Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સામાન
૫૦ ૩૬ મું. - કાર્તિક. અ ૪ છે.
પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
ભાવનગર.
વીર સં.૨૪૫૯ આત્મ સં'. ૩૭ વિ.સં.૧૯૮૯
મૂલ્ય રૂા. ૧)
૨૦ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧ શ્રી રત્નાકર પંચવિંશતિના ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ. ૨ શ્રી તીર્થંકરચરિત્ર.
૩ અમારી પૂ દેશની યાત્રા. ૪ ક પરિણામાદિની મૂકેલી રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ. ૫ આ૦ શ્રીવિજયવલ્લભસૂરિજીનું આત્મનિવેદન...
...
www.kobatirth.org
શ્રી પાવાપુરીજી સિદ્ધક્ષેત્ર. શ્રી ગિરનારજી સિદ્ધક્ષેત્ર.
વિષય–પરિચય.
હું મનનું રહસ્ય અને તેનું નિય ંત્રણ... ૭ પૂજનની સફળતા.
૮ વમાન સમાચાર
હું સ્વીકાર અને સમાલેાચના.
સાત
શ્રી ગૌતમસ્વામી. શ્રી પાવાપુરી જલમંદિર. શ્રી સમેત્તશિખરજી.
...ભગવાનદાસ મનસુખભાઇ મહેતા. ૩ મુનિશ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ. ૭૫ મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ. ૮૦
સદ્ શ્રી કપૂરવિજયજી ૨૦
...
...
...
...
કલકત્તાવાળાના વિવિધ રંગેાથી મનેાહર ફાટાઓ.
નામ
કીંમત.
શ્રી નેમનાથસ્વામીના લગ્નનેા વરધાડા. ૦-૧૨-૦
શ્રી મહાવીરસ્વામીનું સમવસરણ તથા શ્રેણિક રાજાની સ્વારી.
શ્રી ક્રેસરિયાજી મહારાજ. શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સેળ સ્વપ્ન શ્રી ત્રિશલા માતાના ચૌદ સ્વપ્ન. શ્રી સમ્મેતશિખરજી સિદ્ધક્ષેત્ર, શ્રી રાજગિરિ સિદ્ધક્ષેત્ર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાવિજય. વિઠ્ઠલદાસ મૂલચંદ શાહ. રા. ચેાકશી.
૦-૧૨-૦
-7-t
૦-૮-૦
૦-૮-૦
૦-૮-૦
-૬-૦
-૬-૦
૦-૬-૦
નવાં તે યા ર થયેલ.
...
ચિત્રાવળી સાનેરી માઇન્ડીંગ સાથે.
For Private And Personal Use Only
...
930
...
નામ.
કીંમત.
શ્રી છનદત્તસૂરિજી ( દાદા સાહેબ ) --0 છ લેશ્યા.
૦-૬-૦
મધુબિંદુ.
૦-૬-૦
શ્રી પાવાપુરીનુ જલમદિર.
૦=૪=
ચિત્રશાળા પ્રેસ પુનાવાળાના ફાટાઓ, શ્રી મહાવીરસ્વામી
૦-૮-૦
સમ્મેતાશખર તી
૮૩
૩૪ ૪ ૪
-૮-૦
૦-૮-૦
૦-૮-૦
૫
૨૮-૦
જમુદ્દીપના નકશા ર`ગીન.
=>。
નવતત્ત્વના ૧૧૫ ભેદના નકશા. રંગીન . ૦૧-૦
મળવાનું સ્થળ, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
ભાવનગર—આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચદ દામજીએ છાપ્યું.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| |
-रा श्री xis
| આ માનન્દ પ્રકાશ.
॥ वन्दे वीरम् ॥ बाह्यविषयव्यामोहमपहाय रत्नत्रयसर्वस्वभूते आत्मज्ञाने प्रयतितव्यम् , यदाहुर्बाह्या अपि-" आत्मा रे श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्य " इति । आत्मज्ञानं च नात्मनः कर्मभूतस्य पृथक् किश्चित् , अपि त्वात्मनश्चिद्रूपस्य स्वसंवेदनमेव मृग्यते, नातोऽन्यदात्मज्ञानं नाम, एवं दर्शनचारित्रे अपि नात्मनो भिन्ने । एवं च चिद्रूपोऽयं ज्ञानाद्याख्याभिरभिधीयते । ननु विषयान्तरव्युदासेन किमित्यात्मज्ञानमेव मृग्यते ? विषयान्तरज्ञानमेवह्यज्ञानरूपं दुःखं छिन्द्यात् । नैवम् , सर्वविषयेभ्य आत्मन एव प्रधानत्वात् , तस्यैव कर्मनिबन्धनशरीरपरिग्रहे दुःखितत्वात् , कर्मक्षये च सिद्धस्वरूपत्वात् ।।
___ योगशास्त्र स्वोपज्ञविवरण-श्री हेमचन्द्रसूरि. ||- > राशा | पुस्तक ३० । वीर सं. २४५९. कार्तिक. अात्म सं. ३७. १ अंक ४ थो.
શ્રી રત્નાકર પંચવિંશતિનો ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ.
(म..).. सवानास मनसुनमा मता मेम. भा. भा. स.
વસંતતિલકા વૃત્ત શ્રેયઃશ્રીના પરમ મંગલ કેલિધામ !
જેના પદે સુર–નરેંદ્ર કરે પ્રણામ; सन ! सौ मतिशयो युत !, प्रधान !
તું પામ ચિર જય જ્ઞાનકલાનિધાન ! આધાર હે ત્રિજગના ! કરૂણુવતાર !
દુર જન્મ-ગદના વળી વૈદ્ય સાર !
૧ કલ્યાણરૂપ લક્ષ્મી ૨ ક્રડાનું ગ્રહ. ૩ ભવરૂપ રેગ.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ હું મુગ્ધભાવ થકી તું પ્રતિ વીતરાગ !
વિજ્ઞાપના કંઈ કરૂં પ્રભુ ! વિજ્ઞ ! આજ. શું બાલ અત્ર યુત બાલલલા-વિલાસે,
વિના વિકલ્પ ન વદે નિજ તાત પાસે ? તેવી રીતે તુજ સમીપ કયું યથાર્થ,
નિજ આશય અનુશય સાથ નાથ ! દીધું ન દાન પરિશીલ્યું ન શાલિપ શીલ,
નહિં તપ અરે ! વળી મેં લગીર; ને શુભ ભાવ પણ આ ભવમાં થયે ના,
હે વિભુ ! ફેગટ જ હું ભમિયો અહેહ્યાં. ૪ હું નાથ ! કેધરૂપ અગ્નિથી દાઝીયો છું.
હું દુષ્ટ લોભરૂપ સર્પથી વંખિયો છું; હું પ્રસ્ત માન–મગરે ત્યમ બદ્ધ છું હું,
માયાની જાલ થકી, કેમ તને ભજું હું ? આ લોક તેમ પરમાં હિત મેં કર્યું ના,
લોકેશ ! લોકમહિં સુખ મને થયું ના; રે ! જન્મ મુજ સમને અહિં જિનનાથ !
નિજ કેવલ થયે ભવપૂરણુર્થક રે ! તુજ મુખ–શશિને લહીં લાભ ચારૂ,
સ્વામી ! મનો વૃત્તથી યુત ! ચિત્ત મારું; દ્રવ્યું નહિં રસ પ્રમોદતણો જ જેથી,
પાષાણુથી પણ કઠેર ગણું જ તેથી. ભારી ભવભ્રમથી દુષ્કર પામવું છે,
પામ્યો ત્રિરત્ન તુજ પાસથી દેવ ! હું તે; તે તો ગયું પ્રભુ ! પ્રમાદની નિંદકારા,
પિકાર કોની સમીપે કરૂં નાથ ! મારા. વૈરાગ્યરંગ મુજ તે પરવંચનાર્થે,
ધર્મોપદેશ ઈશ ! તે જ રંજનાથું ! ! વિદ્યાનું અધ્યયન તો થયું વાદ માટ ! ! !
રે ભાખું હાસ્યકર કેટલી નિજ વાત ? જ પશ્ચાતાપ. ૫ સુંદર, શાનિક. ૬ ભવનીપૂરણી અર્થે. ૭ સુંદર, મનગમતા. ૮ સભ્ય દર્શન–જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયી.
સ નાનવારિત્રાgિ માર્ગ: ( શ્રી તત્ત્વાથધિગમ સૂત્ર )
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
||
અગિઆર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ
શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
શ્રી જ્ઞાતાસૂત્ર. (ગતાંક પૃષ્ઠ ૫૪ થી શરૂ. )
તે કાલે તે સમયે અંગ નામે દેશ હતો, તેમાં ચંપા નામે નગરી હતી. તે ચંપા નગરીમાં ચંદ્રછાય નામે અંગરાજા હતા. તે ચંપાનગરમાં અરહન્નક વિગેરે અનેક સાથે ફરનારા વહાણવટીઓ રહે છે, જેઓ આઢય છે. યાવત્.... અપરિભૂત (અપરાજિત છે) તેમજ તે અરહન્નક શ્રમણે પાસક પણ હતે. જીવ-અજીવને જાણનાર હતા. વર્ણન.
ત્યારબાદ અન્યદાં કઈ દીન તે અરહન્નક વિગેરે સાથે સફર કરનારા વહાણવટીઓ એકઠા થતાં પરસ્પરમાં આ રીતે કથાલાપ થયે. ખરેખર આપણે ગણિમ ( શ્રીફળ વિગેરે ગણત્રીવાળી ચીજો) ધરિમ (તેલદ્રા) મેય (માનદ્રવ્ય) અને પરિઝેઘ (વસ્ત્રો, ઝવેરાત વિગેરે પરીક્ષાદ્રવ્ય) વસ્તુઓ લઈને વહાણવડે લવણસમુદ્ર ખેડ, એમ કહીને આ વાત પરસ્પરમાં કહે છે. સાંભળે છે. સાંભળીને ગણિમ વિગેરે વસાણને એકઠા કરે છે. ગા-ગાડાઓ તૈયાર કરે છે, શેભન તિથિ, કરણ, નક્ષત્ર, મુહુર્તમાં વિપુલ અશન, પાન, ખાદિમ, સ્વાદિમ તૈયાર કરાવે છે ભેજનકાલે મિત્ર જ્ઞાતિને જમાડે છે યાવતુ...પુછે છે, ગાડા ગાઓ જોડે છે. જેને ચંપાનગરના મધ્યમધ્યમાં થઈ જ્યાં ગંભીરપિત પટ્ટન (બંદર) છે ત્યાં આવે છે આવીને ગાડા-ગાડીઓને છેડે ઘે છે,
કીધું સદોષ મુખને પર નિન્દનાથી,
ને નેત્રને પરની નારી નિરીક્ષવાથી; ને ચિત્તને પરન હાનિની ચિન્તનાથી,
શું મારું અહિં થશે જિનનાથ ! આથી ? ૧૦ જે ખાધરી મદનની૧૦ પીંડના વગેથી,
વિડંબના સ્વ થઈ હું વિષયાંધલેથી; લજજાથી તે તમ સમીપ પ્રકાશી માને,
સર્વજ્ઞ સ્વામી ! સઘળું સ્વયમેવ જાણે. ૧૧ –(ચાલુ) ૯ ધરાય નહિ' એવી, તૃપ્ત ન થાય એવી. ૧૦ કામ.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
વહાણેને તૈયાર કરે છે, તેમાં ગણિમ યાવત.....ચારે પ્રકારની વસ્તુઓ ભરે છે; તેમજ ચોખા, કણક, તેલ, ગોળ, ઘી, ગેરસ, પાણી, માટલા, ઔષધ, ભેષજ, ઘાસ, લાકડા, ઢાંકણ, હથિઆરે અને બીજી વહાણુ સફરને યે 5 વસ્તુઓ વહાણમાં ભરે છે. સારા તિથિકરણ, નક્ષત્ર તથા મુહત્તમાં વિપુલ અશન વિગેરે તૈયાર કરે છે. કરીને મિત્ર-જ્ઞાતિને પૂછે છે અને જ્યાં ડંકે છે ત્યાં આવે છે.
ત્યારે તે અરહાન્નક યાવત્...વ્યાપારીઓને સગા-સંબંધીઓ યાવતુ.... તેવી સુંદર વાણીવડે અભિનંદન તથા પ્રશંસાપૂર્વક આ પ્રમાણે છેલ્યા
- હે આર્ય ! હે તાત! ( દાદા ) હે બંધુ ! હે મામા ! હે ભાણેજ ! તમે ભગવાન સમુદ્રથી રક્ષણ કરાતા ચિરકાળ સુધી છો. તમારું કલ્યાણ હો ! ફરીવાર જલદી ઈચ્છાઓ માફક મેળવી કૃતકાર્ય બની નિર્દોષપણે દરેકેદરેક પિતપોતાને ઘરે આવે એમ જેવા ઈચ્છીએ છીએ. એ પ્રમાણે કહેતા પિપાસાભરેલી અશુપૂર્ણ દ્રષ્ટિથી જોતા જોતા મુહૂર્ત સુધી ઉભા રહે છે.
