Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Reઠ્ઠ. No. 3. 81 श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुम्यो नमः
શ્રી
કિમી B.
.. જી.
બ. ક... જ
( દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રકટ થતુ માસિકપત્ર. )
कारुण्यान्न सुधारसोऽस्ति हृदयद्रोहान हालाहर्क । वृत्तादस्ति न कल्पपादप इह क्रोधान्न दावानलः ।। संतोषादपरोऽस्ति न प्रियसुहल्लोमान्न चान्यो रिपु ।
युक्तायुक्तमिदं मया निगदितं यद्रोचते तस्यज ।। ૫૦ ૨૭ મું. વીર સં. ૨૪૫૬. સ. ૧૯૮૬ માર્ગશિષ આત્મ સં. ૩૪. અંક ૫ મા. પ્રકાશક-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર.
વિષયાનુક્રમણિકા.
અ. ૧૫
૧ વીર કાણુ ? ... કાયર ક્રાણુ ? ૧૦૫–૧૦૬ ૫ હિતરૂપ સૂક્ત વચના. ... ૨ ગૃહિણી ગુણ ગીતા. ... ... ૧૦૬ ૬ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ સ્મરણુનો મહિમા. ૧૧૫૭ ૩ વ્યવહાર દશામાં વિચરનાર ચિત્તને ૭ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. ... ... ૧૧૯
... ... ૧૦૮ ૮ શ્રી સંધ માહાત્મ્ય સ્તુતિ. ૧૦ ૧૨૫ ૪ મનોરથોની ઉપયોગીતા અને બળ. ૧૧૩ ૯ સાભાર સ્વીકાર અને સમાલોચના... ૧૨૮
મુદ્રક-શ, ગુલાબચંદ લલ્લુભાઇ. આનદ પ્રિ. ગેસ સ્ટેશન રોડ-ભાવનગર.
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ માના,
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જાદી અમાવા.
તૈયાર છે.
જલદી મંગાવે. | શ્રી ચંદ્રપ્રભુ સ્વામીનું ચરિત્ર.. પ્રભુના પ્રથમ ગણુરના આગલા ભવનું અલૌકિક વર્ણન, ભગવાનના આગલા ભવા અને તીર્થંકરના ભવના પંચકલ્યાણુકાનું સુંદર, ચિત્તાકર્ષક અને વિસ્તારપૂર્વક વૃત્તાંત, દવતાએાએ કરેલ તે તે વખતની અપૂર્વ* ભક્તિનું દરેક સમયનું વર્ણન, 'કેવળજ્ઞાન ઉપન્ના થયા પછીની બોધપ્રદ, ય, ઉપાદેય અને ઉરચ શૈકીના ઉપદેશ અનેક કથા-અવાંતર કપામેથી ભરપુર આ ચરિત્ર છે. ઉંચા એન્ટીક પેપર ઉપ૨, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાઈ, ખેંચાણુકારક બાઈડીંગથી સુશોભીત કરાવવામાં આ ગ્રંથ આવેલ છે. શડ દી દે ગાંડાભાઇની આર્થિક સહાયવડે સીરીઝ તરીકે પ્રકટ થશે.
કિંમત રૂા. ૧-૮ - ૦ પાસ્ટેજ શુક્ર અમારા માનવંતા લાઇફ મઅરોને ભટના પુસ્તકો.
મા માજમાં આપવા માટે ગયા અને તેની પહેલાંના અંકમાં જાહેર કર્યું હd; પરંતુ, મા શહેરમાં આજે ત્રણ માસથી તાવની સખ્ત બિમારી મોટા પ્રમાણુમાં ચાલતી હોવાથી છાપુખાનાના માણૂસે બુિમાર પડી જતાં તૈયાર થઈ શક્યા નથી તેથી ઢીલ થઈ છે, જેથી અમારે સુજ્ઞ સભાસદો દરગુજર કરશે. હવે તે તૈયાર થતાં તરતજ ધારા પ્રમાણે દરે (ભાઈ) સુશાસદ બધએને એકલી આપવામાં મારો.
શ્રી વિમલનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર. શેઠ શ્રી અમરચ° 'હરજીવનદાસની રાહાયવડે તેમની સીરીઝ તરીકે
માં "શુ છપાયેલ . અદ્વિતીય જીવન ચરિત્રને શિરૂપ બાયદ 4થ છે. 25 ગ્રથની રચના સંવત ૧૪પર ની સાલમાં શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ મહારાજે કરી છે. પ્રભુ શ્રી વિઝાના મહારાજના પૂર્વજા સહિતનું સંપૂર્ણ ચરિત્ર, સાથે ધર્મના પ્રભાર,
, શ્રાવકના તાના અધિકાર અને જૈન ધર્મના શિક્ષણનો સુંદર ઉદેશ નિવિદા પાંગીયા કશાઓ સહિત આપેલ છે. આ રારિત્રની રચના પ્રતિભાશાળી, પાને 68, રસગારવુ શકતીથી અલ કત છે, થ{] રચના અલૈહિ અને તેમાં છુપાયે તાત્વ ગાધ અસાધારણ હોઈ તે વાચકના આદ૨૫ને રાાંત મગ્ન પ્રગટાવી, ધર્મ:31મી કહ૧૫વ નું ૫રૂપ સમજી, તે પ્રદાન =t13ી તેરા સ્પાદર રેતાં સાક્ષ સન સુષ્મ હાઈ વાય છે. આ 4માં જે માન્ {ભુ નું વારેિના માપેદા છે, તે મયમાં દેશસામાજિક, નૈતિક, રાજકીય અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ ; હતી તો પણ પડ્ડન કરનારનું ભાન થાય છે. કાર ખાતwાં ટીપ સંબ'પી !'શ?stર મહારાજે સંક્ષિપ્ત વન આપેલ હવાઇ, આ ચારેકનાંચનહી ભૂ:કાળના ઇતિહાસ સાથે ઉજન 9| J)નું પદ્ધ નારા''" (યુ છેએક દર રીતે શ્રા 'ઘ દરેક Igષ્યને પઠનપાઠન કરવા જેવા હાઈ પોતાના નિવારા ધ્યાનમાં, ભંડારમાં, પુરતકાલયમાં હા chઈવેપે, ફ્રાયલ Ltઠ In>, ''11' fીગા એ રાડા બકુશો ''નાના સં' સારા કાળા પર સુંદર ટાઈ પી ગુજરાતી શાયામાં છપાઃ દર કપડાના ૫ ઈર્ડીંગ) અલ'ક્ત કંર લે છે. કે' મત રૂા. ૧-૧૨ -૦ પટેજ જુદું ..
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ONDERDOGER- श्री →HODEHD આમાન પ્રકાશ..
॥ बंदे वीरम् ॥ यथा वा धौतपटो जलार्द्र एव संहतश्चिरेण शोषमुपयाति, स एव च वितानितः सूर्यरश्मिवायुभिर्हतः क्षिप्रं शोषमुपयाति, न च संहते तस्मिन्नभूत स्नेहागमोनापि वितानिते सति अकृत्स्न | शोषः, तद्वद्यथोक्त निमित्तापवर्तनैः कर्मणः क्षिप्रं फलोपभोगो भवति, न च कृतप्रणाशाकृताभ्यागमाफल्यानीति ।।।
तत्त्वार्थ सूत्र-भाष्य-द्वितीय अध्याय । . CHODoogeeDowdeNDEY पुस्तक २७ । वीर सं. २४५६ मार्गशिर्ष. आत्म सं. ३४. १ अंक ५ मो.
વીર કોણ ?
( या) વીર તેહ કહેવાય, વીરની આણ પાળે, વીર તેહ કહેવાય, વીરનાં પગલે ચાલે, વીર તેહ કહેવાય, દુઃખથી જે નહીં ડરતા, વીર તેહ કહેવાય, અતિશય ધીરજ ધરતા.
વીર એજ વખાણી, થઈ શૂરવીર રહે સદા; ઝવેર કહે વિદને થકી, ડગે નહીં તે નર કદા.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કાયર કોણ?
(છ ) કાયરમાં હું એક, દુઃખને વિધ્રોથી ડરતો, કાયરમાં હું એક, નહીં મન ધીરજ ધરતો, કાયરમાં હું એક, પ્રતિજ્ઞા પ્રેમે નહીં પાળું, કાયરમાં હું એક, મેહ ને વિષયમાં મહાલું, છું કાયર શિરોમણી, પગલે પગલે હું તે ડરું ઝવેર કહે જીન વીર વિના, શી રીતે ભવજલ તરૂં.
ઝ૦ છેસુરવાડા,
ગૃહિણી ગુણ ગાતા.
=- (પદ્ધતિ રાસડાની) === સખીઓ! વવિધ સુંદર ગૃહિણીગુણ ઉર ધારરે, વર્ણન કરીએ સાચા તેના વિધ વિધ કાજ; માનવ જન્મ સફળ કરવા અવસર છે આજ. એ ગુણ સાધ્ય ગણી નિજ જીવનમાંહી ઉતારજો રે. ( ભાષા) પ્રથમ ગુણ-કાર્યેષુ મંત્રી.
(સાખી ) કાર્ય કઠિનમાં કાન્તનું, કરે મંત્રીવત્ કામ,
પ્રોત્સાહન પ્રેમે દીએ, દીપાવે કુળ નામ. બહેની ! પ્રથમ ગુણ ગ્રહિ જગમાં કીર્તિ જમાવજે રે. સખીઓ. ૧ ( ભાષા ) દ્વિતીયગુણ-કરણેષુ દાસી
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિણુ ગુણ ગીતા.
સ૦ ૨.
સ૦ ૪
(સાખી) ગૃહ વ્યવહાર ચલાવવા, દારસી સમ કરે કામ;
કૈટુમ્બીક જનની સદા, સેવા કરવી તમામ. બહેની ! દ્વિતીય ગુણ ગ્રહિ ગૃહનો ભાર ઉઠાવજો રે. ( ભાષા) તૃતીય ગુણ–ભેચેષુ માતા.
(સાખી ) ભેજન વેળા ભાવથી, રસવતીને આસ્વાદ;
માત કરાવે બાળને, પ્રિયતમ ત્યમ સુપ્રસાદ. બહેની ! તૃતીય ગુણ ગ્રહિ ભજન ભાવે કરાવજેરે. સ૦ ૩. ( ભાષા) ચતુર્થ ગુણ—શયનેષુ રંભા.
(સાખી) રંભા ક્યું નિજ નાથને, શયન સમય સાક્ષાત્;
સાત્વિક સુખ આપે સદા, ત્યમ કુલવતી વિખ્યાત. હેની ! ચતુર્થ ગુણ ગ્રહિ નાથ સાથ દીપાવજો રે. (ભાષા) પંચમ ગુણ–ધર્માનુકુલ.
(સાખી ). ધાર્મિક જીવન જીવવા, રહે સદા અનુકુલ
સહચારી શિવમાર્ગની, ગણવી એહ અમૂલ. બહેની ! પંચમ ગુણ ગ્રહિ ધર્મ જીવન દઢ પાળજેરે. સ૦ ૫ (ભાષા ) ષષ્ટ ગુણ-ક્ષમયા ધરિત્રી.
(સાખી). ક્ષમા” ગુણ સંસારમાં, સ્વ-પર હિતાવહ કાજ;
મેળવીએ અતિ યત્નથી, સકલ ગુણ શિરતાજ. હેની ! ષષ્ઠ ગુણ ગ્રહિ ક્ષમાધર્મ રસ રેલજેરે. સ૦ ૬ (ભાષા ) સારાંશ યુક્તાત્વિહ ધર્મપત્ની.
(હરિગીત) ઉપરોક્ત ષ ગુણ જેહ નારીમાં હશે તે જાણવી, માનવ છતાં એ માનુની દૈવી વિભૂતિ માનવી; મળ ખરેખર યોગ દુષ્કર તદપિ સત્સંગ યોગથી, સંસ્કારી જીવન ગાળવા “સદેશ ” શુદ્ધ પ્રયોગથી. સ. ૭
(વેલચંદ ધનજી)
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જે વ્યવહાર દશામાં વિચરનાર ચિત્તને બોધ.
મુમુક્ષુ આત્માનાં લક્ષણે.
*
*
અરે પ્રિય ચંચળ ચિત્ત, તારી યોગ્યતા ઘણી છે, તારી શકિત અગાધ
ઈ છે, તારી નિપુણતા લોકમાં વખણાએલી છે અને તારું સામર્થ્ય
જ અદ્વિતીય ગણાયેલું છે, તે છતાં અમારે તને કટલે એક બેધ આપવાનો છે. તું વ્યવહારદશામાં વિચરતાં કેટલીએક વાત ભુલી જાય છે. કારણ કે તું વિક્ષેપનું વિશાળ ક્ષેત્ર બની જાય છે. એ વિશાળ ક્ષેત્રમાં તારી સ્થિતિ એવી થઈ જાય છે કે, જેથી અમારી સર્વ પ્રકારની મર્યાદાને ભંગ થઈ જાય છે. વ્યવહાર દશામાં સહનશીલતા અને શાંતિ એ ઉભય વસ્તુને તું તદન ભુલી જાય છે. એ ઉભય વસ્તુને પ્રભાવ તારા દોષને લઈને અમારાથી ભગવી શકાતા નથી. અરે ચંચળ મન ! આ જગતમાં ઉત્તમ પુરૂષો બીજાના ઉપકારને માટે કેવા કેવા મહાન પ્રયત્નો કરે છે? અને કેવી કેવી મુશ્કેલીઓ વેઠે છે ? તેનો તારે વિચાર કરવો જોઈએ. તારામાં પણ જો એ ઉપકારબુદ્ધિ હોય તે તારે તારી ચંચળતા છોડી દેવી જોઈએ. અને સહનશીલતા તેમજ શાંતિ ગ્રહણ કરવી જોઈએ. અમે અનેક ઉપાયો કરીએ છીએ તે છતાં આ જગતૂના અસત્ય આવરણો આડાં આવ્યાજ કરે છે, તેને લઈને અમોને સત્ય માર્ગની સૂઝ પડતી નથી. તને અમે વિનંતિ કરી કહીએ છીએ કે, આ વિશ્વપ્રપંચમાં તું શા માટે રચ્યું પચ્યું રહે છે? શા માટે પ્રિય માનેલા પદાર્થોને છોડવા તારી વૃત્તિ માગતી નથી ? અને આ વિશ્વપ્રપંચના યથાર્થ સ્વરૂપને ઓળખતી નથી ? હવે જે તું તારી તે વૃત્તિને છોડીશ નહીં તો પછી અમે નિશ્ચય કર્યો છે કે, વિવેક વિચારથી તને શાંત અને અંકુશિત બનાવવું. પ્રિય ચિત્ત ! કદિ તું એમ કહે કે,
હું મારી ચંચલ વૃત્તિને છોડવા સમર્થ નથી. તેથી શું કરું? ” તો અમે તન જે ઉપાય બતાવીએ, તે તારે ગ્રહણ કરવો. આ વ્યવહારદશા કે જે ને તેં સત્ય માનેલી છે, તે તારા કુસંગનું પરિણામ છે, તને એક એવા નઠારા પુરૂષને સંગ થયે છે કે, જેથી તુ આ વ્યવહાર દશામાં વિપરીત માર્ગે અથડાયા કરે છે. એ નઠારો પુરૂષ મેહ છે. એના કુસંગથી જ તારી આ દશા થઈ છે. એ કુમિત્રને તારે ત્યાગ કરવો જ જોઈએ. એ મેહ રૂ૫ મિત્રથી જે તું મુકત થઈશ તે “સુખકારક કત્તવ્ય કયું છે? ” એનું તને ભાન આવશે. એ મેહ મિત્રને લઈને જ તને
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ્યવહાર દશામાં વિચરનાર ચિત્તને બેધ.
