Atmanand Prakash Pustak 029 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531338/1

Page #1

by ડNGર કી
માનંદ જયો
વાળeો ?
પુત્ર ૨૯ મું. માર્ગશીર્ષ. અંક ૫ મે.
પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
ભાવનગર.
વીર સં.૨૪૫૮ આત્મ સં. ૩૬.
વિ.સં.૧૯૮૮
મૂલ્ય રૂા. ૧) આ
૨૦ ૪ આના.
|

Page #2

વિષય-પરિચય.
Ye
૧ ચેતનને ... •••
શા. છગનલાલ નહાનચંદ નાણાવટી ૨ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. ... મુનિ શ્રી દશનવિજયજી મહારાજ. ... ૧૦૬ ૩ સૈાભાગ્ય પંચમી કથા. ... ભોગીલાલ જેચ ૬ સોડસરા ••• ૧૧૯ ૪ અધ્યાત્મજ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર. ... આત્મવલ્લભ. ... પ પ્રાપ્ત
... ... મુનિ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.. ૧૧૯ ૬ મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. વિઠ્ઠલદાસ મૂળ શાહ. ... ૧૨૨ '૭ દિક્ષા પ્રકરણ સંબધે કંઇક
I. A,
૧૨e ૮ સ્વીકાર અને સમાલોચના. .
૧૨૯ ૯ વર્તમાન સમાચાર
• 13
અમારા માનવંતા લાઈફ મેમ્બરો નમ્ર સુચના. ૧ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર ૨ સુકૃત સાગર અને ૩ ધમ પરિક્ષા એ ત્રણુ અમારા માનવતા લાઈફ મેરબરને પાસ્ટેજ પુરતા પૈસાનું તેમજ બી વગૅના સભ્યોને પાસ્ટેજ સાથે ( ધારા પ્રમાણે ) આઠ આનાનું વધારા સાથેનું વી. પી. કરી ભેટના પુસ્તકે મોકલવાનું કાર્ય શરૂ થયેલું છે જેથી તે પ્રમાણે તે સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.
તૈયાર છે. બીજે વિભાગ
તૈયાર છે. ( પૂજ્ય શ્રી સંઘાણાજી-રાજનિર્મિä. ) ॥ श्री वसुदेवहिण्डि प्रथमखण्डम् ॥
द्वितीय अंशः સંપાદક તથા સાધકે! –પ્રવર્તક મહારાજશ્રી કાતિવિજયજી મહારાજના શિષ્ય પ્રશિષ્યો મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી: મહારાજ.
પ્રથમ ખંડના છ પરિશિષ્ટો સાથેના આ બીજો ભાગ આ પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. આ બીજા અશમાં આઠ માથી અઠ્ઠાવીશમા સુધી ૨ા સંકે ખાવેલા છે. જે ૧૦૪૮૦ લાકેામાં પૂર્ણ થાય છે. ( આ પ્રથમ ખંડના, તથા કર્તા મહાત્માને પરિચય અને આ ગ્રંથ કેટલો ઉચ્ચ કેટીના છે, પરિશિષ્ટોને લગતો વિશેષ પરિચય, પ્રસ્તાવના, વિષયાનુક્રમ, કેષ આદિ સાથે હવે પછી પ્રકટ થતા ત્રીજા ભાગમાં આપવામાં આવશે. આ ગ્રંથ જૈનાના પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યમાંનું એક અણમોલ રત્ન છે. ગયા વર્ષના માગશર માસના આત્માનંદ પ્રકાશ માસિકના ટાઈટલમાં જણાવ્યા મુજબ–માત્ર નભંડારો તથા તેના ખપી મુનિમહારાજાઓના ઉપયોગ માટે જ આ ગ્રંથના ઉત્તરોત્તર ભાગો છપાયે જાય એવા ઉદ્દેશથી આ ગ્રંથની કિંમત રૂા. ૩-૮-૦ સાડા ત્રણ રૂપિયા (પટેજ જુદુ) રાખવામાં આવેલ છે. આ બીજો વિભાગ ઉંચા ક્રોક્ષલી લાયન સ્કુલેજર પેપર ( કાગળ ) ઉપર, નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં આ ગ્રંથ માટે ખાસ ટાઇપ તૈયાર કરાવી, સુંદર શસ્ત્રી વિવિધ ટાઈપ (અક્ષર) માં છપાવેલ છે. થોડી નકલે બાકી છે. ઇતિહાસિક પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યના આ ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષામાં ભાષાંતર કરાવી પ્રકટ કરવાં આ સભાની ઈચ્છા હોવાથી આર્થિક સહાયની જરૂર છે. મળવાનું ઠેકાણું:
ભાવનગર ધી “ આનંદ ” પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં–શાહું ગુલાબચંદ લલુભાઇએ છાપ્યું.

Page #3

|
ક | -| Vts શ્રી
– આમાનન્દ પ્રકાશ.
it કરજે વીર છે __ औचित्यादुचितप्रवृत्तिरूपत्वात् । वृत्तयुक्तस्याणुव्रतमहाव्रतसमन्धितस्य । व वनाजिनप्रणीतात् । तत्वचिन्तनं जीवादिपदार्थसार्थपर्यालोचनम । मैत्र्यादिसारं मैत्रीप्रमोदकरुणामाध्यस्थ्यप्रधानं सत्त्वादिषु विषयेषु । अध्यात्म योगविशेषं । अतोऽध्यात्मात् । पापक्षयो ज्ञानावरणादि क्लिष्टकर्मप्रलयः। सत्त्वं वीर्योत्कर्षः शीलं चित्तसमाधिः । જ્ઞાન ૨ વરચવરોધvમ્ શાશ્વતમાાતિઘાતિ શુદું તેનોવત્તા ઝનુभवसंसिद्धं स्वसंवेदनप्रत्यक्ष तवृत्तम् । अमृतं पीयूषम् । स्फुटं भवति ।
योगविन्दु-श्री हरिभद्रसूरि.. * |- ~રી પદ – 3 – –R | પુત ૨૧ } વીર . ૨૪૧૬. વાશી. આરમ સં. રૂ. ૧ વ્રજ મો.
–
ચેતનને.
.
ભજન કરી લે ધ્યાન ધરી લે, સુકૃત કરી લે સાથે રે; વાગી રહ્યાં છે નિશદિન ગેબી, મોત નગારાં માથે રે. ભજન. ૧ વિલંબ કરતાં વિદ્મ આવશે, સુંઝવણ થાશે ભારે રે, મનતણા મનસુબા મનમાં, રહી જશે સહુ ત્યારે રે. ભજન. ૨ સુકૃતના નવ હેય વાયદા, સુકૃત સત્વર કરજે રે; નિડરપણે અંતકાળે રહેવા, પુણ્ય કળાછળ ભરજે રે. ભજન. ૩ પ્રમાદ નિદ્રા મોહ તણે વશ, કદી ન પડતે પ્રાણું રે, સતત્ સુકૃત કરતો રહેજે, ક્ષણભંગુર દેહ જાણી રે. ભજન. ૪ સુકૃત કરતાં પુણ્ય વાધશે, મણું ભવ્ય મટી જાશે રે; નચિંતપણે પરલેકે જાશે, નરભવ સફળ થાશે રે. ભજન૫
શાહ છગનલાલ નહાનચંદ નાણાવટી.

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
[]
અગિઆર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર === === = == ૧૦-૪-૪૦૪. પ્રભુ મહાવીરસ્વામીના શિષ્ય શ્યામ અણગાર હતા. ૧૧-૯-૪૧૭ થી ૧૯
હસ્તિનાગપુરના શિવરાજાની તાપસીદિક્ષા, વાનપ્રસ્થના ભેદે, દિક્ષાપ્રેક્ષક તપસ્વીને વિધિ, સાત સમુદ્રનું જ્ઞાન.
શિવરાજર્ષિનું પ્રભુ મહાવીર પાસે આગમન, વરધર્મનું શ્રવણ, પ્રભુ મહાવીર પાસે દિક્ષા સ્વિકાર, અગિઆર અંગનું અધ્યયન અને મોક્ષગમન વિગેરે
૧૧-૧૧-૪૨૪ થી ૪૩૨ સુદર્શન ચરિત્ર.
તે કાલે તે સમયે વાણીજ્ય ગ્રામ નામે નગર હતું. વર્ણન. દુતિ પલાશક ચેત્ય હતું. ચાવતું....પૃથ્વી શિલાપટ્ટ હતું. તે વાણીજ્યગ્રામ નગરમાં સુદન નામે શેઠ રહેતું હતું. તે આઢય-ધનિક, અપરિભૂત-કેઈથી પરાભવ ન પામે તે, જીવાજીવ તત્વને જાણનાર શ્રમણોપાસક હતો. ત્યાં મહાવીરસ્વામી સમવસર્યા. ચાવત્ પર્ષદ-જન સમુદાય પર્ય પાસના કરે છે. ત્યારબાદ મહાવીર સ્વામી આવ્યાની વાત સાંભળી સુદર્શન શેઠ હષિત અને સંતુષ્ટ થયા અને સ્નાન કરી, બલીકમ યાવત્ મંગળરૂપ પ્રાયશ્ચિત કરી સર્વ અલંકારથી વિભૂષિત થઈ પોતાના ઘેરથી બહાર નીકળે છે, બહાર નીકળીને માથે ધારણ કરતા કરંટક પુષ્પની માળાવાળા છત્ર સહિત પગે ચાલીને ઘણું મનુષ્યના સમુદાયરૂપ વાગરા-બન્ધનથી વિંટાયેલા તે સુદર્શન શેઠ વાણિજ્યગ્રામ નગરની વચ્ચેવચ્ચે થઈને નીકળે છે. નીકળીને જ્યાં દૂતિપલાશ ચૈત્ય છે અને
જ્યાં શ્રમણ ભગવંત મહાવીર છે ત્યાં આવે છે, આવીને શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની પાસે પાંચ પ્રકારના અભિગમવડે જાય છે, તે અભિગમે આ પ્રમાણે છે. ૧ “ સચિત્તદ્રવ્યને ત્યાગ કર– ઈત્યાદિ જેમ રૂષભદત્તના પ્રકરણમાં કહ્યું છે તેમ અહીં જાણવું, ચાવત્ તે સુદર્શન શેઠ ત્રણ પ્રકારની પર્યાપાસના વડે પયું પાસે છે. ત્યારપછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે તે સુદર્શન શેઠને અને તે મોટામાં મોટી સભાને ધર્મકથા કહી, યાવત્ તે સુદર્શન શેઠ આરાધક થાય છે. ત્યારપછી સુદર્શન શેઠ શ્રમણ ભગવંત મહાવીર પાસેથી ધર્મ સાંભળી

Page #5

શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર,
૧૦૭ અને અવધારી, હર્ષિત અને સંતુષ્ટ થઈ, ઉભા થઈને શ્રમણ ભગવંત મહાવીરને ત્રણવાર પ્રદક્ષિણ કરી યાવત્ નમસ્કાર કરી તેણે આ પ્રમાણે પૂછયું–
પ્રશ્ન––હે ભગવાન! કાળ કેટલા પ્રકારને કહ્યો છે ? ઉત્તર –હ સુદર્શન ! કાળ ચાર પ્રકારને કહ્યો છે, તે આ પ્રમાણે – ૧ પ્રમાણુકાળ ૨ યથાયુનિવૃત્તિકાળ, ૩ મરણુકાળ અને ૪ અઢાકાળ.
પ્રશ્ન–હે ભગવાન ? એમ શા હેતુથી કહો છો કે પલ્યોપમ અને સાગરેપમને યાવતુ અપચય થાય છે ?
ઉત્તર–હે સુદર્શન, એ પ્રમાણે ખરેખર તે કાળે, તે સમયે હસ્તિ નાગપુર નામે નગર હતું, ત્યાં સહસ્સામ્રવન નામે ઉદ્યાન હતું, તે હસ્તિ નાગપુર નગરમાં બળ નામે રાજા હતા. તે બલ રાજાને પ્રભાવતી નામે રાણી હતી. તેના હાથપગ સુકુમાલ હતા, ઈત્યાદિ વર્ણન જાણવું, યાવતું...તે વિહરતી હતી. ત્યારબાદ અન્ય કઈ પણ દિવસે તેવા પ્રકારના, અંદર ચિત્રવાળા, બહારથી ધોળેલા, ઘસેલા અને સુંવાળા કરેલા, જેને ઉપરને ભાગ વિવિધ ચિત્રયુકત અને નીચેનો ભાગ સુશોભિત છે એવા, મણિ અને રત્નના પ્રકાશથી અંધકાર રહિત, બહુ સમાન અને સુવિભકત ભાગવાળા, મુકેલા પાંચવણના સરસ અને સુગંધી પુષ્પપૂંજના ઉપચારવડે યુકત, ઉત્તમ કાળાગુરૂ, કીન્દરૂ અને હુક્ક-શિલારસના ધૂપથી ચેતરફ ફેલાચેલા સુગંધના ઉદ્દભવથી સુંદર, સુગંધિ પદાર્થોથી સુવાસિત થયેલા, સુગંધિ દ્રવ્યની ગુટિકા જેવા તે વાસઘરમાં તકીયા સહિત માથે અને પગે એસીકાવાળી, બંને બાજુએ ઉંચી, વચમાં નમેલી અને વિશાલ, ગંગાના કિનારાની રેતીના કેમળ ચુરા સરખી ( અત્યંત કમળ ), ભરેલા ફેમિક-રેશમી દુકુલના પટ્ટથી આચ્છાદિત, રજસ્ત્રાણુથી ( ઉડતી ધૂળને અટકાવનાર વસ્ત્રથી ) ઢંકાયેલી રક્તાંશુક-મચ્છરદાની સહિત, સુરમ્ય, આજનક ( એક જાતનું ચામડાનું કેમળ વસ્ત્ર) રૂ, બરૂ, માખણ અને આકડાના રૂના સમાન સ્પર્શવાળી, સુગંધી ઉત્તમ પુષ્પ, ચુર્ણ અને બીજા શયનેપચારથી યુકત એવી શય્યામાં કંઈક સુતી અને જાગતી નિદ્રા લેતી લેતી પ્રભાવતી દેવી અર્ધ રાત્રિના સમયે આ એવા પ્રકારના, ઉદાર, કલ્યાણ શિવ, ધન્ય, મંગળકારક અને શેભાયુક્ત મહાસ્વપ્નને જોઈને જાગી.
મોતીના હાર, રજત, ક્ષીરસમુદ્ર, ચંદ્રનાં કિરણ, પાણીનાં બિંદુ અને રૂપાનાં મોટા પર્વત જેવા ધોળા, વિશાળ, રમણીય, દશનીય, સ્થિર અને સુંદર પ્રકષ્ટવાળા, ગોળ, પુષ્ટ, સુનિલણ અને તીક્ષ્ણ દાઢે વડે ફાડેલા મુખવાળા, સંસ્કારીત ઉત્તમ કમળના જેવા કમળ, પ્રમાણુ યુકત અને અત્યંત સુરોભિત ઓષ્ટવાળા,

