________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. |
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૪૫ થી ચાલુ )
અનુવ–વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ, આ જગતમાં સંસ્કૃતિરૂપી સિધુનો પાર પામવા માટે વિપરીત આચરણ કરનાર મનને વશીભૂત કરવા સિવાય અન્ય કશું સાધન નથી. તે જ પુરૂષ મોક્ષને અધિકારી થઈ શકે છે કે જે અશુદ્ધ વાસનાઓ તથા કામનાઓથી યુક્ત મનરૂપી સર્ષને વશીભૂત કરે છે.
જે આપણે મનને દુઃખ આપનાર અહંકારને નષ્ટ કરી દઈએ અને ઇંદ્રિયરૂપી રિપુઓ પર વિજય પ્રાપ્ત કરી લઈએ તે હમેશાં જાગૃત રહેનાર વાસના શાન્ત થઈ જાય છે.
ફૂટનીતિ ( દંભ), મિથ્યાચાર, દગો, લોભ અને તૃષ્ણ એ બધાનો ઘનિષ્ટ સંબંધ હોય છે. એ બધા એક જ પરિવારની વ્યક્તિઓ છે. ફૂટનીતિ લેભની સંતતિ છે મિથ્યાચાર દંભમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. મિથ્યાચારની સાથે જ દંભ રહે છે. તૃણું દંભની જનની છે. દંભ પિનાના પુત્ર મિથ્યાચારથી તથા પિતાના માતાપિતા–લેભ તથા તૃણાથી એક મિનિટ પણ અલગ નથી રહી શકતો.
જ્યાં સુધી વિષયેચ્છા હોય છે ત્યાં સુધી દ્રવ્યને લેભ પણ હોય છે. દ્રવ્ય વગર લેગ ક્યાંથી થઈ શકે ? દ્રવ્યને નિમિત્તે દંભ ધારણ કરવું પડે છે, જુઠું બોલવું પડે છે અને બીજાને ઠગવી પડે છે. ભેગની પ્રવૃત્તિ જ એનું મૂળ કારણ છે. ફૂટનીતિ અને મિથ્યાચાર એ બને લોભ તથા ષના જૂના મિત્ર છે.
સુખ તથા દુઃખ, સુંદરતા તથા અસુંદરતા સર્વ મનની મિથ્યા ક૯૫નાઓ છે. મન એક મિથ્યા ભ્રમાત્મક વસ્તુ છે, એથી મનની ભાવનાએ પણ મિથ્યા થશે. તે સર્વ મૃગતૃષ્ણા છે. જે કંઈ આપણને સુંદર લાગે છે તે બીજાને અસુન્દર લાગે છે. સુન્દરતા તથા અસુન્દરતા પરસ્પરાપેક્ષિત છે. ભારતવર્ષમાં એક એવું સ્થળ છે કે જ્યાં મટી ગર્દનવાળી છોકરીઓ અતિસુંદર ગણાય છે. તે સ્થાન ગર્દન મેટી બનાવવા માટે પ્રસિદ્ધ છે. કેઈની ગર્દન એવી નથી હોતી તે તે અત્યંત કદરૂપી ગણાય છે. આવી મૂઢતાથી યુક્ત માનવ-સ્વભાવની કલ્પના કરી શકે છે ? સુંદરતા કેવળ માનસિક ક૬૫ના છે. કેવળ સભ્ય પુરૂષ જ સુંદર આકાર-પ્રકાર, મનહર ગતિ તથા લલિત ભાવ વગેરે વિષયની વાત કરી
For Private And Personal Use Only