૧૦૯ સંગ-વિયોગના પ્રસંગે હર્ષ–શેકાદિ થાય છે. એ મોહની મહાન સત્તા છે. એ સત્તાને તારે દુર્બલ બનાવવી જ જોઈએ. તેમ કરવાથી જ તને સત્ય સુખ પ્રાપ્ત થશે. આ જગના સર્વ સ્થલ સૂમ પદાર્થ અચળ નથી. કોઈ આજ, કઈ કાલ એમ લય ભાવને પામ્યા વિના રહેતું નથી. આ જીવનની મર્યાદામાંથી એવા ચાલી જતા સ્થલ સૂક્ષ્મ પદાર્થો માટે જ્યારે કોઈને ઉપાય ચાલતું નથી, ત્યારે તે વિષે શોક કરે આદરણીય કેમ ગણાય? અરે ચલ ચિત્ત! આ બધા વિચાર કરીને તારે તારા નઠારા મિત્ર મેહનો સર્વથા ત્યાગ કરી દેવો. એ દુમિત્ર તને અનેક આપત્તિના આવ7માં પાડી વ્યવહાર દશામાં રખડાવે છે. એ વ્યવહારદશા અનેક વિપત્તિને ઉત્પન્ન કરી તારૂં અશ્રેય કરશે, હે ચપલ ચિત્ત ! એ મેહતા સ્વભાવથી જ દુરાચારી છે એટલે તેને માટે જેટલું અશુભ કહીએ તેટલું થોડું છે, પણ તારા કેટલાક સારા મિત્ર છે તેનાથી પણ તારે ચેતતા રહેવાનું છે. તે સારા મિત્રામાં પ્રેમ એ મુખ્ય છે. એ મહાન મિત્રની મહત્તા ઘણે ઠેકાણે ગવાય છે, તથાપિ એ મિત્રના સંગનો સદુપયોગ કરવાની જરૂર છે. આ સંસાર અને બીજા સુખકારક સાધનામાં જે તેને ઉપયોગ કરવામાં આવે તો તે તને વિપરીત માર્ગે દોરી જશે. કારણ કે, તે મિત્રનો સ્વભાવ સંગના રંગને ગ્રહણ કરવાનો છે. તે જેની પાસે જશે તેની પાસે તેવા રંગનો બની જાય છે, તેથી તે સંગરંગી મિત્રને તું એવાની સાથે જેડી દે કે જેથી તું સન્માર્ગે ચાલવાને સમર્થ થઈ શકે. જે તે પ્રેમને વિષએમાં લઈ જઈશ તે પછી તે તેના સંગમાં લગ્ન થઈ જશે અને તેને વિષયમાં ફસાવી પાડશે કે, જે વિષયે તને વિષની જેવા પીડાકારી થઈ પડશે. તેથી એ પ્રેમને તું પરમાત્માની સાથે લગાડજે. જેથી તને વ્યવહાર દશામાં પણ અનેક જાતના લાભ આપશે. એટલું જ નહીં પણ છેવટે તેને વ્યવહાર દશાના પાશમાંથી મુકત થવાની યોગ્યતા અર્પશે. કેટલાક વૈરાગ્યના આવેશને લઈને કહે છે કે, પ્રેમને તે સર્વથા ત્યાગ કરવો જોઈએ, પરંતુ એમ કરવાની કોઈ જરૂર નથી. માત્ર પ્રેમનો સદુપયેગ કરવો એજ તેનો શુભ હેતુ છે. ખરેખર પ્રેમ અને દયા એ દૈવી વસ્તુ હોવાથી તારા ઉચ તત્ત્વ છે. એનાથી તારામાં કોમળ અને સાત્વિક ભાવ ઉદય પામે છે. ને પરિણામે તારા ચંચળત્વ રૂપ રોગને ઔષધ રૂપ થઈ પડે છે. પ્રેમને ઉપચોગ સમજ્યા વગર પ્રેમ એ શુભ નથી, એ તેની ઉપર આરોપ મૂકવો એ વિચાર નથી. સદ્દવિચાર એટલા માટે નથી કે, અમે અજ્ઞાનતાથી તને (મનને) ઠેકાણે રાખી શકતા નથી, તેથી પ્રેમ ઉપર દોષ મૂકવામાં આવે છે, પણ જેઓ તારી વૃત્તિને ઠેકાણે રાખી શકે છે. તેઓ તેનો સદુપગ કરી શકે છે. પ્રિય હદય ! આ વાત લક્ષમાં રાખી તારે અમારી અનુકુલતા સાચવવી જોઈએ. સાવધાનપણે કાલની ગતિને, જગતના સર્વ પ્રાણી પદાર્થની વાસ્તવિક સ્થિતિને, અને શોકદુ:ખના કારણનો વિચાર કરવાની શક્તિને
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રગટ કરી તું અને અનુકૂલ રહેજે. તેમ છતાં પણ જે તે પ્રતિકૂલ રહીશ તો પછી અમે અમારી શક્તિનો ઉપયોગ કરવા પ્રયત્ન કરીશું. વિપકારી શાસ્ત્રો અને ગુરૂઓની કૃપાથી અમો હવે સાવધાન થયા છીએ. અરે ચંચળ મિત્ર, હવે અમે પ્રમાદમાં રહેવાના નથી. ભાવી સુખદુ:ખને જ્ઞાનપૂર્વક વિચાર કરવા અમે સાવધાન થયા છીએ. તારામાં જે ચંચળતાનો દોષ છે, તે દોષ શાથી પ્રગટે છે ? એ શેાધ કરવા અમારી પ્રવૃત્તિ થઈ છે. સુખ અને દુ:ખ વગેરે બધા તારા જ વિકાર છે, એમ સમજી સમાનવૃત્તિ ધારણ કરવાનો અભ્યાસ અને નિશ્ચય કરવા અમારો યત્ન થયો છે. આ અનિત્ય જગતમાં ઉત્પન્ન થયેલાઓ શાશ્વત અને નિત્ય નથી, એમ સમજી સંગ સમયેજ વિયેગને માની લેવામાં આવે તે મનુ.
ને સુખદુ:ખનું ભાન જ થવા પામે નહી, અને જેમને સુખદુ:ખનું ભાન થવા પામતું નથી, જેઓ “મારૂં-તારૂં” કરવાના મિથ્યા મમત્વથી દૂર રહે છે, તેઓ જ સમચિત્ત દશાને પ્રાપ્ત કરી મુક્તિનો માર્ગ સરળ બનાવી શકે છે, આવો અમને નિશ્ચય થયો છે. તેથી હે મિત્ર ચિત્ત! હવે અમને તારી પ્રતિકૂળતાનો ભય રહેશે નહીં. તારે સ્વત: અમને અનુકૂલ રહેવું પડશે. તેમ છતાં તું જે તારી કુટેવ પ્રગટ કરીશ તે પછી અમે તારો નિગ્રહ કરવાની પ્રવૃત્તિ કરીશું. અમોને ગુરૂ કૃપાથી ખાત્રી થઈ છે કે, તને વશ કરવાની પ્રવૃત્તિ મોટા સાધનોથી કરવી. તારૂં વશીકરણ તે અમને મુક્તિસુંદરીનું વશીકરણ થઈ પડશે. પ્રિય હદયબંધુ! તને માત્ર એટલી જ વિનંતિ કરવાની છે કે, તારામાં સ્વાભાવિક કે કૃત્રિમ જે દોષો રહેલા હોય, તે દોષ દૂર કરી અમારી સાથે વત્તવ કૃપા કરજે, અને વ્યવહાર દશામાં વિચરતાં તને જે મુશ્કેલીઓ આવે તેમાંથી પસાર થવાની યુક્તિઓને અનુસર. હે ચિત્ત! અમે એ વિચાર કર્યો છે કે, આ જીવન અસ્થિર છે. શીતકાળની શીતળતાને, ઉષ્ણકાળની ઉષ્ણતાને અને શરદૂકાલની શરદીને ક્યાં સ્થિરતા છે? કે જન્મ જન્માંતરને પ્રાપ્ત થતાં પ્રાણીઓનાં જીવનને સ્થિરતા હોય ? જેની સ્થિરતા નથી તેનો મોહ શે ? મેહ એજ સુખદુ:ખનું કારણ છે. આ સંસાર વેગથી દોડતાં ઊંડા પ્રવાહરૂપ છે. તેને તરી પાર ઉતરવાની સાવધાની નહીં રાખનાર પુરૂષ તેમાં તણાઈને ડુબે છે એટલે ભય, દુ:ખથી નાશ પામે છે. આમ હવાથી નિશ્ચય, જ્ઞાન અને ધર્મના બળે કરી સાવધાન રહી તે તણાવા અને ડુબાવાપણાથી બચવું એજ જીવનની સાર્થકતાને યત્ન છે” હે ચંચળ ચિત્ત ! આ અમારે નિશ્ચય અમેએ તારી પાસે નિવેદન કર્યો છે, તે લક્ષમાં રાખી અમોને સહાય કરવા તત્પર થજે. આ વ્યવહાર દશા કે જેની અંદર વિક્ષેપ વગેરે અંતરાય કરનારી સ્થિતિમાં આવ્યા કરે છે, તેમાં તારે સાવધાન રહી અમોને સહાય કરવી. જે તે તારી પોતાની મેળે અને સહાય કરીશ તો પછી અમારે તારા નિગ્રહને પ્રયત્ન શા માટે કરવો જોઈએ ? જે પોતાની મેળે અનુકૂલ રહે તેને શામાટે સતાવવો
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ્યવહાર દશામાં વિચરનાર ચિત્તને બધા જોઈએ ? કદ તું એમ કહીશ કે, “ જો તમારામાં મને અનુકૂલ કરવાની શક્તિ છે તો પછી મારી પાસે આજીજી, શામાટે કરો છો ? ” તેના ઉત્તરમાં કહેવાનું કે, અમે હાલ વ્યવહાર દશામાં છીએ, તેથી તેને નિગ્રહ કરવાની પૂર્ણ સામગ્રી અમો મેળવી શકતા નથી. જે અમે વ્યવહાર દશામાં ન હાઈએ તે તારી વિશેષ ગરજ પડે નહીં. પ્રિય મિત્ર! તથાપિ તારે યાદ રાખવું કે, તારા સામર્થ્યને નિર્બલ કરવાની બધી કુંચીઓ અમારા હાથમાં આવી ગઈ છે. તારી ચંચળતાને દૂર કરવાના બધા સાધનો અમોએ હાથ કર્યા છે અને તેવા વિચારોની સાથે તને જોડવા પ્રયત્ન પણ આદર્યો છે. અમોએ વિચાર્યું છે કે, “જેમ નદીનો પ્રવાહ પર્વતમાંથી નીકળી સમુદ્રમાં જઈ મળે છે, તેમ મોહરૂપ પર્વતમાંથી આ સંસાર રૂપ સરિતા નીકળી કામરૂપ મહાસાગરમાં મળે છે. જેમાં સમુદ્રના પાણીના પરમાણુઓ આકાશમાં એકઠા થાય છે. આકાશમાં એકઠા થઈને વાદળારૂપે બંધાય છે, વાદળારૂપે બંધાઈને વરસાદ રૂપે પૃથ્વી પર પડે છે, વરસાદરૂપે પૃથ્વી પર પડી નદીના પ્રવાહ રૂપે વહે છે અને નદીના પ્રવાહરૂપે વહીને સમુદ્રમાં જઈ મળે છે, તેવી જ રીતે આ અનુકમે કમના વેગથી ચાલેલી આ સંસાર સરિતા કાળરૂપ સમુદ્રને છેવટે મળે છે. આમ હાવાથી જ્ઞાનીઓએ કાળને ફરતા ચક્રની ઉપમા આપેલી છે. આ અમારી સમજણ તારા વિપરીત વેગને અટકાવવા પૂર્ણ રીતે સમર્થ થઈ શકે તેમ છે. કદિ અમે વ્યવહાર દશામાં વત્તતા હોઈએ પણ જો તારા વેગને આ વિચારમાં લઈ જઈએ તો પછી તારું વિરૂદ્ધ સામ ચાલી શકશે નહીં, એવી અમને ખાત્રી થાય છે.
પ્રિય ચંચળ મિત્ર! વળી અમે સારી રીતે સમજીએ છીએ કે, આ સંસારમાં પ્રિય થઈ પડેલા પદાર્થોને વિયાગ કિવા નાશ અને દુઃખ ઉપજાવે છે.