Page #6

૧૦૮
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
રાતા કમળના પત્રની જેમ અત્યંત કેમળ તાલુ અને જીલવાળા, મૂષ્ટામાં રહેલા, અગ્નીથી તપાવેલ અને આવ લેતા ઉત્તમ સુવર્ણના સમાન વર્ણવાળી, ગેાળ અને વિજળીના જેવી નિળ આંખવાળા, વિશાળ અને પુષ્ટ જાઘવાળા સંપૂર્ણ અને વિપુલ સ્ક ́ધવાળા, કમળ, વિશદ, સ્પષ્ટ, સૂક્ષ્મ અને પ્રશસ્ત લક્ષણુવાળી વિસ્તીર્ણ કેસરાની છટાથી સુશેભિત, ઉંચા કરેલા સારી રીતે નીચે નમાવેલા, સુન્દર અને પૃથિવી ઉપર પછાડેલા પૂછડાથી યુકત, સામ્ય, સામ્ય આકારવાળા ક્રીડા કરતા, બગાસાં ખાતાં અને આકાશ થકી ઉતરી પેાતાના સુખમાં પ્રવેશ કરતા સિંહને સ્વપ્નમાં જોઇ તે પ્રમાવતી દેવી જાગી.
ત્યારબાદ તે પ્રભાવતી દેવી આ આવા પ્રકારના ઉદાર શાભાવાળા મહાસ્વપ્નને જોઇને જાગી અને દુષિત તથા સંતુષ્ટ હૃદયવાળી થઇ, મેઘની ધારાથી વિકસિત થયેલા કદકના પુષ્પની પેઠે રામાંચિત થયેલી (પ્રભાવતીદેવી) તે પ્નનું સ્મરણ કરે છે, સ્મરણુ કરીને પેાતાના શયનથી ઉડી દ્વરા વિનાની, ચપલતા રહિત, સંભ્રમ વિના, વિલખ રહિતપણે, રાજ હંસ સમાન ગતિવડે જ્યાં અળરાજાનું શયનગૃહ છે ત્યાં આવે છે. આવીને ષ્ટિ, કાંત, પ્રિય, અનેાન, મનગમતી, ઉદાર, કલ્યાણુ, શિવ, ધન્ય, માંગલ્ય સાંન્દ યુકત, મિત, મધુર અને મંજીલ કમલ વાણીવડે ખેાલતી તે મલરાજાને જગાડે છે. ત્યારબાદ તે મલરાજાની અનુમતિથી વિચિત્રમણી અને રત્નાની રચનાવડે વિચિત્ર ભદ્રાસનમાં બેસે છે. સુખાસનમાં બેઠેલી, સ્વસ્થ અને શાંત થએલી તે પ્રભાવતી દેવીએ ઈષ્ટ પ્રિય મધુરવાણીથી ખેલતાં આ પ્રમાણે કહ્યું.
હૈ દેવાનુપ્રિય, એ પ્રમાણે ખરેખર મેં આજે તે તેવા પ્રકારની અને તકીયાવાળી શય્યામાં ( સુતાં જાગતાં ) ઇત્યાદિ પૂર્વકત જાણવું. મારા પોતાના મુખમાં પ્રવેશ કરતા સિંહને સ્વપ્નમાં જોઇને જાગી, તે હું દેવાનુપ્રિય, એ ઉદાર મહા સ્વપ્નનું બીજું શું કલ્યાણકારક ફળ અથવા વૃત્તિ વિશેષ થશે ? ત્યારપછી તે અલ રાજા પ્રભાવતી દેવી પાસેથી આ વાત સાંભળી, અવધારી હર્ષિત, તુષ્ટ, આલ્હાદ યુકત હૃદયવાળા થયા, મેની ધારાથી વિકસિત થયેલા સુગંધિ કદમ પુષ્પની પેઠે જેનુ શરીર શમાંચિત થયેલુ છે અને જેની રામરાજી ઉભી થયેલી છે, એવા ખલ રાજા તે સ્વપ્નને અવગ્રહ--સામાન્ય વિચાર કરે છે, પછી તે સ્વપ્ન સબંધી ઇહા ( વિશેષ વિચાર) કરે છે. તેમ કરીને પેાતાની સ્વાભાવિક, મતિપૂર્વક બુદ્ધિ વિજ્ઞાનથી તે સ્વપ્નના ફળને નિશ્ચય કરે છે. પછી ઇષ્ટ, કાંત, મંગળ યુકત, તથા મિત, મધુર અને શેાભાયુકત વાણીથી સલાપ કરનાર તે ખળ રાજાએ આ પ્રમાણે કહ્યું.
હું દેવી, તમે ઉદાર સ્વપ્ન જોયુ છે, હું દેવો, તમે કલ્યાણકારક વપ્ન જોયુ છે, હે દેવી, તમે શૈાભાયુકત સ્વપ્ન જોયુ છે, તથા હૈ

Page #7

શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર
૧૦૯ દેવી, તમે આરોગ્ય, તુષ્ટિ, દીર્ધાયુષ્ય, કલ્યાણ અને મંગલકારક સ્વપ્ન જોયું છે. હે દેવાનુપ્રિયે ! તેથી અર્થને લાભ થશે, હે દેવાનુપ્રિયે, ભેગને લાભ થશે, હે દેવાનુપ્રિયે! પુત્રને લાભ થશે, હે દેવાનુપ્રિયે, રાજ્યને લાભ થશે, હે દેવાનુપ્રિયે, ખરેખર તમે નવમાસ સંપૂર્ણ થયા બાદ સાડા સાત દિવસ વીત્યા પછી આપણુ કુલમાં ધ્વજ સમાન, કુલમાં દીવા સમાન, કુલમાં પર્વત સમાન કુલમાં શેખર સમાન, કુલમાં તિલક સમાન, કુલની કીત કરનાર, કુલને આનંદ આપનાર, કુલને જશ કરનાર, કુલના આધારભૂત, કુલમાં વૃક્ષ સમાન, કુલની વૃદ્ધિ કરનાર, સુકુમાલ હાથ પગવાળા, ખેડ રહિત અને સંપૂર્ણ પંચેન્દ્રિય યુકત શરીરવાળા, ચાવત્ ચંદ્ર સમાન સામ્ય આકારવાળા, પ્રિય, જેનું દર્શન પ્રિય છે એવા, સુન્દર રૂપવાળા, અને દેવકુમાર જેવી કાંતિવાળા પુત્રને જન્મ આપશે.
અને તે બાળક પિતાનું બાળકપણું મૂકી, વિજ્ઞ અને પરિણત મોટે થઈને યુવાવસ્થાને પામી શુર, વીર, પરાક્રમી, વિસ્તીર્ણ અને વિપુલબળ તથા વાહનવાળે, રાજ્યને ધણું રાજા થશે. હે દેવી! તમે ઉદાર સ્વપ્ન જોયું છે, હે દેવી! તમે આરોગ્ય, તુષ્ટિ અને મંગળકારક સ્વપ્ન જોયું છે–એમ કહી તે બલરાજા ઈષ્ટ મધુર વાણીથી પ્રભાવતી દેવીની બીજીવાર અને ત્રીજીવાર એ પ્રમાણે પ્રશંસા કરે છે. ત્યાર બાદ તે પ્રભાવતી દેવી બલરાજાની પાસેથી એ પૂર્વોકત વાત સાંભળીને અવધારીને, હર્ષવાળી અને સંતુષ્ટ થઈ હાથ જે આ પ્રમાણે બોલી–હે દેવાનુપ્રિય! તમે જે કહો છે તે એજ પ્રમાણે છે. હે દેવાનુપ્રિય ! તેજ પ્રમાણે છે, હે દેવાનુપ્રિય ! એ સત્ય છે, હે દેવાનુપ્રિય ! એ સંદેહ રહિત છે, હે દેવાનુપ્રિય! મને ઇચ્છિત છે, હે દેવાનુપ્રિય! એ મેં સ્વીકારેલું છે, હે દેવાનુપ્રિય! એ મને ઈચ્છિત અને સ્વીકૃત છે એમ કહી સ્વપ્નને સારી રીતે સ્વીકાર કરે છે. સ્વીકાર કરીને બલરાજાની અનુમતિથી અનેક જાતના મણિ અને રત્નની રચનાવડે વિચિત્ર એવા ભદ્રાસનથી ઉઠે છે, ઉઠીને ત્વરા વિના ચપળતા રહિત ગતિવડે તે પ્રભાવતી દેવી જ્યાં પોતાની શય્યા છે ત્યાં આવી શય્યા ઉપર બેસે છે, બેસીને તેણે આ પ્રમાણે કહ્યું—“ આ મારૂં ઉતમ, પ્રધાન અને મંગળરૂપ સ્વપ્ન બીજાં પાપ સ્વનેથી ન હણાઓ” એમ કહીને તે પ્રભાવતી દેવી દેવ અને ગુરૂ સંબન્ધી, પ્રશસ્ત, મંગળરૂપ અને ધાર્મિક કથાઓ વડે સ્વપ્ન જાગરણ કરતી કરતી વિહરે છે.
ત્યાર બાદ તે બલ રાજાએ કટુંબિક પુરૂષને બોલાવી આ પ્રમાણે કહ્યું – હે દેવાનુપ્રિયે ! આજે તમે જલદી બહારની ઊપસ્થાન શાળાને સવિશેષપણે ગંદકવડે છાંટી, વાળી અને છાણથી લીંપીને સાફ કરે, તથા સુગંધી

Page #8

શ્રી માત્માન પ્રકાશ.
અને ઉત્તમ પાંચ વર્ણના પુષ્પોથી શણગારે, વળી ઉત્તમ કલાગુરૂ અને કીંદરૂના ધૂપથી ગંધવર્તિભૂત-સુગંધી ગુટિકા સમાન કરે, કરાવે, અને ત્યાર પછી ત્યાં સિંહાસન મૂકો, સિંહાસન મુકાવીને આ મારી આજ્ઞા પાછી આપ.” ત્યાર બાદ તે કૅટુંબિક પુરૂષે આશાનો સ્વીકાર કરી તુર્તજ સવિશેષપણે બહારની ઉપસ્થાન શાલાને સાફ કરીને આજ્ઞા પાછી આપે છે.
ત્યારબાદ તે બલ રાજ પ્રાતઃકાલ સમયે પિતાની શય્યાથી ઉઠીને પાદ પીઠથી ઉતરી જ્યાં વ્યાયામ શાળા છે ત્યાં આવે છે. આવીને વ્યાયામ શાળામાં પ્રવેશ કરે છે, ત્યારપછી તે સ્નાનગૃહમાં જાય છે. વ્યાયામશાળા અને સ્નાનગૃહનું વર્ણન આપપાતિક સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે જાણવું. ચંદ્રની પેઠે જેનું દર્શન પ્રિય છે એ તે બેલ નરપતિ સ્નાનગૃહથી બહાર નીકળે છે, બહાર નીકળીને જ્યાં બહારની ઉપસ્થાન શાળા છે, ત્યાં આવે છે, ત્યાં આવીને પૂર્વ દિશા સન્મુખ ઉત્તમ સિંહાસનમાં બેસે છે. ત્યારબાદ પિતાનાથી ઉત્તર પૂર્વ દિશામાં–ઈશાન કોણમાં ધોળા વસ્ત્રથી આચ્છાદિત અને સરસવવડે જેને મંગલપચાર કહે છે, એવા આઠ ભદ્રાસને મુકાવે છે. ત્યાર બાદ પિતાનાથી થોડે દૂર અનેક પ્રકારના મણિ અને રત્નથી સુશોભિત, અધિક દશનીય, કીંમતી મેટા શહેરમાં બનેલી, સૂફમ સુતરની સેંકડો કારીગરીવાળી વિચિત્રતાવાળી, તથા ઈહામૃગ અને બળદ વગેરેની કારીગરીથી વિચિત્ર, એવી અંદરની જવનિકાને-પડદાને ખસેડે છે, ખસેવને (જવનિકાની અંદર) અનેક પ્રકારના મણિ અને રત્નોની રચનાવડે વિચિત્ર, ગાદી અને કેમળ ગાળમસુરીયાથી ઢંકાયેલું, શ્વેત વસ્ત્રવડે આચ્છાદિત, શરીરને સુખકર સ્પર્શવાળું તથા સુકોમળ એવું ભદ્રાસન પ્રભાવતી દેવી માટે મુકાવે છે. ત્યાર પછી તે બલ રાજાએ કટુંબિક પુરૂષોને બોલાવી આ પ્રમાણે કહ્યું – (ચાલુ)
সস্ত্রসসসসুসসসসসস છે. સૈભાગ્ય પંચમી કથા
પાટણમાં સાગરગચ્છના ઉપાશ્રયમાં વિરાજતા પ્રવર્તક કતિવિજયજી મહારાજની કપાથી આ કથાની પ્રતિ મળી હતી. પ્રતિ સાત પત્રની છે, અને સંવત ૧૭૮૦ માં લખેલી છે. કનકકુશલે રચેલી સંસ્કૃત “ પં પા ” ને આ ગુજરાતી અનુવાદ છે. મૂળ કથા કનકકુશલે સંવત ૧૬૫૫ માં ઉના ગામમાં રચેલી છે.
ગૂજરાતી અનુવાદક કાણું છે તેને કંઈ પત્તો મળતો નથી, પરંતુ કથાની ભાષા

Page #9

સભામ્યપંચમી કથા,
૧૧૧
ઉપરથી લાગે છે કે કનકકુશલે સંસ્કૃત કથા રચી તેજ અરસામાં ગૂજરાતી ભાષાન્તર પણ કરવામાં આવ્યું હશે.'
કનકકુશલ તપાગચ્છના વિજયસેનસૂરિના શિષ્ય હતા. તેમનાં પુસ્તકોના રચા સંવત ઉપરથી જણાય છે કે ૧૬૫૦ થી ૧૬૯૭ સુધીમાં તેઓ હયાત હતા. તેમના રચેલાં નીચેનાં પુસ્તકે ઉપલબ્ધ થયાં છે. ૧ રાનપ્ર% શ (સં. ૧૬૧ ૬ ), ૨ રોદિયા, રે ઢીવાત્તાપ, ૪ વતુર્વરાતિનતોડ્યાત્તિ, ૫ મતામર સ્તોત્ર કૃતિઃ ૬ પંચમકથા ( ઉં. ૬ ૬૫૬), ૭ હરિશ્ચન્દ્ર રાજાને રાસ (ા. સ. ૧૬૭) વગેરે.
કારતક સુદ પાંચમને મહિમા જૈન શાસ્ત્રોમાં ઘણે કહેલું છે. એ તિથિને જ્ઞાનપંચમી” અથવા “ સૌભાગ્ય પંચમી ” કહેવામાં આવે છે. તે દિવસે ગ્રન્થભંડારોમાં હસ્ત લિખિત પુસ્તકોની મેટા દબદબા સાથે પૂજા કરી જ્ઞાનનું આરાધન કરવામાં આવે છે. એ વિષય ઉપર વરદત્ત અને ગુણમંજરીની કથા અહીં આપેલી છે. સત્તરમા સૈકાની શિષ્ટ ભાષાના નમુના તરીકે તે ઉપયોગી છે. જની ગૂજરાતીમાં પણ જોડણીની અવ્યવસ્થા અભ્યાસીને જણાયા વગર નહીં રહે.
| | જીવતરાનાય નમઃ | શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથઈ પ્રણામ કરીનઈ, ભવ્ય જીવના ઉપગારનઈ, કાજઈ કાતી શુદી પાંચમિનો મહિમા કહું છું, જિમ પૂર્વાચાર્યજી શાસ્ત્રમાંહિં કહ્યો તિમ સકલ સંસાર માંહિ જ્ઞાન તે પરમ આધાર છઈ, પંચમ ગતિદાયક છઈ, તે માટે પ્રમાદ મુકીનઈ વિધિનું જ્ઞાન આરાધવું, જિમ વરદત્ત રાજકુમાર અને ગુણમંજરી આરાધ્યું તેહની પરિ તેહની કથા કહિઈ છઈ.
જબુદ્વીપના ભષેત્રનઈ વિષઈ પદ્મપુરનામા નગર છઈ, શેભાઇ કરી દેવતાના નગરને જીતઈ છઈ. તિહાં અજીતસેન રાજા થયે, તેહની યશોમતી રાણી, સકલ કલાની પાણી હતી. તેને પુત્ર વરદત્ત રૂપલાવણ્યઈ શેભિત આઠ વરસને થયા. પિતાઈ પંડિત પાસે ભણવા મોકલ્ય–ઉદ્યમ કરઈ–ભણાવઈ પણિ અબ્બર માત્ર મુખે ન ચઢ, તે શાસ્ત્રની વાત વેગલી રહી. અનુકમઈ યૌવનવસ્થા પામે. પાછિલા કર્મના ઉદયથી કોઈ રોગ શરીર વિણઠું. કિહાઈ સાતા ન પામઈ.
હવઈ તેહજ નગરનઈ વિષઈ જિનધર્મરાગી, સપ્તકડિસુવર્ણ સ્વામી, સિહનામ નામા સેઠિ વસતો હ. તેહની સ્ત્રી કપુરતિલકા નામઈ, શીલવતી, રૂપ
૧ કોઈને શંકા થશે કે પ્રતિ તો ૧૭૮૦ માં લખેલી છે તે મૂલ ભાષા કયાંથી કાયમ રહી ? તેનું સમાધાન એ છે કે નકલ કરનારની ચીવટને લીધે ભાષામાં અર્વાચીનત્વ બહુ ઓછું આવવા પામ્યું છે.
૨ જૂઓ, સંસ્કૃત વંશીયાની પ્રશસ્તિમાં શ્રીમત્તાના ઢિનમfજી, વિનચનસૂરીનાં; શિષ્યાકુના , વિનિર્ષિતા વનવાન...વગેરે.

