________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સજન દુર્જનના લક્ષણે.
૧૪૧ સજન એ તો ગમે તેવા સંજોગોમાં પણ સજજન જ રહે છે, પરંતુ દુર્જનને પોતાના જાતિસ્વભાવ ઉપર જતાં વાર લાગતી નથી.
બની શકે તો એવા દુર્જનના પડછાયાથી પણ છેટુ રહેવું સારું છે, પરંતુ કદાચ તેવાના પનારા પડ્યા હોય તો તેની ભંભેરણીથી અલિપ્ત રહેવું. અને તેની કહેલી વાતમાં સત્યાંશ કેટલો છે એ જાણવા માટે તે વાતની યથોચિત બાદબાકી કરીને જ નિર્ણય બાંધવો.
કાતર જેવા દુર્જન પુરુષો વિષે તો આપણે વિચાર્યું, પણ ભાંગેલાને સાજા કરનારગુટેલાને સાંધી એક કરનારને પણ વિચાર કરવો પડશે.
સેય બીચારી શરીરે નાની છે, પરંતુ કાર્ય મહાન કરે છે. જયારે કાતર ભૂલાંગી હોવા છતાં કાર્ય અયોગ્ય કરે છે. પાતળી એવી ય બે ત્રટેલ કપડાને એકત્ર કરી સાંધી આપે છે અને એ રીતે ઐક્યતાના મહાન સિદ્ધાંતને તે અનુસરે છે, પરંતુ એકલી સોય પણ પૂર્ણ રીતે કાર્યસાધક નીવડતી નથી. દોરા વિનાની એકલવાઇ સોય શું કરી શકે ? તે જ્યાં સુધી કપડામાં હોય ત્યાં સુધી થોડા ભાગને તે સંલગ્ન ભલે રાખે, પરંતુ એ રીતે કામ આગળ ન જ વધે તે સ્વાભાવિક જ છે.
વસ્ત્રને સાંધવામાં, પુસ્તકને એકત્ર રાખવામાં સોય આગળ ચાલે છે ખરી, પણ ખરું કામ તેની પછવાડે ચાલનાર દરે કરે છે. પિતાના દેહનું ઐક્યતામાં બલિદાન આપીને-સમર્પણને મહામંત્ર કહેવા કરતાં કરી બતાવીને તે એકત્રતા સ્થાપે છે. આપણે મુક્તકંઠે કહેવું જ પડશે કે બે સધેિલા વસ્ત્રને કે છૂટા થયેલા ચેપડીના પાનાઓને એક સ્થાને યોજવાનું બધું માન દોરા ભાઈને ઘટે છે.
સજજનો સોય-દોરા જેવા હોય છે. અન્યનું હિત કરવામાં જ તેના ત્રિકરણ યોગો પરોવાયેલા હોય છે. કેટલાક સજજનો સંગના અભાવે સોયની માફક આગળ ચાલીને પણ સ્વ-પર હિતના કાર્યોમાં રક્ત હોય છે. જ્યારે કેટલાક સજજનો અન્યની પ્રેરણાથી દોરાની માફક જાતિભોગ આપી સ્વપરહિત-સ્વારકલયાણ-સ્વપરશાન્તિની સાધના કરે છે.
જે સોય–દેરાની માફક સજજન બની શકાય તે તો ઉત્તમ વાત છે, પહેલા નંબરની વાત છે, પરંતુ જો તેમ ન જ બનતું હોય તો કદી પણ કાતર સ્વરૂપી દુર્જનનું કાર્ય તો ન જ કરવું. એ માણસાઈનું પ્રથમ લક્ષણ છે. આપણે ઉપર જોઈ ગયા છીએ કે –
કાતર કાપી જુદા કરે, સોય કરે સંધાન." માટે કોઈને ભિન્ન કરવામાં કુસંપનું સામ્રાજ્ય સ્થાપવામાં–કલાપને પ્રદીપ્ત કરવામાં—એવાં એવાં કાર્યો કરવામાં કોઈ પણ સુજ્ઞ જનનો ફાળે ન જ હોવો જોઈએ. અd !
રાજપાળ મગનલાલ હેરા.
For Private And Personal Use Only