જગતનો ઈતિહાસ જણાવે છે કે અનેક મહાન પુરૂષ, ચક્રવતીઓ, મહારા જાઓ, રાજાઓ, વિદ્વાને અને ડાહ્યા પુરૂષો પણ ચાલ્યા ગયા છે. કેટલાએક ડાહ્યા મનુષ્ય પણ પોતાના પ્રિય માનવીના મૃત્યુને લીધે ભારે શોક કરી ચુક્યા છે; પરંતુ એ શોકથી ગત માનવીના પુન: તેમને દર્શન થયાં નથી. નાશવંત પદાર્થોનો જ્યારે ત્યારે નાશ થયા વિના રહે જ નહીં, એમ સમજી શોક કરીને થાકેલા અસંખ્ય મનુષ્યનાં અનેક ઉદાહરણે જગતનો ઇતિહાસ આપી રહ્યો છે. જ્યારે ગત પ્રાણી કે પદાર્થો મળતાં નથી, ત્યારે આપણું તન મનને નિરર્થક શોક કરીને શા માટે નિર્બલ બનાવવા જોઈએ ? પૃથ્વી પર પ્રાણુઓ કાંઈ રોજ થોડાં જન્મતાં નથી અને કાંઈ થોડાં મરણ પામતાં નથી; જેમને આપણું જાણ્યાં અને માન્યાં તેમનું જ આપણને સુખ દુ:ખ ઉપજે છે, પરંતુ જેમને આપણાં જાણ્યા અને માન્યા તેમના સરખી જ જન્મ અને મરણની આપણુ પણ સ્થિતિ છે, તો પછી કોઈ મેટું
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૨
શ્રી આત્માનદ પ્રકાર.. અને કઈ વહેલું જાય, તેમાં શોક શો કરવો? આ કર્માધીન જગતુ નાશ પામવાને માટે ઉત્પન્ન થાય છે, એમ સમજવું ઉચિત છે. હે ચંચલ ચિત્ત, આ સમજણ અમને તારા પ્રભાવથી જ મળી છે. કારણ કે અમારા સારા નરસા વિચારોનું સ્થાન તું જ છે. વળી અમે સમજવા લાગ્યા છીએ કે આ જગતુના વિનાશી પદાર્થો ઉપર જ્યારે જ્ઞાનદષ્ટિ ફેરવીએ છીએ ત્યારે જ શેક મુકત થઈ શકાય છે. આ જીવનનો હેતુ પ્રાણુ છે અને જે પ્રાણથી શરીર ઘવાયું છે, તેજ શરીર પણ સંગવાળું હોવાથી સંગ તૂટવાના પ્રસંગોએ વ્યાકુલતા થવી સંભવે જ છે તથાપિ સંગ સેવામાં સુખ વૃત્તિની સ્થાપના કરી નાંખવા કરતાં મોહાદિક સંગદોષથી મુકત રહેવામાં જ તું વ્યાકુલતા પામી શકતું નથી. અરે મન, આ વિચાર તારામાં અમે બલાત્કારે સ્થાપિત કર્યો છે. ' અરે ચંચળ ચિત્ત ! તું વ્યવહાર દશામાં રમે છે, પણ તને તાબે કરી અમોએ વિચાર કરવા માંડયો છે કે, આ આત્માનું સ્વરૂપ અવિક્રિય છે- ચેતન છે, તે તેને સ્વાભિમાનવાની ક્રિયા વડે મમત્વને બાંધી પરાધીન અને અચેતન બનાવવાનો મિથ્યા યત્ન કરવો, એ કેટલું બધું મૂત્વ ગણાય? પદાર્થ માત્રના ક્ષણિકપણાનો અને મિથ્યાપણાનો-તેમાં સુખનું અનુમાન કરનારી વૃત્તિઓને અનુભવ કરાવા એજ સંતોષના શાંતિદાયક આવિર્ભાવને જાણુતા રહેવાનો સન્માગે છે. વળી તને વિચાર કરવાથી જ “હું કેણ? કયાંથી આવ્યે? અને મારું કોણ છે ?” તે સારી રીતે સમજાય છે. આત્મા અજન્મ અને નિત્ય છે. કર્મોના ગુણવડે વિશ્વવ્યવહાર સરજાએલ હોવાથી જગતમાં સર્વથી પ્રિય પ્રાણિ માત્રને પિતાને આત્માજ હોવો જોઈએ, શરીર સંબંધના યોગે આપણે આત્મા આપણુમાં જ હોવા છતાં તે સર્વ દશ્ય પદાર્થોને પ્રકાશ કરતે હોવાથી તેને એવા પર પ્રકાશ્ય પદાર્થો પ્રકાશ આપી શકતાં નથી, આમ હોવાથી આપણે આત્મા કે જે આપણને ઘણે જ પ્રિય હોવો જોઈએ, તે કેવળ અભિન્ન હોવાથી બીજા પદાર્થોની પેઠે પ્રતીત થઈ શકતા નથી. આમ હોવાથી આત્માના નિર્લેપ અને નિર્વિકારી શુદ્ધ સ્વરૂપને ઓળખવાને યત્ન કરવો, એજ ઉપાધિથી મુકત થવાનો સરસ ઉપાય છે. ” પ્રિય મન ! આ અમારો નિશ્ચય અને વ્યવહાર દશામાં પણ સારી સહાય કરશે. તેથી હવે તારે અમને અનુકૂળ રહેવું પડશે. તે છતાં જે તું અમારાથી પ્રતિકૂલ થઈશ તે પછી અમારા ઉપકારી ગુરૂ અમારી સમક્ષ ઉભા છે, તેઓ અમેને ચોગવિદ્યા નો ઉપાય બતાવશે કે જેથી અમે તારો મહાન નિગ્રહ કરવા તત્પર થઈશું. પરમાત્મા અમને એ મહાન શકિત આપવા કૃપા કરો.
તથાસ્તુ !
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
મ
મનારથાની ઉપચેગીતા અને મળ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનોરથોની ઉપયોગીતા અને મળ.
નુષ્યા અનેક મનારથે! ભલે ઘડ્યા કરે, પરંતુ જ્યાં સુધી વિચારને મનારથા સાથે ભેળવી દેવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તે જય પ્રાપ્ત કરી શકશે. જે મનુષ્યેા મનેારથ વિના વિચારને જીવનમાં મૂકે છે, તે નાવિક વિના વહાણની પેઠે ગેાથાં ખાય છે અને લય પામી જાય છે. જેથી જે મનુષ્ય પેાતાના જીવનમાં કાંઇ કાર્ય–સેવા આત્મકલ્યાણ કરવા ઇચ્છતા હાય અને તેમ કરી જીંદગી સફળ કરવા માંગતા હાય તેમણે પેાતાના વિચારા મનારથાની સાથે જોડી દેવા જોઇએ.
૧૧૩
જે મનુષ્યેાના જીવનના ઉદ્દેશ હાતા નથી, તેએ ભય, ચિન્તા, દુખા વિગેરૅના ભાગ થાય છે. દરેક મનુષ્યએ પેાતાના મનમાં આત્મકલ્યાણના આદર્શ, જીવનના મનેારથે ઘડી રાખવા જોઇએ અને તેને સફળ કરવા સતત્ પ્રમાણિક ઉદ્યોગ કરવા જોઇએ. મનુષ્યે દઢ ચિત્તથી પેાતાની વિચાર શક્તિને પેાતાના મનાથના લક્ષ્ય પર લઇ જવી જોઇએ અને તેને ધ્યેય સમજી તેની સફળતા અર્થે પેાતાનું જીવન અણુ કરવામાં જરાપણ શકાસ્પદ્મ ન થવુ જોઈએ. પેાતાના વિચારી ને અયેાગ્ય વિકલ્પે, ઇચ્છાએ તથા વિષયા તરફ જતાં રાકવા જોઇએ.
જેમને પેાતાના મનારથા સફળ થવાની આશા ખીલકુલ લાગતી ન હોય તેમણે પેાતાના વિચારાને કર્તવ્યની પૂર્ણાહુતી કરવા તરફ લગાડવા જોઇ એ.
સૈાથી વિશેષ ભીરૂ મનુષ્ય પણ શક્તિ, સતત્ ઉદ્યોગ અને અભ્યાસથી પ્રાપ્ત કરી શકે છે. સાધારણ મનુષ્ય પણ અભ્યાસ વડે મનેાથને સોંપેલા વિચારા વડે સામાન્ય મનુષ્ય મટી દૈવી મનુષ્ય બની જાય છે. એટલાજ માટે મહા પુરૂષા કહે છે કે—ખરામ વિચારાવાળા મનુષ્ય સદ્ વિચાર કરવાના સતત્ અભ્યાસથી સદ્ વનશાળી બની શકે છે.
મનુષ્યે પેાતાના મનેારથાના ધ્યેયને ધ્યાનમાં રાખી પોતાના ઇષ્ટ સ્થાન પર પહોંચવાના સરળ માર્ગ શેાધી કાઢી લક્ષ્યના સુંદર માર્ગમાં વિચરતી વખતે આમતેમ જોયા વિના વિહાર કરવા જોઇએ.
For Private And Personal Use Only
સુંદર મનેારથમાં વિહરનારે સદેહ, શંકા, ભય અને શૂન્યતાને દૂર ફેકી દેવા જોઇએ, કારણ કે તે તેના માર્ગમાં કાંટારૂપ છે, અને જ્યાં તેને અવકાશ
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રીઆત્માનંદુ પ્રકાશ.
નથી ત્યાં મનોરથ, દૃઢતા, કાર્યશક્તિ તૈયાર હોય છે. જે મનુષ્યે ભય, સ ંદેહ, વગેરે ઉપર જય મેળવ્યા તેણે નિષ્ફળતાને નિશ્ચયથી જીતી લીધેલ ડાય છે. દરેક કઠિનતાની સામે સાહસ કરે છે અને બુદ્ધિપૂર્વક તે તેના પર વિજય મેળવે છે. નિડર થઇને વિચાર કરી મનારથાને તદાત્મક સ્વરૂપે કરી દેવામાં આવે તેા મનુષ્ય પેાતાની શક્તિ ઉપર શાસન કરનાર નરરત્ન કહેવાય છે. આવા વીર પુરૂષા પેાતાની શક્તિથી, મનોરથના બળથી, અપરિમિત ઉદ્યોગથી ઈચ્છિત ધારેલાં કાર્ય કરી શકે છે. આવાં ઘણાં દષ્ટાંતે જૈન અને જૈનેતર શાસ્ત્રોમાં મેજુદ છે.
શ્રાવકના મુખ્ય સાત ગુણ—૧ વિનય, ૨ જિનવર દેવની ભક્તિ, ૩ સુપાત્રદાન, ૪ સજા પર રાગ–પ્રેમ, ૫ સુદાક્ષિણ્યતા, ૬ નિસ્પૃહતા અને ૭ પરોપકાર એ મુખ્ય સાત સદ્ગુણા અવશ્ય આદરવા ચાગ્ય છે.
દુલ ભ પદાર્થા—મનુષ્યભવ, આ દેશ, ઉત્તમ કુળ-જાતિ, સુરૂપ શરીર સાંદર્ય, ઇન્દ્રિય પટુતાદિ, આરાગ્ય, દીર્ઘ આયુષ્ય, નિર્મળ બુદ્ધિ, સત્ત્શાસ્ત્ર શ્રવણુ, હિત ગ્રહણુ, તત્ત્વશ્રદ્ધા અને સયમપ્રત્યે પ્રેમ (સયમ પ્રત્યે દૃઢ રૂચિ) એટલા વાનાં પામવા જીવને દુર્લભ છે.
સર્વ જીવના સામાન્ય સ્વભાવ—સર્વે જીવેા દુ:ખલીફ્ છે, સુખના અભિલાષી છે. સહુને જીવિત પ્રિય છે અને સહુ મરણુથી બ્હીતા રહે છે. એમાં કાઇ વિરલ અપવાદ મળે છે.
આપણું હિત કર્તવ્યનમ્રતા ( સભ્યતા—વિનય—બહુમાન ) પૂર્ણાંક સુગુરૂ સમીપે શાન્ત ચિત્તે ધમ રહસ્ય સારીરીતે સમજવુ, સમજવા પ્રયત્ન સેવવા અને એના સાર–નિચેાળરૂપે કાઇ જીવને દુ:ખ-પીડા--ઉત્પાત-પરિતાપ ઉપજે એવું કશુ પ્રતિકૂળ આચરણુ ઇરાદા પૂર્વક ન જ કરવું—કરવાથી શીઘ્ર વિરમવું.
વાચિક તપ—જેમ દેહને અને મનને કબજે રાખીને તેના યથાસ્થાને વિવેકસર ઉપયેાગ કરવાથી કાયિક અને માનસક તપના લાભ મળી શકે છે તેમ વાણીને પણ યાગ્ય નિગ્રહ કરી–તેને કબજે રાખી સાચા માર્ગે વાપરવાથી કલ્યાણાથી જનાને વાચિક તપના લાભ થઇ શકે છે, તે માટે પ્રમાણુરૂપ નીચેની હકીકત ખપી જનને ખાસ લક્ષમાં રાખવા જેવી જાણી ટાંકી લીધી છે: કાઇને ખેદ–ઉદ્વેગ–સંતાપ ન ઉપજે એવું અસત્ય, હિત, મિત અને પ્રિય વચન જ પ્રસંગ પામીને વિચારી ઉચ્ચરવું. તેમજ વાચના, પૃચ્છના, પરિવર્તનાદિક પંચવિધ સ્વાધ્યાય-ધ્યાનમાં સદાય સાવધાન રહેવુ તેને વાચિક તપ કહ્યો છે. સુજ્ઞ ભાઈ 3ના ધારે તેા ઉક્ત તપના લાભ અનાયાસે વિવેકવર્ડ મેળવી શકે. અભ્યાસખળે એવા લાભ સુખે લઈ શકાય છે. તેમજ તેવા શુભ લક્ષપૂર્વક જે હિત મિત પ્રિય સત્ય વચન પ્રસંગેાપાત ઉચ્ચારાય તેના પ્રભાવ પણ અન્ય ઉપર અનેરા પડે. એવાં
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
હિતરૂપ સૂક્ત વચના.