Page #10

૧૧૨
શ્રી આત્માન પ્રકાશ,
વતી, સૌભાગ્યવતી હવી. તેની પુત્રી ગુણમંજરી નામઇ, અદ્ભૂત વિનયવતી, પણિ ક" કરી ગઈ ઉપદ્રવી; અને વળી મૂંગી–બોલી ન સકઈ પિતાઈ અનેક ઉપાય દીધા પણિ રોગ શમઈ નહીં. કેઇ વિવાહ પણિ ન કરઈ. સલ વરસની થઈ. તેહનઈ દુખઈ કરી સમસ્ત કુટુંબ દુખીઉં થયું.
હવઈ તે નગરનેં વિર્ષે એક સમઈ ચાર જ્ઞાનધરણહાર શ્રી વિજયસેનસૂરિ આવ્યા. સર્વ નગરના લેક, પુત્ર સહિત રાજા, કુટુંબ સહિત સિંહદાસ સેઠિ વાંદવાનઈ અર્થે જાતા હવા. ત્રિણ પ્રદક્ષિણા લેઈ વિધિપૂર્વક વાંદી યથા
ગ્ય ઠામર્દ સહ બેઠા. આચાર્યો દેશના દીધી, તિહાં જ્ઞાન-આરાધન વષાણું. તે જ્ઞાનને મનઈ કરી વિરાધઈ. તે આગલિં ભવિં શૂન્યમન અથવા સસંનિયા (2) થાઈ, વલી જ્ઞાનને વચને વિરાધઈ તે મુગા-મુખગી થાઈ, વલી જે જ્ઞાન કોઈ કરી વિરાધઈ તેને દુછ કુષ્ટાદિક રોગ થાઈ; અને ત્રિવિધ પ્રકારઈ વિરાધઈ તેહને પરભાવિ પુત્ર, મિત્ર, કલત્ર, ધન, ધાન્ય, સૌભાગ્યાદિ સર્વને નાશ થાઈ.”
ઈમ દેશના સાંભળી સિંહદાસ સેઠિ બોલ્યા- હે ભગવન, કુણું કઈ માહરી પુત્રીનાં શરીર રેગ થયા ? ” ગુરૂ કહેવા લાગા-અરે મહાભાગ, સર્વ શુભાશુભ કર્મોથી નીપજઈ તે માટિ એહને પૂર્વભવ સાંભળે.
ધાતકીખંડના ભરતનઈ વિષઈ ખેટક નામા નગર. તિહાં જિનદેવ સેઠ કઈ તેહની સુંદરી નામાં સ્ત્રી છ6; નામઈ અને રૂપઈ પણિ. તેહના ૫ પુત્ર આસપાલ, તેજપાલ, ગુણપાલ, ધર્મપાલ, ધર્મસાર નામઈ, વલી તેહનઈ ૪ પુત્રી છઈ. લીલાવતી, શિલાવતી, રંગાવતી, મંગાવતી એહવઈ નામ અનુકમ જિનદેવઈ ૫ પુત્ર પંડિત પાસે વિદ્યા શિષવા મૂકયા. તે પાંચ ભેલા મિલી ચપલાઈ કરઈજિમતિમ બેલઈ, ભણવું ન કરઈ, તિવારઈ પંડિત તેહનઈ શિક્ષા આપઈ કાંબી પ્રમુખ તે મારઈ તિવારઈ રાતા થકાં તે ઘરિ આવિ માતા આગલિ દુખ કહઈ, તિવારઈ માતા કહઈ “હે પુત્ર, ભણવાનું સૂ પ્રોજન છે ? જે માટિ ભણ્યા મરઈ છઈ, અભણ્યા મરઈ છઈ, તે માટિ બિહનઈ. મરણનું દુઃખ સમાન દેવીનઈ કંઠશેષ કુણ કરઈ ? તે માટે મૂર્ણપણું ભલું.” ઈમ કહી પુત્રનઈ ભણતા વાર્યા; પાટી, પિથી, જ્ઞાનેપગરણ બાલ્યાં, પંડિતનઈ પણિ ઉલ દીધો. પુત્રનઈ સીષવા “જે કિહાઈ અધ્યારૂ સાહમ મિલઈ, ભણવાનું કહઈ તે પત્થર હણો.” ઈમ સીષવ્યા.
(ત વાત સેઠઈ સાંભળી, તિવાર સ્ત્રીનઈ કહેવા લાગો. “અરે સુભગે, મુખ પુત્રનઈ કન્યા કુણ આપસ્યાં? વ્યવસાય કિમ કરસ્થઈ, પુત્રને ન ભણાવ્યા તેહના માતાપિતા વયરી જાણવાં. પંડિત-રાજહંસની સભામાંહિ તે મૂર્ખ– બગલાં ન શોભઈ ” ઈમ સેઠિનાં વચન સાંભલી સેઠાણી બોલી “ તમેજ કાંઈ

Page #11

સૌભાગ્ય પંચમીની કથા
૧૩
નથી ભણાવતા. માહરા દોષ કોઇ નથી. લોકપણિ ઇમજ કહેÛ છઈં. વડ તેહવા ટેટા, આપ તેડવા એટા, જેહવા કુભ તેહવી ઠીકરી, માતા તેવી દીકરી.. એહવુ કહેતાં થકાં સેઠને રીસ ચઢીઃ “ પાપીણિ, પાથીવાલી (?) પુત્ર મૂ રાજ્યા, વલી મારા વાંક કાઢઈ છઈં ? ” સેઠાણી કહેવા લાગી. “ તાહરા ખાપ પાપી, જિણિ એહુવા સીષચે. ” ઇમ કલઈ સેનિઇ મહારીસ ચઢી તિવારઇ માથા મધ્યે પાહÜ આહણી મ સ્થાનક લાગે. તે સ્ત્રી મરીને તાહરી પુત્રી થઇ, જ્ઞાનની આશાતના કીધી માટે મૂંગી રેગવંત થઇ તિ માટિ કૃત-ક`ના ક્ષય વિગર ભાગળ્યાં ન થાઇ. ’
77
એહવી વાત સાંભળી ગુરૂમુખથકી, જાતીસ્મરણઈં પેાતાના ભવ ઢીઠા, ( ગુણુમાંજરી ) મૂર્છા પામી. સ્વસ્થ થઇ કહેવા લાગી. “ હે ભગવન, તુહ્મારૂ વચન સત્ય, માઢું જ્ઞાનમહિમા ”તિવારી સેઠ કહેવા લાગાઃ-“ હે ગુરૂરાજ, એહના શરીરથી રાગ જાઈં તે ઉપાય કહા. ” તિવારઇ જ્ઞાન-આરાધન વિધિ દેષાડયા. “અજૂઆલી પાંમિ દિને ચવિહાર, પેાસહ ઉપવાસ કરઈં, સાથિએ આગલિ ભરÜ પાંચ વાટિના ધૃતમય દીવા અષડ કરઇ, મેવા, પકવાન ફૂલ પાંચ પાંચ જાતિના સ` આગલિ ઢાઇ, પૂર્વ દિશિ તથા ઉત્તર દિશિ ॐ ह्रीं नमो नारणस्स સાહેમા એસી “ ,, એ . પદ સહસ્ર સહેસ્ર ગણુઈ પવિત્ર થઇ પૂજા ત્રિસપ્લે કરઇ; જે પાસ કીધે હાય તા તે દિનઇ એતલા વિધિ ન કરી સખ્ખુ તા મિજઈ દિનિ પારણુ કરઈ તે વિધિ સાચવીનઇ કરŪ પાંચ વરસ અને પાંચ માસ એ રિતિ કરઇ, જે માસઈ માસઈ ન કરી સકઈં તા કાર્ત્તિક શુદ્ધિ પાંચમ ચાવજીવ આરાધઈ, જ્ઞાનઈં શરીરની નીરાગતા પાવૈ, દેવલાક, અનુક્રમિ મેાક્ષસુખ પામÛ પછઈં ઉજમણુÛ ૫ પ્રાસાદ, ૫ જિનમ્િબ. ૫ દેવકારાંછ, પ પાટી. ૫ પ્રતિ, ૫ ઠવણી, ૫ નાકરવાલી, ૫ રામાલ ઇત્યાદિક પાંચ પાંચ વસ્તુની વિધે. ઉજમણું કરઈ ”
એહવું સાંભળી તે તપ ગુણમજરીઈં આદર્યા. ભલા વૈદ્યનું કહિઉ વચન જીવિતવ્યની આશાવત પુરૂષ માનÛ તિમ માનીને આરિ,
હવÛ એહવા અવસરનઈં વિષઈ રાજાઈ સાધૂ-પુર દર પૂછ્યા. “ સ્વામિન, માહા પુત્ર વરદત્ત, તેનઇ પણુ, ટુરાગ, કિસે કઇ થયા તે કૃપા કરી કહેા. ” તિવારે તેહના પાછàા ભવ ગુરૂ કહેવા લાગ્યાઃ
“ એહુ જ બુદ્વીપ ભરતને વિષઇ શ્રીપુર નામા નગર છઇં, તિહાં વસુનામા સેઠ વસઇ છઇં, મહત્વિક છઇં, તેહના પુત્ર છે; વસુદેવ અનઈ વસુસાર. એકદા સમયે ક્રીડા કરવા વનમાં ગયા છઈં. તિહાં મુનિ સુન્દરસૂરિ જ્ઞાની ગુરૂ વાંદ્યા. તિહાં ચાગ્ય જાણી દેસના સાંભળી.” જે પ્રભાતિ તિ મધ્યાહ્ન નહી, જે

Page #12

૧૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મધ્યાહે તે સંધ્યા નહી. જે સવારઈ સંસર્યું. ધન્ય તે સાંઝઈ વિણસ્યઈ તે તેહના રસથી નીપની કાયા વિણસઈ તે માહિ સૂ કહવું ? ધમ્મ વિના મનુબને ભવ તે કૂતરાની પૂંછ સરિ; જિમ કૂતરાનું પૂછ દંત મસા રાષવા સમર્થ નહી, ગુહ્ય ઠામિ રાષવા સમર્થ નહી તિમ જાણવું.”
ઈમ દેશના સાંભલી માતા પિતાને પૂછી બે ભાઈ વ્રત લેતા હવા, અનુ. કેમેં લઘુતાઈ વસુદેવઈ બુદ્ધિ રૂપ નાઈ કરી સિદ્ધાંતસાગર અવગાહ્યો. અનુક્રમઈ આચાર્યપદ દીધું, પાંચસય સાધુન વાચના આપઈ. એકદા સમયે સંથાર સૂતાં એક સાધુ પદ પૂછવા આવ્યો, તે પૂછી વયે એતલઈ બીજે આવ્યું. ઈમ વારંવાર પૂછતાં નિંદ્રા કરવા ન પામ્યો. અરતિ ઉપની. તે કહેવા લાગો જે
ધન્ય માહરા ભાઈ-ભૂખે સૂઈ જઈ. મૂર્ણ માહિ ઘણા ગુણ છઈ, તે માટિ કહ્યો છઈઃ સૂઈ નિચિંત, ભેજન બહુ કરઈ, નિરલજ, અહાનિસિ નિંદા ધરઈ, કાર્ય- અકાર્ય વિચારઈ નહી, માન- અપમાન ગુણ જાણઈ નહી; એહવું મુખપણું મુઝસેં હોઈ તે વારું. હવઈ પાછીલું ભણું વિસારૂ, નવું ન ભણૂ. પૂછે તેહને ન ક. ઈમ ચિંતવી મન કીધું તે બાર દિન લગઈ. આધ્યાને તે પાપ અણુલોય મરીને તાહરે પુત્ર થયે. તે જ્ઞાનની આશાતના થકો મૂર્ખાપણું પામ્ય, દુષ્ટ ગાકાંત થયો. આચાર્યને વેડેરે ભાઈ માનસરોવરનૅ વિષઈ હંસ બાલક થયે. કર્મની વિચિત્ર ગતિ થઈ.”
એહવાં ગુરૂનાં વચન સાંભલી જાતિસ્મરણુઈ (વરદત્તઈ) પિતાને ભવ દીઠે, મૂછ પામી રવસ્થ થયો. કહિવા લાગો જે “ સ્વામિન, સત્ય તુલ્તારૂં વચન વિશ્વપ્રકાશક જ્ઞાન છે.” તિવારે રાજા કહેવા લાગી “ હે ભગવન, એહના શરીરથી રેગ કિમ જાઈ ? અને અમને સમાધિ કિમ થાઈ ? ” તિ વારઈ કરુણું સમુદ્ર આચાર્ય એહજ કાર્તિક શુકલ પાંચમિને સજાવજી દેવાડ તે સર્વ પાછિલી કહિઉ તે રિતિ પાલિવાનું. ગુરૂ પ્રણમીનઈ સર્વ સ્વસ્થાનકે ગયા.
તે પ્રધાન તપ કરતા વરદત્તનઈ સકલ ગ રીસાવીને ગયા. અનુક્રમઈ સ્વયંવર મંડપઈ હજાર કન્યાનાં પ્રાણિગ્રહણ કીધાં. અશેષ કલા શિષી. અનુકમ વરદત્તનઈ રાજ્ય આપી પિતાઈ ગુરૂ પાસે ચારિત્ર લેઈ સુગતિ પામ્યા.
હવઈ વરદત્તરાજા ચિરકાલ લગઈ રાજ ભેગવી, પ્રતિ વર્ષે પાંચમી તપ વિધિપૂર્વક આરાધીને પિતાના પુત્રને રાજ્યવ્યાપીને પિતઈ દીક્ષા લેતા હવા.
હવઈ ગુણમંજરી પણ તે તપના મહિમા થકી નીરોગ થઈ તિવારે જિનચંદ્ર સેઠિ પરણી, પિતાઈ કરમેચન વેલાઈ બહુધન આપ્યું અનુક્રમઈ ગૃહવાસના સુખ ભોગવી વિધઈ તપ આરાધી દીક્ષા રવીકારી.