- ત્યારબાદ પુષ્પબલિકમ સમાપ્ત થતાં સરસ લાલ ચંદનના ચપેટાવાળા થાપા દેવાયા, ધૂપ ઉખેવા, સમુદ્રને વાયુ પૂજાયે, મોટા લાકડાઓ-સ્ત યથાસ્થાને ગોઠવાયા, સફેદ વજા (સઢ) ઉંચી કરાઈ, સુંદર વાજિ 2 વાગવા લાગ્યા, સર્વે અનુકુલ શકુને લેવાયા, રાજાની આજ્ઞા લેવાઈ. આ દરેક વિધિ સાથે વ્યાપારીઓ ઉત્કૃષ્ટ સિંહનાદ ચાવતું.... અવાજવડે ઘુઘારવ કરતા મહાસમુદ્ર જેવા અવાજવડે તે ભૂમિભાગને શબ્દમય બનાવી, એક તરફથી, યાવતું...” વહાણ ઉપર ચડયા.
ત્યારે માગધ-ભાટ મંગલવચન બોલવા લાગ્યા. તે આ પ્રમાણે–તમે દરેકને સિદ્ધિ મળે, કલ્યાણપરંપરા પ્રાપ્ત થાઓ, સર્વ વિદને દૂર થાઓ. અત્યારે પુષ્ય નક્ષત્ર છે, વિજય મુહૂત્ત છે, આ ઉત્તમ દેશકાળ છે.
માગધનું આ રીતનું વાકય નીકળતાં હર્ષિત અને તુષ્ટ થએલા કુક્ષિધાર નાવિક, કર્ણધાર નિર્યામક, અન્ય નાવિકે તથા વહાણવટીઓ પોતપોતાના કાર્ય માં તૈયાર થઈ રહ્યા. ત્યારબાદ તે સામાનથી ભરેલા અને પુણ્યમુખ-પૂર્ણ મુખ વહાણેને બંધનથી છેડે છે, ત્યારે તે ના બંધનથી છૂટતાં વાયુના જોરથી પ્રેરાતા, ઉંચા સઢવાલા, પહોળી પાંખવાળા, ગરૂડપક્ષી હોયની શુ એવા ગંગા પાણીના તીણ મજાઓથી ધકેલાતા તથા મોટા જાઓ અને હલેસાઓથી ધસતા કેટલીક અહોરાત્રીએ લવણસમુદ્રમાં અનેક જન દૂર નીકળી ગયા. ત્યારે તે અરહન્નક વિગેરે વહાણવટીઓને લવણસમુદ્રમાં અનેક જન આગળ વધતાં અનેકવિધ સેંકડો ઉત્પાત દેખાવા લાગ્યા. તે આ પ્રમાણે –
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીતી કરચરિત્ર, અકાલે મેઘગર્જના, અકાલે વિજળી અને અકાલે વિદ્યુતના કડાકા, ક્ષણેક્ષણે આકાશમાં દેવ નાચે છે, એક મોટા પિશાચરૂપને જુએ છે, જેને તાડની જેવી જંઘા (સાથળ) છે, આકાશમાં લંબાએલા મોટા હાથે છે, શાહીમૂષક અને પાડા જે કાળો વર્ણ છે, ભમેઘ જેવો રંગ છે, લાંબા હોઠ છે, આગળના દાંત નીકળેલા છે, મુખમાંથી બહાર કાઢેલી બે જીભે છે, કપલના ભાગે ( શંખે ) મેઢામાં પેસી ગયા છે, ચીની જેવું ચપટું નાક છે, વિકારવડે ઘણી ટેડી ભૂવો ( ભવાં) છે, પતંગ જેવી ચળકતી લાલ આંખો છે, ત્રાસજનક આકાર છે, મોટી છાતી છે, મેટું પેટ છે, લાંબી કુખે છે, હસતું ચલાયમાન ઢીલું શરીર છે, જે તાલપિશાચ અનેકવાર નાચે છે, આશ્લેટન કરે છે, બોલે છે, ગાજે છે અને અટ્ટહાસ કરે છે; તથા નીલકમલ-શીંગાળી અને અતસીપુષ્પ સમાન રંગવાળી સુરધારા જેવી તરવાર લઈને સામે આવતો જણાય છે.
ત્યારબાદ તે અન્નક સિવાયના સાથે સફર કરનારા વહાણવટીઓ એ મેટા તાડપિશાચને જુએ છે, જેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે-તાડ જેવા સાથળો છે, આકાશમાં લાંબા મેટા હાથ છે, પુટેલું શિર છે, ભમરીને સમૂહ ઉંચા અડદના ઢગલા તથા પાડા જેવી કાલાશ છે, જળભર્યા મેઘ જે વર્ણ છે, સૂપડા જેવા નખે છે, ફાલ (પરપલપ્રમાણુ લેઢાનું તપેલું દિવ્ય ) જેવી જીભ છે, લાંબા હોઠ છે, સફેદ ગોળ, વીંખરાએલ, તીક્ષણ, સ્થીર, મજબુત તથા કુટિલ દાઢાવાળું મુખ છે, મ્યાન રહિત ધારાળી તરવારના જોટા સમાન પાતલી, ચંચળ, ગળતી, રસલુબ્ધ, ચંચળ, ફરકતી તથા મુખમાંથી નીકળેલી બે જીભે છે, દેખાતું મેટું વિકૃત (બિભત્સ) લાળ ફેંકતું લાલ તાળવું છે, હીંગલાથી લીંપેલ ગુફાદ્વાર જેવું, અંજનગિરિના ગુફાદ્વાર જેવું, અગ્નિવાલા ફેંકતું મુખ છે, સં. કેચાયેલ પાણીના કેસ જેવા સંકુચિત ગંડપ્રદેશ છે, ચીની ચપટી વાંકી અને કુટેલી નાસા (નાક) છે, રેષથી નીકળતા ધમધમ અવાજવાળા વાયુથી ભરેલ કર્કશ નસકોરા છે, વાંકા નાસિકપુટ છે, ધાતવાળું ઘાટ ઉઘાડું ભીષણ મુખ છે, ઉર્ધ્વમુખી કર્ણ શક્લીવાળા મોટા કડક લેમવાળા શંખ સુધી લાંબા ડાલતા કાને છે, પીંગલ અને ભભકતા નેત્રો છે, ભ્રકુટિરૂપી વીજળીવાળું લલાટ છે, નરસુંડ-માલાથી વીંટાએલ નીશાની છે, વિચિત્ર સાપથી બાંધેલ પરિકર છે, ડોલતા તથા કુફાડા કરતા સાપ, વીંછી, ઘે, ઉંદર, નેળીયા, કાકીડાથી બનાવેલ વિચિત્ર ઉત્તરાસંગ-માલા છે, ફણાવાળા ક્રૂર, કાળા, ધમધમતા અને લાંબા સર્પો કાનના ભૂષણે છે–તે જ કાનની વાલીઓ છે, સ્કંધમાં બીલાડે અને શિયાળ લગાવેલ છે, માથા ઉપર મુકુટના સ્થાને કડક અવાજ કરતું, gધુ કરતું ઘુડ ધારણ કર્યું છે, ઘંટારવથી કરાળ, ભયંકર, કાતરના હૃદયને ફેડનાર અટ્ટહાસ્ય મૂકતું વસા, લેહી, પરૂ, માંસ તથા મલથી મલિન-વિંટાએલ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શરીર છે, ત્રાસજનક મોટી છાતી છે, દેખાતા અભિન્ન નખ, મુખ, આંખ તથા કાનવાળા શ્રેષ્ઠ વ્યાઘ્રચર્મ તથા ચિત્રકચર્મરૂપી વસ્ત્રો છે, સરસ રૂધીરવાળા ગજચમ–ખાલ ધારણ કરી છે, અને હાથ ઉંચા કર્યા છે, તે પ્રકારની અતિ કર્કશ-સ્નેહ રહિત-અનિષ્ટ–બળતી–અશુભ-અપ્રિય અને અકાંત ( અમનહર ) વચનેથી તર્જન કરે છે.
વહાણવટીઓ આવા તાલપિશાચને આવતો જુએ છે, જોઈને ડરવાળા ભયભીત બનીને એકબીજાના શરીરે ચેટે છે. ( એકબીજાની એથમાં સંતાય છે ) એવી રીતે કરીને ઘણા ઈંદ્રો કાતિ કેય, રૂદ્ર, શિવ, વૈશ્રમણ, નાગદેવ, ભૂત, યક્ષ, પ્રશાન્તદેવી (દુર્ગા), કોટ્ટકિયા (મહિષવાહિની દુર્ગા)ની અનેકવિધ પૂજાપૂર્વક માન્યતાઓ કરતા રહે છે.
ત્યારે તે અહજક શ્રમણે પાસક તે દિવ્ય પિશાચદેહને પિતાની તરફ આવતે જુએ છે. જેઈને નીભિક અવસ્ત, અચલ, સંભ્રમ રહિત, અવ્યાકુલ, ઉદ્વેગ રહિત મેઢે અને આંખમાં પંચમાત્ર વિકાર રહિત, અદીન, શુદ્ધમનવાળે બની રહે છે. વહાણુના એક ભાગમાં વસ્ત્રના છેડાથી જમીન પ્રમાજે છે ( સાફ કરે છે ). પ્રમાજીને આસન પર બેસે છે. બેસીને બે હાથ જે આ પ્રમાણે બેલે છે-“અરિહંત ભગવાનને નમસ્કાર હો, યાવત...( નમોસ્થi ) સંપ્રાતને નમસ્કાર છે. જ્યારે હું આ ઉપસર્ગથી છુટીશ તે મને મારવાની છુટ છે.
જ્યાં સુધી હું આ ઉપસર્ગથી મૂકત ન થાઉં ત્યાં સુધી મને તે પચ્ચખાણ છે” એમ કહીને સાગારભકત પચ્ચકખાણ કરે છે.
ત્યારે તે પિશાચ જ્યાં અરહન્નક છે ત્યાં આવે છે. આવીને અરહકને આ પ્રમાણે કહે છે–હે અરહન્નક ! હે અપ્રાર્થિતપાર્થક ! ( હે મૃત્યુને આમંત્રણ કરનાર !), ચાતુરહિત. ખરેખર તને અત્યારે શીલવ્રત, ગુણવ્રત, વિરમણ પશ્ચકખાણું અને પોષધોપવાસ કરવા ઉચિત નથી, કેમકે તે ચલાયમાન (ભાંગાની અદલાબદલી) લેભ (પાલન સંશય) ખંડન, વિનાશ, ત્યાગ અને પરિત્યાગને લાયક છે (આગારો રાખેલ છે), તો જે તું તારા શીલવતને યાવત્..... છેડીશ નહીં તો હું આ તારા વહાણને બે આંગળીએ પકડે સાત-આઠ તાડપ્રમાણ આકાશમાં ઉચે ઉછાળીશ અને પાણીમાં ડુબાડીશ, જેથી તું આ દુખાર્તા ને પરવશ બની અસામિ મેળવી અકાળે જ જીવન રહિત થઈશ-મરીશ.
ત્યારે તે અરહનકે શ્રાવક તે દેવને મનથી જ આ પ્રમાણે કહે છે–હે દેવાનુપ્રિય ! હું અરિહન્નક નામને શ્રમણોપાસક જીવ- અજીવને જાણનાર છું. મને કોઈ દેવ અથવા યાવત...નિગ્રંથમાર્ગથી (જેન ધર્મથી) ચલાવવાને
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીતીર્થંકરચરિત્ર.
ક્ષેાભાયમાન કરવાને કે વિપરિત પરિણામમાત્ર કરાવવાને શક્તિમાન નથી. તને જે રૂચે તે કર. એમ કહી નિકિ, યાવત્....મુખે અને આંખામાં ઉદ્વેગ રહિત અદીન શુદ્ધમનવાળા નિશ્ચલ નિષ્પદ મૌનપણે ધર્માંધ્યાનમાં લીન ખની વિચરે છે.
ત્યારબાદ તે દિવ્યપિશાચ અરહેજ્ઞક શ્રમણેાપાસકને છે--ત્રણવાર એ પ્રમાણે કહે છે-હે અરહુન્નક !—૦
અદીન વિમલમનવાળા નિશ્ચલ નિવિચાર મૌનધમ ધ્યાનલીન વિચરે છે.