૧૧
પ્રિય પથ્ય અને સત્ય વચન સાંભળવા અન્યને પરાણે પ્રીતિ ઉપજે અને તેથી લાભ પણુ પ્રમાણમાં અધિક થવા પામે; એ વાત અનુભવમાં આવી શકે તેમ છે. એથી ઉલટુ ઉદ્વેગ ઉપાવનારૂં અપ્રિય અહિતકર એવું અસત્ય વચન ક્રોધાદિક વિકારને વશ થઇ વદવાથી ભારે અનથ થવા પામે છે. માટે જ કાર્ય પ્રસંગે કલ્યાણઅથી જનેાને ભાષા–સમિતિ સાચવવાની જરૂર છે. ઇતિશમૂ
-©@3
હિતરૂપ સૂક્ત વચનો,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ કબુલ કરેલા વચનના ભંગ, ગઇ વસ્તુને શાક, અને અન્યની નિદ્રાના લંગ એ ત્રણ વાનાં સમજુ માણસે ન કરવાં.
૨ આપણે કાઇને વચન આપ્યુ જ હાય—તેવે વિશ્વાસ આપ્યાજ હાય તે ગમે તે લાગે તેનું પાલન કરવુ. જોઇએ.
૩ અજ્ઞાની જીવા એક બીજા સાથે કલેશ-કુસંપ કરી પ્રાયે પાયમાલ થઇ જાય છે. જ્યારે પરિણામદશી સુજ્ઞ જના સંપણા સદ્ભાવથી વતતાં આબાદ થવા પામે છે.
‘હુંજ ખરા ’ મારૂ ધાયુ જ થવું જોઇએ. એવા દુરાગ્રહ ધારી રાખવાથી કલેશ-કુસંપનાં મૂળ રાપાય છે.
૪
૫ આપણા કેઇ મિત્ર, સ્વજન કે સાધી અણુધારી આફતમાં આવી પડયે હાય તે તેને તન-મન-ધનના ભાગ આપી સમયેાચિત સહાય કરી, સારી સ્થિતિમાં લાવી મુકવા એ સુસભ્ય તરીકે ઉત્તમ મનુષ્યનુ મુખ્ય કર્તવ્ય છે.
૬ આદર સહિત દાન, મિષ્ઠ-મધુર વચન, સુસરલ હૃદય, ત્યાગ અને સંયમ પ્રમુખ સદ્ગુણૢાવડે ત્રણે જગત વશ થાય અથવા લેાકપ્રિય થવાય છે.
૭ વય હાનિરૂપ જરા અવસ્થા જ્યાં સુધી શરીરને ખાખરૂ કરી ન નાંખે, વિવિધ વ્યાધિએ જ્યાં સુધી વધી પડી મૂળ ન ઘાલે અને જ્યાં સુધી ઇન્દ્રિયાની વિજ્ઞાન શક્તિ ક્ષીણ થવા ન પામે—આખદ રહી હોય ત્યાં સુધીમાં આત્માથી જનાએ સાવધાનપણે ધર્મસાધન કરી લેવુ જોઇએ. જો અવસર પામી ચેતી ન શકાય તેા પછી દવ બળે ત્યારે કુવા ખેાદવા શા કામના ? પાછળથી પસ્તાવા કરવા ન પડે એમ ચેતીને ચાલવુ જોઇએ.
શ્રાવકને વસવા લાયક સ્થાન —જે ગામ કે નગરમાં જિન મંદિર હાય, જ્યાં શાસ્ત્ર-અના જાણકાર એવા સાધુ સંત તથા શ્રાવકાના યાગ મળતા હાય, અને જ્યાં ગૃહવ્યવહાર ઉચિત યેાગ્ય સાધના સુગમ હાય તેવા સ્થળમાં શ્રાવકે સદા નિવાસ કરી રહેવુ ચેાગ્ય લેખાય.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૧૬
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ધર્મપ્રાપ્તિ યાગ્ય ઉત્તમ ૨૧ ગુણા. ( ખાસ આદરવા ચૈાગ્ય. )
૧ ગંભીરતા ( ઉદાર-વિશાળ હૃદય. દરીયાવ પટ ), ૨ સુંદર નીરોગી શરીર. ૩ શાન્ત શીતળ પ્રકૃતિ. ૪ લાકપ્રિયતા વધે એવું હિતવત ન. '' અન ઉપતાપી–અક્રુર સ્વભાવ, ૬ પાપભીરૂતા ( પરભવના ડર ), છ ફૂડ-કપટ વગરનો સરલ વૃત્તિ, ૮ રૂડી દાક્ષિણ્યતા, હું લજજા—મર્યાદા પાલન, ૧૦ દયા ( હૃદયની કામળતા ), ૧૧ મધ્યસ્થતા-નિષ્પક્ષપાત બુદ્ધિ, ૧૨ સદ્ગુણુાનુરાગ, ૧૩ સત્યપ્રિયત, સત્ચારિત્ર રસિકતા, ૧૪ સત પક્ષ ( ધી કુટુ બી વર્ગનુ હાવાપણુ), ૧૫ સુદીર્ઘ દ્રષ્ટિ, ૧૬ સુવિશેષ જાણવાપણુ, ૧૭ શિષ્ટ—સદાચારી સજ્જનાને અનુસ રવાણુ, ૧૮ વિનય-નમ્રતા-સભ્યતા, ૧૯ કૃતજ્ઞતા-ઉપકારીના ગુણુને સદા સભારી રાખી તેના પ્રત્યુપકાર કરવા ( બદલેા વાળવા ) જાગ્રત બુદ્ધિ ( તેવી તક મળે તેા તેના લાભ લેવાની ઉંડી લાગણી), ૨૦ પરીપકારશીલતા-તન મન ધનથી કાઇના ઉપકાર નિ:સ્વાર્થ ભાવે કરવાના અંતરની લાગણી-સ્વાભાવિક ટેવ. ૨૧ કાઇ પણ કળા કે વાતના રહસ્યને સારી રીતે સમજી સહેજે ગ્રહણ કરી લેવા જેવી અમેાઘ શિકત-લાયકાત.
આહારક શરીર પ્રમાણમાં એક સુંઢા હાથ જેવડુ` છતાં પ્રભાવમાં ઘણુ ઉચ્ચ પ્રકારનુ' એ શરીર ફ્કત લબ્ધશાળી ચાદ પુધા જ શ્રી અરિહ ંત પ્રભુની સાક્ષાત્ ઋદ્ધિ જોવા માટે અથવા પેાતાને શ્રુત વિષયિક થયેલી શંકા પ્રભુને પૂછી નિવારવા માટે કરી શકે છે. તે આખા ભવચક્રમાં ચાર વખત અને એક ભવમાં ફ્ક્ત એ વખતજ કરી શકાય છે.
ખરી પવિત્રતા—વિચાર વાણી અને આચરણમાં રહેતી મલીનતા-વિષમતા-વિપરીતતાદિક ખામીઓને દૂર કરી તેમાં સભ્યતા—સરલતા-સત્યતા કહે કે એકતા આવે, રહેણી કરણી શુદ્ધ-અવિસવાદી બનવા પામે અને આત્મ અભિમુખતા સચવાય તે ખરી પવિત્રતા. આવી પવિત્રતા આદરવી આત્માથીજનાને અહુ જરૂરી છે. કેમકે ઉકત પવિત્રતા સેવવામાં થતા પ્રયત્નના પ્રમાણુમાં આત્મિક મળ વધે છે અને તેમાં જેટલી જેટલી ખામી રહે છે એટલે વિચાર, વાણી ને આચરણ જેટલા જેટલા મલીન રહે છે તેટલી તેટલી મુશ્કેલીએ આત્મવિકાસના માર્ગમાં નડતી રહે છે. તેથીજ ઉકત પવિત્રતા કેળવવા ને વધારવા ખૂબ પ્રયત્ન આત્માથી જનાએ અવશ્ય કરવા જોઇએ. એથી અનુક્રમે સર્વ શ્રેયસ્ સ'ભવે છે. ઉક્ત પવિત્રતા કેળવવા ને વધારવા માટે જેમ બને તેમ વિચાર, વાણી ને આચારને વિવેકપૂર્વક સુધારવા યાગ્ય પ્રયત્ન જાતેજ સેવવા, તથા શિષ્ટજનાનેા સમાગમ ઉકત લક્ષથી કરવા. એમ કરવાથી અનુક્રમે સાચી પવિત્રતાની પ્રાપ્તિ અને પુષ્ટિ થવા પામશે. ઇતિમ.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ સ્મરણને મહિમા 2NNNNNNUNINNNNNNNĄ
ૐ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ સ્મરણનો મહિમા. CNNNNNNNNNNNNNNNe
વળી પરમેષ્ઠિ—નમસ્કારનુ સ્મરણ કરતાં કુમારપાલ રાજા કહેતા કે એ નમસ્કારના મહાત્મ્યથી તેા મને સાક્ષાત ફળ મળ્યું; કારણ કે સમસ્ત સૈન્ય સહિત તે દિગ્યાત્રા કરતાં પણ મારૂં કામ ન સર્યું, પરંતુ ઉલટુ કંઇક વિપરીત થવા પામ્યું, અને અત્યારે નમસ્કારનુ સ્મરણ કરતાં, તેના પ્રભાવથી, અબડાદિક મારા દંડનાયકા પોતે વિણક છતાં તે શત્રુઓને જીતી લે છે. વળી સ્વચક્ર કે પરચક્ર કાંઇ અનર્થ ઉપજાવતુ નથી તથા દેશમાં કાંઇ દુષ્કાળનું નામ પણ સાંભળવામાં આવતું નથી. ” આથી રાજા, તે નમસ્કાર મંત્રનું સ્મરણ કરતાં કરતાં નિદ્રાવશ થતા અને પ્રભાત પહેલાં માગધજના ( બંદીજના )એ કહેલ જિનસ્તવનથી તે જાગૃત થા, તે આ પ્રમાણે છે.
૧૧૭
“ જે પુરૂષ, ત્રણ લેાકમાં પ્રગટ મહિમાના નિધાન એવા પાર્શ્વનાથ ભગવંતને પૂજે છે, તેમનુ શરીર શૂળ, જલેાદર, શ્વાસ, ખાંસી, ક્ષય, કસર, કૈાઢથી ગાત્ર ગળતા હાય, કઠમાળ, પડલયુકત નેત્ર, મુખથી લેાહી નીકળતું હોય, અર્શ, અરાચક, દાહવર કે મેટા રેગ—એ વિગેરે વ્યાધિઓની ખાધાથી રહિત થાય છે અને વધારે તેજસ્વી બને છે.
વળી ઇંદ્રો જેમના ચરણ-કમળમાં આવીને નમે છે એવા શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ, જે પુરૂષના ચિત્તમાં વસે છે, તે પુરૂષને જ ગમ પર્વત સમાન મોટા કુંભસ્થલથી ભયંકર, જેના મદ–જળના પરિમલ પર ભ્રમરા ભેગા થઈને ગુજારવ કરતા હોય, જે પેાતાના ઉદ્દંડ દાંતવતી અનેક વૃક્ષેાને ભાંગતા હાય, જે પેાતાની ઉપાડેલ, યમઈડ સમાન સુ ંઢથી ભય કર ભાસતા હૈાય અને કાપથી ભારે વિકરાળ થયા હાય એવા મદોન્મત્ત હાથી પણ કઈ કરી શકતે નથી. તથા સમસ્ત દુ:ખાને વસ્ત કરનાર એવા પાર્શ્વનાથ ભગવતને જે પુરૂષા જપે છે, તેએ આકાશ પર્યંત ઉછળતા ચપળ કલ્લેાલયુકત, ક્રૂર અને જખરજસ્ત નકચક્રના સંચારથી ભયંકર, મેટા પુચ્છને પછાડતા મત્સ્યાથી વ્યાપ્ત, પ્રસરતી વડવાનલની જવાલાએથી દુસ્તર તથા સેંકડા આવતોથી વ્યાપ્ત એવા મહા સાગરને ગેાષ્પદ્મની જેમ સ્હેલાઈથી ઓળંગી પાર ઉતરે છે.
For Private And Personal Use Only
વળી દુ:ખને દળનાર હૈ પાર્શ્વનાથ ! તમારા નામરૂપ મંત્રનુ જે સ્મરણ કરે છે, તેમને શિવકઠ, પાડાના શ્રૃંગ, તમાલ, ભ્રમર અને કાજળ સમાન શ્યામ,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બી આત્માના પ્રકાર કુપિત કૃતાંતની ચપેટા સમાન વિકટ ફણા અને કુંફાડાથી ભય ઉપજાવનાર, ચપળ બંને જીભને બતાવનાર, જંતુઓને પકડીને કવલિત કરનાર, જાણે સાક્ષાત્ પાપનો પંજ હૈય, ગુંજા (ચણોઠી) સમાન રકત લોચનયુકત તથા પ્રસરતા રોષયુકત એવો ભુજંગ પણ ભય ઉપજાવી શકતો નથી.
જે પુરૂષ ઉત્કટ ઉપદ્રવોને પરાસ્ત કરનાર એવા શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુને મનમાં ધારણ કરે છે, તેનાથી વીજળી સમાન કપિલ કેશરના સમૂહથી વ્યાપ્ત સ્કંધયુકત હસ્તી અને મૃગને મારતાં રોદ્ર શબ્દોથી ગિરિ ગુડાને પૂરનાર, નિબિડ (તીક્ષણ) પંજાથી મતંગજના કુંભસ્થાને વિદારનાર, કુટિલ દાઢાથી દુ:પ્રેક્ષણય, પુછથી મહીતલને આઘાત કરનાર તથા અગ્નિના કણીયા સમાન રકત ચનયુકત એ કેશરી તરત દૂર ભાગી જાય છે.
