________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમ્યગ જ્ઞાનની ચી.
૧૩૭ તલ્લીન થયેલી બુદ્ધિમાંથી અનિષ્ટ તત્વનું સર્વથા ઉમૂલન થાય છે. આત્માનું પરમ કલ્યાણ થાય એવી રીતે પ્રવર્તમાન બુદ્ધિમાંથી અનિષ્ટ ત સાવ નાબૂદ થાય છે. આત્મ-કલ્યાણના ઉચ્ચ પંથે સંચરેલી બુદ્ધિમાં, અનિષ્ટ તાનું અસ્તિત્વ રહેતું જ નથી.
બુદ્ધિનો યથાયોગ્ય ઉપયોગ કર્યા વિના શ્રદ્ધાની પ્રાપ્તિ અશક્ય થઈ પડે છે. બુદ્ધિના યથાર્થ ઉપગથી જ સુશ્રદ્ધાની સંભાવના રહે છે. સંશ
નું છેદન એ બુદ્ધિથી જ શક્ય હોવાથી બુદ્ધિદ્વારા જ શ્રદ્ધાની પ્રાપ્તિ થઈ શકે એ સમજવાની ખાસ આવશ્યકતા છે. શ્રદ્ધાની પરિણતિમાં બુદ્ધિ પ્રમાણ ( પ્રમાણભૂત ગણાતાં ધર્મ-મંતવ્ય ) કરતાં પણ વિશેષ ઉપયુક્ત થઈ પડે છે. પ્રમાણનું ક્ષેત્ર વ્યાપક નથી. પ્રમાણેથી ચિત્તનું ચિરસ્થાયી સમાધાન નથી થતું. જે તે પ્રમાણુનું રહસ્ય, મહત્તવ અને વિશ્વમનીયતા યથાર્થ રીતે પ્રતીત થાય છે તે પછી જ જે તે પ્રમાણનો સ્વીકાર સામાન્ય રીતે થાય છે. આથી પ્રમાણેથી દરેક શંકાઓનું નિરસન નથી થઈ શકતું. પ્રમાણે સર્વ રીતે આધારભૂત નથી થઈ શકતા. હમેશાં પ્રમાણે ઉપર જ આધાર રાખવો એ યુકત નથી. એકલા પ્રમાણે ઉપર આધાર રાખનાર મનુષ્યની સ્થિતિ વાલુકા (રેતી) ઉપર નિર્માણ કરેલાં ગૃહ જેવી થઈ પડે છે. કોઈ મહાપુરુષ કે ધર્મ-સંસ્થાપકના પ્રમાણભૂત ગણાતાં વચને કે આજ્ઞાનું વિશ્વાસપૂર્વક સંપૂર્ણ પાલન અનેક રીતે તીવ્ર મતભેદનું કારણ થઈ પડે છે એ જોતાં પણ પ્રમાણે ઉપર જ આધાર રાખીને બેસી રહેવું એ ઈષ્ટ નથી. મનુષ્ય બુદ્ધિને પણ ઉપયોગ કરવો જોઈએ. પ્રમાસેથી પ્રાપ્ત થતો સંતોષ પ્રાય: વાસ્તવિક હોતો નથી. પ્રમાણેનાં પાચન વિના પ્રમાણે ઉપયુક્ત અને હિતકારી નથી થતાં એ સત્ય, પ્રમાણમાં નિરતિશય શ્રદ્ધા રાખનારા મનુષ્યોએ ખાસ સમજવાની જરૂર છે. જ્ઞાન તેનાં પાચન વિના નિરર્થક નીવડે છે તેમ પ્રમાણે પણ પાચન વિના નિરર્થક જ રહે છે. જ્ઞાનની જેમ પાચન વિના પ્રમાણેની સ્વકીયતા શક્ય નથી. પ્રમાણુનું પાચન થઈ શકે તો જ તે મનુષ્યનું પોતાનું બને છે. કેઈ બીજે મનુષ્ય આહાર ગ્રહણ કરે તેથી એક મનુષ્યને કશોયે ફાયદો થતો નથી. મનુષ્ય પિતાનાં જ હિત માટે આહાર લે છે ત્યારે જ તે તેને ફલદાયી નીવડે છે. ગમે તેટલે આહાર બીજે મનુષ્ય કે તેથી એક મનુષ્યને શો કાયદે? આ જ પ્રમાણે જ્ઞાનનું સમજી લેવું. બીજાનાં જ્ઞાનથી મનુષ્યને કશોયે લાભ થત, જ્ઞાનની સ્વયંપ્રાપ્તિથી જ જ્ઞાન કલ્યાણુકર થઈ પડે છે.
For Private And Personal Use Only