ત્યારે તે દિવ્યપિશાચ અરહન્નકને ધર્મધ્યાનમાં તલ્લીન દેખે છે. દેખીને અતિશય ક્રોધિત બની તે વહાણને બે આંગુલીથી પકડે છે. સાત-આઠે તાડ યાવત્....અરહન્નકને આ પ્રમાણે ખેલે છે–હે અરહુન્નક ! હું અપ્રાર્થિતપ્રાક ! ખરેખર તને ન ક૨ે શીલવ્રત વિગેરે. તે પ્રમાણે ચાવતું.. .ધર્મધ્યાનમાં તલ્લીન બની વિચરે છે.
ત્યારબાદ તે પિશાચ અરહન્નકને જ્યારે નિથપ્રવચનથી ચલાવવાને શકિતમાન ન થયા ત્યારે તે ઉપશાંત યાવત્... ખેદીત થઇને ધીમેધીમે તે વહાણુને પાણી ઉપર લાવી મૂકે છે. તે દૈવીપીશાચ શરીરને સંકેલે છે. સંકેલીને દિવ્ય દેવરૂપને વિષુવે છે. અંતરિક્ષમાં રહી ઘુઘરી સહિત ચાવતા....ષિત થઇને અરહન્નક શ્રમણોપાસકને આ પ્રમાણે કહે છે-હે અરહન્નક તુ ધન્ય છે ! હે દેવાનુપ્રિય ! તારૂં યાવત્....જીવન સફલ છે કે જેથી તને નિગ્રંથપ્રવચન આવા પ્રકારે મલ્યુ છે-લબ્ધ થયું છે-પ્રાપ્ત થયુ' છે અને દરેક રીતે પરિણમ્યું છે.
હે દેવાનુપ્રિય ! ખરેખર શક્ર-દેવેન્દ્ર દેવરાજા સૌધર્મ દેવલાકમાં સૌધર્માવતસક વિમાનમાં સુધર્મા સભામાં ઘણા દેવાની વચ્ચે મોટા શબ્દથી કહે છે કે—એ રીતે ખરેખર જ બુદ્વીપના ભારતવષ ક્ષેત્રમાં ચંપાનગરીમાં અરહેન્નક શ્રમણેાપાસક જીવ-અજીવના ભેદને જાણનાર છે, જેને કાઈ દેવ કે દાનવ નિગ્રંથપ્રવચનથી ચલાવવાને યાવત્.....વપરીત પરિણામવાળા બનાવવાને શકિતમાન થઇ શકે તેમ નથી. હૈ દેવાનુપ્રિય ! ત્યારે શના આ કથનની મને શ્રદ્ધા થઇ નહીં- ત્યારે મને આ પ્રકારના માનસિક સંકલ્પ ( થયા કે ) જાઉં, અરહન્નક પાસે પ્રત્યક્ષ થાઉં અને હું જાણી લઉં કે અરહન્નક દઢધ છે કે શિથિલધર્મી છે ? ધમાં પ્રેમી છે કે ધમમાં અપ્રેમી છે ? શીલવ્રત-ગુણાને ચલાવે યાવત્....ત્યજી દ્યે કે ન ત્યજી ઘે ? એ પ્રમાણે કરીને જોયુ, જોઈને અવિધ મૂકયું, અવિધ મૂકીને દેવાનુપ્રિયને અવધિથી જોચે. ઉત્તરપૂર્વીમાં ઉત્તરવૈક્રિય,૰, તે ઉત્કૃષ્ટ (મતિડે) જ્યાં લવસમુદ્ર છે, જ્યાં દેવાનુપ્રિયા ( તમા) છે ત્યાં આવ્યા, આવીને દેવાનુપ્રિયને ઉપસર્ગ કર્યા. પણ હૈ દેવાનુપ્રિય !
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
८०
www.kobatirth.org
'
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
OOOOOO
અમારી પૂર્વેદેશની યાત્રા.
( ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ. ) DOCO
( ગતાંક પૃષ્ટ ૬૨ થી શરૂ )
રાજગૃહીના પાંચે પહાડામાં એક વૈભારગિરિ ઉપર જ સાતસેા જીનમૂર્તિ હતી એમ કવિરત્ન હુસસેામ પેાતાની પૂર્વદેશીય ચૈત્યપરિપાટીમાં આપે છે. ( તેમની મૂળ નોંધ આગળ આપીશ. ) કવિશ્રી જયવિજયજી વૈભારગિરિ ઉપર ૨૫ મદિર, વિપુલગિરિ ઉપર ૬ મદિર, ઉદયગિરિ ઉપર 7 ચામુખ અને સેાવનગર ઉપર પાંચ ક્રિશના ઉલ્લેખ પોતાની સમ્મેતશિખર તી માલામાં કરે છે. કવિશ્રી જયસાગરજી તે
ગિરિપચે દાઢ સેા ચૈત્ય ત્રિણિસિ ત્રણ મિત્ર સમેત ” પાંચે પહાડ ઉપર ૧૫૦ જિનમંદિર અને ૩૦૩ મૂતિઓ હાવાનું કહે છે. જ્યારે શ્રીસૌભાગ્યવિજયજી તીર્થ - માલામાં વૈભારિગિર ઉપર પર મન્દિર, વિપુલાચલમાં ૮ મંદિર, રત્નગિરિમાં ૩ મદિર, સુવર્ણગિરિમાં ૬ અને ઉદ્દયગિરિમાં જીનચૈત્યના ઉલ્લેખ કરે છે; તેમજ ગામમાં ૮૧ જીન પ્રાસાદ વર્ણવે છે. જૂ વસતિ એકમાંહિ વળી દેહરારે એકયાશીપ્રસાદ વષાણુરે ” ભૂતકાલિન ગૌરવાન્વિત સ્થિતિ અને વર્તમાન અધતિ જોઇ કાને દુઃખ નહિં થાય ? અહીં એક પણ શ્વેતાંબર શ્રાવકની વસ્તી નથી, આ એછા દુઃખની વાત છે ? પૂજારી પૂજા કરે અને મુનિમજી દેખરેખ રાખે. બસ આમાં જ વ્યવસ્થાપકા પેાતાની કનિષ્ઠા બજાવી છે એમ માની રહ્યા છે. તીથેોંની સંભાળ રાખવાના જ્યારે અમે ( શ્રાવકા ) દાવા કરીએ ત્યારે અમારી ( શ્રાવાની ) કરજ છે કે વ્યવસ્થા તદ્દન ચેાકખી અને પ્રમાણિક હોવી જોઇએ. અજૈન પૂજારીઓને આપણા ભગવાનની પૂજાની કેવી દરકાર હોય તે કાનાથી અજાણ્યુ છે ?
જોવા લાયક સ્થાના.
રાજા શ્રેણીકના ભંડાર—આ ભંડાર અઢળક દ્રવ્યથી ભરપૂર છે એમ કહેવાય છે. આ ભંડાર તેાડવા માટે અનેક રાજા-મહારાજાઓએ પ્રયત્ન કર્યો પણ બધાય ભગ્નમનેતું ડર્યાં નહીં તેમજ—. જો જે શદેવેદ્ર દેવરાજ કહે છે, તે કથન સત્ય છે. મેં દેવાનુપ્રિયના (તમારા ) ઋદ્ધિ, દ્યુતિ, યશ, યાવત્...પરાક્રમને જાણ્યા છેપામ્યા છુ–સારી રીતે પીછાણ્યા છે. ‘હું ‘દેવાનુપ્રિયને ખમાવું છું, દેવાનુપ્રિય મને ક્ષમા આપે-મારા અપરાધ ક્ષમા કરે. હું ક્રીફીવાર એમ નહીં કરૂં, એમ વદી, હાથ જોડી, પગે પડી, આ પ્રસગને વિનયપૂર્વક ફરીફરી ખમાવે છે. ખમાવીને અરહન્નકને બે કુંડલ જોડી આપે છે. આપીને (દેવ) જે દિશામાંથી આવ્યા હતા તે દિશામાં ચાલ્યેા ગયા. (સૂત્ર ૬૯)
(ચાલુ)
*
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
CaOO
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી પૂવદેશની યાત્રા,
AAAAAA
રથી થયા. છેલ્લે બ્રિટીશ સરકારે તેને તોડવાનું બીડું ઉઠાવ્યું. તેની સામે તોપના મોરચા માંડયા, પણ થોડા ખાડા પથ્થર ઉપવા સિવાય તેની કાંઈ અસર ન નીવડી. આ ખાડા અત્યારે પણ પ્રેક્ષકાને બતાવવામાં આવે છે. આમાં ન ફાવવાથી વ્હારના ભાગમાં લાકડાં ભરી આગ સળગાવી, જેની ગરમીથી થોડો સેનાને રસ ઝરીને બહાર આવ્યો તે પણ અત્યારે બતાવાય છે, આવી રીતે આ રાજભંડાર હજુ તો અસ્પૃશ્ય જ રહ્યો છે. સરકાર વિફલ મરથવાળી થઈ જવાથી અને ભંડાર તોડવાનું કામ પડતું મૂકવામાં આવેલ છે. નિર્માલ્ય કુઈ.
મહાપુણ્ય નિધાન શાલિભદ્રજીના પિતા દેવલોકમાંથી રોજ તેત્રીસ પેટી પુત્ર અને પુત્રવધૂઓ માટે મોકલાવતા. તે પુત્ર અને પુત્રવધૂ તે આભૂષણો–વૃંગાર બીજે દિવસે ઉતારી આ કુવામાં નાંખતા જેથી અને નિર્માલ્ય કુ કહેવામાં આવે છે. આ સ્થાને પુષ્કળ ધનમાલ કહેવામાં આવે છે. સરકારે થોડા પ્રયત્ન કરી જોયો. માણસો હથિયાર લઈ દવા ગયા હતા, પરંતુ ભ્રમરોના ઉત્પાતથી બધાને જીવ બચાવવા ચાલી નીકળવું પડયું એટલે તેમાં સફળતા ન મળી. અત્યારે તે તેને ચણાવી ઉપર પતરાથી મઢી લઈ ચોતરફથી લોઢાના સળીયાની વાડ કરી સ્થાનને સુરક્ષિત બનાવી દીધું છે. કોઇને અંદર જોવાનો સમય પણ નથી મળતો.
આ સિવાય વીરષિાલ, નંદનમણિયારની વાવ, પાલી લીપીનો લેખ તથા જરાસંધને કિલ્લે આદિ જેવાનાં ઘણું સ્થાન છે.
આ સ્થાનને જેનોએ પરમતીર્થ માન્યું છે તેમ બીજાઓએ પણ પોતાના તીર્થ બનાવ્યાં છે –સ્થાપ્યાં છે. રાજગૃહીની બહાર બૌદ્ધોએ નવો વિહાર–મઠ સ્થાપ્યો છે. મુસલમાનોની મોટી કબર છે -મસિદ છે ત્યાં મેળો ભરાય છે અને બ્રાહ્મણે પણ એક કુંડ પાસેના સ્થાનમાં મકરસંક્રાન્તિ, રામનવમી ઉપર મોટો મેળો ભરે છે. અહીં હિન્દુમુસલમાન બધાય તીર્થ માને છે.
કવિ શ્રીહંસસમ રાજગૃહીનું ભૂતકાલિન વર્ણન આ પ્રમાણે આપે છે – રાજગૃહપુર નયણે દીઠ તત ષિણહીઅાઈ અમી પછઠઉં પૂરવ પુણ્ય સંભાર; ચઉદ કુંડઉન્હવઈ જલ ભરીઓ અંગ પખાલી પાજઈ ચઢીઆં પુહુતી ગિરિ ભાર (૧૪) તે ઉપરી ચોવીસ પ્રાસાદ દેવલોક મ્યું મંડઈ વાદ દેહરી ઝાકઝમાલ; મૂલનાયક મુનિસુવ્રતસામ દરિસણુ ભવિઓ આણંદ પામી પૂજ રચાઈ સુવિશાલ (૧૫) સધાઁ દરે સાત સઈ દેવ સુરનર કિંજર સારઈ સેવ, આગલિ મોટઉં ; અરાધકેસ તે ઉંચે સુણુઈ ઇગ્યારઇ ગણધર તિહાં થુણઈ વાંકી જઈ ધરી રંગ (૧૬) રહણની ગુફા જવ દીઠી પુસ્તકવાત હુઈ સવિ મીઠી, અદ્રોત્તર સો બાર; જાત્રા કરી સારિયા સવિ કામ આગલિ ધન્નાસાલિભદ્ર ઠામ કાઉસ્સગ્ગીયા બે હું સાર (૧૭) વૈભારગિરિ હુંતી ઉતરીઈ જઈ વિપુલગિરિ ઉપરરિ ચઢીઈ ભેટીયા પાસછણંદ; છઈ પ્રાસાદઈ પૂજ કરી નઈ સાહમે ઉદયગિરિ દેવીનઇ ચઉમુખ નમું નરિંદ. (૧૮)
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૯)
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ સેવનગિરિ નયણે નિહાલું પાપપંક સવિ દૂરિ ટાલું જોઉં ન રવિલાસ; શ્રેણિક સાલિભદ્રધન્નાવાસ ગ્રહણઈ ભરિએ કૂઉ પાસ દેÉ વિરષાલ.
