને તેની કૃપા પર દઢ વિશ્વાસ રાખવાથી આપણે જોઈએ છીએ કે આપણને નિરાશ થવું પડતું નથી, માટે તેના પર વિશ્વાસ રાખે. વિશ્વાસ વગર કશું પણ બનતું નથી.
પ્રત્યેક કાર્યની શરૂઆત કરતી વખતે મંગળમય ભગવાનની સાચા દિલથી પ્રાર્થના કરો. જેના ફળરૂપે તે કેવળ આશીર્વાદ આપશે; એટલું જ નહીં પણ તમારા કાર્યને પૂરેપૂરું પવિત્ર બનાવી દેશે. તમારા વિચારો, તમારી ભાવનાઓ અને તમારા કાર્યોને પવિત્રતાની તર લઈ જાઓ, એવી પ્રાર્થના સાથે સાથે એક કાય બીજું પણ કરે.
એટલું હંમેશાં યાદ રાખે કે પવિત્ર અને શુભેચ્છાઓની સાથે જે કાર્ય કરવામાં આવે છે. તે માલીકને સમર્પણ કરવા માટે સર્વોત્તમ ગણાય છે. જે ઇશ્વર પવિત્રમાં પવિત્ર છે તેને કોઈ મલીન વસ્તુ કઈ રીતે ભેટ કરી શકાય? તેનાં મંદિરમાં તે કેવળ પવિત્ર વસ્તુઓ જ ચડાવી શકાય–તેને માટે તે શુદ્ધ ભેટ જ જોઈએ.
જ્યારે આપણે કોઈ વસ્તુ કેઈને અર્પણ કરી ચૂકીએ છીએ, ત્યારે પછી તે વસ્તુનું સંરક્ષણ કરવું તે તે વ્યક્તિનું કર્તવ્ય બની જાય છે. સમર્પણ કરનાર તે પિતાનું કામ કરી ચુકે છે. તેની રક્ષા કરવા તે જવાબદાર નથી. તેવી રીતે જે તમે તમારું કાર્ય એ માલીકની સેવામાં અર્પણ કરી દેશે તો પછી તે માલીકના આલંબને તે કાર્ય છેવટ સુધી પહોંચશે. છતાં તે છેવટ સુધી પહોંચે કે ન પહોંચે તેની સાથે તમારે કાંઈ લેવાદેવા નથી. તમે તે તમારી ફરજ બજાવી ચૂક્યા છે. તમારે એ માટે પ્રસન્ન અથવા દુઃખી થવાની આવશ્યકતા નથી.
કાર્ય કરતાં કરતાં જ્યારે જ્યારે સમય મળે ત્યારે તમારી પ્રાર્થના શરૂ રાખે. તેનું ખૂબ સ્મરણ શરૂ રાખો. કાર્ય કરતાં કરતાં એમ ન ધારે કે તે કાર્ય કરનાર હું છું. એ તે દયાળુ પરમેશ્વર જ છે. તમે તે કેવળ નિમિત્તમાત્ર છે, સાચા સેવકની માફક પૂરેપૂરી લગ્નીથી-દઢ ચિત્તથી તેમાં મંડ્યા રહો. માલીકની મરજીને તમારી મરજી બનાવી દયે. પ્રભુના ખરા સેવકને
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૨
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
પેાતાની ઈચ્છા હાતી જ નથી, તેને તેા પેાતાની બધી ઈચ્છાઓ તથા બધી કામનાએનું દમન કરવુ પડે છે. માલીકની સેવા ખાતર તેણે પોતાનું અસ્તિત્વ ભૂલી જવુ પડે છે કેમકે આપખુદી, અહંકાર, અભિમાન વગેરે હૃદયમાં હોય ત્યાં સુધી કાઇ પણ કામ ખરા દિલથી થઈ શકતું નથી. માટે આત્મ-કલ્યાણુ માર્ગના મુસાક્રાએ પેાતાના હૃદયમાંથી અહુકારને ફેકી દેવા જોઇએ, આપખુદીને ખાળી મુકવી જોઇએ. સફળતાની એ મહાન ચાવી છે.
