Atmanand Prakash Pustak 026 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531303/1

Page #1

Reg. No. 3. 431 श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः - શ્રી
2. I e કર્યું. ભી
ઉસ, કાળ
( દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રકટ થતુ માસિકપત્ર.)
શાર્દૂલ્હવિનાહિતવૃત્ત| I कारुण्यान सुधारसोऽस्ति हृदयद्रोहान हालाहलं । वृत्तादस्ति न कल्पपादप इह क्रोधान्न दावानलः ।। संतोषादपरोऽस्ति न प्रियसुहल्लोमान्न चान्यो रिपु । र्युक्तायुक्तमिदं मया निगदितं यद्रोचते तत्त्यज ॥
૫૦ ૨૬ મું. વીર સં. ૨૪૫૫. પોષ. આત્મ સં. ૩૩. એક ૬ ઠા. પ્રકાશક-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર.
વિષયાંનુક્રમણિકા.
૧ જિન મહિમા. ... ... ... ૧૩૯ ૭ ગૃહપતિ તેનું જીવન અને કર્તવ્ય., ૧૪૯ ૨ પરભવનું ભાથું'. ... ... ... ૧૪૦ ૮ ધન સંબંધી ક'ઈક. ૩ કેળવણી શું કહે છે. ..૧૪૦ ૯ ચાલુ ચર્ચા માટે કંઈક. ... ... ૧૫૬ જ ખરૂં સુખ શેમાં રહેલું છે ? ... ૧૪૧ ૧૦ વર્તમાન સમાચાર. ... .. ૫ જૈનસાહિત્યના બોધદાયક મસ'ગા... ૧૪૪ ૧૧ સ્વીકાર અને સમાલોચના. ... ૬ ત્રણ પ્રકારના આત્માઓની સમજ.. ૧૪ ૬ ૧૨ સુધારા. ... ... ...
મૃદ્રક
શા. ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈ. આનંદ પ્રીપ્રેસ સ્ટેશન રોડ-ભાવનગર.
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.

Page #2

અમારો સત્કાર આ વર્ષના પ્રથમ અંકમાં નિવેદન કરેલ પ્રમાણે સ્ત્રી ઉપયોગી વાંચન તરીકે જ સ્ત્રી વિભાગ વાંચન ” દરેક અંકમાં આપવામાં આવે છે, તે માટે કેટલેક સ્થળેથી પ્રશંસાના પત્રા અમાને મળતાં અમને આનંદ થાય છે. હાલમાં જેમ સ્ત્રી વિભાગ વાંચન આપવામાં આવે છે તેમ વિદ્યાર્થી વિભાગ વાંચનને પણ અમારા આ માસિકમાં સ્થાન આપવા માટે પરમકૃપાળુ મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ તરફથી આજ્ઞા થઈ છે; તેટલું જ નહિ પરંતુ તે વિભાગના લેખો પણ નિરંતર માસિક માટે લખી મોકલવાની કૃપા જણાવી છે તે ઉપકાર સહિત સ્વીકાર કરવામાં આવે છે અને આવતા માલુ માસથી તે “ વિદ્યાર્થી વિભાગ વાંચન ” પશુ માસિકમાં જયાં સુધી તે માટે લેખા મળ્યા જશે ત્યાં સુધી નિરંતર સ્થાન આપવામાં આવશે. આ વિષય અને “ સ્ત્રી વિભાગ વાંચન ” માટે અન્ય લેખક મહાશયાને લેખા માકલવા આમત્રણું કરીએ છીએ.
સુંદર ફોટાઓ. ( છબીયા.) કલકત્તાવાળા નથમલ ચાંડલીયા ફોટોગ્રાફરે હાલમાં એવા વિવિધ રંગાથી તૈયાર કરાવેલ સુંદર ફાટા મનોહર અને આકર્ષક બહાર પાડયા છે, કે જે જોતાંજ ખરેખર ભક્તિ રસ ઉભરાઈ ગયા સિવાય રહેતા નથી. - નામ, સાઇઝ..
કીંમત. ૧ શ્રી કેસરિયાજી મહારાજ ૧પ૪૨૦
૦-૮-0 ૨ શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સાળસ્વપના. ,, અર્થ સહિત.
૦-૮-૦ ૩ મધુબિ. 55 સમજણસહિત.
૦-૬-૦. ૪ બુલ્લેશ્યા.
0-૬-૦ | ૫ શ્રી જીનદત્તસૂરિજી (દાદાસાહેબ ) ,,
૦-૬-૦ ૬ શ્રી પાવાપુરીનુ. જલમંદિર. ૧૯૪૧૨ ,,
૦-૪- ૭ ૧ શ્રી મહાવિરસ્વામી. (૧૫-૨૦ પુનાવાલાના પ્રકટ થયેલ ૦ ૨ શ્રી ગૌતમસ્વામી મહારાજ )
| ૦-૧૦-૦ સમેત શિખરતીથી ચિત્રાવલી-કે જેમાં પવિત્રતીર્થ શ્રી સમેતશિખર ઉપરના તમામ દહેરાઓ, ધર્મશાળાઓ, પાદુકાઓ, વિગેરેના મળી. સુંદર આટ પેપર ઉપર છાપેલ લગભગ સાઠ ફાટાઓ, મુખ્ય શિલાલેખા વિગેરેથી પાકા સોનેરી બાઈડીંગથી બુક અલંકૃત કરેલ છે, ઘેરબેઠા દર્શનનો લાભ મળી શકે છે. ફિટાએ ઘણાં જ સુંદર અને દેવાલય પાદુકા-નાળા જળાશા વગેરેની સમજણ સાથે ફાટાએ આપેલ છે. ઘરના શણગારરૂપ, પ્રાત:કાળમાં દર્શન કરવા લાયક અને લાઈબ્રેરીની ગારવરૂપ છે. કીં. રૂ. ૨-૮-૦ છે. મગાવનારે નીચેના સરનામે લખવુ.
શ્રી જૈન આમાનદ સભા-ભાવનગર,

