________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૪
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ,
શાસ્ત્રોમાં તો દાનના સુપાત્રદાન, અલાયદાન, અનુકંપાદાન, કીર્તિદાન અને ઉચિતદાન એમ પાંચ પ્રકારે કહેલા છે, તેમાં પણ દુનિયામાં અપાતા સર્વ દાનનો સમાવેશ થાય છે.
૧. વધ, બંધનાદિકથી ભયભીત થયેલા જીવોને તેમના પ્રાણને બચાવી નિર્ભય કરવા તે અભયદાન કહેવાય છે. અને તેનાથી લાંબું આયુષ્ય, નિરોગી શરાર, ઉત્કૃષ્ટ રૂ૫ અને કીતિને સંપાદન કરે છે.
વિઘોની શાંતિ માટે કરેલી હિંસા તે પણ વિન્ન કરનારી જ છે, તેમજ કુલાચારની બુદ્ધિથી કરેલી હિંસા કુલનો નાશ કરનારી છે, જેથી અભયદાનરૂપ ધર્મના આરાધનથી ઘણા મનુષ્યો મોક્ષમાં ગયા છે. શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુનું દષ્ટાંત તે માટે મશહૂર છે.
૨. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર તથા તપ, ક્ષમા, શીલ, સંયમ વગેરે ગુણોને ધારણ કરવામાં પાત્રરૂ૫ તે સુપાત્ર કહેવાય છે અને તેઓને આપેલું દાન સુપાત્રદાન કહેવાય છે. જિનપ્રાસાદમાં, ઉત્તમ સાધુઓને ઉપયોગમાં આવતી વસ્તુઓ વહોરાવવામાં, ન્યાયથી ઉપાર્જન કરેલ લક્ષમી ઉદાર મનથી આપનારને છેવટે મેક્ષ મળે છે. શાલિભદ્રની જેમ વૈભવલક્ષ્મી મળે છે અને તેથી તીર્થકર ચક્રીની પદવી પણ પ્રાપ્ત થાય છે. સતી ચંદનબાળાએ વીર પ્રભુને દાન દેવાથી તે જ ભવમાં મોક્ષ પ્રાપ્ત કરેલ છે..
૩. દીન, દર્દી તથા દુબળ રોગી વગેરે જીવોને પાત્રાપાત્રની વિચારણા કર્યા સિવાય જે દયાથી વસ્ત્ર, અન્ન, ઔષધ વગેરે આપવું તે અનુકંપાદાન કહેવાય છે. શુદ્ધ ધમપણું દયાથી શોભતું હોવાથી આ દાન દેવું જ જોઈએ. તેના પર જગડુશાહ, વિક્રમરાજા વગેરેના ચરિત્રો મોજુદ છે. દાનનો એ ત્રીજો પ્રકાર છે.
૪. અવસર આવે યોગ્ય પરિણાને, દેવ ગુરુના સમાગમ વખતે, મંદિર ચણાવવા અને પ્રતિષ્ઠાના સમયે વધામણ આપનારને તેમજ કાવ્યકથાદિ સંભળાવનાર ઉત્તમ કવિ આદિને દાન આપવું તે ઉચિતદાન કહેવાય છે. તેના જગતમાં યશ, કીતિ વધે છે, શાસનની પ્રશંસા વધે છે. તેના વિક્રમ રાજા ભોજ રાજા ને ધનપાળ કવિના દષ્ટાંતે પ્રસિદ્ધ છે.
પ. પોતાના કુળ, વંશ, રૂપ, વિદ્યા, ગુણ આદિકના વર્ણન માટે જે ભાટ, ચારણ, ગવૈયા, માગણ આદિકને જે દાન દેવું તે કીર્તિદાન કહેવાય છે. તેના ઉપર વિમળશાહનું ચરિત્ર જાણવા જેવું છે.
એ પાંચ દાનોમાંથી અભય અને સુપાત્રદાનથી મોક્ષ થાય છે તેમજ અનુકંપાદાન, ઉચિતદાન તથા કીર્તિદાનથી ભોગાદિક પણ મળે છે, માટે વિવેકી મનુષ્યએ સર્વ પ્રકારે દાન ધર્મનું આરાધન કરવું.
આમવલભ.
નક
For Private And Personal Use Only