વળી દુઃખના પંજરૂપ કુંજને ભાંગવામાં પવનસમાન એવા પાર્શ્વનાથ ભગવતની જે પુરૂષ સ્તુતિ કરે છે, તેને ઉછળતી જવાળાઓથી આકાશને કવલિત કરનાર, પ્રસરતા કુલિંગ-સમૂહથી તારાગણને દ્વિગુણિત બનાવનાર, વિસ્તાર પામતા ધૂમના અંધકારથી દિશાઓને રોકનાર અને બળતા અનેક પ્રાણીઓના વિરસ અવાજથી વ્યાપ્ત એવો પ્રજ્વલંત જવલન પણ સંતાપ ઉપજાવી શકો નથી. તથા નિર્મળ ચરિત્રયુકત શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવંતને જે મનુષ્ય પોતાના હૃદયમાં ધારણ કરે છે, તે લોકો બખ્તર તથા ધ્વજ-પટયુકત અને મદ ઝરતા હસ્તિઓના ગજરવથી વ્યાત, હાથમાં શસ્ત્ર-–સમૂહને ધારણ કરતાં ઉદ્ભટ સુભાટેયુકત, અોના ખુરથી ઉછળતી રજથી ગગનાંગણને સંકીર્ણ કરનાર અને નૃત્ય કરતા ધડ તથા મસ્તકોથી મંડિત મહીતલયુકત એવા સમરાંગણથી વિસ્તાર પામીને અવશ્ય જ્યલક્ષમીને મેળવે છે.
તેમજ જે પુરૂષ કલિમલને હરનાર એવા શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના શરણે જાય છે, તે હરિના હર્ષને હરનાર, શાલેના શબ્દથી ભય ઉપજાવનાર, તસ્કરોના હાથે લુંટાતા મનુષ્યના કોલાહલથી વ્યાપ્ત, ભીમ ભીલોને લીધે દુલઘનીય, લીલાથી સંચરતા ગજગણયુકત અને ભમતા ભૂત, શિકારી, યક્ષ તથા સેંકડો રાક્ષસેથી ભરપૂર એવી મહા અટવીને નિવિદને ઓળંગીને પોતાના સ્થાને પહોંચે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર.
-
Cuanababasababu અગીયાર અંગોમાં નિરૂપણ કરેલ Sિ
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૮૭ થી શરૂ ) ભગવતીજી સૂત્ર શતક ૯, ઉદેશે ૩૩, સૂત્ર ૩૮૩ થી ૩૯૦
ભગવાન્ મહાવીર અને શિષ્ય જમાલી હવે તે બ્રાહ્મણ કુંડગ્રામ નગરની પશ્ચિમ દિશાએ એ સ્થળે ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગર હતું. વર્ણન-એ ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગરમાં જમાલી નામનો ક્ષત્રિયકુમાર રહેતા હતા. તે આઢય-ધનિક તેજસ્વી અને યાવદ્...જેને પરાભવ ન થઈ શકે એવે ( સમર્થ ) હતા, તે પોતાના ઉત્તમ પ્રાસાદ ઉપર જેમાં મૃદંગ વાગે છે એવા, અને અનેક પ્રકારની સુન્દર યુવતીઓ વડે ભજવાતા બત્રીસ પ્રકારનાં નાટકો વડે (નૃત્યને અનુસારે) હસ્તપાદાદિ અવયવોને નચાવતો ૨
સ્તુતિ કરાતો ૨ અત્યન્ત ખુશ કરાતે ૨ પ્રાવૃષ, વર્ષા, શરદ, હેમંત, વસંત અને ગ્રીષ્મ પર્યન્ત, એ છએ રૂતુઓમાં પોતાના વૈભવ પ્રમાણે સુખનો અનુભવ કરતો ૨ સમયને ગાળતો મનુષ્ય સંબંધી પાંચ પ્રકારનાં ઈષ્ટ, શબ્દ, સ્પર્શ, રસ, રૂપ, અને ગધરૂપ કામોને અનુભવતા વિહરે છે.
ત્યારબાદ ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામના નગરમાં શૃંગાટક, ત્રિક, ચતુષ્ક અને ચત્વરમાં યાવતુ ઘણુ માણસોનો કોલાહલ થતો હતો. ઈત્યાદિ આપપાતિક સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે કહેવું. યાવત્ ઘણા માણસો પરસ્પર એ પ્રમાણે જણાવે છે. યાવતું એ પ્રમાણે પ્રરૂપે છે કે-હે દેવાનુપ્રિય, એ પ્રમાણે ખરેખર તીર્થની આદિને કરનારા, યાવત્ સર્વજ્ઞ અને સવદશી શ્રવણ ભગવાન મહાવીર આ બ્રાહ્મણ કુંડગ્રામ નગરની બહાર બહુશાલ નામનાં ચૈત્યમાં યથાયોગ્ય અવગ્રહને ગ્રહણ કરી થાવત્ વિહરે છે. તે હે દેવાનુપ્રિયે, તેવા પ્રકારનાં અર્હત્ ભગવંતના નામગોત્રનાં શ્રવણ માત્રથી પક્ષ મેટું ફલ થાય છે. (તે તેના દર્શન વંદન વિગેરેથી કેટલું ફળ થશે ? ઈત્યાદિ પપાતિક સૂત્રને અનુસાર વર્ણન કરવું.
યાવતુ.તે જનસમૂહ એક દિશા તરફ જાય છે. ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગરના મધ્ય ભાગમાંથી બહાર નીકળે છે. નીકળીને જ્યાં બ્રાહ્મણકુંડગ્રામ નામે નગર છે અને જ્યાં બહુશાલક નામે ચૈત્ય છે, ત્યાં આવે છે. એ પ્રમાણે બધું
પપપતિક સૂત્રને અનુસારે કહેવું, ચાવત- ત્રણ પ્રકારની પર્યું પાસના કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૨૦
કા માનદ પ્રકારા,
ત્યાર પછી તે ઘણા મનુષ્યનાં શબ્દને યાવત્....જનનાં કેટલાહુલને સાંભળીને -દેખીને ક્ષત્રિયકુમાર જમાલીનાં મનમાં આવા પ્રકારના આત્મચિાર યાવત ઉત્પન્ન થયા. શુ આજે ક્ષત્રિયકુ ડગ્રામ નગરમાં ઈંદ્રનેા ઉત્સવ છે, સ્કન્દના ઉત્સવ છે, વાસુદેવના ઉત્સવ છે, નાગના ઉત્સવ છે, યક્ષના ઉત્સવ છે, ભૃતનેા ઉત્સવ છે, કુવાના ઉત્સવ છે, તળાવના ઉત્સવ છે, નદીના ઉત્સવ છે, *હુના ઉત્સવ છે, પર્વતના ઉત્સવ છે, વૃક્ષને ઉત્સવ છે, ચૈત્યના ઉત્સવ છે, યા સ્તુપને ઉત્સવ છે ? કે જેથી આ બધા ઉકુલના, ભેાગકુલનાં, રાજન્યકુલનાં, ઇક્ષ્વાકુકુલનાં સાતકુલનાં અને કુરૂવંશનાં ક્ષત્રિયા, ક્ષત્રિયપુત્રા, ભટા અને ભટપુત્રા આપપાતિક સૂત્ર અનુસારે યાવત્....સાથ વાહ પ્રમુખ સ્નાન કરી, મલિક પૂજા ) કરી, ઇત્યાદિ પ પાતિક સૂત્રમાં વર્ણન કર્યા પ્રમાણે યાવતુ....બહાર નિકળે છે ? એમ વિચાર કરે છે. વિચાર કરીને જમાલી કંચુકીને એાલાવે છે, બાલાવીને તેને આ પ્રમાણે કહ્યુ - હે દેવાનુપ્રિય ! શુ આજે ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામના નગરમાં ઇંદ્રના ઉત્સવ છે. કે યાવત્....આ બધા નગર બહાર નીકળે છે? જ્યારે તે જમાલી નામનાં ક્ષત્રિયકુમારે તે કંચુકી પુરૂષને એ પ્રમાણે કહ્યું ત્યારે તે હર્ષિત અને સ ંતુષ્ટ થયા, અને તે શ્રમણ ભગવાન્ મહાવીરનાં આગમનના નિશ્ચય કરીને હાથ જોડી જમાલી નામે ક્ષત્રિયકુમારને જય અને વિજયવડે વધાવે છે, વધાવીને તેણે આ પ્રમાણે કહ્યું હે દેવાનુપ્રિય, આજે ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગરમાં ઇંદ્રના ઉત્સવ છે--ઇત્યાદિ તેથી બધા યાવતુ નીકળે છે, એમ નથી પણ હૈ દેવાનુપ્રિય, એ પ્રમાણે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર યાવત્....સજ્ઞ, સર્વદેશી બ્રાહ્મણકુંડગ્રામ નામે નગરની બહાર બહુશાલનામે ચૈત્યમાં યથાયેાગ્ય અવગ્રહ ગ્રહણ કરીને યાવત્....વિહરે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તેથી એ ઉચકુળનાં, ભાગકુલના ક્ષત્રિયા. ઇત્યાદિ યાવત્...કેટલાક વાંદવા માટે નીકળે છે. ત્યાર પછી તે જમાલી ક્ષત્રિયકુમાર કંચુકી પુરૂષ પાસેથી એ વાત સાંભળીહૃદયમાં અવધારી હર્ષિત અને સંતુષ્ટ થઇ, કૌટુબિક પુરૂષોને એલાવે છે.
મેલાવીને તેણે આ પ્રમાણે કહ્યું કે હે દેવ તુપ્રિયેા ? તમે શીઘ્ર ચાર ઘેટાવાળા અશ્વરથને જોડીને હાજર કરે અને હાર કરીને આ મારી આજ્ઞા પાછી આપે.
ત્યાર બાદ જમાલી ક્ષત્રિયકુમારે એ પ્રમાણે કહ્યું એટલે તે કૌટુબિક પુરૂષા તે પ્રમાણે અમલ કરી યાવત્...તેની આજ્ઞા પાછી આપે છે.
ત્યાર બાદ તે જમાલી ક્ષત્રિયકુમાર જ્યાં સ્નાનગૃહ છે ત્યાં આવે છે. ત્યાં આવીને સ્નાન કરી તેણે મલિક (પૂજા) કર્યું... ઇત્યાદિ યાવત્ જેમ પપાતિક સૂત્રમાં પદાનું વર્ણન કર્યું છે. તેમ અહીં જાણુg'. યાવત્....ચંદનથી જેના
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૧૨૧ શરીર વિલેપન કરાયેલું છે, એવો તે જમાલી સર્વ અલંકારોથી વિભૂષિત થઈ સ્નાનગૃહથી બહાર નીકળે છે. બહાર નીકળીને જ્યાં બહાર ઉપસ્થાનશાળા છે અને જ્યાં ચાર ઘંટાવાળે અશ્વરથ ઉભે છે ત્યાં આવે છે. ત્યાં આવીને ચારઘંટાવાળા અશ્વરથ ઉપર ચઢે છે, ચઢીને માથા ઉપર ધારણ કરાતા કારંટપુની માળાવાળા છત્રસહિત મહાન યોદ્ધાઓનાં સમૂહથી વિંટાયેલો તે ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગરનાં મધ્યભાગથી બહાર નીકળે છે. નીકળીને જ્યાં બ્રાહ્મણકુંડગ્રામ નગર આવેલું છે. અને જ્યાં બહુશાલ નામે ચૈત્ય છે ત્યાં આવે છે.
ત્યાં આવીને ઘોડાઓને રોકે છે, અને રથને ઉભે રાખે છે. રથને ઉભો રાખી, રથથી નીચે ઉતરે છે. ઉતરીને પુષ્પ, તાંબુલ, આયુધાદિ તથા ઉપાનહ (પગરખાં ) નો ત્યાગ કરે છે.
ત્યાગ કરીને એક સળંગ વસ્ત્રનું ઉત્તરાસંગ કરે છે. કરીને ગળે કરી ચોખા અને પરમ પવિત્ર થઈને અંજલીવડે બે હાથ જોડીને જયાં શ્રમણભગવાન મહાવીર છે ત્યાં આવે છે. ત્યાં આવીને શ્રમણભગવાન મહાવીરને ત્રણવાર પ્રદક્ષિણા કરી યાવત્ ત્રિવિધિ પ પાસનાથી ઉપાસે છે. ત્યાર પછી શ્રમણુભગવંત મહાવીર જમાલી નામે ક્ષત્રિયકુમારને અને તે અત્યન્ત મોટી કષિ પર્ષદાને થાવત્ ધર્મોપદેશ કરે છે. યાવત્ -...તે પર્ષ૬ (ધર્મોપદેશ શ્રવણ કરી) પાછી ગઈ.
ત્યાર બાદ તે જમાલી નામે ક્ષત્રિયકુમાર શ્રમણભગવાન મહાવીરની પાસેથી ધર્મને સાંભળી, હદયમાં અવધારીને હર્ષિત અને સંતુષ્ટ હદયવાળા થયે.
અને વાવત્ ઉભે થઈને શ્રમણભગવંત મહાવીરની ત્રણવાર પ્રદક્ષિણા કરી વંદન-નમસ્કાર કરી તેણે આ પ્રમાણે કહ્યું હે ભગવન , હું નિર્ચથના પ્રવચનની શ્રદ્ધા કરું છું. હે ભગવન, હું નિગ્રંથના પ્રવચન પર વિશ્વાસ કરું છું. હે ભગવન, હું નિ9થના પ્રવચન ઉપર રૂચિ કરૂં છું અને હે ભગવન, નિર્ગ. થના પ્રવચનાનુસારે વર્તવાને તૈયાર થયો છું. વળી હે ભગવન , જે તમે ઉપદેશ છો તે નિર્ચન્જ પ્રવચન એમજ છે. હે ભગવન, તેમજ છે. હે ભગવન, સત્ય છે. હે ભગવન, અસંદિગ્ધ (નિશ્ચિત ) છે.