Page #3

MOOOOOOOOOOoccocc000
RoconomcOOOOEM श्रीcowwwwer
આમાન પ્રકાશ. torroreoneoreontoreowomeoneoreoromeoneoneoneareereoneoneoreoneoreoneoreor
॥ बंदे वीरम् ॥ तेषां पारमेश्वरमतवर्तिनां जन्तूनां नास्त्येव शोको न विद्यते दैन्यं प्रलीनमौत्सुक्यं व्यपगतो रतिविकारः जुगुप्सनीया जुगुप्सा असम्भवी चित्तोद्वेगः अतिदूरवर्तिनी तृष्णा समूलकाषंकषितः सन्त्रासः किन्तर्हि तेषां मनसि वर्तते धीरता कृतास्पदा गम्भीरता अतिप्रबलमौदार्य निरतिशयोऽवष्टंभः ।
उपमिति भवप्रपंचा कथा. ဝဝဝဝဝဝဝ$၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀ पुस्तक २६ मुं. } धीर संवत् २४५५. पोष, आत्म संवत् ३३. १ अंक ६ छो.
NOOOOOOOOOONIOENIOROSCOOK
-
" जीन महिमा."
५६. ભજ મનરે, જીન નામ સુખકારી
.... .... म भनरे. તપ જપ સાધન, કંઈ નહી લાગે,
ખર્ચ નહી દમડી. ભજ મનરે. સુખ સંપત્તિ સહેજે મળતાં,
विपत्ति तय 2जी. ४ मनरे. આત્મોલ્લાસે, મન વાંચ્છિત પામે,
આત્મ કલ્યાણ કરી. ભજ મનરે.

Page #4

૧૪૦.
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
परभवनु भाथु.
(પદ) પાંચ ગાઉને પાધર જાતાં, સુખડી સાથે રાખે રે, ડગ ભરે નહિદ્વાર બહાર તું, સુંદર સાધન પાખે રે. ૧ પાંચ
સ્થાયી નથી રહેવાનું કેને, અસાર આ સંસારે રે, પરલોકે જાવાનું નિશે, વહેલું તાહરે રે. ૨ પાંચઅગમ્ય અંતર એ ભૂમિનું, વસમી વાટ અજાણી રે; તૈયારી તતખેવ કરી લે, ભાથાતણ મન માની રે. ૩ પાંચ૦ સાધન સુખશાતાનાં વિધવિધ, સામગ્રી સુખદાઈ રે, પ્રાપ્ત થતાં પરલકે મળશે, મંગળ માળ વધાઈ રે. ૪ પાંચ૦ ઠામ ઠામ ડગલે ને પગલે, વાટે ને વળી ઘાટે રે; નચિંત થઈ પરલોકે રહેશે, જે ભાથું તુજ ગાંઠે રે. ૫ પાંચભાથું સુકૃત પુણ્ય સુખડી, વિવિધ નામ જગ કહાવે રે, જંગલમાં મંગળ નીપજાવે, વિષ અમૃત પલટાવે રે. ૬ પાંચદીએ દાન, શીળ પાળો પ્રીતે, તપ કરો નિર્મળ થાવા રે. અનિત્ય ભાવના અહનિશ ભાવો, પરભવ ભાથું પાવા રે. ૭ પાંચ
વેજલપુર-ભરૂચ } શાહ છગનલાલ નહાનચંદ નાણાવટી.
...........
કેળવણી શું કહે છે?
કેળવણી કહે છે. “હું વિજ્ઞાનની સખી નથી, કળાની પ્રતિહારી નથી, સત્તાની દાસી નથી, કાયદાની કિંકરી નથી, અથ શાસ્ત્રીની બાંદી નથી. હું તો ધર્મનું પુનરાગમન છું. મનુષ્યના હદય, બુદ્ધિ તેમજ તમામ ઇન્દ્રિયની સ્વામિની છું. માનસ શાસ્ત્રી અને સમાજ શાસ્ત્રી એ બે મારા પગ છે, કળા અને હુન્નર મારા હાથ છે, વિજ્ઞાન મારૂં મસ્તિષ્ક (મસ્તક) છે, ધર્મ મારૂં હૃદય છે. ઈતિહાસ મારા કાન છે, સ્વાતંત્ર્ય માટે શ્વાસ છે, ઉત્સાહ અને ઉદ્યોગ મારાં ફેફસાં છે, ધીરજ મારૂં વ્રત છે, આથી હું જગદંબા છું. જગદ્ધાત્રી છું. મારી ઉપાસના કરનાર બીજા કશાનો ઓશીયાળો નહિ રહે અને એની સર્વ કામનાઓ મારી મારફતે પ્રાપ્ત થઈ શકે એમ છે.' કુમાર
૬. બા. કાલેલકર