( . ૧૬ ) વૈભાર, વિપુલગિરિ, ઉદયગિરિ સુવર્ણ, રતનગિરિસદા; વિભાર ઉપર નિશદીશ ઘર વસતાં સહસ છત્રીસ. ગિરિ પંચે દોઢસે ચૈત્ય ત્રિણિસિં ત્રિણ બિંબ સમેત; સીધા ગણધર જહાં ઇગ્યાર વંદુ તપસપદ આકાર.
(૧૭) (૧૮)
( વસ્તુ ) વૈભાર ગિરિવર વૈભાર ગિરિવર ઉપરિ ઉદાર, શ્રીજીનબિંબ સહામણું એક સો પંચાસ થઈ: નવ વિપુલગિરિ ઉપરઈ ઉદયગિરિ સિરિ ચાર રીભઈ, વીસ સેવનગિરિ ઉપરઈ સ્પણુગરિ સિરિપંચ; રિષભ જીણેસર પૂછ થઈ રાજગૃહી રોમાંચ.
( જયાવજયકૃત સમેતશિખર તીથવલી પૃ–૩૦ ) આવી રીતે અનેક જીનમંદિરોથી અહીંના પાંચે પહાડી વિભૂષિત હતા. આની ભૂતકાલિન અને વર્તમાન સ્થિતિ સરખાવી દરેક જૈને તેમાંથી બેધ લેવાની જરૂર છે. ગુણાયાજી
રાજગૃહીથી વિહાર કરી પહાડને રસ્તે ૧૨ માઈલ દૂર ગુણાયા છે. પાવાપુરીથી સિધે રસ્તે ચૌદ માઈલ થાય છે. સીધે મોટરશેડ છે, તેમજ રાજગૃહીથી કાચી સડકે થઈને જતાં લગભગ ૧૩ થી ૧૪ માઇલ થાય છે. રસ્તામાં જતાં જેમ જેમ દૂર જઈએ છીએ અને પહાડ ઉપરનાં મંદિરો અવારનવાર દેખાય છે અને પાછાં અદશ્ય થાય છે. જાણે આકાશના તારા ઝબક–ઝબક કરતા દેખાય અને વળી એકાદ વાદળી આવતાં અદશ્ય થાય તેવું દેખાય છે. ગુણાયાજીમાં ભગવાન મહાવીર અને ગૌતમસ્વામી ઘણીવાર પધાર્યા છેપિતાની પાદરેણુથી આ સ્થાનને પૂનિત બનાવેલ છે. રાજગૃહીના ગુણ શીલત્યઉદ્યાન તરીકે આને ઉલ્લેખ જૈન ગ્રંથોમાં મળી આવે છે. અત્યારે તળાવની વચમાં સુંદર જીનમંદિર છે. પાવાપુરીના જળમંદિરનું અનુકરણ કરવામાં આવ્યું છે, પરન્તુ જોઈએ તેવી સફળતા નથી મળી. તળાવ બહુ જ નાનું અને છીછરું છે. ચોમાસામાં જલ ભરાય છે અને શિયાળામાંજ સુકાવા માંડે છે. માછલાં અને બીજા અનેક જીવને અત્યન્ત ત્રાસ અને દુઃખ થાય છે. દિગંબર મહાનુભાવોએ પોતાના જાતિસ્વભાવ મુજબ આના હક્ક માટે પ્રશ્નઝઘડો ઉઠાવેલ તેમાં ન ફાવવાથી ત્યાંના જમીનદારને ઉશ્કેરી તેતાંબર જેને વિરૂદ્ધ કેસ મંડાવ્યો; અને તેનું જલ ત્યાંના ખેતરમાં ખેંચાવી લઈ તળાવનું પાણી ઓછું કરાવ્યું. જોકે
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર્મરાજાની મૂકેલી સાત રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ. ૮૩ કર્મપરિણામોદિની ચૂકેલી સાત રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ.
( શ્રી નિર્મળાચાર્ય કેવળીભગવાને ગુણધારણ રાજાને
આપેલ ઉપદેશ. )
સંગ્રાહક–સદ્ગુણાનુરાગી કપૂરવિજયજી-સિદ્ધક્ષેત્ર રાજન ! આ મનુષ્ય જીવન અનેક વિપત્તિઓથી ઘેરાયેલું જ રહે છે, તેમાં જરા, રોગ, મરણ, ખલતા, કુરૂપતા, દરિદ્રતા અને દુર્ભાગિતાદિ સાત રાક્ષસીઓ કર્મપરિણામોદિ તરફથી મોકલાયેલી છતી, જીવોને નિરંતર વારાફરતી આંતરે–આંતરે ઉપદ્રવ કર્યા કરે છે. આ શક્તિઓ વિશ્વના સર્વ પ્રાણીઓ ઉપર
પરિણામ તો શુન્ય જ આવ્યું છે, પણ ઝઘડામાંથી ઉંચા આવીયે ત્યારે જ વ્યવસ્થા કરી શકાય ને ? નહિ તે ગુણાયાજીમાં તો દિગંબરનું મંદિર તળાવથી બહુ દૂર અને તેના માપથી પણ દૂર છે, છતાં ય સબ મેં હમેરી લગતી હની કહેવત ચરિતાર્થ કરે ત્યાં શું કરવું ?
મંદિરમાં જવા માટે સુંદર પાજ બાંધેલી છે. મંદિરમાં મૂળનાયક તરીકે અતિમ તીર્થકર શ્રી મહાવીર પ્રભુની મૂર્તિ બિરાજમાન છે. બાજુમાં વીરપ્રભુની પાદુકા તથા શ્રી ગૌતમ ગણધરની પાદુકા છે. બન્નેમાં અનુક્રમે ૧૬૮૬–૧૬૮૮ ના શિલાલેખ છે. અગ્નિખુણાની છત્રીમાં વીશ તીર્થંકરની પાદુકા છે; વાયવ્ય ખુણાની છત્રીમાં નેમિનાથજીની પાદુકા છે; નૈઋત્ય ખુણાની છત્રીમાં ઋષભદેવપ્રભુની પાદુકા છે અને ઇશાન ખુણાની છત્રીમાં વાસુપૂજ્ય સ્વામીની પાદુકા છે આનો જીર્ણોદ્ધાર વેતાંબરી આગેવાન રાયબહાદુર બાબુ ધનપતિસિંહજીએ કરાવેલ છે. આ તીર્થનો વહીવટ તાંબર પેઢી તરફથી બાબુ ધનુલાલજી સુચતિ કરે છે. અહીં એક મુનીમ અને પૂજારી રહે છે. સુંદર ધર્મશાળા છે. સ્થાન રમણીય છે. અહીંથી ગામ દૂર છે. યાત્રાળુઓએ સાધન સહિત જ આવવું. અત્યારે દોડધામના જમાનામાં યાત્રીઓ મોટરમાં આવે–જાય છે એટલે અહીં તે દર્શન કરી ચાલ્યા જાય છે. કોઈક વળી ઉતાવળે પૂજા કરે છે પણ અહીં રહેનાર છેડા યાત્રી હોય છે; પરંતુ તે ઠીક નથી થતું. અહીંથી બે માઈલ દૂર નવાદા સ્ટેશન છે, તાર ઓફીસ અને પિષ્ટઓફીસ પણ ત્યાં જ છે. આવી રીતે પૂર્વદેશની પંચતીર્થની યાત્રા કરી અમે શીખરજી તરફ વિહાર કર્યો. અહીંથી દક્ષિણ અગ્નિમાં કેડારમાં અને ગીરડી થઈને શીખરજી (મધુવન ) ૧૩૦ માઈલ દૂર છે. વચમાં કાચી સડક અને પાકી સડક પણ આવે છે; તેમજ અહીંથી પૂર્વમાં વીરપ્રભુનું જન્મસ્થાન ક્ષત્રિયકુંડ ૩૬ માઈલ દૂર થાય છે. સીધી મોટર સડક છે.
( ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
થડે કે વિશેષ ભાગે કામ કરી રહેલી છે. જે તેના નામથી ધ્રુજી ઉઠે છે અને તેના ભયંકર દેખાવથી કંપી ઉઠે છે. ઉક્ત સાતે રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ હવે કંઈક સવિસ્તર કહેવામાં આવે છે.
જરા–૧. કર્મ પરિણામ રાજાની કાળપરિણતી રાણી તરફથી આ જરા રાક્ષસીને વિશ્વમાં મોકલવામાં આવે છે. કર્મના પરિણામે તેની કાળની સ્થિતિને આધિન હોવાથી કાળ આવી પહોંચતાં વૃદ્ધાવસ્થા પ્રગટ થાય છે. એના આવવાથી શરીરમાંથી રૂપ, વર્ણ, લાવણ્યતા અને બળ ઘટી જાય છે, મગજ નબળું પડે છે, શરીરમાં કડચલીઓ પડે છે, વાળ ધોળા થાય છે કે ઉ0 જાય છે, કેડ અને છાતી વાંકી વળી જાય છે, અવય શિથિલ થાય છે અને ધ્રુજવા માંડે છે; શેક, મેહ, રાંકતા, ચાલવાની અશક્તિ, દાંતનું પડવું, ઈન્દ્રિયોની મંદગતિ અને સાંધાદિનું અટકી જવાપણું કે રહી જવાપણું આ સર્વ વૃદ્ધાવસ્થાનો પરિવાર છે. વૃદ્ધાવસ્થા પિતાના આ પરિવારને સાથે લઈને આવી પહોંચે છે. જીવનશક્તિની મંદતા થતાં વાત-પિત્ત-કફનું જોર વધે છે, જઠરા મંદ પડે છે, આ જરા મનુષ્ય જીવનના કટ્ટા દુશ્મનની ગરજ સારે છે, યુવાવસ્થામાં જે બળ, શક્તિ, સુંદરતા, હાસ્ય, ચેષ્ટા, પ્રવૃત્તિ, ગતિ, અભિમાન, સાહસ, ઉદ્ધતાઈ, કામવાસના અને વિવિધ આવેશે હતા તે સર્વને થડે કે ઝાઝે અંશે આ જરા નાશ કરે છે. યોવન હત-પ્રહત થઈને નાશી જતાં તેના સ્થાને આ જરા શરીરમાં નિવાસ કરી રહે છે.
આ રિથતિમાં જીવને ઉત્સાહ મંદ પડે છે, તેથી તે ગરીબ રાંક જે બને છે. તેની સ્ત્રીઓ હવે તેને ચાહતી નથી, પ્રસંગે તિરસ્કાર પણ કરે છે, કુટુંબમાં તેનું ચલણ રહેતું નથી, તેનું કહેવું લોકો ભાગ્યે જ માને છે, બાળકો મશ્કરી કરે છે, યુવાન સ્ત્રીઓ અનાદરથી જુવે છે, શ્વાસ ચડે છે, ઉધરસ વારંવાર આવે છે, ગરમી શરીરમાંથી ઘટતાં મજાગરા ઢીલા પડે છે, તેને લીધે નાસિકાદિ છિદ્રોમાંથી અનિયમિત રીતે રસ-પ્રવાહ ઝરે છે, અનાદર થવાથી પિત્ત ઉછળતાં ક્રોધ વધે છે, શક્તિ મંદ પડતાં કફ જામે છે, છેવટે પેટલાદપુરીમાં હડતાલ પડતાં જીવને ઉચાળા ભરી, સદાને માટે આ દેહપુરી ખાલી કરી બીજા દેહમાં જવું પડે છે. ( આવી દુઃખદાયી જરાથી કાયા જાજરી ન થાય ત્યાંસુધીમાં આત્માર્થી જીએ પ્રમાદ તજીને ધર્મસાધન કરવામાં ઉજમાળ થવું જોઈએ.)
રૂજ-( રેગ ) ૨. રાજનું ! અશાતા વેદનીય રાજાની પ્રેરણાથી આ વ્યાધિ નામની રાક્ષસી પ્રાણીઓના શરીર ઉપર હલ્લો કરે છે. વ્યાધિને આવવાનું આ મુખ્ય કારણ છે. બાકી તો અનેક નિમિત્તોથી તે રોગ પ્રગટ થાય
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજાની મૂકેલી સાત રાક્ષસીનું સ્વરૂપ.