જો તમારે સફળતા પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા હોય તે તમે તમારી જાતને ભૂલી જાઓ. હું કરૂં છું એવા અહંકાર કાઢી નાખેા. જે કામ ઉપાડે તેમાં તમારા અસ્તિત્વને ડુબાવી દો જેથી કર્તા ને કાર્યોંમાં કશે પણ ભેદ ન રહે. સફળતા પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા સુદ્ધાં કામ કરતાં કરતાં ભૂલી જાઓ. પછી જુએ કે સફળતા તમારી પાસે આવ્યા વિના રહેશે નહીં, આપખુદ્દીને ભુલી જાઓ તે પ્રભુ થઇ શકશે.
કાર્યાંની વચમાં એટલુ ન ભૂલી જાઓ કે તમે એ કાર્ય પ્રભુને સમર્પણુ કરી ચૂકયા છે. એ રીતે જો જરા પણ માર્ગ ચૂકયા તા ભારે અનથ થાશે. એ મા ભ્રષ્ટ હોવાનું પરિણામ ઘણું ભયંકર આવશે. કલ્યાણુમાર્ગમાં અનેક અડચણ્ણા આવશે, તે તમારે ધ્યાન આપવુ જોઇએ કે એ અડચણા તમને તમારા માર્ગથી ભ્રષ્ટ ન કરે. આ વિષયમાં ખૂબ સાવધાન રહેવાની જરૂર છે. ધ્યાન રાખવુ જોઇએ કે પેાતાનું લક્ષ્ય ન ભૂલી જવું. તમારે તમારા ધ્યેય પર પહોંચવાનુ` છે, ત્યાં પહેાંચીને વિશ્રામ લેવે,
કાર્ય કરતાં કરતાં વચમાં કાઈ આકસ્મિક ઘટના બની જાય તે તેનાથી તમને કોઈ લાભની આશા હાય તે પણુ કાંઇ પણ લાભ લેવાનેા પ્રયત્ન ન કરા. જો કાઈ પણ પ્રલેાલન તમારા માર્ગમાં આવી જાય તે ભૂલ્યે ચૂકયે પશુ તેનાથી લલચાઈ ન જતાં. પ્રલેાશન તમારા સર્વનાશ કરશે. તેને વશ થવાથી તમને કાઇ પણ જાતના ખરા લાભ નહીં થાય. તેના ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરા ધર્મનાં પ્રત્યેક કાર્યમાં તેના બધા મદદગાર સાધનાને ભેગા કરેા. તેમાંથી જરૂર પડે કદાચ તમારે એકાદ સાધન છેડવુ પડે તે ખીજા મદદગાર સાધના તમને કન્ય મા` ઉપર મજબૂત બનાવી રાખશે તેનાથી તમને કાંઇ બહુ નુકશાન નહીં થાય.
જે વસ્તુ જેટલી વધારે મૂલ્યવાન હોય છે તેને માટે તેટલે જ વધારે ત્યાગ કરવા પડે છે, એટલું જ વધારે મૂલ્ય આપવું પડે છે. માટીને એક
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પવિત્ર જીવનના સાધન. સાધારણ ઘડો કેવળ મામુલી વસ્તુ છે તેથી તે આપણને એક બે પૈસામાં મળી જાય છે. પરંતુ આપણે તે રીતે એક હીરાનું મૂલ્ય આંકી શકતા નથી. માટીના ઘડાની અપેક્ષાએ એક હીરાનું મૂલ્ય લાગણું વધારે હોય છે તે તેને માટે આપણે હજારો રૂપિયા આપવા પડે તો તેમાં કાંઈ નવાઈ નથી. જે થાન જેટલું વધારે દર હોય છે તેમાં તેટલા જ વધારે કાંટાઓ આવવાને સંભવ રહે છે. તેવી જ રીતે રાજાઓને પણ રાજા સર્વ શક્તિમાન પરમેશ્વરનું મૂલ્ય કોણ આંકી શકે ? એવી અમૂલ્ય વસ્તુને માટે આપણે વધારે ત્યાગ કરવો અનેક મુશ્કેલીઓ વેઠવી પડે, અનેક દુઃખ સહન કરવા પડે તેમાં આશ્ચર્ય શું છે ? એવી અમૂલ્ય વસ્તુના માર્ગમાં સાંસારિક પ્રલોભન, દુઃખ, મુશ્કેલીઓ વિગેરે અનેક મુશ્કેલી-અડચણ આવે છે. જે આપણે ત્યાં સુધી પહોંચવું હોય તે હસતાં હસતાં એ સર્વેને સામને કરે પડશે. કોઈ પણ પ્રલોભન, કોઈ પણ સંકટ, કોઈ પણ મુશ્કેલી આપણને ચલાયમાન નહિ કરી શકે; ત્યારે જ આપણે આપણું દયેય પ્રાપ્ત કરી શકશે. જે તમારે પરમાત્માના દરવાજા સુધી પહોંચવું હોય, તે તમારા રસ્તે ઉત્સાહપૂર્વક ચાલ્યા જાઓ. વિને અને અડચણોની પરવા ન કરો.