Page #13

સૌભાગ્ય પંચમીની કથા તે બેહુ જ નિરંતર ચાર ચારિત્ર પાલી, કાલ કરી વિજયવિમાને દેવતા થયા. હવિ તિહાંથી આવી વરદત્તને જીવ જંબુદ્વીપના મહાવિદેહઈ પુષ્કલાવતી વિજયા પુંડરીકિશું (નગરી), અમરસેન રાજા, ગુણવતી સ્ત્રી; તેહની કૃષિનઈ વિષે આવી ઉપને. કેમેં ગુણ, સુલક્ષણ-પુત્ર પ્રસ, સૂરસેન નામ આપ્યું. અનુકમઈ રૂપ લાવણ્ય-મંદિર બાર વરસ થયો. પિતાઈ શત કન્યાનું પાણિગ્રહણ કરાવ્યું. રાજ્ય આપી પિતા પરલોક હતા. એકદા સમયઈ સીમંધર સ્વામી સમોસર્યા; તિહાં પણિ પાંચમિ આરાધવાને વિધિ કહેતાં વરદત્તને દષ્ટાંત દેવાડ. તિવારે રાજા બોલ્યા. “વરદત્ત જે તુ કહ્યો તે કુણ?” તિહાં પ્રભુઈ સર્વ વૃત્તાંત કહિઉં. એહવાં અરિહંતનાં વચન સાંભલી ઘણુ ભવ્ય જીવઈ પાંચમિ તપ આદર્યો. રાજાઈ પણિ વિશેષથી તપઈ સાવધાન થયે. દશ હજાર વરસ રાજ્ય પાલી, પુત્રનઈ રાજ્ય આપી. તીર્થંકર પાસે દીક્ષા લીધી. દશ હજાર વરસનું રાજ્ય, રૂષી ચારિત્ર પાલી, કેવલજ્ઞાન પામી એખ્ય સુખ્ય પામ્યા.
હવઈ ગુણમંજરીને જીવ વિજ્યવિમાનથી આવી. જમ્બુદ્વીપ વિદેહઈ રમ ણીય વિજયઈ શુભા નામ નગરી, તિહાં અમરસેન રાજાન, અમરવતી રાણી, તેહની કુષિનઈ વિષઈ ઉપનો. અનુક્રમઈ પ્રસવ થયે. સુગ્રીવ નામ થાપના કીધી અનુક્રમઈ વીસમઇ વરસઈ જગ્ય જાણી પિતાઈ રાજ્ય આપી, પિતાઈ દીક્ષા ગ્રહી પરલોક સા. હવઈ સુગ્રીવ રાજા બહુ કન્યાનું પાણિગ્રહણ કીધું, ચેરાસી હજાર પુત્ર થયા. અનુક્રમર્દ પુત્રનાં રાજ્ય આપી પતાઈ દીક્ષા લેતા હવા. અનુકમઈ કેવલજ્ઞાન ઉપાજી, ઘણા જીવનમાં પ્રતિબોધી, એક પૂર્વલક્ષ ચારીત્ર પાલી, સર્વે કર્મ ક્ષય કરી મોક્ષ હિતા. તે માટિ અધિક સિભાગ્ય–સાભાગ્ય પંચમી નામ થયું. દમ બીજઇ પ્રાણીઈ પણ એહની પરિ પાંચમનું તપ આરાધ વંચમી થા સંપૂર્ણમ્ | સંવત્ ૧૭૮૦ વર્ષે ર્તિદ. शुदि २ रवी आर्या रही वाचनार्थम् ॥
પાટણઃ ચાચરીયાઃ પકાને માઢ )
તા. ૧૫-૫-૧૯૩૧ શુક્રવાર
ભેગીલાલ જેચંદ સાંડેસરા

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
F4109090909090056900847 ક અધ્યાત્મજ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર. કે
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૯૨ થી શરૂ )
સત્તરમે અધિકાર. પ્રશ્ન–ભગવંતની પ્રતિમા પૂજવાથી પુણ્ય થાય છે એ કથન જરા પણ કેમ સંભવે ? અજીવથી ફલસિદ્ધિ કેવી રીતે થાય?
ઉત્તર–અજીવની સેવાથી શું થાય એવી શંકા મનમાં બીલકુલ લાવવી નહિ. કેમકે જેવા આકારનું નિરીક્ષણ (જેવું ) થાય તેવા આકાર સંબંધી ધર્મનું પ્રાયઃ મનમાં ચિંતવન થાય. સંપૂર્ણ શુભ અંગે વિરાજિત પત્રિકા (પૂતળી) જોવામાં આવતાં તે તાદશ (તેવા પ્રકારના ) મેહનું કારણ થાય છે. કામાસનની સ્થાપનાથી કામીજને કામક્રીડા સંબંધી વિકારેને અનુભવે છે. ચોગાસનના અવલોકનથી ગીએની ગાભ્યાસમાં મતિ થાય છે, ભૂગોળથી તગત (તેમાં કાઢેલી) વસ્તુની બુદ્ધિ થાય છે. લેકનાલિથી લોકસંસ્થિતિ ( લેકની રચના) સમજાય છે. કૂર્મચક્ર, અહિચક્ર, સૂર્યકાલાનલચક્ર, ચંદ્રકાલાનલચક, અને કોટક એ આકૃતિથી અહા, રહ્યા રહ્યા તત્સંબંધી જ્ઞાન થાય છે. શાસ્ત્ર સંબંધી વર્ણો (અક્ષર) ને ન્યાસ ( સ્થાપના ) કરવાથી તે વર્ગો જોનારને શાસ્ત્રનો બોધ થાય છે. નંદીશ્વરદ્વીપના પટ (નકશા ) થી તથા લંકાના પટથી તર્ગત વસ્તુની ચિંતા થાય છે. એવી જ રીતે સ્વઈશની પ્રતિમા તેમના તે તે ( પ્રસિદ્ધ) ગુણોની સ્મૃતિનું કારણ થાય છે. જે વસ્તુ સાક્ષાત દશ્ય ન હોય તેની સ્થાપના કરવાનું સંપ્રતિ ( હાલ ) લેકસિદ્ધ છે. અત્ર દષ્ટાંત. પિતાને પતિ પરદેશ ગયા હોય ત્યારે સતી સ્ત્રી પતિની પ્રતિમાનું દશન કરે છે. રામાયણમાં સાંભળવામાં આવે છે કે, શ્રીરામચંદ્ર પરદેશ (વનવાસ) ગયા ત્યારે ભરત નરેશ્વર રામની પાદુકાના રામ પ્રમાણે પૂજા કરતા હતા. સીતા પણ રામની આંગળીની મુદ્રિકાનું આલિંગન કરી રામપ્રાપ્તિનું સુખ માનતી હતી. રામ પણ સીતાનું મિલિરત્ન (મુકુટરત્ન) પામીને સીતા મળ્યા જેટલી રતિ ( સુખ) માનતા હતા. આમાંના એક દષ્ટાંતમાં કેના શરીરને આકાર નહોતે તેમ છતાં તે અજીવ વસ્તુઓથી તથા પ્રકારનું સુખ થતું હતું, ત્યારે ઈશ્વરની પ્રતિમા પણ સુખને માટે કેમ ન થાય? પાંડવરાત્રિમાં લેકપ્રતીત પ્રસિદ્ધ વાત છે કે દ્રોણાચાર્યની પ્રતિમા પાસેથી લવ્ય નામના ભલે અર્જુનના જેવી ધનુર્વિદ્યા સિદ્ધ કરી હતી. ચંચાદિક (ક્ષેત્રમાં ઉભી કરવામાં આવતી પુરૂષાકૃતિ વગેરે) અજીવ વસ્તુ છતાં ક્ષેત્રાદિની રક્ષા કરવામાં સમર્થ થાય છે. વળી લોકમાં મનાય છે કે અશોક વૃક્ષની છાયા શોક હરણ કરે છે, કલિ-(બહેડાં)ની છાયા લેકમાં કલહ માટે થાય છે, અજાજ

Page #15

અધ્યાત્મજ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર
૧૧૭
( બકરીની ખરીયાથી ઉડતી ધુલ ) વગેરે પુણ્યહાનિ માટે થાય છે. અસ્પૃશ્ય ચંડાલ વગેરેની છાયા પણ ઉä ઘાય તેા પુણ્યની હાનિ કરે છે, સગર્ભા સ્ત્રીની છાયા હૂઁધન કરનાર ભાગી પુરૂષનું પાપ હણે છે અને મહેશ્વરની છાયાનુ ઉદ્ઘઘન કરનાર ઉપર મહેશ્વરના રાષ થાય છે. એ પ્રમાણે ઘણા પદાર્થ અજીવ છતાં સુખદુઃખના હેતુ થાય છે ત્યારે દેવાધિદેવ( પરમેશ્વર )ની પ્રતિમા પણ અજીવ છતાં અહીં સુખને હેતુ કેમ ન થાય ? એવું પણ મા કહેા કે પરમેશ્વરના દર્શનથી ભક્તના પાપનું હરણ થાય પણ પ્રતિમાની પૂજા કરવામાં આવે છે, તે અજીવ હાવાથી શુ ફૂલ આપે ? પરમેશ્વરની પ્રતિમા અજીવ છતાં પણ તેને પૂજવાથી પુણ્ય ફૂલ જરૂર થાય છે. જેની જેવી જેવી અવસ્થા-ગુણ વિશિષ્ટ પ્રતિમા ચિત્તમાં હાય, તેના તે ગુણા તે પ્રતિમાથી સપાદન થઇ શકે છે. લેાકમાં મનાય છે કે ગ્રહાની પ્રતિમાના પૂજનથી તે સ ંબ ંધી ગુણા-ફલ થાય છે; સતીઓની, ક્ષેત્રાધિપની, પૂર્વજોની, બ્રહ્માની, મુરારિ ( કૃષ્ણ )ની, શિવની અને શિતની સ્થાપનાને માનવાથી હિત અને નહિ માનવાથી અહિત થાય છે; સ્તૂપે ( મહાત્માઓના અગ્નિ સ’સ્કારની જગાએ કરેલી દેરીએ ) પણ તેવી રીતે ફલ આપે છે; રેવન્ત, નાગાધિપ, પશ્ચિમેશ અને શીતલાદિની પ્રતિમાના પૂજનથી પણ કાર્યસિદ્ધિ થાય છે; અને કાણુ તથા આકષઁણુ ( કામણુ હુમણુ ) જાણનારા મદનાદિના નિર્જીવ પુતળા ઉપર જે જીવાનુ નામ લેઈને વિધિ કરે છે તે જીવા તે વિધિથી મૂતિ થઇ જાય છે; તેવીજ રીતે સ્વઇશની પ્રતિમાની પ્રભુના નામ ગ્રહણ પૂર્વક પૂજા કરનાર કુશલ પુરૂષ જ્ઞાનમય પ્રભુને સંપ્રાપ્ત કરે છે. જેમ કોઇ સ્વામી પેાતાના નાકરાને પેાતાની મૂર્ત્તિનું બહુમાન કરતા જાણી તેમના ઉપર તુષ્ટિમાન્ થાય છે તેમ પરમેશ્વર પણ તેમની પ્રતિમાના અ નથી અતિ થતાં પ્રસન્ન થાય છે. એમ દલીલ ખાતર માના જો કે પરમેશ્વર તા સદા કાળ સર્વ ઉપર પસન્ન જ હાય.
પ્રશ્ન—ઉપર આપેલાં દૃષ્ટાંતામાં અને ઢાષ્ટાન્તિકમાં મહાન વિશેષ–અતર છે. જે દૈવાદિ કહેવામાં આવ્યા છે તે સ` રાગી અને પૂજાનાં અર્થી છે ભગવાન–પરમેશ્વર તેવા નથી. તેનુ` કેમ ?
ઉત્તર—ત્યારે તે અતીવ ( ઘણું જ ) ઉત્તમ અનીહ ( સ્પૃહા રહિત ) ની સેવા તા પરમાની સિદ્ધિ માટે થાય છે. જેમકે પૃહા રહિત સિદ્ધ પુરૂષની સેવા ઇલબ્ધિ માટે થાય છે ( ઇચ્છિત વસ્તુ મેળવી આપે છે ).
અને પરમેશ્વરની પ્રતિષ્ઠિત
પ્રશ્ન—સિદ્ધ પુરૂષ તે સાક્ષાત્ વર આપે છે પ્રતિમા તે અજીવ હાય છે તે શું આપી શકે ?
ઉત્તર—પરિપૂજનીય દ્રવ્યમાં ( પૂજવા ચેાગ્ય વસ્તુની માખતમાં) એ વિચાર જોવાના નથી. જે પૂજ્ય હોય તે પૂજાય છે જ. દક્ષિણાવર્ત્ત' ( શંખાદિ), કામકુ ભ, ચિંતામણી અને ચિત્રાવલ્લી એમાં કઇ ઇંદ્રિયેા છે કે તે પૂજાતાં લેાકેાનુ મન–ધારેલું કરે છે ? જેમ એ અજીવ વસ્તુઓ હાવાથી સ્પૃહારહિત છતાં સ્વભાવથી પ્રાણી

Page #16

૧૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
wwwwwww
એના કામિત (ધારેલી વસ્તુ) ને પૂરે છે તેમ પરમેશ્વરની પ્રતિમા પણ પૂજાતાં પુણ્યસિદ્ધિ માટે થાય છે.
પ્રશ્ન-–દક્ષિણાવર્ત પ્રમુખ પદાર્થો અજીવ છતાં પણ વિશિષ્ટ જાતિના અને દુર્લભ છે તેથી તેમનું આરાધન કરનાર પ્રાણીઓનું ધાર્યું તે કરે છે. પણ પરમેશ્વરની પ્રતિમા તેવી નથી, તે તો સુલભ પાષાણાદિની બનાવેલી હોય છે એટલે તે એમના સદશ શી રીતે થાય ?
ઉત્તર–જે વસ્તુ મૂલ સ્વભાવથી ગુણયુક્ત પ્રતીત હોય તેના કરતાં પણ પંચકૃત (પંચે માનેલી–સ્થાપેલી) વસ્તુ વિશેષ ગુણાત્ય (ગુણવાલી) ગણાય છે. અત્ર દષ્ટાંત. કે રાજપુત્ર પ્રાયઃ વીર્યાદિ ગુણનું સ્થાન હોય તેને પડતા મુકી બીજા કે દુલ વંશમાં ઉત્પન્ન થયેલા પુરૂષને તેના પુણ્યના ભેગે પ્રમાણિક પંચે રાજ્ય ઉપર બેસાડે તે તે બીજો પુરૂષ મૂલના રાજવંશીય ઉપર પણ શાસન-હુકમ ચલાવે છે અને જે તે તેનું કહ્યું કરતું નથી તે નંદરાજાની પેઠે શિક્ષા પામે છે, હવે મનથી વિચાર કરે કે મૂલને રાજપુત્ર ગુણ અને ચેમ્ય છતાં પણ ક્ષુદ્ર કુલમાં ઉત્પન્ન થયેલ રાજા પંચ-પૂજીત ( માન્ય ) હોવાથી સેવવા ગ્ય થાય છે, તેજ પ્રમાણે ચિંતામણિ વસ્તુ નિજ સ્વભાવથી ઉત્તમ છતાં પણ પરમેશ્વરની પ્રતિમા પ્રામાણિક પંચેથી પૂછત હોવાથી પૃથ્વી ઉપર વિશેષ માન્ય થાય છે. જુઓ વરરાજા, મહાજન, દત્તપુત્ર અને એવી બીજી બાબતોમાં પંચ જેને ભાગ્યની પ્રેરણાથી સંસ્થાપિત કરે છે, તે જ માન્ય થાય છે. તેમજ સ્વ પૂજાહ (સૌભાગ્ય નામ ?) કર્મના પ્રભાવથી પરમેશ્વરની જે પ્રતિમા સ્થાપવામાં આવી હોય તે પૂજવા ગ્ય થાય છે.
ઉપર જે પદાર્થો કહેવામાં આવ્યા છે તે આકારયુકત હોવાથી તેમની આકૃતિને અન્તરાત્મામાં ધારણ કરીને તેમના બિંબ (મૂર્તિ ) ની પૂજા કરવામાં આવે છે તે યુકત છે પણ ભગવાન તે નિરાકાર પ્રસિદ્ધ છે એટલે તેમનું બિંબ કરીને કેવી રીતે પૂજાય ? એમ કરવાથી અત૬ વસ્તુમાં તથ્રહને ( અભગવંતમાં આ ભગવાન છે એવી બુદ્ધિ કરવાને ) દોષ કેમ ન લાગે ?
નિરાકાર ભગવંતનું બિંબ તો અવતારાકૃતિની રચના છે. અર્થાત્ મહાત્માઓએ ભગવંતને સંસારમાં અવતાર (છેલ્લે ભવ) જે થયે હતિ તેવી ભગવં તની સ્થાપના કરેલી છે અને ભગવંતની જે જે અવસ્થા જેમને રૂચી તે અવસ્થામાં તેના અર્થીઓ ભગવંતને પૂજે છે.
| (ચાલુ) » આ કથન જે દેશકાળમાં પંચોની સત્તા સર્વોપરિપંચ ત્યાં પરમેશ્વર એવી મનાતી હોય તેને લાગુ છે.
૪ નંદ નામના નવ રાજા પાટલીપુત્રમાં રાજ્ય કરતા હતા. નંદને ચાણકયાદિએ રાજ્ય ઉપરથી દૂર કરી ચંદ્રગુપ્તને ઈ. સ. પૂર્વે ૩૧૫ માં ગાદિએ બેસાડ્યા હતા અને તેણે નવમાં નંદને મારી નાંખ્યો હતો.
–ઇતિહાસ.