૮૫
છે. લેાકેા અજીણુ થી, શરદીમાં ક્વાથી, તાપમાં ચાલવાથી, ઠંંડીના પ્રદેશમાં જવાથી, મેલેરીયાના જંતુથી, ચેપી રોગવાળાની સારવારથી, વાત, પિત્ત, કફની વિષમતાથી, વ્હાલાના વિયેાગથી, અંગત ચિંતાથી, પૈસા જવાથી એમ રાગ લાગ્યુ પડવાના અનેક કારણા ખતાવે છે, છતાં તે બધાં નિમિત્ત કારણુ છે. ઉપદાનકારણ તે અશાતાવેદનીયના ઉદય છે. તે ખાદ્ય કારણને પ્રેરણા કરે છે અને રાગ પ્રગટે છે. ચેગીની માફક વ્યાધિ પરકાય–પ્રવેશ ઝડપથી કરી શકે છે. પછી શરીરની તંદુરસ્તી અને સ્વસ્થતાના નાશ કરે છે. તાવ, અતિસાર, કાઢ, હરસ, પરમીએ, અરાલ, પિત્તપ્રકાપ સ ંગ્રહણી, શૂળ, હેડકી, શ્વાસ, ક્ષય, વાઇ, વાના ગાળા, હૃદયરોગ, કોઢ, અરૂચિ, ભગંદર, કંઠમાળ, જલેાદર, સનિપાત, આંખ, માથા અને કર્ણના રોગ વિગેરે ઉત્પન્ન થાય છે. આ મા રૂજા-વ્યાધિને પરિવાર છે. આના ઉપર વિજય મેળવવા હવે મુશ્કેલ થઇ પડે છે. શાતાવેઢનીયના સુખને અનુભવ કરતાં શરીરને સુંદર વર્ણ, મહાન્ ખળ સૌંદર્યંતા, ઉત્તમ બુદ્ધિ, પ્રખળ ધીરજ, સ્મરણશક્તિ, દરેક કાર્યમાં પ્રવીણતા ઇત્યાદિને જીવ અનુભવ કરે છે. તે સર્વના આરેગ ક્ષણમાત્રમાં નાશ કરી દઇ શરીરમાં પીડા ઉત્પન્ન કરે છે. આ વ્યાધિ રાક્ષસી વળગતાં જ જીવા ચીસે પાડે છે, દીન સ્વરે રડે છે, ઉંડા નિસાસા નાખે છે, વિજ્રળ થઈ બરાડા પાડે છે, જમીન પર આળાટે છે, અચેતનની માફક પથારીમાં પડ્યો રહે છે. આ માંદગીના પ્રસંગે જીવ દિલગીર થાય છે અને કેટલાક જીવા તેા જીવતાં આંહી જ નારકીના જેવી વેદના અનુભવે છે.
આ પ્રમાણે ભવચક્રના જીવાની નિરાગિતાના નાશ કરીને આ રૂજા રાક્ષસી જીવને અનેક પ્રકારે પીડા કરે છે. ( જ્યાંસુધીમાં આ રૂજા રાક્ષસી દૂર રહી હાય ત્યાંસુધીમાં સુખના અીંજનાએ ધર્માંસાધન જરૂર કરી લેવું જોઇએ. )
સ્મૃતિ—૩. રાજન્ ! આ ત્રીજી રાક્ષસીનું નામ મૃતિ-મરણ છે. તેણે આખા ભવચક્રને પોતાના પગ તળે કચરી નાંખ્યુ છે. એવા કાઇ દેહધારી જીવ નથી કે તેના ઉપર આ મરણુનું જોર ચાલતું ન હોય ? આયુષ્યકમ રાજાના આયુષ્યક્ષય નામના સુભટે તેને વિશ્વમાં મેાકલાવેલ છે. આશય એ છે કે આયુષ્યક્ષયથી બધા જીવા મરણને શરણ થાય છે કે દેહથી જુદા પડે છે.
લેાકા કહે છે કે ઝેર ખાવાથી, શસ્ત્રના ઘાથી, અગ્નિથી, પાણીમાં ડુખવાથી, પર્યંત પરથી પડવાથી, ભયથી, ભૂખથી, વ્યાધિથી, તૃષાથી, ઠંડીથી, ગરમીથી, પરિશ્રમથી, સર્પદંશથી, અપચાથી, વ્હાલાના વિચેાગથી, પછડાવાથી અને શ્વાસેાશ્વાસ રાકાઇ જવાથી અમુક મરણ પામ્યેઃ પણ આ બધા નિમિત્ત કારણેા છે. તેનુ ઉપાદાન ( મૂલ તાત્ત્વિક ) કારણ તે આયુષ્યના ક્ષય જ છે અને તે જ આવાં નિમિત્તો મેળવી આપે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આ મૃતિ આવતાં વેંત જ શ્વાસ અટકાવી દે છે, બોલવાનું બંધ કરે છે, શરીરની ચેષ્ટાઓ શાંત કરે છે, લોહીનું ફરવું બંધ પાડે છે, મુખ અને શરીરમાં વિકૃતિ પેદા કરી લાકડા જેવું બનાવી દે છે, વધારે વખત શરીર પડયું રહે છે તેમાં દુર્ગધ ઉત્પન્ન કરે છે. આમ આ મૃતિ જીવને આ દેહ માટે તે લાંબી નિદ્રામાં સુવાડી દે છે. બીજી રાક્ષસીઓને પોતાની સહાયમાં માટે પરિવાર હોય છે, પણ આ રાક્ષસી તો બહુ બળવાન છે કે પોતે એકલી જ આખા વિશ્વમાં ફરીવળીને જીને દેહથી જુદા પાડી દે છે. આ મૂર્તિની આગળ ઈન્દ્ર અને ચક્રવત જેવા બળવાન છે પણ ત્રાસ પોકારે છે. ક્ષાત્રતેજવાળા રાણુ-મહારાણુ, રાજા-મહારાજા અને શ્રીમંત-ધનાઢ્યો પણ આ મરણ આવ્યું તે સાંભળતાં જ ધ્રુજી ઉઠે છે. આવી બળવાન મૃતિને પરિવારની શી જરૂર હોય ? એ મૃતિ મરજી આવે ત્યાં વિચરે છે, તેને કેાઈની દરકાર નથી, તેનામાં દયા નથી, લાંચ રૂશ્વત કે સપારસ તેની આગળ કામ આવતાં નથી. તે તો રાજા કે રંક, ચક્રવર્તી કે ભિખારી, દેવ કે દાનવ, યુવાન, બાળ કે વૃદ્ધ, સુખી કે દુઃખી, શુરવીર કે કાયર, દાનેવરી કે લોભી, તપસ્વી કે ભેગી સર્વના ઉપર તે પિતાને એકસરખે સપાટો ચલાવે છે.
આયુષ્યકમ રાજાની જીવિકા–જીવન નામની સ્ત્રી છે, તે જી તરફ બહુ જ માયાળુપણે વતે છે. સર્વ જીવોને બહાલી અને આનંદ દેનારી તે છે. તેના પ્રતાપથી જીવો પોતાના દેહ સ્થાનમાં સુખે રહે છે. તે જીવિકાને મારી નાખી, અરે ! કેટલીકવાર તો અકાળે તેનું ખુન કરી, આ ભયંકર મૂર્તિરૂપ રાક્ષસી તેના જીવને બીજે ધકેલી મૂકે છે કે તે દેહમાં પાછો ન આવે, અરે ! શો પણ ન જડે ત્યાં મોકલી દે છે. આ મૃતિના આદેશથી બીજી જગ્યાએ જતાં, તે જીવ પોતાના માનેલા અને સંગ્રહ કરેલાં ધન, ઘરબાર, જમીન, રાજ્ય, સ્ત્રી પુત્રાદિ સંબંધીઓ બધાં અહિં જ પડતાં મૂકે છે, અને આ
જીવનમાં પેદા કરેલ પુન્ય-પાપરૂપ બે વસ્તુઓ જ સાથે લઈ જાય છે, જેમાંથી તે જન્મમાં સુખ દુઃખ અનુભવે છે. પાછળ મૂકી ગયેલા સંબંધીઓ થોડા વખત માટે રડવાકુટવાની ધમાલ કરી પોતપોતાના કામે લાગી જાય છે. મરનારની મિલકતના ભાગલા પાડી પોતાના સુખ માટે બીજાને આશ્રય લઈ આનંદ કરવામાં મરનારને ભૂલી જાય છે. ધનાદિ સંગ્રહ કરવામાં બાંધેલા પાપને અનુભવ તે જીવને એકલાને કરવું પડે છે. મરનારના દુ:ખમાં ભાગ લેવાને ત્યાં કોઈ જતું નથી. આવી ત્રાસદાયક સ્થિતિ મૃતિ નામની ત્રીજી પિશાચિનીની છે. ( એ ત્રાસદાયક સ્થિતિમાં મૂકાયા પહેલાં જ આત્માથી જીએ ચેતીને આત્મસાધન કરી લેવું જોઈએ. )
( ચાલુ ) – FF —
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આ. વિજયવલ્લભસૂરિનું આત્મનિવેદન.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
67
આ. વિજયવલ્લભસૂરિજીનું આત્મનિવેદન.
સધ
આ વર્ષે સાંવત્સરિક પર્વ નિમિત્તે આત્મવિચારણા કરતાં અને શાસનપરત્વે પણ કેટલાક વિચારા આવ્યા, તેમાંથી ઘેાડા ભાગ જે મારા પેતાના આત્મા અને સંઘ સાથે સંબંધ ધરાવે છે તેટલેા સઘ સમક્ષ મૂકવા ઇચ્છું છુ. જો તેમાં કેઇને સમભાવ અને સત્ય દેખાય તે તે ઉપર વિચાર કરે. આજકાલ આખા જૈન સઘમાં કલેશ અને કંકાસનુ વાતાવરણ ચામેર ફેલાઇ રહ્યું છે. અને તે દિવસેદિવસે ઉગ્ર બનતું જાય છે. દરેક પક્ષકાર સામા પક્ષ ઉપર અધા જ દોષ નાખવા પ્રયત્ન કરે છે, અને સામે પક્ષ પણ એજ રીતે કરે છે. પિરણામે કઇ પોતાના દોષ તરફ અને ખીજાના ગુણ તરફ લક્ષ આપતુ નથી. સૌને બીજાના દોષો જ અને પેાતાના ગુણા જ દેખાય છે. ચામેર વર્તે છે.
આ સ્થિતિ
સંધમાં વત્તતા કલેશને અંગે કેટલાક ધર્મી ગૃહસ્થા જ્યારે પ્રસગ આવે ત્યારે મને પણ કહે છે કે—સંઘમાં શાંતિ સ્થપાવી જોઈએ અને તે મને વિનવે છે આપ આ કલેશ દૂર કરવા કાંઇ કરો.
ધર્માત્મા અને સરળ ચિત્તવાળા આવા ભાઇઓની વાત ઉપર હું વિચાર કરૂ છુ ત્યારે છેવટે મને એમ જ લાગે છે કે—આ બામતમાં હું મારા આત્મનિવેદન” સિવાય શુ કરી શકું ? કાંઇ સૌના ઉપર અધિકાર ચાલત નથી, તેમ સૌ એક પ્રકૃતિના હોઇ શકે પણ નહિ; તેથી મને મારા પેાતાના વિષેજ કાંઇ કરી શકવાના કે કહેવાના હક્ક રહે છે.
For Private And Personal Use Only
જૈન સંઘમાં વ`તા કે વધતા કાઇપણ જાતના કલેશમાં હું નિમિત્ત થાતા હાઉં એવુ મારી જાણમાં આવતુ નથી. પ્રયત્ન તેા એ વિષે હાય જ કયાંથી ? છતાં એવા પણ સંભવ છે કે—જે વસ્તુ મારા લક્ષમાં ન હેાય કે ન આવતી હોય તે ખીજાએના લક્ષમાં આવે, તેથી આ બાબત મને એક જ મા અત્યારે સૂઝે છે અને તે કાઇપણ રીતે નુકશાનકારક નથી. કદાચ બીજાઓને પણ તે અનુકરણ કરવા જેવા અને. તે મા` આ છેઃ———
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૮
પ
પપ
+
1
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ન્યાયનિધિ જગદ્વિખ્યાત પરમ ગુરૂદેવશ્રી ૧૦૦૮ શ્રી વિજયાનંદ સૂરીશ્વરજીના હસ્તદીક્ષિત અને અમારા સંઘાડામાં અતિ માન્ય વયેવૃદ્ધ એવા બે મુનિવરે છે, જેમને હું પૂજ્ય ગણું છું અને જેમના માટે જૈન સંઘના મોટામાં મોટા ભાગને આદર છે. તે બે પ્રવર્તક શ્રી ૧૦૮ શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજ અને શાંતમૂત્તિ શ્રી ૧૦૮ શ્રીહંસવિજયજી મહારાજ છે. આ બે સિવાય વિદ્વાનું પ્રતિભાસંપન્ન અને પ્રભાવશાલી આચાર્યશ્રી ૧૦૮ શ્રીવિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજ અને શ્રી ૧૦૮ શ્રી વિજયનીતિસૂરીશ્વરજી મહારાજ છે, કે જેઓ તદ્દન નિષ્પક્ષ અને કોઈના ય પ્રભાવથી અંજાય તેવા નથી. આ ચાર સ્થવિરોને હું મારા તરફથી એમ વિનવું છું કે–તેઓ એકત્ર મળીને અગર પત્રવ્યવહાર કરીને જે હું કાંઈ ભૂલ કરતો હોઉં તો તે વિષે વિચાર ચલાવે. તે મને એ વિચારને પરિણામે આ સંઘ-કલેશની બાબતમાં જે કાંઈ મારી ભૂલ દેખાય તો તેઓ મને સૂચવે.
