Atmanand Prakash Pustak 027 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ન હોય તે પછી મનુષ્યપણું ઉત્તમ શા માટે–જે એમ ન હોય તે મનુષ્યપણું કામનું શું? જે મનુષ્યમાં સામર્થ્ય ન હોય તો શાસ્ત્રી અને મહાત્માએ કહે છે કે મનુષ્યદેહ સંસારસાગર તરવા માટે નકારૂપ છે તે હું થઈ પડે. જે મનુષ્યમાં આ ન્નતિ મેળવવાનું સામર્થ્ય ન હોય તે પછી તેનું કર્તવ્ય શું રહ્યું? જો એ સામર્થ્ય ન હોય તો પશુમાંપથ્થરમાં ને માણસમાં શું ફેર છે? એ સામર્થ્ય દરેક માણસમાં એક સરખી રીતે સ્વભાવથીજ રહેલું છે તેથી જ માણસ માત્ર આત્મોન્નતિના–મોક્ષના અધિકારી છે. માણસ માત્ર પછી ગમે તે જાત, ગમે તે દેશ ગમે તે કાળ અને ગમે તે ધર્મના હોય તો પણ મેક્ષના અધિકારી છે એ સત્ય વાત છે, તેમાં કાંઈ પણ સંદેહ નથી. જે કે અભ્યાસના બળથી, સત્સંગથી, જ્ઞાનથી, ભકિતથી, તપથી અને પૂર્વના સંસ્કાર ઇત્યાદિથી એ ઇચ્છા તથા એ સામર્થ્ય દરેક માણસમાં વધતુ ઓછું હોય છે એ સાચી વાત છે, પણ એ સામર્થ્ય આપણામાં નથી એમ માનવું એ તે અપરાધ છે. આત્મોન્નત્તિ મેળવવામાં બીજાનું સામર્થ્ય કામ લાગતું નથી. પોતામાં બળ જોઈએ, પોતાને જ તુંબડે તરવું જોઈએ, પિતાનાજ પગ ઉપર ખડું રહેવું જોઈએ, એમાં બીજાની મદદ કાંઈજ કામની નથી. શાસ્ત્રો તથા ગુરૂઓ માત્ર રસ્તો દેખાડનાર છે, શ્રદ્ધાપૂર્વક તેને માનવા અને ઉપદેશ ગ્રહણ કરો. પણ ચાલીને એ રસ્તો પૂરી કરો એમાં તો પિતાનાજ બળનું કામ છે. કોઈ પણ ઉપાડીને મેક્ષમાં પહોંચાડશે નહીં. એ રસ્તાને સાત્ત્વિક શ્રદ્ધાથી કબુલ રાખ–તેપર ચાલવું અને તત્વને પહોંચવું એ તે પોતાનું જ કામ છે. અન્ય દર્શનમાં પણ કહેલ છે કે વિવેકયુક્ત મને પોતે પોતાને ઉદ્ધારો. પિતાની અધોગતિ ન કરો. કેમકે પોતેજ પિતાને (વિવેક યુકત ) બંધુને પિતજ ( અહંકાર યુક્ત) પાતાને શત્રુ છે. આર્ય ધર્મને એજ સિદ્ધાંત છે કે આમાજ આત્માને બંધુ છે અને આત્માજ આત્માને શત્રુ છે એટલે પિતાનું સ્વરૂપ પોતેજ સમજવું, એજ આત્મોન્નતિ છે, અને પોતાનું સ્વરૂપ ન સમજવું એજ બંધન છે, એમાં વચ્ચે કઈ પણ દલાલનું કામ નથી. ઈચ્છા અને સામની વચ્ચે બહુ નજીકનો સંબંધ છે, એમ જ નહીં પણું ખરું જોતાં તે અંતે તે બંને એકજ છે. જેટલી આપણી ઈચછા મળી તેટલું આપણું બળ ઓછું હોય છે, અને જેટલી ઈચ્છા પ્રબળ તેટલું આપણામાં અધિક બળ હોય છે. માનસિક બળને આધાર ઈચ્છા શકિતની પ્રબળતા ઉપરજ છે અને ઈચ્છા શકિતને આપણે કેળવેલી હોતી નથી માટેજ આપણું સામર્થ્યને સમજી શકતાં નથી. આપણને કોઈ વખત એવો અનુભવ નથી થયે? કે કઈ અમુક ભલું કામ કરવા ધાયા છતાં પણ આપણે કરી શકતા નથી. કારણ એજ કે એ વખતે