કાર્ય નાનું હોય કે મોટું હોય પણ તે નિમિત્તે સાચા હૃદયથી પૂરેપૂરી શ્રદ્ધાથી પ્રાર્થના કરવી જોઈએ. પછી જુઓ કે તેમને સફળતા મળે છે કે નહિ. પ્રાર્થના કરી નિષ્ફળ જતી જ નથી. પ્રભુ શરણાગત વત્સલ છે, મહાન દયાળુ છે, કૃપાળું છે, ન્યાયી છે. એના ઉપદેશ અને માર્ગમાં અન્યાયને સ્થાન જ નથી. સારા કાર્યોને માટે સાચા દિલથી કરેલી પ્રાર્થના જરૂર સફળ થાય છે એ દ્રઢ વિશ્વાસ રાખે. એ પ્રાર્થના અને પ્રભુ પર વિશ્વાસ તમારા વિચારોને પૂરેપૂરા પવિત્ર બનાવી દેશે.
- જે પૈસા, જે સમય આપણને ઈશ્વરસેવા અર્થે મળેલા છે તેને ઉપગ તેમાં જ કર તે આપણું કર્તવ્ય છે. અન્યથા કરવાથી આપણે કર્તવ્યસ્મૃત થઈએ છીએ. કર્તવ્યગ્રુત થવું એ મનુષ્યને માટે ભારે શરમની વાત છે.
આપણે જરા ધ્યાનપૂર્વક વિચાર કરીએ કે આપણે એ પ્રકારના કાર્યો કયારે કરીએ છીએ તે આપણને સ્પષ્ટ માલૂમ પડશે કે જ્યારે આપણે કંઈ વાસના, કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, મદ, માસ્યને વશ થઈએ છીએ અને આપણું મનને કાબૂમાં નથી રાખી શકતા ત્યારે જ આપણે એ પ્રકારના કાર્યો કરીએ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ooo
હૈં ?
સે ને રી સ વા કર્યો.
(સંગ્રાહક-સ. ક. વિ.).
|
૧હાથી જેવા મહાન શક્તિમાન પ્રાણીઓ પણ અંકુશના પ્રહારથી પાછા
હઠે છે, તેમ મનને પણ વશ કરવા માટે સદ્ સત્ વિવેકરૂપી અંકુશથી
(શુભ વિચારોથી ) વશ કરી શકાય છે. ૨. નીતિજ્ઞ પુરૂએ શાસ્ત્ર અને લેકવ્યવહારને અનુકૂળ વાણી અને વર્તન
રાખવું આવશ્યક છે. ૩. અશિક્ષિત અને જડ અશ્વ તેના સવારને જેમ શત્રુરૂપ નીવડે છે, તેમ
છાચારી ઇંદ્રિય અને મન પણ શત્રુરૂપ જ નીવડે છે. ૪. ઘેડા જોડેલ રથ પણ જેવી રીતે સારથી વગરને નકામો થઈ પડે છે
તેવી રીતે ઇઢિયે કે જેની સાથે મન નથી જેડાયું તે કઈ પણ રીતે શુભ કે અશુભ કરી શકતી નથી.