હું શ્રીસંઘને ખાત્રી આપું છું કે–ઉક્ત ચાર સ્થવિરેની એકમતિથી કે બહુમતિથી પણ મને મારી કાંઈપણ ખામી જણાવવામાં આવશે તો હું તેના ઉપર શ્રદ્ધાપૂર્વક અને ઉદારતાથી વિચાર કરીશ અને મારી એ ખામી જે મને ભાસી તે ખુલ્લંખુલ્લા અને હું એકરાર કરીશ; એટલું જ નહિ પણ મારા પિતાના તરફથી એને દૂર કરવા હું બનતું કરીશ.
હું સમજું છું કે –પરિમિત શક્તિવાળે કોઈપણ, પછી ભલે તે આચા યપદધારક હોય, છતાં સમગ્ર સંઘપરત્વે આથી વધારે શું કરી શકે ?
બાકી હું તે મારા પિતાથી બનતી શાસનસેવા અને સંઘનું હિત સાધી શકાય તેટલું સાધું છું અને સાધતો રહીશ એમાં કોઈને ય કહેવાપણું નહિ રહે.
શ્રીસંઘને દાસ વલ્લભવિજય.
સાદરી (મારવાડ )
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. |
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૪૫ થી ચાલુ )
અનુવ–વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ, આ જગતમાં સંસ્કૃતિરૂપી સિધુનો પાર પામવા માટે વિપરીત આચરણ કરનાર મનને વશીભૂત કરવા સિવાય અન્ય કશું સાધન નથી. તે જ પુરૂષ મોક્ષને અધિકારી થઈ શકે છે કે જે અશુદ્ધ વાસનાઓ તથા કામનાઓથી યુક્ત મનરૂપી સર્ષને વશીભૂત કરે છે.
જે આપણે મનને દુઃખ આપનાર અહંકારને નષ્ટ કરી દઈએ અને ઇંદ્રિયરૂપી રિપુઓ પર વિજય પ્રાપ્ત કરી લઈએ તે હમેશાં જાગૃત રહેનાર વાસના શાન્ત થઈ જાય છે.
ફૂટનીતિ ( દંભ), મિથ્યાચાર, દગો, લોભ અને તૃષ્ણ એ બધાનો ઘનિષ્ટ સંબંધ હોય છે. એ બધા એક જ પરિવારની વ્યક્તિઓ છે. ફૂટનીતિ લેભની સંતતિ છે મિથ્યાચાર દંભમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. મિથ્યાચારની સાથે જ દંભ રહે છે. તૃણું દંભની જનની છે. દંભ પિનાના પુત્ર મિથ્યાચારથી તથા પિતાના માતાપિતા–લેભ તથા તૃણાથી એક મિનિટ પણ અલગ નથી રહી શકતો.
જ્યાં સુધી વિષયેચ્છા હોય છે ત્યાં સુધી દ્રવ્યને લેભ પણ હોય છે. દ્રવ્ય વગર લેગ ક્યાંથી થઈ શકે ? દ્રવ્યને નિમિત્તે દંભ ધારણ કરવું પડે છે, જુઠું બોલવું પડે છે અને બીજાને ઠગવી પડે છે. ભેગની પ્રવૃત્તિ જ એનું મૂળ કારણ છે. ફૂટનીતિ અને મિથ્યાચાર એ બને લોભ તથા ષના જૂના મિત્ર છે.
સુખ તથા દુઃખ, સુંદરતા તથા અસુંદરતા સર્વ મનની મિથ્યા ક૯૫નાઓ છે. મન એક મિથ્યા ભ્રમાત્મક વસ્તુ છે, એથી મનની ભાવનાએ પણ મિથ્યા થશે. તે સર્વ મૃગતૃષ્ણા છે. જે કંઈ આપણને સુંદર લાગે છે તે બીજાને અસુન્દર લાગે છે. સુન્દરતા તથા અસુન્દરતા પરસ્પરાપેક્ષિત છે. ભારતવર્ષમાં એક એવું સ્થળ છે કે જ્યાં મટી ગર્દનવાળી છોકરીઓ અતિસુંદર ગણાય છે. તે સ્થાન ગર્દન મેટી બનાવવા માટે પ્રસિદ્ધ છે. કેઈની ગર્દન એવી નથી હોતી તે તે અત્યંત કદરૂપી ગણાય છે. આવી મૂઢતાથી યુક્ત માનવ-સ્વભાવની કલ્પના કરી શકે છે ? સુંદરતા કેવળ માનસિક ક૬૫ના છે. કેવળ સભ્ય પુરૂષ જ સુંદર આકાર-પ્રકાર, મનહર ગતિ તથા લલિત ભાવ વગેરે વિષયની વાત કરી
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૦
શ્રી આત્માનનૢ પ્રકાશ
શકે છે. આફ્રિકાના હમશી લેકે માં એ વિષયેાની કાઇ ભાવના જ નથી હતી. વાસ્તવિક સાંય તે। આત્મામાં જ છે. સુખ અને સૌ મનમાં રહે છે, વિષયામાં નહિ. કેરી મીઠી નથી, કેરીની ભાવના મીઠી છે. એ સ વૃત્તિએ છે, માનસિક ભ્રમ છે, માનસિક કલ્પના છે, માનસિક સૃષ્ટિ છે. વૃત્તિઓને નાશ કરા, સૌંદર્યાં લુપ્ત થઇ જશે. પતિ પાતાની કુરૂપવતી સ્ત્રીમાં સૌન્દર્યની ભાવનાના પ્રસાર કરે છે અને વાસનાદ્વારા પેાતાની સ્ત્રીમાં સાંદની અધિક તાના અનુભવ કરે છે.
જ્યારે આપણે કાઈ નવા પ્રભાવાત્પાદક સમાચાર સાંભળીએ છીએ ત્યારે ચકિત થઇ જઇએ છીએ, અથવા જ્યારે આપણે કઇ નવુ' દૃશ્ય જોઇએ છીએ ત્યારે મુગ્ધ થઇ જઇએ છીએ. એ વ્યવસ્થાત્મક છે. એ વાત ખાસ કરીને નવી ભાવનાઓને કારણે થાય છે. મન ચક્રાકારમાં પેાતાની જૂની, સંકુચિત પ્રણાલીમાં દોડ્યા કરે છે. નવીન ભાવનાઓ ગ્રહણ કરવાનુ મનને માટે ઘણું કઠિન છે. ભાવનાને એ ચક્રની સમીપ રાખો. તે ધીમે ધીમે અને ગ્રહણ કરી લેશે. પ્રારંભમાં તેને ગ્રહણ કરવામાં તે ભયાનક વિદ્રોહ કરશે, પણ પછીથી તે તેની અંદર લીન અને તદાકાર થઇ શે. જ્યારે તમારી તર્કશક્તિ વધતી હાય છે, જ્યારે અધ્યયનથી તમે અધિકાધિક બુદ્ધિમાન થતા હા, જ્યારે તમે સત્સંગ કરતા હા, ધ્યાન ધરતા હૈ। ત્યારે તમારૂં મન નવા, સ્વરથ અને યુક્તિયુક્ત ભાવા ગ્રહણ કરવા માટે પુરેપુરૂ તૈયાર થઇ જાય છે અને જૂના છ શીણુ ભાવેા દૂર હઠાવે છે. મનની એ જ સ્વસ્થ વૃદ્ધિ છે.
મનેાલચમાં મનનુ પુનરૂત્થાન થાય છે. મનેાનાશમાં મનનું પુનરૂત્થાન નથી થતું. જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે મનાલય પર્યાપ્ત નથી. બ્રહ્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે મનેનાશ આવશ્યક છે. મનેાનાશના અર્થ એ છે કે મનના વમાન સ્વરૂપના નાશ કરી નાખવા, જે આત્માના શરીરની સાથે અભેદ કરે છે, તેના મૃત્યુને વાસ્તવિક અર્થ એ છે કે તેનું રૂપાન્તર એવી રીતે થાય કે તેના સ્થાનમાં દૈવી ચેતનાના આવિર્ભાવ થાય .
આધ્યાત્મિક ગ્રન્થાના સ્વાધ્યાયમાં જેને રૂચિ હાય છે તે તત્કાળ ફલપ્રાપ્તિની કામના નથી કરતા, પર ંતુ ધીમેધીમે નિયમપૂર્વક તેના ઉપર ચિન્તન કરે છે, તેનાથી મન ધીમેધીમે પરિપકવ થતુ જાય છે અને છેવટે વિભુસ્વરૂપ આત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે.
મન્ધન વાસનાનું કારણ હોય છે. વાસના દૂર થતાં જ બન્ધન છુટી જાય છે. આત્મજ્ઞાનદ્વારા જે ભાગમુલક વાસનાએ હાય છે તે બધી નષ્ટ થઇ જાય છે. અધી વાસનાઓ નિકળતાની સાથે જ અક્ષુબ્ધ ચિત્ત શાંત અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ વિચાર સાધારણ રીતે વિષયોની તરફ જ પ્રવાહિત થાય છે. મનને વિષથી હઠાવીને પ્રભુમાં લીન બનાવવું ઘણું જ કઠિન છેતે પણ જે માણસ જન્મ, મૃત્યુ તથા બીજા બધા સાંસારિક સંકટોથી છુટવા ઈચ્છતા હોય છે તેણે તો તેમ કરવું જ જોઈએ. તેનાથી બચવાને બીજે કઈ ઉપાય નથી.
ચંચળતા એક માનસિક તરંગ છે. એને યુકિતથી રોકવી પડશે. પ્રત્યેક મનુષ્યની માનસિક ચંચળતા જુદી હોય છે. જ્યારે મનુષ્ય તેનાથી પરાભૂત થાય છે ત્યારે તે મનુષ્યને અહિંતહિં દેડાવે છે. એવી ચંચળતા દ્વારા મન માણસેને લેભાવે છે. એ ચંચળતાનું નામ વિલાસ પણ છે. જ્યારે મનમાં એક આકરિમક પરિવર્તન થાય છે ત્યારે તે ચાંચલ્ય કહેવાય છે. આપણે ઘણી વખત કહીએ છીએ કે તે એક ચંચળ પ્રકૃતિને પુરૂષ છે. જો કે પ્રત્યેક મનુષ્ય એ ચાંચ લ્યને વશ હોય છે. લોકાચારને વિરોધ પણ એ ચાંચત્યનું ઉત્કટ પરિણામ છે.
દેષ અને દુર્બલતા બને જુદી વસ્તુઓ છે. ક્રોધ એક દેષ છે, અને ચા પીવાની ટેવ એક દુર્બળતા છે. પરછિદ્રાન્વેષણ, નિન્દા તથા બીજાને કલંકિત કરવા એ દોષ છે. બહુ જ રસિક હોવું એ પણ એક દુર્બલતા છે. વિપરીત ગુણો દ્વારા એ બન્નેને હઠાવવા જોઈએ.
જે મનુષ્ય રોગ વગરના હોય છે, પરંતુ તિતિક્ષાયુકત હોય છે તે કંઈક કરી શકે છે. તે જ્યાં ઈ છે ત્યાં જઈ શકે છે. તે પવનની માફક સ્વતંત્ર છે, તેને અપરિમિત સુખ તથા શાંતિ હોય છે, એની કલ્પના જ થઈ શકતી નથી. સંન્યાસના સુખ અને સ્વચ્છન્દતાનું અનુમાન દીન-હીન મનવાળો ગૃહસ્થ નથી કરી શકતે. રાગ તથા વિલાસીતા ગૃહસ્થને દુર્બલ બનાવે છે.
ભાવના પણ કલ્પના છે. તે કવિને સહાયતા કરે છે, સાધકને નહિ. ધ્યાનમાં તે પણ એક વિધ્ર છે. તે હવાઈ કિલા બનાવ્યા કરે છે. વિચાર તથા વિવેકવડે તેને રોકે.