Page #17

પ્રશ્નોત્તરે,
૧૦
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^/
FEFFFFFFFF
પ્રશ્નોત્તરશે.
પક
( રાજપ્રશ્નમાંથી ઉદ્ધત ). લેખક–સગુણાનુરાગ મુનિશી કપૂરવિજયજી મહારાજ. પ્ર-- કે બોધ પામવે જોઈએ ? ઉ--જેનાથી સમાધિ મરણની પ્રાપ્તિ થાય. પ્ર--સર્વ કાળનાં અસમાધિ મરણું કેમ ટળે ? ઊ–-એકવાર પણ સમાધિ મરણ પ્રાપ્ત થઈ શકવાથી. પ્ર –કનું પદ સર્વોત્તમ છે ?
--સર્વ સંગ પરિત્યાગીનું. પ્ર- જીવ અનાદિ કાળથી કેમ રખડ્યા કરે છે ? ઊ-- સ્વછંદના વશ થઈ પુરૂષની આજ્ઞાના વિરહે. પ્ર--આત્મસ્વરૂપને આવરણ કરનાર મુખ્યતાએ શું છે? ઊ–અતત્વ શ્રદ્ધા અને કુસંગ. પ્ર–સર્વ પરમાર્થના સાધનમાં પરમ સાધન કયું છે? ઉ–સત્સંગ, સપુરૂષના ચરણ સમીપે વાસ બધા કાળમાં તેનું દુર્લભપણું છે અને
આવા વિષમ કાળમાં તેનું અત્યન્ત દુર્લભ છું જ્ઞાની પુરૂષોએ જાણ્યું છે. પ્ર–જીવનાં ડાંક સ્પષ્ટ લક્ષણ જણાવે.
–જ્ઞાયકતા, વેદકતા, સમતા, ચૈતન્ય, રમ્યતાદિક. પ્ર–મુમુક્ષુ જન અલ્પકાળમાં આત્મસાધન શી રીતે કરી શકે? ઉ–સત્સંગ એગે ઉલ્લસિત પરિણામે રહેવાથી પ્ર–સત્સંગના અભાવે સમ પરિણતિ રહી શકે ? –સમપરિણતી રહેવી અત્યન્ત વિકટ છે. તથાપિ એમ કરવામાં જ આત્મ
સાધન રહેલું છે તે માટે જેમ બને તેમ નિરૂપાધિવાળાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર કાળ,
ને ભાવનું સેવન કરવું જરૂરનું છે. પ્ર–મુમુક્ષુ જીવને શાને ભય અને વિચાર તથા શી ઈરછા હોય? ઉ–મુમુક્ષુ જીવને અજ્ઞાન સિવાય બીજો ભય હાય નહીં. તેની નિવૃત્તિ થાય
એવી એક ઈચ્છા વર્તે.

Page #18

૧૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA!
પ્ર-મહાત્માઓની રૂદ્ધિ શી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે ? ઊ–આત્મા વિનીત બની, સરલ અને લધુત્વ ભાવ પામી, પુરૂષની ચરણ
ઉપાસના અનન્યપણે એકનિષ્ઠાથી કરે તે તેવી રૂદ્ધિને પામી શકે. પ્ર–જીવને મેક્ષ કેમ થયે નથી? ઉ–અનંતકાળમાં કાં તે સત્પાત્રતા થઈ નથી અને કાંતે પુરૂષની ચરણ
સેવા મળી નથી. નહીં મેક્ષ પામવે હથેળીમાં છે એ નિશ્ચય છે. પ્ર–મંત્રી ભાવના એટલે શું ? ઉ–જગતના સહુ જે પ્રત્યે નિર બુદ્ધિ. પ્ર–પ્રમોદભાવના એટલે શું? ઊ–-કેઈ પણ આત્માના ગુણ જોઈ હર્ષ પામવે. પ્ર–કરૂણ ભાવના એટલે શું ? ઉ–સંસાર તાપથી દુઃખી આત્માનું દુઃખ જોઈ અનુકંપ આવવી. પ્ર–ઉપેક્ષા ભાવના એટલે શું? ઉ–નિસ્પૃહ ભાવે જગતના પ્રતિબંધને વિસારી આત્મહિત કરવું. ઉકત ભાવ
ના કલ્યાણમય અને પાત્રતા આપનારી છે. પ્ર–શાસ્ત્રમાં માર્ગ કહ્યો છે કે મમ?
–માર્ગ કહે છે, મમ કહો નથી. પ્ર–મમ કયાં રહ્યો છે? ઉ–સપુરૂષના અંતરાત્મામાં રહ્યો છે. પ્ર–ધમને રસ્તે કે છે? ઉ–ધમને રસ્તે સરલ, સ્વચ્છ અને સહજ છે, પણ તે વિરલ આત્માઓ
" પામી શકે છે. પ્ર–પરમાત્માને ધ્યાવાથી શું ફળ, અને તેનું ધ્યાન કેન પ્રાપ્ત થઈ શકે ? ઉ–પરમાત્માને ધ્યાવાથી પરમાત્મા થવાય; પરન્તુ તેનું ધ્યાન પુરૂષની
ચરણકમળની વિનાપાસના વગર પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી, પ્ર–આ કાળમાં અહીં શુકલ ધ્યાનની પ્રાપ્તિ થવી સંભવિત છે? ઉ–અહીં તેની પ્રાપ્તિ અસંભવિત છે. પ્ર–આ કાળમાં ધર્મધ્યાનની પ્રાપ્તિ કયા સાધનથી થઈ શકે છે? –આ કાળમાં રૂપાતીત સુધી ધર્મધ્યાનની પ્રાપ્તિ કેટલાક પુરૂષને સહજ સ્વભાવે, કેટલાકને સરરૂપ નિરૂપમ નિમિત્તથી અને કેટલા એકને સત્સંગ આદિ અનેક સાધનથી થઈ શકે છે.

Page #19

પ્રશ્નોત્તર
૧૨૧
N
પ્ર–ચોથે ગુણઠાણે આવેલે આત્મા પાત્રતા પાયે લેvય ?
–તે આત્મા પાત્રતા પામ્ય લેખાય. પ્ર–ત્યાં ધર્મધ્યાનની મુખ્યતા છે કે ગણુતા ? ઉ–શૈણુતા છે. પ્ર–પાંચમે ગુણઠાણે ધર્મધ્યાનની શી સ્થિતિ છે ? ઉ–મધ્યમ ગાણુતા છે. પ્ર—છઠે ગુણઠાણે તેની શી સ્થિતિ છે? ઊ–મુખ્યતા પણ મધ્યમ છે. પ્ર–સાતમે ગુણઠાણે તેની શી સ્થિતિ છે? ઊ–તેની મુખ્યતા છે. પ્ર–સર્વ કરતાં કયું જ્ઞાન શ્રેષ્ઠ છે? ઊ–આત્મજ્ઞાન. પ્ર---આત્મજ્ઞાન કેમ પમાય ? ઊ–જેમ જેમ ઉપયોગની શુદ્ધતા થાય તેમ તેમ. પ્ર–તે માટે કેવી દષ્ટિની અગત્ય છે? ઊ–નિર્વિકાર દષ્ટિની અગત્ય છે. પ્ર–સપુરૂષનાં ચરિત્ર કેવાં હોય છે? ઉ–દર્પણરૂપ હોય છે. પ્ર–બુદ્ધ અને મહાવીરના બેધમાં કે તફાવત છે ? ઊ–મહા તફાવત છે. પ્ર-ધર્મ વસ્તુ કેમ રહી છે, અને કેમ મળે ? –એ વસ્તુ બહુ ગુપ્ત રહી છે. બાહ્ય સંશોધનથી નહીં, પણ અપૂર્વ અંતર સંશોધનથી તે પ્રાપ્ત થાય છે. તે પણ કોઈ મહાભાગ્ય સદ્દગુરૂ અનુગ્રહ
પામે છે. પ્ર–પુરૂષ શેમાં પ્રયત્ન કરે છે? ઉ–સ્વ–પર હિતમાં વૃદ્ધિ થવા પામે તે શુભ પ્રયત્ન તેઓ અહોનિશ કર્યા
પ્ર–મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કેની ઘટે છે? ઉ–એક આત્મજ્ઞાનીની અને એક તેની નિશ્રાવંતની. એ બેની મોક્ષ પ્રવૃત્તિ સફળ લેખાય.
ઈતિશમૂ.

Page #20

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ 999999999999965999999 છે મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. જે છં@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૩ થી શરૂ )
અનુવાદકવિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ બી, એ, વૃત્તિ પાંચ પ્રકારની હોય છે—
(૧) મને વૃત્તિ, (૨) બુદ્ધિવૃત્તિ, (૩) સાક્ષીવૃત્તિ, (૪) અખંડાકારવૃત્તિ, (૫) અખંડ એકરસવૃત્તિ. એ પાંચ પ્રકારની વૃત્તિઓ છે.
આમાં પહેલી તે વાસનાત્મક મનમાં જ રહે છે, અને બાકીની ચાર સાત્વિક મનમાં રહે છે. મને વૃત્તિ સાંસારિક માણસોની વિષયાકાર વૃત્તિ છે. બુદ્ધિવૃત્તિ વિવેકી પુરૂષની હોય છે. જે આપણને સાક્ષીવૃત્તિ પ્રાપ્ત થઈ હોય તે આપણે મનના વિકાર પ્રત્યક્ષ જોઈએ છીએ. જ્યારે આપણે અનુભવ કરવા લાગીએ છીએ કે હું પિતે એક વ્યાપક આત્મા છું તે સમયે અખંડાકારવૃત્તિ ઉત્પન્ન થાય છે, તેને બીજા શબ્દમાં બ્રહ્માકારવૃત્તિ કહે છે. વસ્તુતઃ બ્રહ્મમાં તે કોઈ વૃત્તિ જ નથી હોતી.
આસન પણ વસ્તુતઃ માનસિક હોય છે. માનસિક પદ્યાસન અથવા માનસિક સિદ્ધાસનની ચેષ્ટા કરે. જે મન ભટકયા કરતું હોય છે તે આપણે શરીરને સ્થિર નથી રાખી શકતા અને દઢ શારિરિક સ્થિતિને પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. એ મન સ્થિર થઈ જાય તે શરીરની સ્થિરતા યંત્રવત્ આપ આપ થઈ જશે. - અત્તર વગેરેની સુગંધ, સુકમળ શમ્યા, વાર્તાના પુસ્તકો, નાટક, સિનેમા, ગાયન, નાચ, કુલેના ગજરા, સ્ત્રીઓને સહવાસ, રાજસિક ભજન, આ સર્વ વાસનાને ઉત્તેજીત કરે છે અને મનમાં અશાંતિ ઉત્પન્ન કરે છે. વધારે લવણ, વધારે તેલ મરચાં, વધારે મિષ્ટાન્ન ખાવાથી તરસ જેર કરે છે અને ધ્યાનમાં વિન થાય છે. વધારે વાતચીત, વધારે હરવું, ફરવું અને વધારે મળવું હળવું એથી પણ ધ્યાનમાં બાધા થાય છે. આહારને મનની સાથે ઘણો જ ગાઢ સંબંધ છે અને મનને ઘડવામાં એને ખાસ હાથ રહેલો છે. સાત્વિક ભેજન મનને શાંત કરે છે. રાજસ આહાર મનને ઉત્તેજીત કરે છે. વાઘ જનાવરનું માંસ

Page #21

મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ,
૧૨૩ ખાઈને જીવે છે તથા હાથી અને ગાય ઘાસ ઉપર નિર્વાહ કરે છે. તેના સ્વભાવમાં કેટલે તફાવત છે ?
હઠયોગી પિતાના સાધનને પ્રારંભ શરીર તથા પ્રાણુથી કરે છે. રાજયેગને સાધક મનના અભ્યાસથી સાધનને પ્રારંભ કરે છે. જ્ઞાનગી બુદ્ધિ તથા આત્માની મદદથી સાધન કરે છે.
મનને છઠ્ઠી ઈન્દ્રિય કહેલ છે. “મનઃ ઘણાનીન્દ્રિાણ” અર્થાત્ જ્ઞાને ન્દ્રિમાં મન છછું છે. બાકીની પાંચ ચક્ષુ, ત્વચા વિગેરે પાંચ ઈન્દ્રિ છે. મન આઠ પ્રકૃતિઓમાં એક છે.
વધારે ઉંચા મનનો થોડા ઉંચા મન ઉપર કે પ્રભાવ પડે છે તે પર ધ્યાન આપે. કેઈ મહાપુરૂષની સન્મુખ બેસવામાં કેવી સ્થિતિ થાય છે. તેનું વર્ણન કરવું અશકય છે. જો કે તે એક પણ શબ્દ નથી બોલતા તે પણ તેમની સામે બેસવામાં જ દિલ કંપે છે. તે વખતે આપણને જણાય છે કે આપણું ઉપર કઈ નવિન પ્રભાવ પદ્ય રહ્યો છે, આ એક અદભુત અનુભવ છે.
જ્ઞાની મનુષ્ય પોતાની જાતને પરમાત્માની સાથે અભેદરૂપે જુવે છે અને પિતાનાં મન તથા શરીરને કેવળ વ્યવહારનાં સાધન સમજે છે. અજ્ઞાની માણસ પિતાને શરીરની સાથે તદ્રુપ સમજે છે.
ઘણાય મનુષ્ય મનના અસ્તિત્વ તથા તેના ક્રિયા-કલાપથી પરિચિત નથી હોતા. એટલે સુધી કે અનેક શિક્ષિત કહેવાતા સજન, મન શું છે, તેને શું સ્વભાવ છે અને તેની શી ક્રિયાઓ છે એ જાણતા જ નથી. તેઓએ તે માત્ર મનશબ્દ સાંભળે હોય છે. કેવળ યોગીજને તથા જેઓ ધ્યાન અને સ્વતંત્ર અંતરપ્રેક્ષણને અભ્યાસ કરતા હોય છે તેઓ મનનું અસ્તિત્વ, તેને સ્વભાવ અને સૂક્ષમ કર્મો જાણે છે. તેઓ મનને વશ કરવાના જુદા જુદા સાધને પણ જાણતા હૈોય છે. પાશ્ચાત્ય માનસ શાસ્ત્રવેત્તા પણ કંઈક જાણે છે.
પાશ્ચાત્ય ચિકિત્સક (ડોકટર) મનના વિષયમાં કેવળ એટલું જ જણે છે કે તે તંતુઓની જાળ છે. જે બાહ્ય વિષયેનું સંવેદન મેરૂદંડ સુધી પહોંચાડે છે. ત્યારે સંવેદન માથાના પાછલા ભાગમાં રહેલી મજજાઓમાં પહોંચે છે જ્યાંથી નાઓ વિખરાય છે. ત્યાંથી માથાના આગલા ભાગમાં રહેલા મગજના પ્રધાન ક્રિયાત્મક કેન્દ્રમાં પહોંચે છે. જેને મન અથવા બુદ્ધિને આવાસ કલ્પવામાં આવે છે. મન તે સંવેદનને અનુભવ કરે છે અને ક્રિયાત્મક શક્તિને ક્રિયાશીલતન્તુ દ્વારા હાથ પગ વિગેરે બાહ્ય પ્રાન્તમાં મોકલે છે. સંવેદનને માટેની એ બધી

