________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "PEZZXODKALDELSE કળા અને કેળવણી.. - " સરકારી કચેરીના કાયદે ચાલતી કેળવણીની સંસ્થાઓમાં બાળક કે દેશની ભૂખ (0) ક્રાઇ વિચારતું નથી. માત્ર સમયપત્રકાની મર્યાદા પળાય છે કે નહિ તેજ જોવામાં Aii શાળાના અધિકારી વર્ગ રોકાયેલા હોય છે. તેમને પ્રજાહૃદયના શ્વાસ સ્પર્શ તા નથી. NR તેમનાં મન દેશની સંસ્કૃતિ કે કળાને રંગ પામ્યાં હતાં નથી. તેમને તો શાળા ચાલે અને છે તેમની નોકરી નમે તેટલી જ નજરે કામ કરવું પડે છે. કેળવણી જ્યાં સુધી પ્રજાહેદયના O) નાદ ઝીલે નહિ ત્યાં સુધી તે પારકી જ રહેવાની. જે કામ દેવમંદિરાએ પડતુ મુક્યું, છે તે કામ કેળવણીની જ સંસ્થાઓનું છે. હિંદની કેળવણી દેવમંદિરામાંથી છુટી પડી ) છે અને પદલાલિત્ય ચૂકી છે. કળાની સ્વયં પ્રકાશિત નજર વગર તેની ગતિ દિશાશૂન્ય છે 2. બની છે. કેળવણીનાં ગૃહ બાળકોનાં કેદખાનાં બન્યાં છે. માબાપનાં દબાણુ અને શિક્ષ- 2 કાની ધમકી નીચે પરીક્ષાની વેઠ ઉચકનાં આ દેશનાં બાળકોનાં માનસમાંથી આમ ( તેજ હોલવાઈ જાય છે. માનસિક સ્વાતંત્ર્ય વિના કળાનાં સર્જન કયાંથી થાય ? નવીન (0) th; કથાવિધાન, નવિન શોધ, નવા અખતરા કે નવીન ક૯૫ના ચિત્રાણુ આજ પચાસ વર્ષથી અપાતી કેળવણીમાં અજાણ્યાં થઈ પડયાં છે. ચિત્ર, કવિતા, પાઠ બધું જ કાય ર. (9) દેશના મૂળમાં પ્રગટીને આ દેશનાં બાળકના મગજ પર ખીલાની જેમ ઠેકાય છે. જે એનાં ફળ કયાંથી ઉતરે ? V$ " આ વષ્ય કેળવણીથી પ્રજાને મુક્ત કરવાને દેશની કળાએજ એક અમુક સાધન ) (0છેસંગીત તેમના પ્રાણુ જગ ડગે, મૂર્તિ પ્રેરણા આપશે. ચિત્રકળા ક૫તા સજીવ છે ળ કરો, નૃત્ય જોમ આપો. મહાન વૈજ્ઞાનિક કે મહાન ઋષિ તેનાં તત્વચિંતનની પહેલી () મા દશામાં કળાકાર જ હોય છે. કેળવણી માત્રની શરૂઆતમાં મનુબાળને માટે કળાનું તે પર પારણું જોઈએ. એનાં સુકામળ, સરળ અને મૃદુ માનસના તંતુઓ ઉપર રમાકરા કે Rછે નિયમો અને શાળાનાં ફરમાનો ન જ હાવાં જોઇએ. એની પંચેન્દ્રિયાના તાર કાઈ છે તો પણુ કર્ક શતાથી તુટે નહિ, બેસરા બને નહિ તેની સંભાળ રાખવા, કળાના આદર્શોથી : A: પોષાયલી શિક્ષણુ પ્રણાલી જાવી જોઈએ. * * * આપણી શાળાઓ દેવમદિર જેવી કે A દેદિપ્યમાન અને આકર્ષક છે ને; તેનું દર્શન આ દેશની પરંપરા મુજબ મનોહર લાગે; તે V) દેશની સુંદર આકૃતિઓ, મૂત્તિ એ તેના ચહ્યુતરમાં ગાવાય; તેની દિવાલો પર દેશના ની પ્રેરક ઇતહાસ પ્રસંગે અને ભવ્ય જીવનકથાઓ તમ% ભૂગોળનાં સુંદર દશ્ય હેય; બાળકા અને બાળકોનું તે આશ્રયધામ બને: નગર જનેનું તે સમાન પામે અને ત્યાં ચિત્ર, સંગીત, કથા અને સ્વપ્રેરિત પ્રયોગોનું ક્રિયાગૃહ હોય; ત્યાંનાં પુસ્તક્રા અને પદાર્થો લેતાં જોતાં કાઈ મનાઈ પામે નહિ; ત્યાં શિક્ષકે ચોકીદાર ન હોય પણ સહાયકર્તા મિત્ર બની રહે. એવા કળા અને કેળવણીના સહકારની રેલ ચોમેર પ્રસરે તે સમૃદ્ધ, સંસ્કારી છે જ કે બુદ્ધનાં નરનારીઓ સત્વર દેશને પ્રાપ્ત થાય. કાકા અને કેળવણીની એ () છે. રેલ શાળામાંથી વિસ્તરી કારીગરનાં ટાંકણાં અને હાથને યોગ્ય માર્ગો ઉતારે, પરદેશનાં ) આ અંધુ અનુકરણથી અચાવે અને ગ્રહોમાં આ દેશનાં સ્વાના અનેકાનેક સુંદર સજના 1) પાંચાડી શકે ?" શ્રી. વિરકર રાવળ. ti e ::::::::::: :: ::::: E2 ટક For Private And Personal Use Only