જયારે કોઈ ઈચ્છા મન ઉઠે છે ત્યારે સાંસારિક પુરૂષ તેનું સ્વાગત કરે છે અને તેની પૂર્તિ ની ચેષ્ટા કરે છે, પરંતુ સાધક પુરૂષ વિવેકવડે તુરતજ તેનો ત્યાગ કરે છે. મન ઈચ્છાઆવડે વિનાશની તરફ ઘસડી જાય છે. એક ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય છે કે તરતજ તેની અનુભૂતિથી બધા સુખની પ્રાપ્તિ થઈ જશે એમ તમે માને છે. તમે ઇચ્છિત વસ્તુની પ્રાપ્તિ માટે યત્ન કરે છે. તમે તે પ્રાપ્ત કરે છે એટલે અમુક વખત સુધી તમને કાંઈ સંતોષ થાય છે. ફરી પાછું મન ચંચળ બને છે અને તેને નવીન સંવેદનની આવશ્યકતા થાય છે. સંભ અને અસંતોષ ઉપસ્થિત થાય છે. આથી જ જગતને કલ્પનામાત્ર કહેવામાં આવ્યું છે, સાંસારિક વિષયના ઉપભેગથી સારો તેમજ સ્થાયી સંતોષ નથી મળી
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ શકતે, તથાપિ લેક વિષયોની તરફ આંખ મીંચીને દડે છે, જોકે તેઓ સમજે છે કે વિષય અસત્ય છે અને સંસાર દુઃખમય છે. એનું નામ જ માયા. જયારે મન આત્મામાં અવસ્થિત થાય છે ત્યારે નિત્ય તૃતિની પ્રાપ્તિ થાય છે કેમકે આત્મા જ પરિપૂર્ણ છે, ત્યાં જ સર્વ કંઈ મળી શકે છે. તે સ્વયંભૂ છે. બધી ઈચ્છાઓનું શમન આત્માનુભવમાં જ થાય છે.
| મન મહતું અથવા બુદ્ધિમાં લીન થાય છે બુદ્ધિ સમષ્ટિ બુદ્ધિમાં લીન થાય છે. સમષ્ટિ બુદ્ધિ અવ્યકતમાં લીન થાય છે. અવ્યકત બ્રહ્મમાં લીન થાય છે. એ જ અંતઃકરણનું લય ચિન્તન છે.
ચિત્ત શાંત સરોવર જેવું છે અને વિચાર ચિત્તની ઉપર તરંગ જેવા છે. નામ તથા રૂપ સરલ માગ છે, જેમાં એ તરંગે ઉત્પન્ન થયા કરે છે. નામ, રૂપ વગર તરંગો નથી ઉઠતા,
કલ્પના કરો કે તમારું મન પુરેપુરૂં શાંત અને નિશ્ચિત્ત છે, તે પણ જેવું ચિંતન શરૂ થાય છે કે તરતજ નામ તથા રૂપથી યુક્ત થઈ જાય છે. પ્રત્યેક વિચારમાં એક વિશેષ નામ તથા એકવિશેષ રૂપ રહેલ છે, તેથી કઈ પણ ભાવના કેઈને કોઈ પ્રતિરૂપક શબ્દથી સંબંધિત હોય જ છે.
સહુને દુઃખમય કરનાર માયાના મહાન ભયથી છૂટવાને સૌથી સારે ઉપાય મનને નાશ છે. મનના નાશની સાથે જ આત્માને ઉદય થાય છે.
અહં નો વિચાર જ સર્વ વિચારોનું મૂળ છે. “અહં' અસત તથા ભાવહીન છે. જ્યારે “અહં’ નારિતમાં અંતહિંત થઈ જાય છે ત્યારે પછી અહંકારી મન કયાં?
- જ્યારે વૈરાગ્યદ્વારા મનને વિષયેથી ખેંચી લેવામાં આવતું હોય છે ત્યારે તેને સ્વમ અથવા મનોરાજ્યની તરફ જવા નહિ દેવું જોઈએ. ધ્યાનમાં યે બે વિદનો છે. એને એકાગ્ર કરો અને સ્વરૂપમાં સ્થિર થવા દો. પછી આખું જગતું કેવળ સત, ચિત્ અને આનદરૂપ જણાશે.
ચિન્તન, કાર્ય–જના અનુભવ અને જાણવું એ વિભિન્ન કિયાઓ મનમાં રહેલી છે. કેઈ વખત તમે યોજના ઘડે છે, કઈ વખત અનુભવ કરો છો, કઈ વખત તમે જાણવાની ચેષ્ટા કરે છે, કોઈ કોઈ વાર ગંભીર ચિન્તન કરે છે, કઈ વાર ઈચ્છા કરે છે, અંત:પ્રેક્ષણથી જાણી શકાય છે કે વરતુતઃ મનની અંદર વખતોવખત શું ચાલી રહ્યું હોય છે.
સાધકના મનમાં સ્ત્રીના મરણ ના દર્શનથી અશુભ ભાવનાઓ ઉત્તેજીત
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પૂજનની સફળતા
પૂજનની સફળતા.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૫૯ થી શરૂ. ) પ્રજામાં જે જે પદાર્થો વાપરવામાં આવે એ સર્વ પવિત્ર ને ન્યાય દ્રવ્યથી સંપાદન કરેલા હોવા જોઈએ. પૂર્વે આપણે જોઈ ગયા કે ફળને આધાર દ્રવ્યની સંખ્યા પર નથી અવલંબતે, પણ પૂજકની ભાવશ્રેણી પર જ અવલંબે છે; માટે જેમ બને તેમ સંખ્યામાં ન લેભામાં શુદ્ધતા ને નિર્દોષતા પર દ્રષ્ટિ ફેરવવાની જરૂર છે.
અષ્ટપ્રકારી પૂજાને વિચાર કરતાં પ્રથમ જળપૂજા આવે છે. જળ સારી રીતે ગળીને જોઈતા પ્રમાણમાં વાપરવું. એમાં દુધનું મિશ્રણ થાય છે એમાં વાંધા જેવું નથી, પણ એટલી સંભાળ રાખવાની આવશ્યક્તા છે કે એની મીઠા શથી ને ચીકાશથી કી આદિ જંતુઓ ત્યાં દર કરી ન બેસે. જે ચીકણા પદાર્થો વાપરીએ તે સ્વચ્છ કરતાં પૂર્ણ કાળજી પણ રાખવી જોઈએ કે જેથી છત્પત્તિને સંભવ ન રહે. વળી પ્રમાણ વગરનું પાણી વાપરી સર્વત્ર ભીનું પણ ન જ કરી મૂકાય. અતિશય જળ ઢળવાથી મચ્છર આદિ જતુઓ સહજ ઉદ્દભવે છે. જંગલુહણ પણ સ્વચ્છ હોવા જોઈએ. કેટલીક વાર તે એની દશા જોઈ ઘણું પેદા થાય છે ! એના કરતાં ખીસામાં રાખવાના રૂમાલ પણ સારા હોય છે ! પ્રભુના અંગપર હવાના આ સાધનો સારી રીતે ધોયેલા પવિત્ર અને ફાટયાતુટયા નહિં પણ આખા હવા ઘટે.
બીજી ચંદનપૂજા એટલે જ સુગંધિત સુખડનું નવ અંગે વિલેપન પણ આજે તેમાં હદ ઉપરાંતની વિકૃતતા દાખલ થઈ ગઈ છે. ચંદનનું સ્થાન કેશરે ખુંચવી લીધું છે એમ કહેવામાં જરા પણ અતિશક્તિ જેવું નથી જ. લાલચેળ ઘસેલા કેશરમાં સુખડ તો નામમાત્રની જ હોયને! આજના ઉપાસકે કેશરની લાલાશમાં જ ધર્મસેવાની ગહનતા માની બેઠા લાગે છે ! એમણે મને
જ્યાં ચંદન કે કેશરને સ્વભાવ પરત્વે વિચાર સરખે નથી આવતે ત્યાં થાય છે. તેનાથી એ પુરૂષ કે જેણે આ જગને ત્યાગ કરીને આધ્યાત્મિક સાધનમાં પોતાની જાતને લગાડી દીધી હોય છે તે તપના ફલથી વંચિત રહી જાય છે. સાધના સમય દરમ્યાન સ્ત્રી-સહવાસ સર્વથા ત્યાગ કરે જોઈએ. ગૃહસ્થની સાથે ન રહેવું જોઈએ. આ આધ્યાત્મિક ચિન્તનમાં જ મનને પુરેપુરૂં લગાવ રાખવું જોઈએ.
ચાલુ
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
પછી કેશરની અપવિત્રતા સંબંધેનું કથન અરણ્ય રૂદનની ઉપમાને પામે તેમાં શી નવાઈ ? “ ચંદન શીતળતા ” ઉપજાવે એ વાત સાવ વીસરાઈ ગઈ છે. કેશરનો સ્વભાવ ગરમ છે એ તરફ દુર્લક્ષ્ય કરી આજે આપણે ભક્તિના નામે એવું તો સમજ વગરનું અનુકરણ કરી રહ્યા છીએ કે જેથી પ્રતિમાજી ( પાષાણ બિબો) ના દેહ પર એ ગરમાઈદ્વારા ઝીણી-ઝીણા છિદ્રો પડ્યા હોય છે. કોઈ કઈ સ્થળે કાળાશના ડાઘ પણ પડયા હોય છે અને જ્યાં કેશરનો મારે અતિ પડ હોય છે ત્યાં તો ઘસારે જોરથી થો હોય છે ! આમ આપણું ઘેલી ભકિતએ પાટા પરથી ખસેડી દીધા છતાં આપણે મેહ કેશરની લાલાશ પરથી કેમે કર્યો ખસતે જ નથી ! સુખડની વેતતા ને ઠંડકમાં આપણે રાચવાને બદલે કેમ લાલાશ ને તીવ્રતામાં હાદ અનુભવતા થયા છીએ એ એક ગુંચ-ભર્યો પ્રશ્ન છે. એથી તે આપણે ઉપરોકત રોગનું નિદાન કોઈ જુદે જ માર્ગો શોધી રહ્યા છીએ.
કેશરની ગરમીથી બિબરક્ષા કરવા સારૂ ચાંદીના ખેાળા ચઢાવતા થયા છીએ. એક રીતે જોતાં ભલે બાહ્યથી આપણને આ વાત સુંદર ને બુદ્ધિપૂર્વકની જણાય; પણ વસ્તુતઃ તેમ નથી જ, જે બિંબ પર સૂરિમંત્ર ને વાસક્ષેપ તથા સંખ્યાબંધ ઔષધીની વર્ષા થયા બાદ પૂજયપણું પ્રાપ્ત થયાનું આપણે સ્વીકૃત કરીએ છીએ એ મૂળ વસ્તુની પૂજા તે પછી માત્ર અમુક ઘી બેલનાર કે
ડાકને માટે જ ઉધારી રહે છે. બાકીના સારૂ તે મૂળ બિંબની નવાંગી પૂજા નહિ પણ ઉપરના ચાંદીના ખેાળાની જ પૂજા ! આ વાત વિચારણીય છે. વળી એ ખેાળા નીચે કુદરતી ભેજ રહે છે જેથી બિંબને હાનિ પુગે છે. આ તો આપણે શોધેલા ઉપચારની કહાણી ! પણ કેશરની અપવિત્રતા પરત્વે શું સમજવું? એ માટે સંખ્યાબંધ સાબિતિઓ મળવા છતાં આપણે હજી પણ એને શુદ્ધ માનીશું ? કેમ જાણે કેશર પૂજન સામગ્રીના થાળમાંથી અદ્રશ્ય થઈ જશે તે આપણી અન્ય સામગ્રી કડીની બની જશે એમ જ ને ? જેની અપવિત્રતા સંબંધે ભારોભાર શંકા પડતી હોય અને જે ચીજ સ્વભાવિક રીતે પણ પૂજાની સાત્વિકતા સાથે બંધબેસતી ન થતી હોય, એને સારૂ કેવળ પૂર્વકાળના છૂટા છવાયા પાઠથી હઠ પકડી ઉપર મુજબ નુકશાનમાં ઉંડા ઉતરતાં જવું એ શું ડહાપણની નિશાની છે ?
એક કાળે અમુક ચીજ પવિત્ર ને શુદ્ધ હોય. કિંવા શુદ્ધ રીતે પ્રાપ્ત થતી હોય ને સદાકાળ ને સર્વથા એ જ સ્થિતિમાં રહે એ કઈ સનાતન નિયમ હોઈ શકે? કેશરને આખેએ પ્રશ્ન આ રીતે વિચારણીય છે.
લેટ એક્સી. –
–
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર. દૂ~૦૦૦ ૦૦૧
વર્તમાન સમાચાર છું 80~~
20098
મહાજનનું નિમંત્રણ રાજપુર-ડીસાગામની શ્રાવિકા–પિતાના સાસરીયાં–પિયરીયાની રાજીખુશીથી કાતિક દિ ૫ ના દિવસે દીક્ષા લેનાર હોવાથી ત્યાંનું મહાજન પૂજ્યપાદ પ્રાતઃસ્મરણીય મુનિરાજ શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમાન હંસવિજયજી સાહેબ તથા પંન્યાસજી મહારાજ શ્રીમાન સંપત વિજયજી સાહેબ આદિ મુનિર જેને નિમંત્રણ કરવા નવા ડીસાથી જ્ઞાનપંચમીના દિવસે આવ્યું હતું. તેમની આગ્રહભરી વિનંતિ સ્વીકારી મહારાજશ્રીજી કાતિક વદિ ૩ ના દિવસે ત્યાં પધારશે એવી વકી છે.