Page #22

૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
કિયાઓ મગજદ્વારા થાય છે. જેવી રીતે ચકૃતથી પિત્તની ક્રિયાઓ થાય છે. પાશ્ચાત્ય ડેકટર મનના યથાર્થ સ્વભાવ તથા કિયાથી પરિચિત નથી હોતા. તેઓ અત્યારે તે અંધારામાં ભટકનાર આંધળાની જેવા છે. હિન્દુઓના દાર્શન નિક ભાવે સમજવા માટે તેઓના મગજમાં બળવાન બુદ્ધિની જરૂર છે.
સૌથી પહેલાં સ્થળ ચક્ષુ કારણ અથવા તે સાધન છે. તે એન્દ્રિય સંસ્કારના કેન્દ્રની તરફ ઇન્દ્રિયોને પ્રદાન કરે છે. ત્યારે મન, ઈન્દ્રિયો તથા બાહ્ય સાધન-ભૌતિક આંખ, કાન વગેરેની સાથે જોડાય છે. મન તે સંસ્કારેને આગળ વધારે છે અને તેઓને બુદ્ધિની સામે ઉપસ્થિત કરે છે, જે વિચાર કરે છે, પ્રતિક્રિયા કરે છે, ત્યારે અહંકારની ભાવના જાગે છે, જે આત્માભિમાન પ્રક્ટ કરે છે તથા અભેદભાવ બતાવે છે. તે પછી ક્રિયા તથા પ્રતિક્રિયાનું એ મિશ્રણ પુરૂષની સન્મુખ ઉપસ્થિત થાય છે. જે વસ્તુતઃ જીવ છે અને તે મિશ્રણમાં વિષયને પ્રત્યક્ષ કરે છે. પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનનું વાસ્તવિક અધિષ્ઠાન પુરૂષ છે જેને પાશ્ચાત્ય ડેકટર અને માનસશાસ્ત્રવેત્તા નથી જાણતા. ત્યારપછી બુદ્ધિ ઉપયોગી નિર્ણય અને નિશ્ચય તથા ઉપસ્થિત વિષયની પુરી પિછાણ કરી લે છે અને પછી મનને તે કાર્યાન્વિત કરવાની આજ્ઞા કરે છે. બુદ્ધિ જ પ્રધાન મંત્રી અને ન્યાયાધીશ છે જે મનરૂપી એડકેટનું ખ્યાન સાંભળે છે. મનને બે પ્રકારનું કાર્ય કરવું પડે છે. એક તે એડવોકેટ (વકીલ) નું અને બીજું કમાન્ડર ઈન ચીફ (મુખ્ય સેનાપતિ) નું, બુદ્ધિના નિશ્ચયની થયેલી આજ્ઞા પ્રાપ્ત કરીને મન કમાન્ડર ઈન ચીફનું કાર્ય શરૂ કરી દે છે અને બુદ્ધિની આજ્ઞાને પિતાના પાંચ સીપાઈઓ દ્વારા કાર્યાન્વિત કરાવે છે. એ પાંચ સિપાઈ તે પાંચ કર્મેન્દ્રિ છે. આ પ્રમાણે હિન્દુ દર્શનમાં સઘળી વાત સ્પષ્ટતાથી બતાવવામાં આવી છે.
ધ્યાનને વખતે મનની સાથે કુસ્તી ન કરે. એ એક મોટી ભૂલ છે. અનેક નવા અભ્યાસી એ મોટી ભૂલ કરી બેસે છે, તેઓ જલદી થાકી જાય છે. તેનું પણ એજ કારણ છે. તેઓનું માથું દુખવા લાગે છે તથા મેરૂદંડના સ્નાયુકેન્દ્રમાં ઉત્તેજના થવાને લઈને તેને વારંવાર મૂત્રત્યાગ માટે ઉઠવું પડે છે. સુખપૂર્વક પદ્ધ, સિદ્ધ, સુખ અથવા સ્વસ્તિક આસને બેસે. વાસનાત્મક મનને શાંત કરી દે. આંખો બંધ કરે. બ્રાહ્મ મુહૂર્તમાં ચાર વાગે ઉઠા મનમાં માત્ર પરમાત્મભાવનાને પ્રવેશ કરવા દે. ધીમે ધીમે બીજી બાહ્ય સાંસારિક ભાવનાઓને બહાર કાઢે. વારંવાર ૩ૐ અર્હમ્ જપ કરતાં કરતાં પરમાત્માકારવૃત્તિ સતત બનાવી રાખવાનો પ્રયત્ન કરો. અનંતની ભાવના, પ્રકાશના સિધુની ભાવના, પૂર્ણજ્ઞાન તથા પૂણુનન્દની ભાવના છે ના માનસિક ભયની સાથેસાથે થવી જોઈએ. છતાં મન ભટકે તે સાડા ત્રણ માત્રાના દીર્ઘ પ્રણવને છ વાર જપ કરો. એ ક્રિયા વિક્ષેપ તથા બીજા વિધ્રોને દૂર હઠાવી દેશે.

Page #23

મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
૧૧૫
મનની કામનાજ આ શરીરની રચના કરે છે. જે પ્રકારના સંસ્કાર હોય છે તેવી જ કામના મનમાં ઉઠે છે. જે સંસ્કાર સારા અને ધાર્મિક હોય તો કામનાઓ પણ સારી જ ઉઠશે. અને જે કામનાઓ સારી હોય છે તે સંસ્કાર પણ સારા જ પડશે. બુદ્ધિ પણ કર્માનુસાર બને છે. પવિત્ર ધર્મશાસ્ત્રોને ઉપદેશાનુસાર વિચારેને બીજા કામમાં પ્રવૃત્ત કરવાને વારંવાર પ્રયત્ન કરીને તેને વિશેષરૂપે બનાવવાની જરૂર છે. કામનાઓથી વિચાર ઉત્પન્ન થાય છે અને વિ - ચાર કાર્યરૂપમાં પરિણમે છે. એક ખરાબ કામના ખરાબ વિચાર અને ખરાબ કર્મને ઉપસ્થિત કરે છે. હમેશાં ધામિક કર્મ, દાન, તપ, જપ, દમ, ધ્યાન, ધર્મગ્રંથને સ્વાધ્યાય કરે. શાસ્ત્રોદ્વારા નિષિદ્ધ કર્મોનો ત્યાગ કરો. હમેશાં સત્સંગ કરે. એ અત્યંત ઉપયેગી છે. મનમાંથી ખરાબ સંસ્કારો બદલવાને એ એક જ ઉપાય છે. પરમાત્માની પ્રાપ્તિ માટે દઢ સંકલ્પ કરે. એનાથી સઘળી સાંસારિક કામનાઓ નષ્ટ થઈ જશે.
માનસિક કર્મ એજ વાસ્તવિક કર્મ છે. વસ્તુતઃ વિચાર એજ કર્મ છે. વિચાર એક ગત્યાત્મક શક્તિ છે. વિચાર સંક્રામક બને છે. દ્વેષને વિચાર એમાં પણ છેષ ઉત્પન્ન કરે છે, જે તમને ઘેરી લે છે. આનંદને વિચાર સહાનુભૂતિદ્વારા બીજામાં પણ આનંદના વિચાર ઉત્પન્ન કરે છે. એ જ સ્થિતિ ઉન્નત અને ઉત્કર્ષપ્રદ વિચારોની છે, તેનાથી અશુભ વિચારે નષ્ટ થઈ જાય છે. અશુભ વિચારથી ઉલ્ટી ક્રિયા કરવામાં ઉત્તમ વિચાર અત્યંત મહત્વના છે.
ગંભીર ધ્યાનવડે સમાધિ અર્થાત્ પરમાત્માની સાથે એકત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. મન પિતાનું વ્યક્તિત્વ નષ્ટ કરીને ધ્યેય વસ્તુની સાથે એકાકાર થઈ જાય છે અર્થાત્ તશ્ચિત્ , તમય તદાકાર, થઈ જાય છે. મન આત્માથી પૂર્ણ થઈ જાય છે. આત્મવાન અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરે છે. ધ્યાન કરતી વખતે મનની અંદર જે ત્રણ પ્રકારની કિયાઓ થાય છે તેના ઉપર ધ્યાન આપો. તે વિચાર, અનુભવ તથા તદ્રુપતા છે. સમાધિદશામાં તે નથી રહેતું ધ્યાન કે નથી રહેતો ધ્યાતા. ત્રિપુટી અંતહિત થઈ જાય છે. ધ્યાતા પિતાના વ્યકિતત્વને પરમાત્મામાં વિલીન કરી દે છે અને અંતે ભગવાનના હાથનું સાધન માત્ર બની જાય છે.
જ્યારે તે વ્હોં ખોલે છે ત્યારે વગર પ્રયાસે, વગર વિચાર્યે સહજ જ્ઞાન દ્વારા ભગવાનની વાણી બોલવા લાગે છે. જ્યારે તે હાથ ઉઠાવે છે ત્યારે ભગવાન તેની દ્વારા ચમત્કારના કાર્યો સંપન્ન કરાવે છે.
સાંસારિક કામનાઓમાં પડેલો મનુષ્ય વાસના-મક વિચાર તથા ઈષ્ય, દ્વેષ અને ધૃણાના વિચારોને જ શિકાર બને છે. એ બન્ને પ્રકારના વિચાર તેના મનપર અધિકાર જમાવે છે, તે એ બંને પ્રકારના વિચારને દાસ બની જાય છે. તે કઈ બીજા સારા ઉચ્ચ વિચારોમાં મનને રેકવાનું નથી જાણતું. તે

Page #24

१२९
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વિચાર કરવાની વિધિ નથી જાણતો. તે મનને સ્વભાવ તથા તેની સૂક્ષ્મ ક્રિયાએથી સંપૂર્ણપણે અનવધાન રહે છે તેથી ભૌતિક સંપત્તિ અને વિશ્વ વિદ્યાલનું મિથ્યા જ્ઞાન હોવા છતાં પણ તેની અવસ્થા અત્યંત શોચનીય રહે છે. તેનું બધું જ્ઞાન ખાલી હોય છે. તેનામાં વિવેકને ઉદય નથી થતો. તેને સંત પુરૂ, શાઓ અને ઈશ્વરમાં શ્રદ્ધા નથી હોતી. તો પિતાની સંકલ્પ શક્તિની નબળાઈને કારણે ખરાબ કામનાઓ પ્રવૃત્તિઓ અને પ્રલેભનેને હઠાવવામાં અને સમર્થ નીવડે છે. સાંસારિક માયાજાલ તેડવાની એક માત્ર ઔષધિ છે-તે એ કે હમેશાં સત્સંગ કરે, સાચા સાધુ મહામાઓની સાથે રહેવું.
મનને આત્મામાં લગાડે. મનને સ્વયંતિ , શુદ્ધ બુદ્ધ પરમાત્મામાં લગાડે. પરમાત્મામાં ખૂબ દઢતાપૂર્વક સ્થિર બને, ત્યારે જ તમને પરમાત્મા અવસ્થા પ્રાપ્ત થશે.
બાહ્ય જગતનાં કાંચન કામિનીમાં સુખને શોધવું નકામું છે. તે ત્યાં કદીપણું નહિ મળે. આપણું હૃદયમાં, આપણા આત્મ માં જ બધા સુખને મૂલ સાત છે. આપણી પોતાની અંદર બધી શકિત વાપરીને શેધ કરે. મન તથા ઈન્દ્રિ પર વિશ્વાસ ન રાખે. તે તો આપણું શત્રુ છે. કામની તથા કાંચન ભયાનક શત્રુઓ છે.
તેજ મનુષ્ય ખરેખરો અધિપતિ તથા મહારાજા છે કે જેણે મન ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરી લીધું હોય છે. તે જ મનુષ્ય સૌથી મોટો ધનવાન છે કે જેણે કામનાઓ, વાસનાઓ તથા પિતાના મનને જીતી લીધું છે. તે જ ખરે ક્ષત્રિય છે કે જે મનની સાથે આંતરિક યુદ્ધ કરે છે. વિવેક અને સંક૯પશક્તિદ્વારા ઇન્દ્રિયની સાથે, સ્વભાવની સાથે યુદ્ધ કરે છે અને મનની ઉપર એકાધિપત્ય પ્રાપ્ત કરે છે. તે જ ખરો ક્ષત્રિય છે કે જે ખરાબ સંકારે, દુષ્ટ વિચારો, રજોગુણ–તમેગુણની સેનાની સાથે પોતાને સત્વગુણ જાગૃત કરીને યુદ્ધ કરે છે. તેજ મરે ક્ષત્રિય છે કે જેનાં શસ્ત્રો સંકલ્પ છે અને અસ્ત્ર વિવેક છે, જેનું યુદ્ધક્ષેત્ર અંતઃકરણ છે, જેને શંખ પ્રણવમંત્ર 38 છે અને જેનું બખ્તર વિવેક, વૈરાગ્ય, અમદમાદિ સાધન સંપદા અને મુમુક્ષુત્વ છે. | મનમાં રાગદ્વેષનું હોવું એજ ખરૂં કરે છે. એજ મલિક કર્મ છે. આ વિદ્યાથી અવિવેક ઉત્પન્ન થાય છે, અવિવેકથી અહંકાર અને અભિમાન થાય છે, અભિમાનથી રાગદ્વેષ ઉત્પન્ન થાય છે અને રાગદ્વેષથી કમ, કર્મથી શરીર મળે છે અને શરીરથી દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે. એ સર્વ કડીના બંધનની સાંકળ છે. એજ દુઃખની જંજીર છે. પરમાત્મ જ્ઞાનદ્વારા તેનું મૂળ અવિદ્યાને જ નષ્ટ કરી દે. બધી કડીયે છિન્નભિન્ન થઈ જશે. મુકેત પરમાત્મજ્ઞાનથી જ પ્રાપ્ત થાય છે.
–ચા

