Atmanand Prakash Pustak 026 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

જૈન સાહિત્યના બોધદાયક પ્રસંગે.
૧૪૫ પ્રગતિ કરવાનું મુખ્ય સ્થાન તે એ સમયમાં અને ત્યારપછી થયેલા ઉદાહરણેમાંથી જ જડે, છતાં પ્રથમ જીનનું શાસન કેટલીક રીતે ચરમના સહ સરખાઈવાળું હોવાથી એના ચિત્રો પણ અવશ્ય વિચારણીય છે, જ્યારે મધ્યકાલીન બાવીશ જીનને યુગ પ્રખર પ્રજ્ઞા ને અમાપ સરળતા યુકત હોઈ ઘણેખરે ભાગે, આપણું હાલના જીવનની ક્ષિતિજથી ઘણે દૂર નિકળી ગયો હોવાથી, બંધબેસ્તો કરવા જતાં આપણી શકિતનું તળીયું જ આવી રહે, એથી એમાં અવગાહન ન કરતાં માત્ર વિહંગાવલોકન જ શોભે. અસ્તુ. યુગલીક કાળ–
સાથે જન્મતા યુગલે યોગ્ય વયે દંપતીને વ્યવહાર શરૂ કરતા એ યુગલિક કાળ હતે. અકાળ મૃત્યુને પહેલે બનાવ શ્રી નાભિકુળકરના સમયે બન્યું. નર યુગલીકને ઘાત થયો એ સાથે જ નારી યુગલિકના ભાવિ જીવનનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો. નારી યુગલીકનું નામ સુનંદા એના જીવનને તોડ નાભિકુળકરે શ્રી ત્રાષભ સાથેના લગ્ન કરી કહાડ. ત્યારથી જ યુગલીક પ્રથાને લેપ થયે, નવીના બી રોપાયા અને પછી માડીજાયા પુત્ર પુત્રીનો વ્યવહાર દંપતી તરીકે કરવામાં સંકેચને અનુચિતતા મનાવા લાગી. આટલા સાદા પ્રસંગમાંથી, સામાન્ય સાર તે એજ કહાડી શકાય કે સમયના બદલાવા સાથે રિવાજમાં પણ ફેરફાર કરવા ઘટે અગર થવાના. છતાં એથી ઉલટું જેઓ એમાં વિધવા વિવાહની ગંધ જુવે છે અથવા તો ખુદ પ્રભુએ પણ વિધવા વિવાહ કર્યા હતા એવું સાબીત કરવા તૈયાર થાય છે તે કેટલા અંધારામાં અથડાય છે. વળી એ પરથી ભાઈ બહેનના લગ્નને ઉચિત ઠરાવવા જનારા કેવી ભીંત ભૂલે છે તે પણ સમજાય તેવું છે. એવી દલીલ કરનારના કાર્ય ઉપરથી જ શાસ્ત્ર પણ શસ્ત્રરૂપ થઈ પડે છે એમ કહેવત શરૂ થઈ હશે. એમ કરવામાં બુદ્ધિની કિંમત નથી પણ લીલામ છે.
(૨). માતાનું હૃદય –
શ્રી ઋષભદેવે રાજ્ય મહાલયના સુખ ત્યાગી પ્રવજ્યા સ્વીકારી, ત્યાગી જીવનના કષ્ટો સહવા માંડયા. પ્રથમ શરૂઆત અને એકાદને માટે સાવ નવાઈ ભરેલી એટલે દુઃખ સહનની વિશેષતા વધુ પુત્રવત્સલ મરૂદેવાથી એ શે સહ્યું જાય! રોઈ રોઈ આંખડી રાતી કરે, અને એમ કરતાં નેત્રે પાળ બંધાયા. દુનિયા જેને
સ્નેહ' કહે છે અને જ્ઞાની પુરૂષની નામાવળીમાં જેને “મેહ” અર્થાત્ “કમરાજ' તરીકે ખ્યાતિ મળી છે એ એનું કારણ પૂર્ણ જ્ઞાનદશા વિનાની એ સ્થિતિ ! છતાં એ વાતને ફેરવી તોળીને એમ કહેવું કે “દીક્ષા વખતે મરૂદેવી માતા જેવાએ પણ કલ્પાંત કર્યું હતું. હાયવોય દાખવી હતી, છતાં પ્રભુએ તેની જરા પણ દરકાર ન