________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
- પ્રશ્ન–જે વસ્તુ ચેષ્ટાથી પણ ન દેખાય તે કેવી રીતે મનય ?
ઉત્તર–સર્વજ્ઞ ભગવાન કેવલજ્ઞાનથી જેટલી સત્ વસ્તુ છે તેટલી તમામ જાણી શકે છે માટે બીજાને અવબોધ થવાના હેતુથી તે જે જે વચન કહી ગયા છે તે પ્રમાણ ગણવાં જોઈએ. જુઓ ! લેકમાં પણ અન્યજનેને જે નથી જણાતું તે ખરેખર તજ્ઞાતા (તેના જાણકાર) ને દેખાય છે. રિત્તિકે જ્યોતિર્વિ) ગ્રહણ, ગ્રહોદય, ગર્ભ તથા મેઘનું આગમન વગેરે જાણી શકે છે. ચૂડામણિ ( રમળ?) શાસ્ત્રના જાણકાર વીતેલી સર્વ વાત કહી શકે છે. નિદાનવેદ્ય સર્વ રોગનું નિદાન નિવેદન કરી શકે છે. પરીક્ષક (પરખિયા) નાણાંની પરીક્ષા કરી શકે છે. પદજ્ઞ (પગી) પગલું કાઢી શકે છે. શાકુનિક શકુન ઓળખી શકે છે. સામાન્ય લેકે તેવું કઈ કરી શકતા નથી. આટલા ઉપરથી જ સમજાશે કે ઈનિદ્રયેથી બીજો શો બોધ થઈ શકે ? તાત્પર્ય કે સર્વ લેક પરોક્ષ પદાર્થોને જાણી શકે નહિ, માત્ર જ્ઞાની જાણી શકે. ઇન્દ્રિયો છતાં પણુ મનુષ્ય આચાર, શિક્ષા, વિદ્યા, મંત્ર, આમ્નાય, સાધન, ચરિત્ર, વૃત્તાન્ત અને પરદેશવાર્તા પિતાની મેળે જાણી શકતા નથી પણ પરોપદેશથી જાણી શકે છે. માટે ચિત્ત રિથર કરી અને વિકલ્પ મૂકી સમજે કે ઇન્દ્રિયો પિતાને જે ગ્રહણ કરવા એગ્ય હોય તેનું જ ગ્રહણ કરે છે. જે જ્ઞાન ઇન્દ્રિયોને પરોક્ષ હોય તે પરોપદેશથી શીઘ સમજાય છે. આ સર્વ સારું છે કે નઠારૂં છે તે વિસ્તારથી અથવા સંક્ષેપથી અને દ્વારા જ સમજી શકાય છે. અંગ્રવૃદ્ધિ (અંત
ગળ ), શુકરાગ, કફ, પિત્ત, વાત, નાડી, ભ્રમ, ગુમ (વાયુથી પેટમાં ચડતે ગોળો ), યકૃત (લીવર), મલાશય, ગડેલ (કૃમિ ?), તાપાકિય (તાવને વધારે), વાળ, કપાલગ, ગલરાગ (ગળામાંના વ્યાધિ) અને વિદ્રધિ (પરૂ થાય એવો સોજો ) ઈત્યાદિ વશરીરગત રંગોને સામાન્ય માણસે પિતાની ઇદ્રિ વડે જાણી શકતા નથી. પણ પરોક્તિ ( જાનું કહેવું ) સાંભળવાથી તથા ઔષધાદિવડે શમન થવાથી રોગના અતિત્વ વિષે તેમની ખાત્રી થાય છે. જે વસ્તુ પ્રાણીના શરીરના અવયવભૂત હોય તે જોઈ શકાય છે; પરંતુ અમૂર્ત જોઈ શકાતી નથી, આકૃતિવાળા પ્રાણીના અંગ ઉપર જે વસ્તુ થઈ હોય અથવા તે તદંગભૂત હોય તે જ જોઈ શકાય છે. નિરાકાર જીવના ગુણ જોઈ શકાતા નથી, કેમકે તે ગુણો પણ નિરાકાર છે, આથી સિદ્ધ થયું કે ઈન્દ્રિોને જે ગ્રહણ કરવા ગ્ય હોય તેનું જ તે ગ્રહણ કરે છે અને આ સોએ કહ્યું છે જે સામાન્ય લેકની ઇન્દ્રિયે સર્વ –ગ્રહી શકતી નથી તે સત્ય છે.
પંદરમે અધિકાર. કઈ વસ્તુ શરીરના બહારના ભાગ ઉપર રહેલી હોય તેમ છતાં પણ જે
For Private And Personal Use Only
