Atmanand Prakash Pustak 028 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

મથુરાને કંકાલીટીલ.
૧૨૯ અનેક બાબતો ખ્યાલમાં આવે છે. હિંદુસ્તાનની પ્રાચીન વર્ણમાળા જુની ભાષાઓ તેનું વ્યાકરણ શિ૯૫કળા રાજકીય તથા સામાજિક વ્યવસ્થા વિગેરે બાબતોને ઘણે પરિચય આથી મળે છે. જે શિલાલેખ અહીં મળ્યા છે તે ઈ. સ. પૂર્વે ૫૦ થી આરંભીને ઈ; સ. ૧૦૫૦ સુધીના છે અર્થાત તે દ્વારા ૧૧૦૦ વર્ષને ઇતિહાસ પ્રાપ્ત થાય છે. કેટલાક લેખો એવા છે કે જેમાં કઈ સંવત નથી જે ઈ. સ. પૂર્વે ૫૦ વર્ષથી વિશેષ જુનો છે. પત્થરની ઉપર કરેલ કામ આ દેશની શિલ્પકળા સાથે સંબંધ રાખે છે, પરંતુ કેટલાકને મત છે કે આ શિ૯૫માં પારસ આસીરીઆ અને બાબુલની કારીગરીની થોડી ઘણી અસર છે (ઝલક છે) આ ટેકરામાં જે વસ્તુઓ મળી છે. તે જૈન ગ્રંથોમાં લખાએલ બાબતોને દઢ કરે છે અર્થાત્ જે કથાઓ જૈન ગ્રંથમાં છે તે ચિત્રો અને સ્મૃત્તિઓના આકારમાં અહીં ખોદેલી છે. વળી એકવાત સિદ્ધ થાય છે કે જૈન એ અતિ પુરાણ ધર્મ છે. આ ધર્મના અનુયાયીઓ બે હજાર વર્ષ પહેલાં પણ ૨૪ તીર્થકરામાં વિશ્વાસ કરતા હતા. આ ધર્મ ઘણું કરીને તે સમયે પણ એવો જ હતો કે જે અત્યારે છે. ગણુ કુલ અને શાખાના વિભાગે ત્યારેજ થઈ ગયા હતા સ્ત્રીઓ સાથ્વીનું જીવન સ્વીકારીને ઉપદેશ દેતી હતી તે સમયે ધમ મનુષ્યમાં એને આદર હતે.
કંકાલી ટેકરામાં જે જુની વસ્તુઓ મળી આવી છે તે દરેક વિશેષ કરીને લખનઊના અજાયબ ઘરમાં રાખી છે. ડે, કુહરરે તેમાંથી મુખ્ય મુખ્ય વસ્તુને ફેટો ઉતારી એક પુસ્તક લખવાને વિચાર રાખ્યો હતો, પરંતુ તે પહેલાં જ તે સરકારી નોકરીથી છુટા થઈ ગયા. આ કારણે આ પ્રાંતના ભૂતપૂર્વ નાનાલાટ સર મેકડાનલે એ કામ બી. એ સ્મીથ સાહેબને સુપ્રત કર્યું. તેણે આ કામ કર્યું, કિંતુ જેણે આ વસ્તુઓને સંગ્રહ કર્યો હતો અને તેના ફેટા ઉતાર્યા હતા તેજ સાહેબ જે આનું વર્ણન લખત તો કઈ અને પ્રકાશ પાડત. બીજાએ મેળવેલ સાધને પરત્વે લેખ લખવો એ કઠિન કાર્ય છે. પરંતુ ફરીપણું સમીથ સાહેબે કંકાળીટીલામાંથી પ્રાપ્ત થએલ વસ્તુઓની આલોચના લખી સુંદર કામ કરેલ છે. આ કામમાં તેને બાબુ પૂર્ણચંદ્રજી મુકરજીએ પણ થોડી ઘણુ સહાય કરી છે. મિથ સાહેબના સચિત્ર પુસ્તકને ગવર્મેટે ઈ. સ. ૧૯૦૧ માં પ્રકાશિત કરેલ છે. વિષયના ક્રમ પ્રમાણે તેના ૨૩ ભાગ છે. જેમાં ૧૦૭ ચિત્ર છે. આ સહાયથી અમે પ્રસ્તુત લેખ તૈયાર કર્યો છે.
તે પુસ્તકમાં જે વસ્તુઓના ચિત્ર છે તે પૈકીની બે ચાર વસ્તુઓને ટુંક પરિચય આપી અમે આ લેખને સમાપ્ત કરવા ઈચ્છીએ છીએ.
૧ આયાગપટ આ એક પત્થરનો ચોરસ ટુકડો છે. તેની મધ્યમાં એક તીર્થકરની મૂર્તિ છે. તેની ચારે બાજુ એકદમ ઉત્તમ પ્રકારનુ નકશીદાર કામ છે. જેને પ્રાચીનકાળમાં જૈન મંદિરમાં તીર્થકરેના સમાન માટે આવા આવા