Atmanand Prakash Pustak 028 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મથુરાનો કંકાલીટીલો.
( મૂળ લેખક-ચંદ્રચૂડ ચતુર્વેદી. )
થુરામાં કંકાલીટીલો નામની એક પુરાણી ભૂમિ છે. તેની પાસે એક મંદિર છે જેમાં એક બહુ જ જુને નકસદાર પત્થરને
સ્તંભ છે જેનું નામ કંકાલીદેવી છે. આ નામના અનુસારે el :ણ પાસે રહેલ માટીના ઢગવાલી ભૂમિનું નામ કંકાલીટીલે (જુના ખડેરેના વિનાશથી થએલ માટીને ઢગલે ) કહેવાય છે. આ સ્થાન મથુરાથી નૈઋત્યમાં આગ્રા અને ગોવર્ધન તરફ જતી સડકોની વચમાં છે. આ ટીલામાંથી બે હજાર વર્ષથી પણ અધિક પુરાણું જૈન મંદિરના અવશે નીકળ્યા છે તે અવશેષો સ્તુપ તરણ આયાગપટ ( સમ્માન સૂચક ફલક ) ખાંભા, ખાંભાની ઉપરના ભાગ, પાટ છત્ર, મૂત્તિ વિગેરે સ્વરૂપમાં છે. જે ટીલામાંથી આશરે ૧૧૦ શિલાલેખ પણ નિકળ્યા છે. આ લેખો તથા પુરાણા પદાર્થોથી જૈન ધર્મ સબંધી અનેક નવીન બાબતેને ખ્યાલ થયો છે, આથી એ પણ નકકી થયું છે કે જૈન ધર્મ તે શ્રાદ્ધ ધર્મની શાખા નથી
હું પુરાતત્વ વિષયક શોધખોળથી આપણે આપણા દેશની પ્રાચીન ૬ સભ્યતા અને કારીગરી સંબંધે ઘણું જાણી શકીએ છીએ. કંકાલીટીલામાંથી મળતી ચીજોથી એ સિદ્ધ થાય છે કે જૈન ધર્મ ઈ. સ. પૂર્વે પાંચસો વર્ષે ભારતમાં હતું, અને ખૂબ ઉન્નતિશીલ હતો. આ લેખમાં લેખક મહાશયે મથુરાના કંકાલી ટીલામાંથી નીકળેલ મૂત્તિઓ વિગેરેને અતિ સુંદર પરિચય કરાવ્યા છે.
તંત્રી, સરસ્વતી. તે એમાંથી નીકળ્યું નથી. ઈ. સ. પૂર્વે દેહસો બસો વર્ષ પહેલાં પણ મથુરામાં જૈન મંદિર હતા. આ ધર્મની દિક્ષા સ્ત્રીઓ પણ લેતી હતી, તથા જૈન ધર્મના આચાર્યો સ્થાને સ્થાને વ્યાખ્યાન આપી લોકોને જેનધર્મ તરફ ખેંચતા હતા.
કંલીટી (માટીને ટેરો) ૫૦૦ ફુટ લાંબો અને ૩૫૦ ફુટ પહોળે છે.