પરન્તુ હે દેવાનુપ્રિય ! મારા માતા પિતાની રજા માગીને હું આ૫ દેવાનુપ્રિયની પાસે મુંડ-દીક્ષિત થઈ ગ્રહવાસનો ત્યાગ કરી અનગારીકપણાનો સ્વીકાર ઈચ્છું છું. હે દેવાનુપ્રિય, જેમ સુખ ઉપજે તેમ કરે. પ્રતિબંધ ન કરો.
જયારે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે જ માલીને એ પ્રમાણે કહ્યું ત્યારે તે પ્રસન્ન અને સંતુષ્ટ થઇ શ્રમણ ભગવંત મહાવીરને ત્રણવાર પ્રદક્ષિણ કરી ચાવત.નમસ્કાર કરી ચાર ધંટાવાળા અધરથ ઉપર ચઢે છે. ચઢીને શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની પાસેથી અને બહુશાલ ચૈત્યથી નીકળે છે. નીકળીને માથે ધરાતા યાવત્ કરંટ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ પુષ્પની માળાવાળા છત્ર સહિત, મોટા સુભટેનાં સમૂહથી વીંટાય તે જમાલી
જ્યાં ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગર છે ત્યાં આવે છે, આવીને ક્ષત્રિયકુંડગ્રામ નામે નગરની મધ્યભાગમાં થઈને જે સ્થળે પિતાનું ઘર છે અને જ્યાં બહારની ઉપસ્થાન શાળા છે ત્યાં આવે છે. ત્યાં આવીને ઘોડાઓને રોકીને રથને ઉભો રાખે છે. ઉભે રાખીને રથ નીચે ઉતરે છે.
ઉતરીને જ્યાં અંદરની ઉપસ્થાન શાળા છે, જ્યાં માતપિતા બેઠા છે ત્યાં આવે છે. આવીને માતપિતાને જય અને વિજયથી વધાવે છે. વધાવીને તે જમાલીએ આ પ્રમાણે કહ્યું કે –
હે માતાપિતા, એ પ્રમાણે મેં શ્રમણ ભગવંત મહાવીર પાસેથી ધર્મ સાંભળ્યા છે. તે ધમ મને ઈટ છે. અત્યન્ત ઇષ્ટ છે. અને તેમાં મારી અભિરૂચિ થઈ છે. ત્યારપછી તે જમાવી કુમારને તેના માતાપિતાએ આ પ્રમાણે કહ્યું:
હે પુત્ર, તું ધન્ય છે. હે પુત્ર, તું કૃતાર્થ છે, હે પુત્ર, તું કૃતપુણ્ય છે, અને હે પુત્ર, તું કૃતલક્ષણ છે કે જે તે શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની પાસેથી ધર્મને સાંભળે છે. તથા તે ધર્મ તને પ્રિય છે, અત્યન્ત પ્રિય છે, અને તેમાં અભિરૂચિ થઈ છે.
પછી તે જમાલી ક્ષત્રિય કુમારે બીજીવાર પણ પિતાનાં માતાપિતાને આ પ્રમાણે કહ્યું કે-હે માતાપિતા, એ પ્રમાણે મેં શ્રમણ ભગવંત મહાવીર પાસેથી ધર્મ સાંભળ્યો છે. યાવતું તેમાં મારી અભિરૂચિ થઈ છે. તેથી હું માતાપિતા, હું સંસારના ભયથી ઉદ્વિગ્ન થયો છું. જન્મ, જરા, અને મરણુથી ભય પામ્યો છું. તેથી હે માતાપિતા, તમારી આજ્ઞાથી હું શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની પાસે દીક્ષા લેઈને ગૃહવાસનો ત્યાગ કરી, અનગારીક પણને ગ્રહણ કરવા ઈચ્છું છું.
ત્યારબાદ જમાલી ક્ષત્રિયકુમારની માતા, અનિષ્ટ, અકાન્ત, અપ્રિય, આમ નેણા-મનને ન ગમે તેવી અને પૂર્વે નહીં સાંભળેલી એવી વાણીને સાંભળી અને અવધારીને રોમકૂપથી ઝરતા પરસેવાથી ભીના શરીરવાળી થઈ શકનાં ભારથી તેના અંગારંગ કાંપવા લાગ્યા, તે નિસ્તેજ થઈ. તેનું મુખ દીન અને શકાતુર થયું. કરતલવડે ચોળાયેલી કમળમાળાની પેઠે તેનું શરીર તત્કાળ પ્લાન અને દુર્બલ થયું.
તે લાવણ્ય શૂન્ય, પ્રભારહિત અને શેભાવિનાની થઈ ગઈ, તેનાં આભૂષણે ઢીલાં થઈ ગયાં અને તેથી તેનાં નિર્મલ વલયે પડી ગયાં–ભાંગીને ચણ થઈ ગયાં તેનું ઉત્તરીય વસ્ત્ર શરીર ઉપરથી સરી ગયું, અને મૂછવડે તેનું ચૈતન્ય નષ્ટ થયું હોવાથી તે ભારે શરીરવાળી થઈ. તેને સુકુમાર કેશપાસ વિખરાઈ ગયે. કહાનાં ઘાથી છેદાયેલી ચંપલતાની પેઠે તથા ઉત્સવ પુરે થતાં ઈંદ્ર ધ્વજદંડની
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૧૨૭
જેમ તેનાં સધી અન્યના ઢીલાં થઇ ગયાં. અને તે ફરસબંધી ઉપર સર્વ અંગેાવડે ધસ દઇને નીચે પડી ગઇ. ત્યારપછી તે જમાલી ક્ષત્રિયકુમારની મતાના શરીરને ( દાસીવર્ડ ) વ્યાકુલચિત્તે ત્વરાથી ઢળાતા સ્વર્ણ કલાના મુખથી નીકળેલી શીતલ અને નિમાઁલ જલધારાના સીંચનવડે સ્વસ્થ કર્યું અને તે ઉત્પ્રેષક (વાંસના બનેલા) તાલવૃન્ત ( તાડનાં પાંદડાનાં બનેલા ) પંખા અને વીંજણાના જલબિન્દુ સહિત વનવડે અંત:પુરનાં માણસાથી આશ્વાસનને પ્રાપ્ત થઇ. રાતી, આક્ર ંદન કરતી, શેાક કરતી અને વિલાપ કરતી, તે જમાલી ક્ષત્રિય કુમારની માતા, આ પ્રમાણે કહેવા લાગી—હું જાત, તુ અમારે ઇષ્ટ, કાંત, પ્રિય, મનાન, મનગમતા, આધારભૂત, વિશ્વાસપાત્ર, સ ંમત, મહુમત, અનુમત, આભરણુની પેટી જેવા, રત્નસ્વરૂપ, રત્નાના જેવા, અજિતનાં ઉત્સવ સમાન અને હૃદયને આનંદજનક એક જ પુત્ર છે. વળી ઉંબરાનાં પુષ્પની પેઠે તારા નામનું શ્રવણુ પણ દુર્લભ છે, તેા તારૂ દર્શન દુર્લભ હોય એમાં શુ કહેવુ ? માટે હે પુત્ર, ખરેખર અમે તારા એક ક્ષણ પણ વિયેાગ ઇચ્છતા નથી તેથી હે પુત્ર, જ્યાં સુધી અમે જીવીએ છીએ ત્યાંસુધી તુ' રહે. અમે કાલગત થયા પછી વૃદ્ધાવસ્થામાં કુલવશ તન્તુની વૃદ્ધિ કરીને નિરપેક્ષ એવા તુ શ્રમણ ભગવત મહાવીરની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી ગૃહવાસને ત્યાગ કરી અનગારપણાને સ્વીકારજે.
ત્યારપછી તે જમાવી ક્ષત્રિયકુમારે પેાતાનાં માતાપિતાને આ પ્રમાણે કહ્યું કે હું માતાપિતા, હમણાં મને જે તમે એ પ્રમાણે કહ્યું કે-હે પુત્ર તું અમારે ઇષ્ટ તથા કાંત એક પુત્ર છે. પ્રત્યાદિ યાવત્....અમારા કાલળત થયા પછી તુ પ્રવ્રજ્યા લેશે. ' પણ હું માતાપિતા, એ પ્રમાણે ખરેખર આ મનુષ્યભવ અનેક જન્મ, જરા, મરણુ, અને રોગરૂપ શરીર અને માનસિક દુ:ખની અયન્ત વેદ નાથી અને સેકડે વ્યસનાથી પીડિત, અધ્રુવ, અનિત્ય, અને અશાશ્વત છે, તેમ સંધ્યાના રગ જેવા, પાણીના પરપોટા જેવા, ડાભની અણી ઉપર રહેલા જલબિન્દુ જેવા, સ્વપ્નદશનના સમાન, વિજળીની પેઠે ચંચળ અને અનિત્ય છે. સડવુ, પડવું અને નાશ પામવે એ તેના ધર્મ છે. પહેલાં કે પછી તેનેા અવશ્ય ત્યાગ કરવાના છે. તે હું માતાપિતા, તે કેણુ જાણે છે કે કાણુ પૂર્વે જશે અને કાણુ પછી જશે ? માટે હે માતાપિતા, હું તમારી અનુમતિથી શ્રમણુ ભગવંત મહાવીરની પાસે યાવત્...પ્રવ્રજ્યા ગ્રહુણુ કરવાને ઇચ્છું છુ.
ત્યારપછી તે જમાવી ક્ષત્રિયકુમારને તેના માતાપિતાએ આ પ્રમાણે કહ્યું કે—હે પુત્ર, આ તારૂં શરીર, ઉત્તમ રૂપ, લક્ષ્ણુ, વ્યંજન ( મસ, તલ વગેરે ) અને ગુણાથી યુક્ત છે. ઉત્તમ ખલ, વીર્ય અને સત્વસહિત છે. વિજ્ઞાનમાં વિચક્ષણ છે, સૈાભાગ્યગુણથી ઉન્નત છે, કુલીન છે. અત્યન્ત સમર્થ છે. અનેક પ્રકારનાં વ્યાધિ અને રાગથી રહિત છે. નિરૂપહત, ઉદાત્ત અને માહુર છે. પટુ ( ચતુર ) એવી
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૪
શ્રી આત્માનદ પ્રકારા.
પાંચ ઇંદ્રિયેાથી યુકત અને ઉગતી યુવાવસ્થાને પ્રાપ્ત થયેલુ છે. તેમજ એ સિવાય બીજા અનેક ઉત્તમ ગુણેાથી ભરપૂર છે. માટે હે પુત્ર, જ્યાંસુધી તારા પેાતાના શરીરમાં રૂપ, સૈાભાગ્ય તથા યાવનાદિ ગુણા છે ત્યાંસુધી તેને તુ અનુભવ કર અને અનુભવ કરી અમે કાલગત થયા પછી વૃદ્ધાવસ્થામાં કુલવંશ રૂપત ંતુની વૃદ્ધિ કરીને નિરપેક્ષ એવેા તુ શ્રમણ ભગવાનૢ મહાવીર પાસે દીક્ષા લઈને ગૃહવાસને! ત્યાગ કરી અનગારીકપણાને સ્વીકારશે.
ત્યારપછી તે જમાલી ક્ષત્રિયકુમારે પેાતાના માતાપિતાને એ પ્રમાણે કહ્યું કે—‘ હું માતાપિતા, તે ખરાબર છે, પણ જે તમે મને એ પ્રમાણે કહ્યું
""
.. હે પુત્ર, આ તારૂં શરીર [ ઉત્તમ રૂપ, લક્ષણુ,-વ્યંજન અને ગુણાથી યુકત છે ] ઇત્યાદિ યાવત [ અમારા કાલગત થયા પછી ] તુ દિક્ષા લેજે. પણ એ રીતે તે હું માતાપિતા ! ખરેખર આ મનુષ્યનું શરીર દુઃખનુ ઘર છે. અનેક પ્રકારનાં સે કડા વ્યાધિઓનુ સ્થાન છે. અસ્થિરૂપ લાક ડાનુ બનેલુ છે. નાડીએ અને સ્નાયુના સમૂહથી અત્યન્ત વિટાએલ છે, માટીનાં વાસણની પેઠે દુલ છે. અશુચિથી ભરપુર છે. જેનું શુશ્રુષા કાય હમેશાં ચાલુ છે. છઠ્ઠું મૃતક અને જીર્ણ ઘરની પેઠે સડવું, પડવું અને નાશ પામવા એ તેના સહજ ધર્મ છે. વળી એ શરીર પહેલાં કે પછી અવશ્ય છેાડવાનુ છે. તે હે માતાપિતા, તે કેાણુ જાણે છે કે કાણુ પહેલાં જશે અને કાણુ પછી જો ઇત્યાદિ.
ત્યાર પછી તેના માતાપિતાએ તે જમાલી ક્ષત્રિય કુમારને આ પ્રમાણે કહ્યું કે—હે પુત્ર ! આ તારે આઠ સ્ત્રીએ છે. તે વિશાળ કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલી અને માળાઓ છે. તે સમાન ત્વચા વાળી, સમાન ઉમર વાળી, સમાન લાવણ્ય, રૂપ અને ચાવનગુણુથી યુકત છે, વળી તે સમાન કુળથી આવેેલી, કળામાં કુશળ, સર્વ કાલ લાલીત અને સુખને ચેાગ્ય છે.
તે મા વગુણુથી યુકત, નિપુણુ, વિનયેાપારમાં પંડિત અને વિચક્ષણુ છે. સુન્દર, મિત, અને મધુર ખેલવામાં તેમજ હાસ્ય વિમૈક્ષિત ( કટાક્ષ ષ્ટિ ) ગતિ વિલાસ અને સ્થિતિમાં વિશારદ છે. ઉત્તમ કુલ અને શીલથી સુશાભિત છે. વિ શુદ્ધ કુલરૂપ વશત ંતુની વૃદ્ધિ કરવામાં સમ યોવનવાળી છે. મનને અનુકૂળ અને હૃદયને ઇષ્ટ છે. વળી ગુણેાવડે પ્રિય અને ઉત્તમ છે. તેમજ હમેશાં ભાવમાં અનુરકત અને સર્વ અંગમાં સુન્દર છે. માટે હે પુત્ર! તું એ સ્ત્રીએ સાથે મનુષ્ય સંખ`ધી વિશાલ કામલેગાને ભેગલ અને ત્યાર પછી ભુતભાગી થઇ વિષયની ઉત્સુકતા દૂર થાય ત્યારે અમારા કોલગત થયા પછી યાવત....તું દીક્ષા લેજે.