છીએ. આપણી અંદર જ્યાં સુધી આવા પ્રકારની ગંદકી ભરેલી હશે ત્યાં સુધી આપણે પવિત્ર નહિ થઈ શકીએ, આપણું કાર્યો પવિત્ર નહિ થઈ શકે તેમજ આપણા વિચારો પવિત્ર નહિ થઈ શકે. કેઈપણ આત્મકલ્યાણ ઈચ્છનારને માણસ એને જીત્યા વગર કશું પણ કરી શકતો નથી. એના પર વિજય પ્રાપ્ત કરે એ કે સહેલી વાત નથી તે પણ અભ્યાસ કરતાં કરતાં શું નથી થઈ શકતું ? શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતામાં કહ્યું છે કે
असंशयं महाबाहो मनो दुनिग्रहं चलम् ।
અસ્થાન તું #જોય! વૈરાગ્યે જ ja a સાંસારિક બધા પ્રભો , બધી કામનાઓ, ભેગો વિગેરેથી સર્વથા વૈરાગ્ય અને ભગવદ્ પ્રેમમાં હંમેશા નિમગ્ન રહેવાનો હંમેશા અભ્યાસ કરતા રહે. બસ, તમારા વિચારો પોતાની મેળે પવિત્ર થઈ જશે, કામનાઓને અંત આવી જશે, મન કાબુમાં આવતું જશે અને સચિદાનંદના ચરણોમાં દિનપ્રતિદિન પ્રેમ વધતો જશે. વિચારોને પવિત્ર રાખવાનું આ સર્વોત્તમ સાધન છે.
ઈતિ.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૫
સોનેરી સુવાક્યો, ૫. કેળવાયેલા અશ્વ પર બેસવાથી જેમ કોઈ જાતનું નુકશાન થતું નથી
તેમ કેળવાયેલી ઇન્દ્રિયોથી અશુભ થવા સંભવ નથી. ૬. અહંકારરૂપી મદઝરતા માતંગ ઉપર બેઠેલા પુરૂષ આ ન્નતિ કરી
શકતા નથી. ૭. મહાન પુરૂષો વાણીરૂપી અમૃતનો ગમે તે બહેળે ઉપયોગ કરે
તે પણ તેની મહત્તા ( વીર્યબલ) ઘટે નહીં. ૮. જેમ હર્ષાવેશમાં વેદના જણાતી નથી તેવી જ રીતે શક(દુઃખ)માં
પણ તથાવિધ વેદના જણાતી નથી. ૯. મનને તાપ અમૃતવૃષ્ટિથી પણ શાંત થતું નથી. તેની શાંતિ માટે જે
કાંઈ ઉપાય હોય તે ફક્ત સદ્ સત્ વિવેકબુદ્ધિથી તેને સમજાવવું જોઈએ. ૧૦. ચંદન જેવા શીતળ ઝાડના લાકડાને પણ જે આપસમાં ઘસવામાં
આવે તો અગ્નિ ઉત્પન્ન થાય છે, માટે કેઈને પણ પ્રમાણ કરતાં વધારે
કસવા નહીં, કારણ તેમ કરવાથી લાભને બદલે હાની જ થાય છે. ૧૧. જે ભૂમિમાં મહાન પુરૂષે રહ્યા હોય તે ભૂમિ પણ ખરેખર પતિને
પાવન કરનારી છે ( ત્રિવિધ તાપને હરનારી છે.) ૧૨. સતપુરુષે દરેક જણ પ્રત્યે સમભાવ રાખીને ઉપદેશ આપે છે, છતાં
દરેક જણ પોતપોતાની યોગ્યતા પ્રમાણે સાર ગ્રહણ કરે છે–કરી શકે છે. ૧૩. વાસ્તવિક ત્યાગ વસ્તુના ત્યાગમાં નથી પરંતુ વસ્તુ પરત્વેના મમત્વને
- ત્યાગ તે જ ખરો ત્યાગ છે. ૧૪. સમુદ્રમાં જેમ નદીઓ આવીને મળે છે તેવી રીતે શક્તિવંત પુરૂષોને
સર્વ પ્રકારની લક્ષ્મી દાસીની જેમ સ્વયમેવ પ્રાપ્ત થાય છે. ૧૫. જેઓ સ્વભાવથી જ વિનીત છે તેને આપવામાં આવેલ ઉપદેશ(જ્ઞાન)
સારી દિવાલમાં કુશળ કારીગરને હાથે થયેલા ચિત્રામણ જેવું ચિરંજીવ
નીવડે છે. ૧૬. જેમને મૃત્યુને-તમને–અંધકારને જીતવા ઈચ્છા હોય તેમણે પંચેન્દ્રિ
યના વિષયને વિષ જેવા જાણીને છોડી દેવા અને ક્ષમા, આર્જવ,
દયા, બ્રહ્મચય અને સત્યના ઉપાસક થવું. ૧૭ પાપી માણસ પુન્યને ઓળખતે પણ ન હોય ત્યાં સુધી ઠીક છે, પણ
જ્યારે પુન્યને ઓળખે, પાપને ખરાબ છે તેમ જાણે અને છતાં તેવું વર્તન રાખે તો દશગણું પાપ વધે છે
અ પૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આની શnલ્લીke I
=======
==
=
=
ન જાય
૧. જેને ગરબાવળી ( ગહુલી સંગ્રહ સાથે) પંડિત ચંદુલાલકૃત-શેઠ શ્રી માણેકલાલભાઈ ચુનીલાલની આર્થિક સહાયથી. પ્રકાશક -શેઠ શ્રી કાન્તિલાલ ચુનીલાલ. ચોથી આવૃત્તિ. કિંમત ચાર આના. આ સંગ્રહના કર્તા સીનેરનિવાસી પંડિત ચંદુલાલભાઈ જૈનધર્મનું સારૂં જ્ઞાન ધરાવે છે. તેમની આ કૃતિ સાદી અને સરલ છે. જેથી આવૃતિ તે જ તેની ઉપયોગિતા જણાવે છે.