Page #25

ચાલતા દીક્ષા પ્રકરણ સંબંધે કંઈક
૧૨૭
wwww
ચાલતા દીક્ષા પ્રકરણ સંબંધે કંઈક.
વડોદરા રાજ્ય તરફથી પ્રગટ થયેલા સંન્યાસ દીક્ષા પ્રતિબંધક નિબંધના મુસદ્દાના સંબંધમાં જૈન સમાજમાં ઘણે ઉહાપોહ થઈ રહ્યો છે. એક પક્ષ જ્યારે તે કાયદો થાય તેને અગ્ય માને છે, જ્યારે બીજો પક્ષ તેમાં સમ્પત્તિ દર્શાવે છે. એ બંને બાજુના અભિપ્રાયે ઘણે ભાગે જાણતાં તે બાબતમાં એક નમ્ર નિવેદન દલીલ પૂર્વકનું શ્રીયુત સુરચંદભાઈ પુરૂષોતમદાસ બદામીનું પ્રગટ થયું છે તે ઘણું વિચારણીય છે, જ્યારે બીજું દીક્ષા પદ્ધતિ પર સામયિક પ્રકાશન નામનો એક ચર્ચાત્મક જૈન દષ્ટિએ પ્રકાશ પાડતો નિબંધ ન્યાયાવિશારદ શ્રીમદ્ ન્યાયવિજયજી મહારાજ રચિત પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. શ્રીયુત સુરચંદભાઈના નિબંધમાં પ્રથમ સામાન્ય નિરિક્ષણ, તેના હેતુનું નિરિક્ષણ. સગીરની દીક્ષાથી અનર્થ થાય છે ? દીક્ષાની બાબત શોચનીય છે? ધાર્મિક બાબતમાં રાજ્ય કયારે હસ્તક્ષેપ કરી શકે ? માબાપ અથવા વાલીની રજામંદી નિરર્થક ગણી શકાય ? સગીરની દીક્ષા સંખ્યા જેમાં હાલ પ્રતિબંધક કાયદાની જરૂર છે? ફેશજદારી કાયદા પ્રમાણે સગીર તરફ કેવી રીતે વતાય છે દીવાની તથા ફોજદારી કાયદા પરથી થતું અનુમાન, સગીરના હક તથા જવાબદારી, મુસદ્દામાં ફરમાવેલી સજા અને છેવટે તેઓ સાહેબે પોતાને ફલિતાર્થ ટુંકમાં ધાર્મિક દષ્ટિ રાખી ધર્મશાસ્ત્રની હદમાં રહી, કાયદાપૂર્વક સંક્ષિપ્તમાં આપી આ નિબંધ પૂર્ણ કર્યો છે. સુરચંદભાઈ ધર્મશ્રદ્ધાવાન, કાયદાના હિમાયતી, કરેલ અને બુદ્ધિશાળી, શાંત પ્રકૃતિના અને તટસ્થ હોવાથી આ નિબંધ વાંચતા અલબત પ્રથમ દર્શને આ કાયદો એ ધર્મમાં રાજ્યને હસ્તક્ષેપ કરવા જેવું થાય છે એમ ચેકસ જણાય છે, અને અત્યારે જ્યારે નસાડી ભગાડી દેવાતી દીક્ષાઓથી કલેશ, કુસંપ, વર, કોટે ચડતા થતા ઝગડા, સાધુઓ પર થતાં દાવાઓ અને તેથી જૈન સમાજની બીજી પ્રજામાં થતી હાંસીથી પણ જૈન સમાજે વિચાર કરવાની જલદી જરૂર છે. હવે મુદ્દો એ છે કે જ્યારે હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા શહેરેના સંઘે વર્તમાન સમયને વિચાર કરી આ પદ્ધતિમાં દેશ, કાળ, ભાવ વિચારી ફેરફાર કરે, તે માટે ધારાધોરણ કે અટકાવવા જેવું હોય ત્યાં તેને માર્ગ કરે તો કરી શકે તેવું છે, છતાં જ્યારે શ્રીસંધે તે માટે વિચાર નહિં કરતાં દીક્ષા જેવાં મહાન આદર્શની જે ફજેતી થઈ રહી છે તેને માટે જે વર્ગના નેતાઓ જ્યારે મૌન બેઠા છે અને વ્યવસ્થિત બંધારણ ઘડી સગીરના સાચા વાલી બનવાનો ઉત્સાહ દેખાડતા નથી ત્યારે જ શ્રીમંત ગાયકવાડ સરકારને આવો કાયદો ઘડવાની જરૂર પડી છે તે માટે ન્યાયવિશારદ શ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજે પોતાના નિબંધમાં જણાવેલ વિચારો મનનીય અને યોગ્ય લાગેલ છે.
દીક્ષા પદ્ધતિ પર શ્રીમાન ન્યાયવિજયજી મહારાજનો આ નિબંધ શાસ્ત્રીય દ્રષ્ટિએ શાસ્ત્રાધાર સાથે વિદ્વત્તાપૂર્ણ લખાયેલા છે જે ઘણો જ વિચારણીય છે. અને અત્યારે આ પ્રકરણને અંગે જૈન સમાજને શું કરવાની જરૂર છે તે સચોટ મુદ્દા અને દલીલ પૂર્વક આ નિબંધમાં જણાવેલ છે તેમાં જણાવ્યા પ્રમાણે જ્યારે સમજમાં ઉપરોક્ત દીક્ષા જેવી

Page #26

૧૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઉત્તમ વસ્તુ માટે વર્તમાનમાં અનેક વિટંબણું, પરસ્પર કલેશ ઉભા થતાં હોય તેવું વખતે દરેક ગામના શ્રી સંઘે એ પ્રમાદ છોડી પિતાના શાસનને યોગ્ય ઉપયોગ કરવો જોઈએ. અને દીક્ષા લેનારાઓના તેની પાછળના તેના આપ્તજનોના વ્યવહારિક હિતને નાશ થતું હોય તે તેના સંરક્ષણ માટે દીક્ષા આપવાની બાબતમાં ધર્મદષ્ટિ રાખી દેશકાળને વિચાર કરી જલદીથી યોગ્ય નિયમન થવું અત્યંત જરૂરી છે કે જેથી બીજા રાજ્યને ધર્મમાં હસ્તક્ષેપ કરવાને વખત ન આવે. ધર્મમાં રાજ્યની દખલગીરી જેમ બીલકુલ ઈચ્છવા યોગ્ય નથી અને તેને અટકાવવા માટે જેમ યોગ્ય પ્રયત્ન થવા જરૂર છે એમ આ લેખક માને છે. શ્રી સંઘના પ્રમાદપણને લઈ રાજ્યોનો હસ્તક્ષેપ ભવિષ્યમાં વિશેષ થતાં ધર્મની અનેક બાબતમાં સ્વતંત્રતા ચાલી જવાને વખત આવી લાગશે. ઓછામાં ઓછા કાળ દીક્ષા લેવાને શાસ્ત્રકારોએ આઠ વર્ષને બતાવ્યું છે તે બરાબર છે; પરંતુ દરેક માટે તે વસ્તુ ધોરીમાર્ગ તરીકે ન જણાવાય. કારણ પ્રથમ તો આઠ વર્ષની સગીર વયના દીક્ષીત કરતાં) મોટી ઉમ્મરના દીક્ષિતેની સંખ્યા દરેક કાળમાં વધારે જોવાય છે ચરિત્ર ગ્રંથમાં તેવા દાખલા કઈ કઈ જણાય છે તેમાં પણ કોઈ કાઈ મહાપુરૂષ, જ્ઞાની ગુરૂ એ, જર્યોતિષ, દેવસાધિત, કે સામુદ્રિક શાસ્ત્રવડે ભવિયકાળના જ્ઞાનવડે કોઈ બાળકને દીક્ષા આપેલ હોય છે તે તેવા દાખલા આ કાળમાં અને તેવા જ્ઞાનના અભાવે આપી અનુકરણ કરવાનું શી રીતે બની શકે ? કારણ કે તે માગને વર્તમાનમાં ધારી ગણી નાની ઉમરનાને સંમત્તિ વગર દીક્ષા આપવાથી કેવા કલેશે, સાધુઓ ઉપર વારંવાર ફરીયાદો થવાના અનેક પ્રસંગ બન્યા છે અને તે વધતાં વધતાં ભવિષ્યમાં શાસન માલિન્યતા થઈ જતાં અન્ય ધમઓમાં હેલના કરાવનારું વિશેષ થઈ પડશે. અત્યારે દેશ, કાળ, મનુષ્યપ્રકૃતિ, વગેરેનો વિચાર કરી સંસારનું જેને ભાન થયું હોય, વાસ્તવિક રીતે જેને વૈરાગ્ય પ્રકટ થયો હોય મોક્ષની અભિલાષા જાગી હોય તેનેજ દીક્ષાની પ્રાપ્તિ થાય છે તે વિચારી દીક્ષા આપવામાં આવે તેની સામે કોઇને વાંધે હાઈ શકે જ નહિ. સામાન્ય રીતે સમજી શકાય છે કે દીક્ષા માટે ઓછામાં ઓછી વયને આઠ વર્ષ પ્રભુએ જણાવી છે તે દીક્ષાના વેષ સાથે સંબંધ ધરાવતી નથી પરંતુ તત્ત્વદષ્ટિએ સર્વ વિરતિ પરિણામના લાભ સાથે સંબંધ ધરાવે છે તેથી જ તે વય ધોરીમાર્ગ તરીકે વર્તમાન કાળમાં બધા માટે ગણવી તે અસ્થાને છે. કદાચ સગીરના માબાપે કે તેની ઈચ્છાથી તે ગામને શ્રી સંધ સંમત્તિ બાળવય માટે આપે તો તે વસ્તુ બરાબર છે; પરંતુ સિવાય અત્યારની પરિસ્થિતિ ચલાવી લેવા જેવી નથી. વગેરે વગેરે બાબતે વિચારતાં હાલ એ સમય આવી લાગે છે કે હિંદના દરેક ગામના જૈન સંઘેએ દીક્ષા આપવાના સંબંધમાં એક વ્યવસ્થિત બંધારણ ( દીક્ષાને માર્ગ સરળ રીતે ચાલ્યો જાય ) ઘડી કાઢે કે જેથી સમાજમાં લાગેલી ઝગડાની અગ્નિ શાંત થાય અને રાજ્યોને આજે અને ભવિષ્યમાં હસ્તક્ષેપ દખલગીરી કરવાનો વખત ન આવે, આ માટે જૈન સમાજ જે પ્રમાદ સેવશે તે પિતાના શાસનની સ્વતંત્રતા મેવાનો ભવિષ્યમાં વખત આવી લાગશે તેમ વિદ્વાન, બુદ્ધિશાળી, ધર્મશ્રદ્ધાવાન પુરૂષોને માનવાનું કારણ મળે છે.
I A.

Page #27

સ્વીકાર અને સમાલોચના,
૧૨૮
|હું સ્વીકાર અને સમાલોચના. છે
સંક્ષિપ્ત કાનૂન સંગ્રહ– પ્રકાશક ભૈરેદાન જેઠમલ સેઠિયા. જાન્તા ફોજદારી, ફોજદારી અદાલત, હિન્દુલો, દામદુપટ કાનુન, કાનુનરજીસ્ટ્રી, વીલ વગેરે જાણવા માટે ટુંકા ટુંકા સરકારી કાયદાનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન હિંદી ભાષામાં આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવ્યું છે. પાછળ ગુહાની શિક્ષા પ્રકરણ અને કઠણ શબ્દનો કોષ આપી ગ્રંથ પૂર્ણ કર્યો છે. સામાન્ય બુદ્ધિના મનુષ્યોને જાણવા જેવો ગ્રંથ છે. પ્રકાશક ઓનરરી માજીસ્ટ્રેટ સદર બીકાનેર રાજ્યના છે કિંમત છ આના. મળવાનું સ્થળ સેઠિયા જૈન પરમાર્થિક સંસ્થા-બીકાનેર.
શ્રી ભીમસેન ચરિત્ર –સ્વર્ગવાસી વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ શ્રીમદ્દ અજિતસાગર સૂરિ પ્રભુત. આ ગ્રંથ સંસ્કૃત ભાષામાં સ્વર્ગવાસી આચાર્ય મહારાજે રચેલ છે. તેઓશ્રી લેખક, કવિ, વકતા, વ્યાખ્યાનકાર હતા. તેઓશ્રીના રચેલા અનેક ગ્રંથ વિદ્વત્તાપૂર્ણ છે. આ ગ્રંથનું સંસ્કૃત સરલ અને સાદુ હોવાથી સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓ માટે શિક્ષણમાં મુકવા યોગ્ય છે. ચરિત્ર પણ રસિક અને બેધક છે. તેનું ભાષાંતર થવાથી ગુજરાતી ભાષા જાણ નાર માટે પણ વાંચવા લાયક ગ્રંથ બને તેવું છે. સ્વર્ગવાસી ઉત આચાર્ય મહારાજની વિદ્યમાનતા રહી હોત તો જૈન સાહિત્યમાં વિશેષ અભિવૃદ્ધિ થાત, છતાં પણ તેઓશ્રીની ગદ્ય-પદ્ય દરેક કત જૈન સાહિત્યમાં વૃદ્ધિ થવા સાથે આવકારદાયક થઈ પડેલ છે. સાણંદ સાગરગછના જ્ઞાન ખાતા તરફથી પ્રકટ થયેલ છે. મળવાનું સ્થળ સામળદાસ તુળજારામ, મુ. પ્રાંતિજ ( ગુજરાત ).
શ્રી પાર્શ્વનાથ ઉમેદ જેન બાલાશ્રમ–ઉમેદપુર–સં. ૧૯૮૭ ની સાલને છે માસિક રીપોર્ટ. મારવાડ જેવા દેશમાં કે જ્યાં શિક્ષણને દુષ્કાળ હતો, ત્યાં પુણ્યોગ આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરના શિષ્યરત્ન પન્યાસજી શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજ ઉમેદપુર શહેરમાં બિરાજમાન થતાં તેઓશ્રીના ઉપદેશથી સં. ૧૯૮૭ ના માગશર સુદ ૧૩ ના રોજ શ્રી પાર્શ્વનાથ ઉમેદ જેન બાલાશ્રમની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. થોડા વખતના પ્રયત્નથી પણ જમીન ખરીદી સ્થાન પ્રાપ્ત કરી, ૭૯ જેવી મોટી સંખ્યામાં વિદ્યાર્થીઓને પિવતી, શિક્ષણ આપતી આ સંસ્થા પગભર થતી જાય છે. આ રિપોર્ટમાં વિદ્યાર્થીઓને શિક્ષણ આપવા સાથે આવશ્યક ચર્ચાની નોંધ. વ્યાયામ વગેરેને સુંદર પ્રબંધ તમામ કાર્યવાહી અને છેવટે આવક જાવકનો હિસાબ વગેરે આપવામાં આવેલ છે. કાર્યવાહી, પદ્ધતિસર વહીવટ ચેખવટવાળો છે, આ સંસ્થાની થતી ઉન્નતિનું માન પંન્યાસજી શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજ છે. અમે તેની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ.