ત્યારપછી તે જમાલી નામે ક્ષત્રિયકુમારે પાતાનાં માતાપિતાને આ પ્રમાણે કહ્યું કે—હે માતાપિતા ! હમણાં તમે મને જે કહ્યું કે—“ હે પુત્ર ! તારે વિશાલ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી સંઘ માહાત્મ્ય સ્તુતિ.
૧૫
કુલમાં [ ઉત્પન્ન થયેલી આ આઠ સ્રો છે-ઇત્યાદિ યાવત્.... તુ દ્વીક્ષા લેજે તે ઠીક છે, પણ હું માતાપિતા ! એ પ્રમાણે મનુષ્ય સંબંધી કામ@ાગેા ખરેખર અશુચિ અને અશાશ્વત છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાત, પિત્ત, શ્લેષ્મ, વીર્ય અને લેાહીને ઝરવાવાળાં છે, વિષ્ઠા, મૂત્ર, શ્લેષ્મ, નાસિકાના મેલ, વમન, પિત્ત, પરૂ, શુક્ર અને શાણિતથી ઉત્પન્ન થયેલાં છે; વળી તે અમનેાજ્ઞ, ખરાબ મૂત્ર, અને દુર્ગન્ધી વિષ્ટાથી ભરપુર છે. મૃતકનાં જેવી ગધવાળા ઉચ્છવાસ અને અશુભ નિશ્વાસથી ઉદ્વેગને ઉત્ત્પન્ન કરે છે. મિસ્ર, અલ્પ કાળ સ્થાયી હલકા અને કલમલ ( શરીરમાં રહેલ એક પ્રકારનાં અશુભ દ્રવ્ય ) નાં સ્થાનરૂપ હેાવાથી દુઃખરૂપ અને સર્વ મનુષ્યાને સાધારણ છે. શારીરિક અને માન સિક અત્યન્ત દુ:ખાવડે સાધ્ય છે. અજ્ઞાન મનુષ્યથી સેવાયેલાં છે; સાધુ પુરૂષાથી હમેશાં નિન્દનીય છે. અન ંત સંસારની વૃદ્ધિ કરનારા છે, પરિણામે કટુક ફળ વાળા છે, ખળતા ઘાસના પુળાની પેઠે ન મૂકી શકાય તેવા દુ:ખાનુબંધી અને મેાક્ષમાર્ગ માં વિન્નરૂપ છે. વળી હે માતાપિતા, તે કાણુ જાણે છે કે કાણુ પહેલાં જશે અને કાણુ પછી જશે ? માટે હું માતા-પિતા હું યાવ. દીક્ષા લેવાને ઇચ્છુ છે.
શ્રી સંઘ માહાત્મ્ય સ્તુતિ.
ત્યાર પછી તે જમાલી નામે ક્ષત્રિયકુમારને તેના માતાપિતાએ આ પ્રમાણે કહ્યું કે— હે પુત્ર, આ અર્થા-( પિતામહ, પર્યા–( પ્રતિામહ ) અને પિતાના પયો ( પ્રપિતામહ ) થકી આવેલુ ઘણું હિરણ્ય, સુવર્ણ, કાંસ્ય, વસ્ત્ર, વિપુલ ધન, કનક યાવત્ સારભૂત દ્રવ્ય વિદ્યમાન છે, અને તે તારે સાત પેઢી સુધી પુષ્કળ દાન દેવાને પુષ્કળ ભોગવવાને અને વહેંચવા માટે પૂરતું છે. માટે હે પુત્ર, મનુષ્ય સંબંધી વિપુલ ઋદ્ધિ અને સન્માનને ભાગવ અને ત્યાર પછી સુખનેા અનુભવ કરી અને કુલવવંશને વધારી યાવત્ તું દીક્ષા લેજે. ( ચાલુ )
INTRO:
""
આપણામાં શ્રીસ ંઘતું માહાત્મ્ય ઘણું જ છે. તેના મુક્તકૐ ઘણાં સ્તવના સ્તુતિએ રચાઇ છે, સ્વયં શ્રી તીર્થ કર દેવપણુ ‘ નમોઽષ્યસ્સ ” કહી શ્રીસ ંઘને નમે છે. જે શ્રીસંઘનુ' આટલુ મધુ` માહાત્મ્ય હોય તેનામાં અનેક ગુણ્ણા હાયજ એમાં શુ નવાઈ જેવુ હાય ?
For Private And Personal Use Only
શ્રીનદીસૂત્રમાં શ્રીસ ઘની સ્તુતિ-માહાત્મ્ય વર્ણવ્યું છે એ બહુજ ઉપયેગી અને મહત્વનુ છે.—આજકાલ બધાને હું સઘ છુ, અમે સાંધ છીએ એવું ખેલવા
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
~
~-~
~-~
બી આત્માનંદ પ્રકાશ માં પોતાનું ગેરવા લાગે છે, પણ તેઓશ્રી સંઘના ગુણે, તેનું માહાસ્ય વાંચી વિચારશે તે બહુ લાભપ્રદ નિવડશે. એમ ધારી શ્રીનંદીસૂત્રની ગાથાઓ નીચે ટાંકું છું.
તેમાં પ્રથમ શ્રી અને ધી થી શોભતું, વસ્તીથી ભરપૂર નગરરૂપે શ્રીસંઘની સ્તુતિ કરે છે.
गुणभवण गहण सुमरण भरिय दंसणविशुद्धरत्थागा-संघनगर ? भदंतेमक्खं उचास्ति पागारा ॥
ગુણો રૂપી ઘરથી ગાઢ-ગીચોગીચ ભરેલું, ધ્રુતરત્નથી ભરપૂર સમ્ય રૂપી વિશુદ્ધ શેરીઓવાળું, અને અખંડ ચારિત્રરૂપી કીલ્લાવાળા એવા નગર સમાન શ્રીસંઘ તારૂં કલ્યાણ હે.
વિવેચન-જેમ એક નગરની શોભા સુન્દર ભવ્ય કલામય ઇમારત, લક્ષમી, સુન્દર શેરીઓ–પાડાઓ અને કિલ્લાથી અક્ષય છે, તેમ શ્રીસંઘનગર પણ ઉત્તરગુણરૂપી મનમોહક ગગનચુખી ભવ્ય ઈમારતોથી ગાઢ-વ્યાપ્ત છે.
નગરની સામાન્ય લક્ષ્મી કરતાં શ્રીસંઘનગર શ્રતરત્ન–શ્રીજીનાગમરૂપ રત્ન થી–અચપલ લક્ષમીથી પરિપૂર્ણ છે. તેમાં ત્રણ પ્રકારના સમ્યક્રશનરૂપ શેરીઓથી વિભૂષિત છે. નગરની શેરીઓ ઘણીવાર પારાવાર ગંદકીથી ભરેલી જણાય છે, જ્યારે આ શ્રીસંઘરૂપ નગર તો સમ્યકદર્શનરૂપ નિર્મલ શેરીઓથી સુશોભિત છે. અને અખંડ ચારિત્રરૂપી મજબૂત અભેદ કિલ્લાથી શ્રીસંઘનગર અજેય છે. જેમ નગરના રક્ષણ માટે અભેદ્ય મજબુત કિલો ન હોય તો દુમને આવી નગરની લક્ષમી લુંટી ચે. તેના વૈભવને કચડી નાંખે માટે તેના રક્ષણ અવશ્ય મજ બત ગઢ થવું જોઈએ જ. એવી જ રીતે આશ્રીસંઘનગર ગુણે, શ્રુતરો અને સમ્યગદર્શન રૂપી શેરીઓથી વિભૂષિત છે, તો એનો પણ સ્વછંદતા, અજ્ઞાનતા આદિ અજેય
મને આવીને પરાભવ કરે, તેના વૈભવને કચડી નાંખે, માટે શ્રીસંઘનગરની સમૃદ્ધિનાં રક્ષણાર્થે પણ અભેદ્ય કિલ્લો જોઈએ. એટલે અહીં અખંડ ચારિત્ર મૂલગુણ (પાંચ મહાવ્રત ) રૂપી અભેદ્ય કિલ્લો રક્ષણ કરે છે. તેથી રક્ષિત છે, આવું મહાન આમિક શ્રીથી પરિપૂરિત એવું સંઘનગર સદા જય પામે.
१ “ पिंडस्स जाविसोही समिईओ भावणतओ दुविहो, पडियाअभिग्गहाविय उत्तरगुण भोवियाणाहि'] I પિંડવિશુદ્ધિ, પાંચ સમિતિ, બાર ભાવના, બે પ્રકારને તપ, બાર પ્રતિમા, અને અભિગ્રહ આ ઉત્તમ ગુણ છે.
શ્રીનંદીસૂત્ર ટીકા. ૧ સમë વિગતિવિહેં હમ મિચં તહોવયંવ, સ્વયં તિ-સમ્યકત્વ પણ ત્રણ પ્રકારનું છે. શપથમિક, ઔપથમિક, અને ક્ષાયિક.
શ્રીનંદીસૂત્ર ટીકા,
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી સ ંઘ માહાત્મ્ય રસ્તુતિ.
આ સધ ચાર પ્રકારના—સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવીકા રૂપ ઉપર્યું ત વિશેષણાથી યુક્ત છે. તેથીજ શેાલે છે. અને એવા શ્રીસ ઘના જયજ હા એમ સુચવ્યુ છે,
શ્રીસઘ સંસારના ઉચ્છેઠક હાવાથી તેને ચક્રની ઉપમા આપી સ્તવે છે.
RE
શ્રીસ ધ સદાએ
संजमतप तुंवारयस्स - सम्मत पारिपल्लस्स. अपडिचकस्स जोहो उ सया संघचकस्स ॥ ५ ॥
સમય અને તપરૂપી તુમ્ન, અને આરાવાળા, સમ્યકત્વરૂપી ભ્રમીવાળે, અને જેના સમાન ખીજું કેાઈ ચક્ર નથી એવા અપ્રતિમ ચક્રસમાન શ્રીસંઘચક્રના જય થાઓ. ॥ ૫ ॥
વિવેચન—જેમ એક સુદ્રઢ ચક્રને સુંદર તુચ્છ અને ભ્રમી હાય છે, તેમ આ સુદ્રઢ સધરૂપી ચક્ર સત્તર' પ્રકારનાં સયમ અને બાર પ્રકારની તપસ્યારૂપ તુમ્બ અને આરાથી સુÀાભિત છે.
જા સામાન્ય ચક્રને જેમ ભ્રમી હાય છે તેમ આ શ્રીસ ંધચક્રને સમ્યકત્વરૂપી મજબુત મનેાહર ભ્રમી-કુંડલી છે, અને મહાન્ ચક્રવૃત્તિ એનાં વિજયચક્રથી પણ અસાધારણ-અનુપમ એવા શ્રીસંધચક્રના સદા જય હૈા-જય પામે, અર્થાત વિવિધ પ્રકારનાં સયમ, વિવિધ પ્રકારનાં તપ અને સમ્યકત્વથી યુક્ત શ્રીસંઘના જય હા એમ સૂચવ્યું છે. ।। ૫ ।। ( ચાલુ )
१ पंचाश्रवाद्विरमणं पंचेन्द्रियनिग्रहः कषायजयः दण्डत्रय विरतिश्चेतिसंयमः सप्तदश मेदः ॥ १ ॥ પાંચ મહાવ્રત, પાંચ ઈંદ્રયાના વિષયને ત્યાગ, ક્રોધ, માન, માયા અને લાભ ચારેને જય, તથા મનાદંડ, વચનદંડ, અને કાયદડથી વિરમવું, આ પ્રમાણે સત્તર પ્રકારે સયમ છે. સયમના સત્તર ભેદ છે.
For Private And Personal Use Only
૨ તપ એ પ્રકારનાં છે. બાહ્ય અને આભ્યંતર. બાવ તપ છ પ્રકારના છે અને આ જ્યાંતર તપ છ પ્રકારના છે. આવી રીતે તપના આરે ભેદ આ પ્રમાણે છે.
अनशनमूनोदरतावृत्ते संक्षेपणं रसत्यागः । कायक्लेश: संलीनतेति बाह्यतपः प्रोक्तम् ॥ १ ॥ અનશન, ઉનેાદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ, રમત્યાગ, કાયકલેશ, અને અંગેાપાંગતે સાચાવું . આ
ભાલ તપ છે.
प्रायश्वितध्याने वैयावृत्यविनयावथोत्सर्गः । स्वाध्याय इति तपः षटप्रकारमाभ्यंतरं भवति ||१|| પ્રાયશ્ચિત્ત, ધ્યાન, વૈયાવૃત્ય, વિનય, કાયાત્સર્ગ, અને સ્વાધ્યાય-અધ્યયન આ આભ્ય તર નંદીસૂત્ર ટીયા
તપ છે.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર. સાભાર સ્વીકાર અને સમાલોચના. ખાદી પહેરશે ? પ્રગટ કર્તા શ્રી જૈન સસ્તું સાહિત્ય પ્રચારક કાર્યાલય કલ્લોલ. લેખક–પ્રભુદાસ. મૂલ્ય બે આના ખાદી શા માટે પહેરવી, તેમજ તેમાં દયા, આર્થિક બચાવ, સાદાઈ, હિંદનો ઉદ્ધાર, અને ફરજ સમાયેલ છે, તે નવીન શૈલીએ લેખક બંધુએ દર્શાવેલ છે.
