Atmanand Prakash Pustak 027 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

વ્યવહાર દશામાં વિચરનાર ચિત્તને બેધ.
૧૦૯ સંગ-વિયોગના પ્રસંગે હર્ષ–શેકાદિ થાય છે. એ મોહની મહાન સત્તા છે. એ સત્તાને તારે દુર્બલ બનાવવી જ જોઈએ. તેમ કરવાથી જ તને સત્ય સુખ પ્રાપ્ત થશે. આ જગના સર્વ સ્થલ સૂમ પદાર્થ અચળ નથી. કોઈ આજ, કઈ કાલ એમ લય ભાવને પામ્યા વિના રહેતું નથી. આ જીવનની મર્યાદામાંથી એવા ચાલી જતા સ્થલ સૂક્ષ્મ પદાર્થો માટે જ્યારે કોઈને ઉપાય ચાલતું નથી, ત્યારે તે વિષે શોક કરે આદરણીય કેમ ગણાય? અરે ચલ ચિત્ત! આ બધા વિચાર કરીને તારે તારા નઠારા મિત્ર મેહનો સર્વથા ત્યાગ કરી દેવો. એ દુમિત્ર તને અનેક આપત્તિના આવ7માં પાડી વ્યવહાર દશામાં રખડાવે છે. એ વ્યવહારદશા અનેક વિપત્તિને ઉત્પન્ન કરી તારૂં અશ્રેય કરશે, હે ચપલ ચિત્ત ! એ મેહતા સ્વભાવથી જ દુરાચારી છે એટલે તેને માટે જેટલું અશુભ કહીએ તેટલું થોડું છે, પણ તારા કેટલાક સારા મિત્ર છે તેનાથી પણ તારે ચેતતા રહેવાનું છે. તે સારા મિત્રામાં પ્રેમ એ મુખ્ય છે. એ મહાન મિત્રની મહત્તા ઘણે ઠેકાણે ગવાય છે, તથાપિ એ મિત્રના સંગનો સદુપયોગ કરવાની જરૂર છે. આ સંસાર અને બીજા સુખકારક સાધનામાં જે તેને ઉપયોગ કરવામાં આવે તો તે તને વિપરીત માર્ગે દોરી જશે. કારણ કે, તે મિત્રનો સ્વભાવ સંગના રંગને ગ્રહણ કરવાનો છે. તે જેની પાસે જશે તેની પાસે તેવા રંગનો બની જાય છે, તેથી તે સંગરંગી મિત્રને તું એવાની સાથે જેડી દે કે જેથી તું સન્માર્ગે ચાલવાને સમર્થ થઈ શકે. જે તે પ્રેમને વિષએમાં લઈ જઈશ તે પછી તે તેના સંગમાં લગ્ન થઈ જશે અને તેને વિષયમાં ફસાવી પાડશે કે, જે વિષયે તને વિષની જેવા પીડાકારી થઈ પડશે. તેથી એ પ્રેમને તું પરમાત્માની સાથે લગાડજે. જેથી તને વ્યવહાર દશામાં પણ અનેક જાતના લાભ આપશે. એટલું જ નહીં પણ છેવટે તેને વ્યવહાર દશાના પાશમાંથી મુકત થવાની યોગ્યતા અર્પશે. કેટલાક વૈરાગ્યના આવેશને લઈને કહે છે કે, પ્રેમને તે સર્વથા ત્યાગ કરવો જોઈએ, પરંતુ એમ કરવાની કોઈ જરૂર નથી. માત્ર પ્રેમનો સદુપયેગ કરવો એજ તેનો શુભ હેતુ છે. ખરેખર પ્રેમ અને દયા એ દૈવી વસ્તુ હોવાથી તારા ઉચ તત્ત્વ છે. એનાથી તારામાં કોમળ અને સાત્વિક ભાવ ઉદય પામે છે. ને પરિણામે તારા ચંચળત્વ રૂપ રોગને ઔષધ રૂપ થઈ પડે છે. પ્રેમને ઉપચોગ સમજ્યા વગર પ્રેમ એ શુભ નથી, એ તેની ઉપર આરોપ મૂકવો એ વિચાર નથી. સદ્દવિચાર એટલા માટે નથી કે, અમે અજ્ઞાનતાથી તને (મનને) ઠેકાણે રાખી શકતા નથી, તેથી પ્રેમ ઉપર દોષ મૂકવામાં આવે છે, પણ જેઓ તારી વૃત્તિને ઠેકાણે રાખી શકે છે. તેઓ તેનો સદુપગ કરી શકે છે. પ્રિય હદય ! આ વાત લક્ષમાં રાખી તારે અમારી અનુકુલતા સાચવવી જોઈએ. સાવધાનપણે કાલની ગતિને, જગતના સર્વ પ્રાણી પદાર્થની વાસ્તવિક સ્થિતિને, અને શોકદુ:ખના કારણનો વિચાર કરવાની શક્તિને