૨. અધ્યાત્મ પદ્માવળી ભાગ ૧ લો. પ્રકટ કર્તા-શ્રી જૈન પ્રચારક મંડળબોટાદ. મુનિરાજ શ્રી નવિજયજી મહારાજની આ કૃતિ છે. અંદરના પદ્યો વાંચતાં જડચેતનના ભેદો અને વ્યવહાર નિશ્ચયનું સ્વરૂપ બહુ સરલ ભાષામાં આપ્યું છે. કર્તા મુનિરાજશ્રી શાસ્ત્ર અભ્યાસી અને વિદ્વાન હોય તેમ જણાય છે. પદો વાંચવા-મનન કરવા જેવા છે.
૩. સુભાષિત પદ્ય- રત્નાકર ભાગ ત્રીજ–સંગ્રાહક અને અનુવાદક-મુનિરાજ શ્રી વિશાળવિજયજી મહારાજ, સમાલોચનાર્થે અમને મળેલ છે. જેને પ્રથામાંથી સુંદર સુભાષિતો અન્ય ગ્રંથોનાં સંગ્રહ સહિત અનુવાદ સાથે. આ ગ્રંથમાં વિદ્વાન મુનિરાજ વિશાળવિજયજી મહારાજે કયો શ્લેકે કયાંથી લેવામાં આવેલ છે તેની નોંધ પણ સાથે આપી એક સાહિત્ય તરીકે ગ્રંથ તૈયાર કર્યો છે. આવી જાતને–આવી રીતનો સંગ્રહ ભાગ્યેજ જોવામાં આવેલ છે. ચારહાર ક્લેકાના ચાર ભાગ તૈયાર કરવાના હોવાથી આ તેનો ત્રીજો ભાગ શુદ્ધ અને સુંદર રીતે પ્રકટ થયેલ છે. પ્રાતઃ સ્મરણીય શ્રી વિજયધર્મસૂરિશ્વરજીના વિદ્વાન પરિવાર મંડળના આ એક વિદ્વાન મુનિશ્રીના હાથે તૈયાર થયેલ ગ્રંથ હોઈ મનનપૂર્વક વાંચવા યોગ્ય છે. ગુરૂરાજની જેને ગ્રંથમાળાનું આ ૩૮ મું પુસ્તક છે. પ્રકાશકદીપચંદજી બાંઠીયા. મંત્રી. ઈટા શરાફ. મુ. ઉજજેન. આર્થિક સહાય શેઠ વાડીલાલ પુનમચંદ. રાધનપુર કિંમત રૂા. ૧-૪-૦ પ્રકાશકને ત્યાં મળશે.
