________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
કિયાઓ મગજદ્વારા થાય છે. જેવી રીતે ચકૃતથી પિત્તની ક્રિયાઓ થાય છે. પાશ્ચાત્ય ડેકટર મનના યથાર્થ સ્વભાવ તથા કિયાથી પરિચિત નથી હોતા. તેઓ અત્યારે તે અંધારામાં ભટકનાર આંધળાની જેવા છે. હિન્દુઓના દાર્શન નિક ભાવે સમજવા માટે તેઓના મગજમાં બળવાન બુદ્ધિની જરૂર છે.
સૌથી પહેલાં સ્થળ ચક્ષુ કારણ અથવા તે સાધન છે. તે એન્દ્રિય સંસ્કારના કેન્દ્રની તરફ ઇન્દ્રિયોને પ્રદાન કરે છે. ત્યારે મન, ઈન્દ્રિયો તથા બાહ્ય સાધન-ભૌતિક આંખ, કાન વગેરેની સાથે જોડાય છે. મન તે સંસ્કારેને આગળ વધારે છે અને તેઓને બુદ્ધિની સામે ઉપસ્થિત કરે છે, જે વિચાર કરે છે, પ્રતિક્રિયા કરે છે, ત્યારે અહંકારની ભાવના જાગે છે, જે આત્માભિમાન પ્રક્ટ કરે છે તથા અભેદભાવ બતાવે છે. તે પછી ક્રિયા તથા પ્રતિક્રિયાનું એ મિશ્રણ પુરૂષની સન્મુખ ઉપસ્થિત થાય છે. જે વસ્તુતઃ જીવ છે અને તે મિશ્રણમાં વિષયને પ્રત્યક્ષ કરે છે. પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનનું વાસ્તવિક અધિષ્ઠાન પુરૂષ છે જેને પાશ્ચાત્ય ડેકટર અને માનસશાસ્ત્રવેત્તા નથી જાણતા. ત્યારપછી બુદ્ધિ ઉપયોગી નિર્ણય અને નિશ્ચય તથા ઉપસ્થિત વિષયની પુરી પિછાણ કરી લે છે અને પછી મનને તે કાર્યાન્વિત કરવાની આજ્ઞા કરે છે. બુદ્ધિ જ પ્રધાન મંત્રી અને ન્યાયાધીશ છે જે મનરૂપી એડકેટનું ખ્યાન સાંભળે છે. મનને બે પ્રકારનું કાર્ય કરવું પડે છે. એક તે એડવોકેટ (વકીલ) નું અને બીજું કમાન્ડર ઈન ચીફ (મુખ્ય સેનાપતિ) નું, બુદ્ધિના નિશ્ચયની થયેલી આજ્ઞા પ્રાપ્ત કરીને મન કમાન્ડર ઈન ચીફનું કાર્ય શરૂ કરી દે છે અને બુદ્ધિની આજ્ઞાને પિતાના પાંચ સીપાઈઓ દ્વારા કાર્યાન્વિત કરાવે છે. એ પાંચ સિપાઈ તે પાંચ કર્મેન્દ્રિ છે. આ પ્રમાણે હિન્દુ દર્શનમાં સઘળી વાત સ્પષ્ટતાથી બતાવવામાં આવી છે.
ધ્યાનને વખતે મનની સાથે કુસ્તી ન કરે. એ એક મોટી ભૂલ છે. અનેક નવા અભ્યાસી એ મોટી ભૂલ કરી બેસે છે, તેઓ જલદી થાકી જાય છે. તેનું પણ એજ કારણ છે. તેઓનું માથું દુખવા લાગે છે તથા મેરૂદંડના સ્નાયુકેન્દ્રમાં ઉત્તેજના થવાને લઈને તેને વારંવાર મૂત્રત્યાગ માટે ઉઠવું પડે છે. સુખપૂર્વક પદ્ધ, સિદ્ધ, સુખ અથવા સ્વસ્તિક આસને બેસે. વાસનાત્મક મનને શાંત કરી દે. આંખો બંધ કરે. બ્રાહ્મ મુહૂર્તમાં ચાર વાગે ઉઠા મનમાં માત્ર પરમાત્મભાવનાને પ્રવેશ કરવા દે. ધીમે ધીમે બીજી બાહ્ય સાંસારિક ભાવનાઓને બહાર કાઢે. વારંવાર ૩ૐ અર્હમ્ જપ કરતાં કરતાં પરમાત્માકારવૃત્તિ સતત બનાવી રાખવાનો પ્રયત્ન કરો. અનંતની ભાવના, પ્રકાશના સિધુની ભાવના, પૂર્ણજ્ઞાન તથા પૂણુનન્દની ભાવના છે ના માનસિક ભયની સાથેસાથે થવી જોઈએ. છતાં મન ભટકે તે સાડા ત્રણ માત્રાના દીર્ઘ પ્રણવને છ વાર જપ કરો. એ ક્રિયા વિક્ષેપ તથા બીજા વિધ્રોને દૂર હઠાવી દેશે.
For Private And Personal Use Only