Page #28

૧૩૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
AAAAM
નીચેના ગ્રંથ ભેટ મળ્યા છે તે ઉપકાર સાથે સ્વીકારીયે છીયે.
જૈન રત્ન સંગ્રહ-પ્રકાશક શેઠ કોરશીભાઇ વીજપાળ-રંગુન. વિના મૂલ્ય ગ્રંથે છપાવી, પ્રકટ કરનારને મદદ આપી તેવા ગ્રંથે જ્ઞાનની વૃદ્ધિ માટે ભેટ આપવાના ઉદાર પ્રયત્ન ઉકત શેઠશ્રી કરશીભાઈ તરફનો હોઇ તે પ્રશંસનીય છે.
૨ શ્રી નંદીસૂત્રમ–સંશોધન કર્તા આચાર્ય શ્રી વિજયદાનસૂરિજી મહારાજ, પ્રકાશક પાડીવ ગામ (મારવાડ ) શેઠ રૂપચંદજી નવલમલજીની આર્થિક સહાય વડે પ્રકટ થયેલ છે. આ ગ્રંથમાં મૂળ સાથે જિનદાસ ગણિ વિરચિત ચૂર્ણિ તથા શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી કૃત વૃત્તિ સહિત શ્રીમદ્દ દેવવાચકવર્ય વિરચિત આ સૂત્ર પ્રત આકારે પ્રકટ કરવામાં भावेस छे. मित पहन-पान.
-: मुनिविहारथी थता लाभ :___ श्री श्री १००८ श्री श्री पूज्यपाद् आचार्य महाराज श्री विजयवल्लभसूरिजी के शिष्य रत्न पन्यासजी श्री ललितषिनयमी महारान सपरिवार उम्मेदपुर से विहार करके बेदाणा गांव पधारे । इस गांव में केई वर्षों से कुसंप था । भगवान के तनि बिम्ब एक दु न में बैठा रखे थे । पूजा फक्त पूजारी करता था । परस्पर का व्यवहार बद था । पन्यासजी महाराज के उपदेशसे चार मध्य स्थापित किये गये फैसला हा ।
छोगमलजी १५०० ) रुपैये की आंगी बनवाकर प्रभु को चढावे, २००) रुपैया-मंदिरजी में गादी गवैरह के खर्च का देंवे । तीनों जिनबिम्ब मंदिर जी में विराजमान होवें उसदिन का साविच्छल भी अपनी खुशी स छोगमल जी करें। कोई भी काम दंडके तौर पर नहीं । इस प्रकार फैंसला चारो पंचोने दिया, सकल श्री संघन कबूल किया । शेट प्रतापजी ने अच्छा परिश्रम किया। मुनिराज सेदरिया होकर थांबला, सबरसा पधारे । सेदरिया श्री संघने उम्मेदपुर बालाश्रम को प्रथम १०००) रुपैये की मदद दी थी, रुपये २००) अभी फिर दिये । अतएव ऊन सज्जनों को बारम्बर धन्य है ।
-: श्री पार्श्वनाथ उमेद जैन बालाश्रम को नवी भेटें :
- रु. १०१) शा. छोगमलजी बेदाणा । रु. ६६) श्री संघ सांडेराव । रु २१) शा. चैनमलजी गंगारामजी मुंडारा । रु. २१३) श्री संघ सेदरिया । रु. १२५) शा. प्रतापजी बिसलपुर । रु. १०) शा. नगीनदास अमदावाद । रु. २५) श्री संघ ब्यावर ।

Page #29

વર્તમાન સમાચાર.
૧ણા
વર્તમાન સમાચાર,
આ શહેરમાંથી આશે શુદ ૧૦ ના રોજ બહેને અને બંધુઓ મળી શુમારે સાતશંહ યાત્રિકનો શ્રીસમેતશિખરજી યાત્રા કરવા શ્રી વડવામિત્રમંડળના નેતૃત્વ નીચે ગયેલા સંઘ અનેક તીર્થોની યાત્રા કરી અનેક સ્થળે સત્કાર પામી માગશર શદ ૨ ના રોજ અત્રેના શ્રી સંધના સામૈયાના સત્યારથી તેમને પ્રવેશ થયે છે. જાણવા પ્રમાણે શ્રી વડવા મિત્રમંડળ અને દેવચંદ શેઠે યાત્રાળુઓની સેવા અમાપ કરી છે. વડવા મિત્ર મંડલે તે નાની સેવા કરતાં આ મહદ્ સેવાનો પણ લાભ લઈ અનુભવ મેળવ્યો છે નીતિશાસ્ત્રકારો કહે છે કે સેવાના માર્ગો ગહન છે, અને તે માર્ગોમાં અનેક વિન હોય છે તેમાંથી સેવા કરનારને પસાર થવું પડે છે કે તેથી સેવા કરનારની કસોટી થાય છે.
ઉપરોકત સેવાભાવીઓના માર્ગમાં પણ કવચિત કંટક પથરાયેલા હશે તો પણ સરવાળે શાંતિથી ધૈર્યતાથી આ સેવાનું કાર્ય સંપૂર્ણ થયું છે તે જાણી આનંદ પામવા જેવું છે. ખેદને વિષય એકજ જણાવે છે કે આ સમુદાય યાત્રાના માર્ગમાં હતા તે દરમ્યાન કોણ જાણે કેવા ઇરાદાથી આ સેવા કરનાર મંડળ વગેરેને માટે અને પત્રો દ્વારા અને અત્યારે પણ ખબર ફેલાવામાં આવેલા હતા અને આવે છે કે આ મંડલને ઘણા રૂપિયાનો વધારો વધશે તેમાં સ્વાર્થ છે વગેરે વગેરે, કેઈ યાત્રિક બંધુઓ તરફથી આવી હવા તેનું પરિણામ જાણ્યા સિવાય ફેલાવવામાં આવતી હોય તો યાત્રા જેવું દર્શન શુદ્ધિ-આત્માની નિર્મલતા કરવા જેવા ઉત્તમ કાર્ય કરવા જતાં, તે કચરે ઉડાડનાર માટે મેળવેલું ફળ બેઈ નાખવા જેવું થાય છે. આવી સેવા કરનારના કાર્યને પ્રશંસવાને બદલે (જો કે આ સેવાના કાર્યમાં ત્રુટિ પણ આવી હોય કારણ કે કોઈ પણ મનુષ્ય સંપૂર્ણ હોઈ શકતા નથી તે ત્યાં સેવા કરનારની તે તૂટી અપૂર્ણતા હોય સહાનુભૂતિથી સુધારી તે પૂર્ણ કરવું જોઈએ તેને બદલે ) તે મંડલે કરેલી સેવાને તે કાંઈ હીસાબમાં જ નથી તેમ ગણી જાહેરમાં તેઓને ( પરિણામના જાણ્યા સિવાય ) આક્ષેપ કરવા તે સજજનાનું કર્તવ્ય નથી, માટે જ મુંબઇ શહેરમાં શ્રી સંધ તરફથી ઝવેરી મેહનલાલભાઈ હેમચંદના પ્રમુખપણ નીચે આ સેવા ભાઈઓને અભિનંદન આપવા થયેલ મેળાવડામાં તે પ્રમુખશ્રી જેવા ઉત્તમ મનુષ્યના મુખથી થયેલ વકતવ્ય પ્રશંસાપાત્ર અને મેગ્ય સ્થાને હતું એમ અમારે કહેવું જોઈએ. જાણવા, માનવા તથા સાંભળવા પ્રમાણે આ મંડળ પિતાની આ સેવાકાર્યોને રિપિટ થડા વખતમાં પ્રકટ કરવાના છે. તેમજ આર્થિક વધારો રહ્યો હોય તેને સંતોષકારક યોગ્ય પ્રબંધ જલદીથી કરી નાંખે અને એમ તેમજ વેળાસર રિપોર્ટ પ્રગટ કરે તે મંડળને ભલામણ કરીએ છીએ.
(મળેલું.)
નવા ડીસામાં કાર્તકી પુનમને મહેસવ–આ શહેરમાં ચાતુર્માસમાં રહેલા મુનિ રાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજ તથા પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી સંતવિજયજી મહારાજ વગેરે મુનિમહારાજેનું ચોમાસુ બદલવા સરકારી સ્કૂલ મકાનને શણગારી પ્રબંધ કરવામાં

Page #30

*
*
*
**
**
*
*
*
*
-
-
*
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^
૧૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આવ્યો હતો. ત્યાં શ્રીસિદ્ધાચળજી પટ ગોઠવવામાં આવ્યો હતો પૂજા વરડામાં મુનિ મહારાજ રાજ્યના અમલદારે અને જેનો મોટો સમુદાય હતે ત્યાં ગયા બાદ શ્રી પંચતીર્થની પૂજા (આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિ કૃત ) ભણાવવામાં આવી હતી કારતક સુદ ૧૩ ના દિવસે ઉપાશ્રયમાં બહેને એ મુનિરાજ શ્રીવંતવિજયજી મહારાજ કૃત શ્રી સમેતશિખરજીની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી.
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સની-એલઈડીયા સ્ટેન્ડીંગ કમીટીની આગામી બેઠક તા. ર૬-ર૭ શની, રવિવારના રોજ મુંબઈમાં શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયને મકાનમાં મળવાની છે, જે માટે સ્ટેન્ડીંગ કમીટીના તમામ મેમ્બરોને આમંત્રણ કરવામાં આવ્યું છે. જાનેર અધિવેશન વખતે કોનરન્સના બંધારણમાં દરેક સ્થળે સમિતિએ થાપી શિથિલતા દુર કરવા કરેલ ચાજના માટે, તેના પ્રચાર માટે અને સર્વની જાણ માટે આ સ્ટેન્ડીંગ કમીટીમાં યોગ્ય પ્રબંધ થવા જરૂર છે. તેટલું જ નહિ જેમ બને તેમ શાંતિથી, ભાતૃભાવથી કાર્ય ચાલુ રાખી વ્યવહારૂ રીતે તે અમલમાં આવે તેવો આ વખતે સત્વર બંધ થવાની આવશ્યકતા છે. એકંદરે કેનફરન્સ તરફ હિંદના દરેક સ્થળના જેનોનો સદભાવ થાય અને કોનફરન્સના કાર્ય તરફ આકર્ષાય તેમ થવાની જરૂર છે કે જેથી આજે જે શિથિ. લત્તા જણાય છે તેમાં જાગ્રતિ આવે અને કનકરન્સનું કાર્ય સુઢ થાય તેમ આ બેઠકમાં કરવા અમો મુખ્ય કાર્યવાહકને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે
શ્રી જૈન યુવક પરિષદ.
ઉપરોક્ત પરિષદનું અધિવેશન આ માસની તા. ૩૦-૭૧ બુધ ગુરૂવારના રોજ મુંબઈમાં મળવાનું છે. આ પરિષદના અધિવેશનના પ્રમુખ તરીકે શ્રીયુત રાષ્ટ્ર વીર કોઠારી મણિલાલભાઈની પસંદગી કરવામાં આવી છે. સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ શ્રી વીરચંદ પાનાચંદ શાહની પસંદગી કરવામાં આવી છે.
શેઠ પરમાણંદદાસ રતનજીને સ્વર્ગવાસ. શેઠ પરમાણંદદાસ માત્ર થોડા વખતની બિમારી ભોગવી શુમારે પચાશ વર્ષની ઉમરે આ માસની શુદ ૮ ગુરૂવારના રોજ મુંબઈ શહેરમાં પંચત્વ પામ્યા છે. ભાઈ પરમાણંદદાસ મિલનસાર અને ધર્મશ્રદ્ધાળુ હતા. વડિલેના વખતથી ચાલતા વેપારમાં વૃદ્ધિ કરી, સ્વકમાઈથી લક્ષમી પણ વિશેષ મેળવી પ્રતિષ્ઠા, જ્ઞાનેદાર વગેરે ધાર્મિક કાર્યોમાં પણ ૯શ્મીને સદ્વ્યય સારો કર્યો હતા. આ સભાના લાઈફ મેમ્બર હતા અને સભા ઉપર અત્યંત પ્રેમ ધરાવતા હિતા, વગેરે કારણથી તેમના સ્વર્ગવાસથી આ સભા પોતાને ખેદ જાહેર કરે છે અને તેઓના આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ ઈચ્છે છે.

Page #31

અમારું સાહિત્ય પ્રકાશન ખાતું.” ૧ વૃહતક૯૫ પીઠિકા. - ૨ કર્મગ્રંથચાર દેવેન્દ્રસૂરિકૃત ટીકા સાથે, ૩ વિલાસવઈકહા. (અપભ્રંશ ભાષામાં)
ગુજરાતી ભાષાંતરના ગ્રંથે. ૧ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર—(પ્રાચીન ગ્રંથ ઉપરથી.) પ્રેસમાં છે. ૨ શ્રી સુરસુંદરી સતી ચરિત્ર–અતિ રસમય ચરિત્ર. ( લખાય છે ).
નં. ૧ માં આર્થિક સહાયની અપેક્ષા છે. સહાય આપનાર બંધુની ઈચ્છા પ્રમાણે સદવ્યય કરવામાં આવશે. આ સભા તરફથી પ્રગટ થતાં દરેક ગ્રંથના કાગળા, ટાઈપા. આઈડીંગ એ તમામ ઉંચા પ્રકારના થતાં હોવાથી દરેક ગ્રંથાની સુંદરતા માટે લાઈફ મેમ્બરો અને વીઝીટરો વગેરે બંધુઓએ સંતોષ બતાવેલ છે.
નવીન વધામણી જૈન સઝાયમાળા, જાગ ૨ જે ( સચિત્ર )
આવૃત્તી નવમી આ પુસ્તકની નવમી આવૃત્તી બહાર પડે છે તેજ તેના ઉપયોગીપણાને પૂરા છે. આ પુસ્તકમાં પાંચ સારાં સુશોભિત ચિત્ર મુકી આકર્ષક કરવામાં આવેલ છે. ૧ કામદેવ શ્રાવકને દેવતાએ આપેલા ૩ જબુસ્વામી અને તેમની સ્ત્રીઓના ઉપસર્ગ..
| સંવાદનું ચિત્ર. ૨ દ્વારિકા નગરી બળે છે તેનો દેખાવ ને ૪ હાથીના ભવે મેધકુમારે ચિંતવેલી
તેથી કૃષ્ણ તથા બળભદ્રની સંસાર સસલાની દયા.. પ્રત્યે અસારતા.
- ૫ સુભદ્રા સતીની શીયળની કસોટી, એ રીતે પાંચ ચિત્રો સહિત માગશર લગભગ બહાર પડશે છતાં તેની કિંમતમાં વધારે નહી કરતાં તેનો સવ’ સજજને લાભ લઈ શકે તે હેતુથી અગાઉથી ગ્રાહક થનારના એક રૂપીએ ચાર આના ને પાછળથી ગ્રહક થનારના એક રૂપીઓ આઠ આના માટે સત્વર નામ નોંધાવા અગર પાસ્ટ ખર્ચના રૂા. ૦–૭-૦ સાત માના મળી રૂા ૧-૧૧=૦ ના મનીઓર્ડર કરી મોકલો
આ સિવાય મહારે ત્યાં દરેક જાતનાં જૈન તેમજ જૈનેતર પુસ્તક મોટા જથ્થામાં સીલીક રહે છે તો જે ગૃહથાને જોઈએ તેમણે અમારી પાસેથી એકવાર ઓરડર આપી ખાત્રી કરવી. એક આનાની ટીકીટ બીડી સૂચીપત્ર મંગાવવું. નીચેનાં પુસ્તકે સસ્તી કિંમતે આપવામાં આવશે.
મૂળ કિંમત હાલ ઘટાડેલી | મૂળ કિંમત હાલ ઘટાડેલી. તપ્ની કેસર ૧-૮-૦ ૧-૦-૦ જૈન મહા વ્યાજ ગણીત પ-૦=૦, ૧-૮-૦ સતી મંડળ ૧-૪-૦ ૧-૦-૦ જયાનંદ કેવ
જૈન કથા સંગ્રહું ળીના ૨ાસ ૩-૦-૦ ૧-૮-૦ ભાગ ૧ લા ૧-૮-૦ ૧-૦-૦
લી, બાલાભાઈ છગનલાલ શાહ. પુસ્તકે પ્રગટ કરનાર તથા વેચનાર. ઠે. કીકાભરની પાળ, અમદાવાદ

Page #32
Reg. No. B. 431. BOSN શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ =E = ==IE = = દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતું માસિક પત્ર પુ. 29 મું. વીર સં. ૨૪પ૮, માગ શિષ. આત્મ સં'. 36. અંક પ મા. સ્વદેશીની ભાવના --#GJ-- = == == | 8 મનુષ્ય સર્વ શકિતમાન પ્રાણી નથી, તેથી તે પોતાના પડાશીની સેવા કરવામાં જગતની સેવા કરે છે. આ ભાવનાનું નામ સ્વદેશી છે. પોતાની નજીકની સેવા છોડીને ક્રૂરતાની સેવા કરવા કે લેવા ધાય છે તે સ્વદેશીને ભંગ કરે છે. આ ભાવનાના પોષણથી સંસાર સુવ્યવસ્થિત રહી શકે, તેના ભંગમાં અવ્યવસ્થા રહેલી છે. આ નિયમને આધારે બનતા લગી આપણે આપણી પડોશની દુકાન સાથે વ્યવહાર રાખીએ; દેશમાં જે વસ્તુ થતી હોય કે સહેજે થઈ શકતી હોય તે વસ્તુ આપણે પરદેશથી ન લાવીયે. સ્વદેશીમાં સ્વા - થને સ્થાન નથી. પોતે કુટુંબના, કુટુંબ શહેરના, શહેર દેશના દેશ જગતના, કલ્યાણાર્થે હોમાય, " I ! ! ! પણ =Eછે. ( . 6 = '.. મ મંગળ પ્રભાત * માંથી For Private And Personal Use Only