૪. શ્રી પ્રશસ્તિ સંગ્રહ-સંપાદક-શાહ અમૃતલાલ મગનલાલ. પ્રકાશક-શ્રી દેશવિરતિ ધર્મારાધક સમાજ, જૈન વિદ્યાશાળા.-અમદાવાદ. મૂલ્ય રૂા. પાંચ. શેઠ કસ્તુરભાઈ
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૨૦૭ લાલભાઈ તરફથી અભિપ્રાય માટે ભેટ મળેલ છે. સંવત ૧૯૮૬ ના પોશ વદિ ૧૩ ના રાજ શ્રી જેને સાહિત્ય પ્રદર્શન જુદા જુદા બાર વિભાગોમાં રાજનગર શહેરમાં ભરવામાં આવ્યું હતું. જે કાર્ય પ્રથમ હતું. આવા પ્રદર્શને મુખ્ય મુખ્ય શહેરોમાં દર વર્ષે ભરાવાળ જૈન દર્શન માટે જરૂર છે કે જેનાથી જૈન દર્શનની પ્રાચીનતા-ગૌરવતા વૃદ્ધિ થાય છે. આ પ્રદર્શનની પૂર્ણાહુતિ થતાં જૈન ધર્મના સાહિત્ય દ્વારા જૈન અને ભારતવર્ષના ઇતિહાસ ઉપર પ્રકાશ પાડવા આ પ્રશસ્તિ સંગ્રહ ગ્રંથ, અને પ્રદર્શન સર્વ સંગ્રહ બે ગ્રંથે પ્રકટ કરવા પ્રદર્શનની કાર્યવાહક કમીટીને ઈચ્છા થવાથી આ ગ્રંથ પ્રથમ પ્રકટ થયા છે. જુદા જુદા ભંડારાના તાડપત્રીય અને હસ્તલિખિત પ્રતો-ગ્રંથની પ્રશસ્તિઓ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવી છે. જૈન ઇતિહાસ કે ભારતવર્ષને ઈતિહાસ તૈયાર કરનારને પ્રશસ્તિઓની નોંધ એ ઈતિહાસ માટે સત્ય પુરાવે છે અને તે વિના સાચો ઈતિહાસ રચી શકાય નહિ જેથી આ પ્રશસ્તિ સંગ્રહ ગ્રંથ ઈતિહાસ માટે જરૂર ઉપયોગી સાધન તૈયાર થયું છે. હજી હિંદના જે શાનભંડારોમાંહે જ્યાં જ્યાં જે જે ગ્રંથ હોય તેની પણ પ્રશસ્તિ સંગ્રહ આવા ગ્રંથરૂપે પ્રકટ થવાની આવશ્યકતા જોઈએ છીએ. પ્રકટકર્તા સંસ્થા આ કાર્ય પિતાથી શરૂ કરે તેમ ઈરછીયે છીયે. પ્રયત્ન પ્રશંસા પાત્ર છે. તેમજ ઇતિહાસકર્તા માટે આવશ્યક અંગ છે. તેમ જૈન લાઈબ્રેરીઓ જ્ઞાનભંડારે પણ સંગ્રહવા યોગ્ય છે. પ્રશસ્તિ સંગ્રહના પાછળના ભાગમાં પ્રશસ્તિઓમાં આવેલ સંવત, ગ્રામ, નગર તથા રાજા મહારાજાઓના ગછ પક્ષાદિ, આચાર્યાદિ, સાધ્વીજીએ, શ્રાવકકુલ ગાત્રાદિ, શ્રાવક, શ્રાવિકાઓ કે જે જે આ પ્રશસ્તિ સંગ્રહમાં આવેલા છે તેનું કકકાવારી પ્રમાણેનું લીસ્ટ તેના કયા પાને અને કયા નંબરની પ્રતમાં છે તે અનુક્રમે બે વિભાગ–પ્રથમ તાડપત્રીય સંગ્રહ, બીજ વિભાગમાં હસ્તલિખિત પ્રતના વિભાગમાં, પરિશિષ્ટ તરીકે પાછળના ભાગમાં આપી ઘણી જ સરલતા ઇતિહાસ રચનાર અને જિજ્ઞાસુ માટે કરી આપી છે. જૈન સાહિત્ય પ્રકાશનમાં આ ગ્રંથથી એક ઉપયોગી અને આવશ્યક સાહિત્ય ગ્રંથને ઉમેરો થયો છે.
