________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પાટનગર રાખ્યું હતું. મગધની રાજધાની રાજગૃહનગર હતું. ભગવાન મહાવીરદેવ અહીં ઘણી વાર પધાર્યા હતા. આઠમુ ચાતુર્માસ અહીં થયું છે. રાજગૃહીના નાલંદાપાડામાં તો અનેક ચેમાસા થયાં હતાં, જ્યારે નજીકના ગુણશીલન ઉદ્યાનમાં પણ વિચરો જ્ઞાનપ્રકાશ જગતમાં ફેલાવ્યો હતો. ભગવાન મહાવીરના અગીયારે ગણધરે અહીં નજીકના પહાડમાં નિર્વાણપદ પામ્યા હતા. અન્તિમ કેવલી શ્રી જબુસ્વામી, ધન્ના, શાલિભદ્ર, મેધકુમાર, સુલસા, શ્રાવિકા વિગેરે વિગેરે અનેક મહાપુરૂષે આ નગરમાં જ જમ્યા હતા અને વીરપ્રભુના ઉપદેશામૃત પીને વૈરાગ્ય પામી દિક્ષિત પણ આ નગરમાં જ થયા હતા. બુદ્ધિનિધાન મંત્રીશ્વર શ્રી અભયકુમારે પણ અહી દીક્ષા લીધી હતી અને પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિને કેવલજ્ઞાન પણ આ જ નગરમાં થયું હતું. વિંધ્યાદ્રિ નજીકના જયપુરના રાજા વિંઘના પુત્ર પ્રસિદ્ધ ચાર પ્રભવાજી પણ પ્રતિબોધ પામી અહીં જ દિક્ષિત થયા હતા. પ્રસિદ્ધ ચોર રોહિણીયાજી પણ અહીં જ વૈભારગિરિ ની ગુફામાં રહેતા હતા. અત્યારે તે આ ઈતિહાસપ્રસિદ્ધ મહાન વૈભવશાલી નગરીનું વર્ણન વાંચીને જ સંતોષ માનવા જેવું છે. તેનો પુરાણો વૈભવ અને ગૌરવ આજે ધૂળમાં રગદોળાઈ ગયેલ છે. મનુષ્ય આમાંથી કેવા કેવા બોધપાઠ લેવાના છે. તેના જર્જરીત ખંડિયે પિતાના પૂર્વના વૈભવ જોવા માટે જાણે મનુષ્યને બોલાવી તેમાંથી ઉપદેશ આપતા હોય તેમ ઉભા છે. રાજગૃહી અત્યારે તે નાનું શહેર છે, પરંતુ ભારતના પુરાતત્ત્વવિદે અને વિજ્ઞાનશાસ્ત્રીઓ અહીં આવે છે અને નૂતન શોધખોળ ચલાવે છે. મહાન વિજ્ઞાનશાસ્ત્રી શ્રી જગદીશચંદ્ર બોઝ અમને અહીં જ મળ્યા હતા. અહીંના ઉના પાણીના કુંડમાં રહેલ તત્વોની શોધ કરી રહ્યા હતા અને અમને કહ્યું હતું કે “ જેનો પોતાને ખલાબદ્ધ પ્રમાણીક પ્રાચીન ઇતિહાસ મૂકે તે બહુ જરૂરનું છે. રાજગૃહી બિહારથી રાજગૃહી લાઈનનું છેલ્લું સ્ટેશન છે. અહીં પષ્ટ અને તાર ઓફીસ છે. સ્ટેશનથી - માઇલ દૂર જૈન શ્વેતાંબર વિશાલ ધર્મશાળા છે. તેની નજીકમાં કિલ્લેબંધીમાં બે મંદિર છે. એકમાં શ્રીમુનિસુવતસ્વામી મૂળનાયક છે. બીજામાં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ મૂળનાયક છે, આમાં બુદ્ધકાલીન શિલ્પકલાના નમુનારૂપ જૈન મૂર્તિ ખાસ દર્શનીય છે. બૌદ્ધકાલીન શિલ્પના ઉદય વખતે તેનું અનુસરણ જૈન શિલ્પીએ પણ કર્યું છે. આ પ્રદેશમાં તેના ઘણા નમુના મળે છે આ વિષય તરફ જૈન વિદ્વાનોએ ખાસ લક્ષ આપવાની જરૂર છે. ત્રીજું મંદિર અત્યારે ખાલી છે ઉપર પણ નેમનાથપ્રભુનું મંદિર છે. નીચે મંદિરની બાજુમાં દાદાજીની દેરી છે અને અંદરના દરવાજામાં પેસતાં જ એક મોટો શિલાલેખ નજરે પડે છે. આમાં મંદિરના ઉદ્ધારનું વર્ણન છે. તેની બાજુમાં જ
તાંબર પેઢી છે. અહીંની વ્યવસ્થા કલકત્તાના પ્રસિદ્ધ બાબુ રાયકુમારસિંહજી રાખે છે. મંદિરનો જીર્ણોદ્ધારની ખાસ આવશ્યકતા છે, સામે જ ધર્મશાળા છે. ગામ બહાર પહાડ નજીકમાં નહાર બિલ્ડીંગ છે, જે કલકત્તાના પ્રસિદ્ધ ઇતિહાસગ્ન બાબુ પુરણચંદ્રજી નહારે બંધાવેલ છે.
ધર્મશાળાથી એક માઇલ દૂર વિપુલગિરિ પહાડ છે. રસ્તામાં જતાં દિગંબરી ધર્મશાળા તથા મંદિર તેમજ સરકારી ડોક–બંગલો આવે છે. ત્યારપછી ગરમ પાણીના પાંચ
૧ આ સંબંધી વિશેષ ખુલાસા માટે મારી જગદીશચંદ્ર બોઝની પ્રયોગશાળા નામનો જેન તિમાં આવેલ લેખ જુઓ.
For Private And Personal Use Only