સુધારો–છપાયેલ પંચાંગમાં આચાર્ય વિજયકમળસૂરિજીના પ્રશિષ્ય સાથે શ્રી વિજય મેહનસૂરિજીના શિષ્ય મુનિરાજશ્રી પ્રીતિવિજયજી એમ વાંચવું.
માત્ર કમીટી,
શા. આણંદજી પુરૂષોતમ કી જેન ઐષધાલયમાં ૨૧૯૮૮ ના આ વદ ૦)) સુધી માસ બારમાં લાભ લેનારા દદીઓની સંખ્યા.
૧૫૭ મુનિરાજ, ૩૬ ૬ સાધ્વીજી, ૯૧૮૩ શ્રાવક, ૯૯૬૧ શ્રાવિકા, ૧૨૫૨૩ જૈનેતર ૯૪૨૪ બાળકે. ૪૧૬૧૪ કુલ સંખ્યા.
–
– સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૧ અધ્યાત્મક પકુમ-શ્રી મુનિસુંદરસૂરિવિરચિત મૂલ તથા અર્થ સાથે. સંસારનું સ્વરૂપ જણાવનાર, નિત્ય મનન કરવા ગ્ય, અધ્યાત્મભાવ પ્રગટ કરાવનાર આ લઘુ પરંતુ આત મહત્ત્વનો ગ્રંથ છે. મૂળ સાથે સરલ ભાષાંતર હોવાથી બાળ છ પણ સમજી શકે તેવું છે. વળી સર્વમાન્ય પણ છે. પ્રકાશક-શાહ કૂલચંદ ખીમચંદ વલાદવાળાએ વગર કિંમતે સદુપયોગ કરવાની શુભ ઇચ્છાથી પ્રગટ કરેલ હોવાથી આ પ્રયત્ન તેમનો ધન્યવાદને પાત્ર છે.
૨ શ્રી બાર વ્રતકી ટીપ–લેખક મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી હાલ ચાતુર્માસ આગ્રા. હિંદી ભાષામાં શ્રી આત્માનંદ જૈન પુસ્તકપ્રચારક મંડળ આગ્રા તરફથી માત્ર ત્રણ આનાની નજીવી કિંમતે અનેક જૈન બંધુઓ અને બહેનો લાભ લે તેવા શુભાશયથી પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. અત્યારસુધીમાં બીજી કેટલીક ટીપ કરતાં આ બુકમાં તેની
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આમાનદ પ્રકાશ.
વિશેષતા છે. બાર વ્રતના જિજ્ઞાસુ અને લેવા ઈચ્છતાં કોઈ પણ મનુષ્ય માટે આ ગ્રંથ ભેમીયા સમાન છે અને આ ગ્રંથમાં તેનું દિગદર્શન–સ્વરૂપ સરલ અને સાદી રીતે આપ. વામાં આવેલું છે. સમ્યકત્વ, બાર વ્રતનું સ્વરૂપ બતાવતાં છેવટે ચાર પરિશિષ્ટમાં આયંબિલ, પચ્ચકખાણ સ્વરૂપ, અણહારી ચીજનું વર્ણન અને બાર વ્રતધારી માટે ગ્રંથની શરૂઆતમાં સુચના આપી ગ્રંથને વિશેષ ઉપયોગી બનાવ્યા છે. હિંદી ભાષાના જાણકાર માટે ઉક્ત મુનિમહારાજનો આ પ્રયત્ન આવકારદાયક છે. મળવાનું સ્થળ. રેશનમહોલ્લા.
૩ સુભાષિત રત્ન સંદેહ–અનુવાદક દયાળજી ગંગાધર ભણશાલી બી એ. દિગંબરાચાર્ય શ્રી અમિતગતરીત આ ગ્રંથમાં મેહવિલાસ વર્ણન, કામ, ક્રોધ, મોહ, લોભ વગેરેનું સ્વરૂપ, ભૌતિક વિલાસેનું વર્ણન, માંસ, મદિરા જુગાર, વેશ્યાગમન સંબંધી નિવારણ, મોક્ષપ્રાપ્તિ વર્ણન વગેરે જુદા જુદા બત્રીશ વિષયોનું વર્ણન આપેલ હોવાથી જૈન ધર્મના ઉપદેશની છાપ તરી આવે છે. દિગંબરી આચાર્યના વિદ્વતાપૂર્ણ ધર્મ સંબંધી અનેક ગ્રંથ છે. ઉક્ત આચાર્યશ્રીએ બીજા ગ્રંથો લખેલા છે તેનું વર્ણન ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં છે. અનુવાદક સારું શિક્ષણ પામેલા હતા તેમ અનુવાદ અને તેમના સંક્ષિપ્ત જીવન ઉપરથી જણાય છે. તેમના સ્વર્ગવાસની યાદગીરી નિમિત્તે તેમના વડિલ બંધુ હીરજીભાઈને આ સાંસારિક, ધાર્મિક, ભાતૃસ્નેહ આ ગ્રંથ પ્રકટ કરી બતાવી આપ્યો છે.
મૂલ્ય-વાંચન મનન. ઠેકાણું-હનુમાન બીલ્ડીંગ, લેમીંગટન રોડ-મુંબઈ નં. ૪
સૂયગડાંગસૂત્ર-પાંચમો ભ ગ મૂળ સાથે ભાષાંતર-પાંચમો ભાગ ૩ થી ૭ અધ્યયનેનું ટીકાના આધારે મુનિશ્રી માણેકમુનિએ ભાષાંતર સરસ રીતે કર્યું છે. એક વખત એ હતો કે શ્રાવકે આગમનું અધ્યયન-વાંચન કરી શકતા નહોતા. આજે આગમન ભાષાંતરો પ્રકટ થતાં તેના જિજ્ઞાસુ સર્વ કોઈ લાભ લઈ શકે છે. ઉકત મુનિમહારાજને આ દિશામાં ઘણું વખતથી સારો પ્રયત્ન છે. બીજા દશવૈકાલિક, આચારાંગ વગેરેના ભાષાંતરો પણ મહારાજશ્રીએ કરેલા છે. પ્રકાશક-ત્રીકમલાલ ઉગરચંદ વકીલ અમદાવાદ, સારંગપુર તળીયાની પળ. કિમત દેઢરૂપી. કિંમત જરા ઓછી રાખી હોત તો ઠીક હતું.
નવા વર્ષના જેન પંચાંગ. નવા વર્ષ ( સ. ૧૯૮૯ ની સાલ) ના જૈન પંચાંગ અમારા તરફથી છપાય તૈયાર થઈ ગયા છે. જલદી મંગાવો. પાછળથી મળી શકતા નથી કિંમત અરધો આને. સો નકલના અઢી રૂપીયા. મળવાનું ઠેકાણું:
શ્રી જેન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
શ્રી પ્રભાચંદ્રસૂરિ કૃત
શ્રી પ્રભાવકચરિત્ર. વર્તમાનકાળના પ્રભાવક બાવીશા આચાર્યોના જીવન ઉપર પ્રકાશ પાડતો આ ગ્રંથ સ . ૧૭૭૮ માં લખાયેલ જૈનકથા અને ઇતિહાસસાહિત્યમાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે. ઇતિહાસ અને કથા સાથે કવિત્વ પોષવામાં અને સાહિત્યના રસ જમાવવામાં પણ ગ્રંથકર્તા મહારાજે જેમ લક્ષ આપ્યું છે તેમજ તે વખતના સામાજિક, ઐતિહાસિક, રાજકીય સ્થિતિને પણ ઉલ્લેખ કરી લેખક મહારાજે પોતાની ઇતિહાસપ્રિયતા સિદ્ધ કરી છે. જેથી ઇતિહાસના પણ ભિન્ન ભિન્ન સમયના સુંદર પ્રકરે છે. આમાંથી મળી રહે છે જેથી જેન કે જૈનેતર ઇતિહાસના અભ્યાસી અને લેખકોને આવકારદાયક સામગ્રી આ ગ્રંથ પૂરી પાડે છે. આ મૂળ ગ્રંથ કેટલાક અશુદ્ધ છપાયેલ, તેની શુદ્ધિ માટે તેમજ તેની સુંદરતા અને પ્રમાણૂિકતામાં વધારો કરવા માટે ઈતિહાસવેત્તા મુનિરાજશ્રી કલ્યાણુવિજયજી મહારાજને વિનતિ કરતાં તેઓશ્રીએ શુદ્ધિ કરવા સાથે ઇતિહાસિક દષ્ટિએ પ્રબુધ પર્યાલચના લખી તેમાં આવેલ ચરિત્રનાયકાનો પરિચય આપવામાં જે શ્રમ લીધેલ છે અને તેને લઇને આ ઇતિહાસિક અને કથાસાહિત્ય ગ્રંથની ઉપયોગીતા અને સુંદર સાહિત્યની અભિવૃદ્ધિ થઈ છે. આ ગ્રંથ માટે અનેક જૈન અને જૈનેતર પેપરોએ પ્રશંસા કરી છે. રાયલ આઠ પેજી સાઠ ફોર્મ પાંચસો પાનાને ઉંચા કાગળ, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપથી છપાઈ આકર્ષક મજબુત બાઈન્ડીંગથી અલંકૃત કરાવેલ છે. કિંમત રૂા ૨-૮-૦ કપડાનું બાઈન્ડીંગ પણુ ત્રણ રૂપિયા. પોસ્ટેજ જુદુ.
લખા:-શ્રી જૈન આત્માનદ સભા–ભાવનગર,
* શ્રી પ્રાચીન તીર્ણોદ્ધાર વાસ્તે દાન કરવા માટે ઉત્તમ સ્થાન
શ્રી મારવાડની માટી પંચ તીથી.
શ્રી રાણકપુરજીનું ભવ્ય દેવાલય, ૧ શ્રી મારવાડ સાદડી ગામથી ૬ માઈલ દૂર શ્રી શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈનાનું મારવાડ પંચ તીર્થનું મુખ્ય સ્થાન શ્રી રાણકપુરજી તીર્થ આવેલું છે. તે તીર્થનું ૧૪૪૪ સ્તંભવાળું વિશાળ મંદિર શ્રી નારીઆ ગામના ધનાશાહ પિરવાડે સ્વપ્નમાં જોયેલા શ્રી નલિની ગુલ્મ વિમાનના આકારનું પંદર કરોડ દ્રવ્ય ખચીં સંવત ૧૪૩૪ માં બંધાવેલું અને તેમાં પ્રતિષ્ઠા શ્રી સમસૂરીજીએ સં. ૧૪૯૬ માં કરેલી તે ભવ્ય દેરાસરને હાલ જીર્ણોદ્ધાર કરાવવાની આવશ્યક્તા છે. આવા વિશાળ મંદિરનો જીર્ણોદ્ધારમાં નાણાની મોટી રકમની મટી જરૂર પડે તે સર્વે ભાઈઓની જાણમાં છે. આપણી પૂર્વે થઈ ગયેલા પુણ્યશાળી પુરૂષોની જાહોજલાલીના નમુનારૂપ આ મંદિરના જીર્ણોદ્ધારમાં સખી ગૃહસ્થોએ પોતાનો હાથ લંબાવી સારી રકમ આપવાનું પુણ્ય ઉપાર્જન કરવા વિનંતિ છે. e ૨ શ્રી એડન દેરાસર તરફથી આ તીર્થના જીર્ણોદ્ધાર સારૂ રૂા. ૨૦૦૦) ની રકમ મોકલી આપવામાં આવી છે.
જે રકમ મોકલો તે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી અમદાવાદના ઉપર મોકલી આપવા તસ્દી લેશાજી.
પ્રતાપસિહું માહલાલ.. વહીવટદાર પ્રતિનીધી.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B, 481. શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. = = = = = = = == દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતુ માસિક પત્ર. પુ. કર મું. વીર સં. ર૪પ૯. કાર્તિક. આત્મ સ , 37. અંક 4 થી. ઢe - અચળ ધર્મ, " સ્વદેશી એ શાશ્વત વસ્તુ છે. સ્વદેશી એ દેહ સાથે જડાયેલે ધર્મ છે. એ અચળ ધર્મ છે. તીવ્રરૂપે એક ઈ દિવસ આપણે સ્વદેશી પાળીએ તે સ્વરાજ્ય હાથમાં જ છે. || હિન્દુસ્તાનના પૈસા બચાવવાનો જ એ ધંધો નથી. સ્વદેશીમાં || છે. સ્ત્રીઓની શિયળરક્ષા છે. સ્વદેશમાં ઇશ્વરભક્તિ છે. સ્વ દેશીમાં જ હિન્દુસ્તાનના શુદ્ધ છુટકારો છે. સ્વદેશીની ચળવળ T હમેશને સારૂ છે. " -મહાત્માજી. ==[] == == = = = = = For Private And Personal Use Only