પ. હેમચન્દ્ર-વચનામૃત-સંપાદક અને સંગૃહીત-મુનિ શ્રી જયંતવિજયજી. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીએ રચેલ શ્રી ત્રિ િશલાકા પુરૂષ ચરિત્રના દશ પર્વોમાંથી સંગ્રહીત કરેલા આ વચનામૃતો છે કે જે બાલજી, વિદ્વાને, ઉપદેશક, વક્તાઓ, વ્યાખ્યાનકાર વગેરેને અતિ ઉપયોગી સંગ્રહ છે. મૂળ કે કે સૂત્ર સાથે વિદ્વતાપૂર્ણ અનુવાદ આપીને સંપાદક મુનિ મહારાજે ગુજરાતી ભાષાના જાણકાર ઉપર પણ ઉપકાર કરેલો છે. આ તેનો ત્રીજો ભાગ છે. આ ગ્રંથને માટે વિશેષ લખવા કરતાં તે મનનપૂર્વક વાંચી જવા સૂચવીયે છીયે. અમૂલ્ય પ્રયત્નવડે તૈયાર કરેલ મહાપુરૂષની પ્રસાદિરૂપ આ ગ્રંથ તૈયાર કરી પ્રકાશમાં લાવવા માટે સંપાદક મહારાજશ્રીએ જૈન સમાજ પર ઉપકાર કર્યો છે,
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ ત
મા
ન
સ
મા
ચા ૨.
પંજાબ દેશ તરફ વિહાર કરતા આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજે પોતાના સુશિષ્યો અને પ્રશિષ્યો સહિત ઉમેદપુર શ્રી પાર્શ્વનાથ વિદ્યાલયમાં પધાર્યા હતા. ત્યાં ગઈ ફળ શુદ ૧૦ના રોજ પ્રતિષ્ઠિત કરવાના જિનબિંબની અંજનશલાકા એ પવિત્ર મહાપુરૂવ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીએ કરી હતી અને ત્યાંથી પંજાબ તરફ વિહાર કરી ગયા છે.
(મળેલું.)
- પંજાબના યાત્રિક સંઘનો સત્કાર. ગુજરાનવાલાથી આશરે સવાસે યાત્રિકોને એક સંઘ તા. ૧૩મીના રોજ શ્રી સિદ્ધાચજી પધારતાં મોતીસુખીયાના ધમ શાળામાં રાધનપુર નિવાસી શેઠ કાંતિલાલભાઈ ઇશ્વરલાલ તરફથી તે શ્રી | સુચના મુજબ આ સભાના સેક્રેટરી વગેરે એ પાલીતાણા જઈ સ્વામીવાત્સલ્ય વગેરેથી પંજાબ શ્રી સંઘને સારો સત્કાર કર્યો હતે.
કિંમત આઠ આના. મળવાનું સ્થળ અને પ્રકાશક-દીપચંદજી બાંડીયા. શ્રી વિજયધર્મસુરિ જન ગ્રંથમાળા. છોટા શરાફા-ઉજ્જૈન (માળવા.)
શ્રી મુંબઈ માંગરોળ જૈન સભા-વાર્ષિક સામાન્ય સભાને હેવાલ
સં. ૧૯૯૨-૯૩ ને રિપોર્ટ. અંતળીશ વર્ષથી ચાલતી આ સંસ્થા જેમાં કે કેળવણી આપનારી મુંબઈના જૈન સંસ્થામાં આ સંસ્થા લાંબા વખતથી મોખરે છે. વ્યવસ્થિત અને ધારાધોરણને અનસરી કન્યા કેળવણી જૈન કન્યાશાળાથી ચલાવે છે. ઘણા શ્રીમતે, સભ્યો, કાર્યવાહકે લાગણીવાળા હોવા છતાં હજી આ સંસ્થા-કન્યાશાળા માટે મકાન અને તેને હાઇસ્કુલના સ્વરૂપમાં ફેરવવા માટેની તેની કમીટીની માંગણી જરૂરીયાતવાળી હાઈ મુંબઈના જૈન શ્રીમંતોએ પહેલી તકે તે માટે આર્થિક મદદ આપી તે આવશ્યકતા પૂરી પાડવાની જરૂર છે. હિસાબ વગેરે વ્યવસ્થિત છે-અમે તેની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભાઇ વૃજલાલ ભુરાભાઇનો સ્વર્ગવાસ, ભાઈ વૃજલાલ છેલ્લા વીશ વર્ષથી આ સભાના સભાસદ હતા. તેઓએ આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં ઘણાં વર્ષ પ્રીન્ટર તરીકે કામ કર્યું હતું. ત્યારબાદ મહોદય પ્રેસની શરૂઆતથી તેઓ ત્યાં પણ કેપેઝ ખાતાના પ્રીન્ટરના સ્થાન ઉપર હતા. તેઓ પ્રેસ ખાતાના બહાળેા અનુભવ ધરાવતા હતા. અને સ્વભાવે શાંત, મીલનસાર, માયાળુ અને ધમમાં શ્રદ્ધાવાળા હતા. ફક્ત એક અઠવાડીયાની માંદગી ભોગવી ફાગણ સુદી ૧ ને ગુરૂવારના રોજ સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તેમના અવસાનથી એક લાયક સભાસદની અમોને ખોટ પડી છે. જેથી અમો અમારી દીલગીરી જાહેર કરવા સાથે તેમના કુટુંબને આશ્વાસન આપીએ છીયે.
નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રંથા. ૧ શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત.
રૂા. ૮-૨-૬ ૨ શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ
se
રૂા. ૦-૧૦-૦ ૩ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર ,, ,, ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને
અક્ષરોવાળી બુક. (શ્રી જૈન એજ્યુકેશન બડે જૈન પાઠશાળાએ
| માટે મંજુર કરેલ ). રૂા. ૧-૪-૦ રૂા. ૧-૧૨-૦. ૪ શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમે ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. ૦૨-૦ ૫ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્ભાશાહ, ચરિત્ર પૂજા સાથે. ફા ૦-૪-૦ ૬ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. (ભાષાંતર )
| રૂા. ૦-૧૦-૦ ૭ શ્રી વીશ સ્થાનક પદ પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન, યંત્ર, મંડળ વગેરે સહિત ).
રૂા. ૦–૧૨–૦
છપાતાં મૂળ ગ્રંથે. १ धर्माभ्युदय ( संघपति चरित्र.) २ श्री मलयगिरि व्याकरण. ३ श्री वसुदेवहिडि श्रीजो भाग ५ पांचमो छटो का ग्रन्थ. ६ श्री वृहस्क प भाग ४
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ભાઈ વૃજલાલ ભુરાભાઇનો સ્વર્ગવાસ, ભાઈ વૃજલાલ છેલ્લા વીસ વર્ષથી આ સભાના સભાસદ હતા. તેઓએ આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં ઘણાં વર્ષ પ્રીન્ટર તરીકે કામ કર્યું હતું. ત્યારબાદ મહોદય પ્રેસની શરૂઆતથી તેઓ ત્યાં પણ કેપેઝ ખાતાના પ્રીન્ટરના સ્થાન ઉપર હતા. તેઓ પ્રેસ ખાતાના બહાળેા અનુભવ ધરાવતા હતા. અને સ્વભાવે શાંત, મીલનસાર, માયાળુ અને ધમમાં શ્રદ્ધાવાળા હતા. ફક્ત એક અઠવાડીયાની માંદગી ભોગવી ફાગણ સુદી 1 ને ગુરૂ વારના રોજ સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તેમના અવસાનથી એક લાયક સભાસદની અમોને ખોટ પડી છે. જેથી અમો અમારી દીલગીરી જાહેર કરવા સાથે તેમના કુટુંબને આશ્વાસન આપીએ છીયે. નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રંથે. 1 શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત. રૂા. 8-2-6 2 શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ , રૂા. 0-10-0 3 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર ,, ,, ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને અક્ષરોવાળી બુક. (શ્રી જૈન એજ્યુ કેશન બડે જૈન પાઠશાળાએ | માટે મંજુર કરેલ ). રૂા. 1-4-0 રૂા. 1-12-0. 4 શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમે ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. 0-2-0 5 શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્ભાશાહ, ચરિત્ર પૂજા સાથે. ફા 0-4-0 6 શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. (ભાષાંતર ) - રૂા. 0-10-0 7 શ્રી વીશ સ્થાનક પદ પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન, યંત્ર, મંડળ વગેરે સહિત ). રૂા. 0-12-9 છપાતાં મૂળ ગ્રંથે. 1 धर्माभ्युदय ( संघपति चरित्र.) 2 श्री मलयगिरि व्याकरण. 3 श्री वसुदेवहिडि श्रीजो भाग 5 पांचमो छटो कान-थ. 6 श्री बृहस्क प भाग 4 For Private And Personal Use Only