શ્રી યતીવિહાર દિગદશન–ભાગ ૧ લે. સંજક ઉપાધ્યાયજી શ્રીયતીન્દ્રવિજયજી મહારાજ--પ્રકાશક શ્રી સૌધર્મ બૃહત તપાગચ્છીય–વેતાંબર જૈન સંધ ફતાપુરા મારવાડ, મૂલ્ય સદુપયેગ, સંવત ૧૯૨૫ નવેમ્બર તા. ૭ મી એ કુકસી મારવાડથી કાઠીયાવાડ, ગુજરાત અને મારવાડ સુધી લાંબે વિહાર કરતાં રસ્તામાં જે જે ગામ તીર્થો વગેરે આવ્યા, તે ગામ તેમાં આવેલ જેનોનાં ઘર, દેરાસરે, સંસ્થા, ધર્મશાળા વગેરેનું ટુંક વર્ણન, કે જેનાથી સાધુ, સાધી મહારાજ તે વિહાર દરમ્યાન ઉપયોગી થઈ પડે તેમ તથા ડીરેકટરીના રૂપમાં આ બુકમાં સંયેજક મુનિમહારાજે આપેલ છે. સાથે કેટલાક મંદિરના શિલાલે આપી ઐતિહાસિક અને ભાગોલિક સાહિત્યની વૃદ્ધિ થઈ છે, જે જાણવા તથા પાસે રાખવા જેવી છે.
શ્રાવકધર્મ(શ્રી હરિભદ્રજી મુરિ કૃત ધર્મબિન્દુ પ્રથમ ભાગ. ભાષાંતર કર્તા તથા પ્રકાશક મણિલાલ ન દોશી બી, એ અમદાવાદ. આ ગ્રંથમાં મૂળસૂત્ર સાથે તેનો અર્થ આપવામાં આવેલ છે. પ્રથમ ભાગમાં શ્રાવકના સામાન્ય અને વિશેષ ધર્મનું સ્વરૂપ આપવામાં આવેલ છે, ભાષાંતર સરલ આપવામાં આવેલ છે. શ્રાવક ધર્મ પ્રાપ્ત કરનાર છનાસુઓને ઉપયોગી છે, કિંમત એક રૂપીયો. મળવાનું સ્થળ રતનપોળ અમદાવાદ પ્રકાશકને ત્યાં.
આધનિક જૈનોનું કળાવિહિન ધામિક જીવન--લેખક પરમાનંદ પ્રકાશક ચંદુલાલ ગોકળદાસ શાહ. સુષા કાર્યાલ અમદાવાદ. ધાર્મિક જીવનના કાર્યોમાં કયાં કયાં સુધારણા અવકાશ અને જરૂરીયાત છે તે જાણવાનું કેટલુંક આમાંથી મળી શકે તેમ છે. સિવાય નાટકે સંબંધીમાં લેખક મહાશયના વિચારો માટે વિશેષ ઉહાપોહની જરૂર છે, પછીજ નિર્ણય આપી શકાય.
ચોદ નિયમ ધારવાની સમજ–પ્રકાશક શ્રીદેશવિરતિ આરાધક સમાજ- અમદાવાદ. શ્રાવક કુળમાં જન્મ પામેલ કોઈ પણ બંધુ કે બહેને આ નિયમોને નિરંતર ધારણ કરવાની આવશ્યકતા છે. તે નિયમ ધારવાની જરૂરીયાત તથા તેની ટુંક સમજ બહુ સારી રીતે આ બુકમાં આપવામાં આવી છે. મનન કરવા લાયક અને પછી આદરવા લાયક છે. મળવાનું ઠેકાણું પ્રકાશકને ત્યાંથી
- શ્રી પાવાપુરી તીથકા પ્રાચીન ઇતિહાસલેખક બાબુસાહેબ પૂરણચંદ્રજી નહાર. શ્રી પાવાપુરી તીર્થંકર ભગવાનની કલ્યાણક ભૂમિ પ્રાચીન છે, આવા તીર્થોના ઈતિહાસની આ કાળે બહુજ જરૂર છે તેવી આવશ્યકતાવાળા આ તીર્થનો ઇતિહાસ લખી પ્રકટ કરી જેન ઐતિહાસિક સાહિત્યનું પોષણ કર્યું છે, લેખક મહાશય વિધાન અને ઈતિહાસ, પ્રાચીન શિલાલેખ વગેરે નું સારું જ્ઞાન ધરાવે છે, પોતાના પદરના ખર્ચથી સંગ્રહ કરી વિદ્વતા ભરેલી શૈલીથી પ્રકટ કરી જૈન સમાજ ઉપર ઉપકાર કરે છે કિંમત બે આના.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ્યાપારી વર્ગને ઉપયોગી પુસ્તકો. માતર પામૃઢડાલા સાકઇચ'દ પ્રકાશિત જ્યોતિષનાં બે ઉપયેાગી ગયા
કે જેની કિંમતમાં સારા ઘટાડો કર્યો છે. ૧ વર્ષ પ્રાધ અને અષ્ટાંગ નિમિત-fકે, રા ૮) હતી તેના રૂા ૫-૬-૭ ૨ અષ્ટાંગ નિમિત અને દિવ્યજ્ઞાન કિં. રૂા ૪) હતી તેના રૂ. ૨-૮-૭
સિવાય જોતિષના રુમીજા ગ્રુધા. ૧ વિવેક વિશ્વાસ . ૨-૮-૦ ૨ ભદ્રબાહુ સંહિતા ર-૦૦ નારચંદ્ર જેન જોતિષ -૦-૦ શ્રીલીકમાં જુજ નક ય છે. માટે તુરત મંગાવી લેશા—
તેને સસ્તી વાંચનમાળા-રાધનપુરી અજીર ભાવનગર
ખાસ પાઠશાળાઓ માટે બાટા અક્ષર, શુદ્ધ છપાઈ, સારા કામળ અને પાકું ધ્યાઇડીંગ છતાં કિંમતમાં ઘણા સરતા હોવાથી ગુજરાત-કાઠીયાવાડની શાળાઓમાં તેજ અંગાવાય છે.
થાડી ચાડી નકલ અગાવી ખાત્રી કરો :૧ પંચ પ્રતાક્રમ મેટી સાઈઝ સાંક્ષપ્ત અર્થ” સાથે કિં'. ૦-૮-સાનુકલના રૂા. ૪૭---- ૨ દેકસીરાઈ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
૦-૩-૭
૧૫-૦-૦ છે પયપ્રતિક્રમણુ પાંટ સાઈઝ પાકું શમી પુ’ --૮-૦ ૪ સામાયિક સૂન વિધિ સાથે
- ૦-૧-૦ ૫ ચૈત્યવંદન-ગુરૂવંદન વિધિ સાથે
૪-૦-૦ ૬ મહુલી સમજ
૦-૩-૦
૧૫-૩- ૭ ૭ રનાકરે પચીશી તેમનાપના બ્લેક સાથે. 6–૦૯ સિવાય—બાળકોમાં વહેંચવા જેવાં. ઉપાગી પુસ્તક ઘણી સસ્તી કિંમતે મળશે.
લખે-—ન સસ્તી વાંચનમાળા-રાધનપુરી બજા-ભાવનગર,
જૈન નરરત્ન ભામાશાહનું ચરિત્ર, હાલના સમયમાં ઇતિહાસના અભ્યાસ, વાંચન, કથાઓનો આશ્વર જૈન સમાજમાં કેટલાક અશે. વૃદ્ધિગત શુતા જોવામાં આવતા હોવાથી, તેવાજ દેશમાં, સમાજ માં પાપુ દેશ અને સમાજસેવાની પવન શાસેર કે કાતે હૈાવાથી; અઝુકા અો અમુક મનુષ્ય તેવી સેવા કરતા–ઈચછતા હોવાથી પ્રસંશાનુસાર તેમની
તામાં વધારે ઈ મળે એ આશયથી ઇતિહાઋાપ્રસિદ્ધ જેને શ્રધણિી. ભામાશાહનું ચરિત્ર ઐતિહૂાસિક દ્રષ્ટિએ તૈયાર કરાવી છપાવેલ છે. આ ગ્રંથમાં નરરત્ન ભામાશાહુનો જનાદાત દેશ સુથા સ્ત્રમાજપ્રેમ-સેવા અને શ્રીમાન હીરદેવ'યસરી..૨૪)ની અનિડા ધગદ્ધગતી ocવલત શાસનદાઝ એ મને ખાદી સાધાશ્ન ઉભા રદ્દી રાષ્ટ્ર અને પ્રમોમના પ્રકાશ પાડી રહ્યા છે જે વાંચતાં તે તે પુરુષની પ્રજા આપણા જીવનમાં વણી લેવાને સહેજે લતાવાઈયે છીએ.
શુમારે છત્રીe: ૩ ત્રફ ઠો” પાનાની સત્રિ ઉંચા કાગળ પર સુંદર ટાઈપમાં કી રાશક્તિ ખાઈડીંબડી દૂથ મૂલાત કરેલ છે. કિં. એ ફૂપીયા પાટેજ જી.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "PEZZXODKALDELSE કળા અને કેળવણી.. - " સરકારી કચેરીના કાયદે ચાલતી કેળવણીની સંસ્થાઓમાં બાળક કે દેશની ભૂખ (0) ક્રાઇ વિચારતું નથી. માત્ર સમયપત્રકાની મર્યાદા પળાય છે કે નહિ તેજ જોવામાં Aii શાળાના અધિકારી વર્ગ રોકાયેલા હોય છે. તેમને પ્રજાહૃદયના શ્વાસ સ્પર્શ તા નથી. NR તેમનાં મન દેશની સંસ્કૃતિ કે કળાને રંગ પામ્યાં હતાં નથી. તેમને તો શાળા ચાલે અને છે તેમની નોકરી નમે તેટલી જ નજરે કામ કરવું પડે છે. કેળવણી જ્યાં સુધી પ્રજાહેદયના O) નાદ ઝીલે નહિ ત્યાં સુધી તે પારકી જ રહેવાની. જે કામ દેવમંદિરાએ પડતુ મુક્યું, છે તે કામ કેળવણીની જ સંસ્થાઓનું છે. હિંદની કેળવણી દેવમંદિરામાંથી છુટી પડી ) છે અને પદલાલિત્ય ચૂકી છે. કળાની સ્વયં પ્રકાશિત નજર વગર તેની ગતિ દિશાશૂન્ય છે 2. બની છે. કેળવણીનાં ગૃહ બાળકોનાં કેદખાનાં બન્યાં છે. માબાપનાં દબાણુ અને શિક્ષ- 2 કાની ધમકી નીચે પરીક્ષાની વેઠ ઉચકનાં આ દેશનાં બાળકોનાં માનસમાંથી આમ ( તેજ હોલવાઈ જાય છે. માનસિક સ્વાતંત્ર્ય વિના કળાનાં સર્જન કયાંથી થાય ? નવીન (0) th; કથાવિધાન, નવિન શોધ, નવા અખતરા કે નવીન ક૯૫ના ચિત્રાણુ આજ પચાસ વર્ષથી અપાતી કેળવણીમાં અજાણ્યાં થઈ પડયાં છે. ચિત્ર, કવિતા, પાઠ બધું જ કાય ર. (9) દેશના મૂળમાં પ્રગટીને આ દેશનાં બાળકના મગજ પર ખીલાની જેમ ઠેકાય છે. જે એનાં ફળ કયાંથી ઉતરે ? V$ " આ વષ્ય કેળવણીથી પ્રજાને મુક્ત કરવાને દેશની કળાએજ એક અમુક સાધન ) (0છેસંગીત તેમના પ્રાણુ જગ ડગે, મૂર્તિ પ્રેરણા આપશે. ચિત્રકળા ક૫તા સજીવ છે ળ કરો, નૃત્ય જોમ આપો. મહાન વૈજ્ઞાનિક કે મહાન ઋષિ તેનાં તત્વચિંતનની પહેલી () મા દશામાં કળાકાર જ હોય છે. કેળવણી માત્રની શરૂઆતમાં મનુબાળને માટે કળાનું તે પર પારણું જોઈએ. એનાં સુકામળ, સરળ અને મૃદુ માનસના તંતુઓ ઉપર રમાકરા કે Rછે નિયમો અને શાળાનાં ફરમાનો ન જ હાવાં જોઇએ. એની પંચેન્દ્રિયાના તાર કાઈ છે તો પણુ કર્ક શતાથી તુટે નહિ, બેસરા બને નહિ તેની સંભાળ રાખવા, કળાના આદર્શોથી : A: પોષાયલી શિક્ષણુ પ્રણાલી જાવી જોઈએ. * * * આપણી શાળાઓ દેવમદિર જેવી કે A દેદિપ્યમાન અને આકર્ષક છે ને; તેનું દર્શન આ દેશની પરંપરા મુજબ મનોહર લાગે; તે V) દેશની સુંદર આકૃતિઓ, મૂત્તિ એ તેના ચહ્યુતરમાં ગાવાય; તેની દિવાલો પર દેશના ની પ્રેરક ઇતહાસ પ્રસંગે અને ભવ્ય જીવનકથાઓ તમ% ભૂગોળનાં સુંદર દશ્ય હેય; બાળકા અને બાળકોનું તે આશ્રયધામ બને: નગર જનેનું તે સમાન પામે અને ત્યાં ચિત્ર, સંગીત, કથા અને સ્વપ્રેરિત પ્રયોગોનું ક્રિયાગૃહ હોય; ત્યાંનાં પુસ્તક્રા અને પદાર્થો લેતાં જોતાં કાઈ મનાઈ પામે નહિ; ત્યાં શિક્ષકે ચોકીદાર ન હોય પણ સહાયકર્તા મિત્ર બની રહે. એવા કળા અને કેળવણીના સહકારની રેલ ચોમેર પ્રસરે તે સમૃદ્ધ, સંસ્કારી છે જ કે બુદ્ધનાં નરનારીઓ સત્વર દેશને પ્રાપ્ત થાય. કાકા અને કેળવણીની એ () છે. રેલ શાળામાંથી વિસ્તરી કારીગરનાં ટાંકણાં અને હાથને યોગ્ય માર્ગો ઉતારે, પરદેશનાં ) આ અંધુ અનુકરણથી અચાવે અને ગ્રહોમાં આ દેશનાં સ્વાના અનેકાનેક સુંદર સજના 1) પાંચાડી શકે ?" શ્રી. વિરકર રાવળ. ti e ::::::::::: :: ::::: E2 ટક For Private And Personal Use Only