Page #5

ખરું સુખ શેમાં રહેલું છે ?
૧૪૧
છે ખરું સુખ શેમાં રહેલું છે ? હું
2. LANARINDARIETARINDA ADADDELEN
નિયામાં દરેક જીવ સુખી થવા ઈચ્છે છે, સુખ સૌને ગમે છે, દુઃખ કઈને ગમતું નથી, અને સુખી થવા માટે રાત્રિ અને દિવસ ગદ્ધાવૈતરું કર્યા કરે છે અને સુખને માટે સમુ.
દ્રમાં શીર સાટે રહે છે, સુખને માટે ખામાં ઉતરે છે, સુખને માટે બીજાની ગુલામગીરી કરે છે, સુખને માટે જ્યાં ત્યાં ભમે છે અથવા ભટકયા કરે છે, સુખને માટે નદીમાં રહે છે, સુખને માટે વ્યભીચાર કર્મ કરે છે અને સુખના માટે બેઠા બેઠા હાલતાં ચાલતાં અનેક પ્રકારનાં સંકલપ વિકલ્પ કરે છે, સુખના માટે રાજાની ગુલામગીરી કરે છે, સુખના માટે ટાઢમાં અને તાપમાં પણ કામ કરે છે અરે સુખના માટે પગે પણ પડે છે અને સુખના માટે ગમે તેના વખાણ કરે છે, સુખના માટે વિશ્વાસઘાત–ચેરી–વિગેરે કરે છે, સુખને માટે શરીરને તોડી નાંખે છે. ઘડી નિરાંતે થાક પણ લેતા નથી, જરા શાન્તિથી ભેજન પણ કરતા નથી, પણ તમે જરા મનમાં વિચાર તે કરે કે સુખ ક્યાં છે? અને સુખ કઈ વસ્તુમાં છે? સુખ જડ વસ્તુમાં છે કે ચેતન્યમાં છે તેનો વિચાર કરે! જે જડ વસ્તુમાં સુખ હોય તે આજે જે ગાડી, લાડી કે બંગલા હોય તે કાલે ન જાણે જાનકીનાથ “પ્રભાતે કિ ભવિષ્યતિ ” તેમ બદલાઈ જતાં વિલંબ લાગતો નથી, અને સ્થિતિ બદલાતાં-માન-મોટાઈ-ભરત વિગેરે બદલાઈ–સંજોગે અનુકૂળ હોય તેજ પ્રતિકૂળ થાય છે. માટે મેટાઈનું, પૈસાનું, સ્ત્રીનું, પુત્રનું, અને નાના પ્રકારનાં પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયેનું સુખ છે તે કાયમનું સુખ નથી. તે કઈ જાણતું નથી કે આ સુખ કેવું છે? કાંતે આપણને મુકી તે સુખ ચાલ્યું જશે અથવા તે સુખને આપણે મુકી ચાલ્યા જશું, તેથી કરીને તેવા સુખમાં મેહ શા માટે રાખવું જોઈએ ? અને કેટલાક મોટાઈમાં સુખ માની બેઠા છે એટલે સહેજ કામ માટે પણ માણસ વિના ન ચાલેગુરૂદર્શન–અથવા પ્રભુ દર્શન આદિમાટે એકાદ ગાઉ ચાલવું થયું તે પણ ગાડી જોઈએ. ફરવા સિવાય ચાલે નહી. મેજ શેખના સાધનો જોઈએ. પણ આ બધી ટેવે વખત ફરી જતાં એટલી બધી વિકટ થઈ પડશે કે તે વખતે મનુષ્યને બહાર નીકળવું પણ શેક ઉત્પન્ન કરનારૂં નીવડે છે; પણ જે સરલ અને સાદી જીંદગી ગુજારતા હોઈએ, તે ગમે તેવી સ્થિતિ બદલાતાં મનને કેઈ ઉદ્વેગ

Page #6

૧૪૨
-
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
થવાનું કારણ થતું નથી અને ચઢતી પડતીના ફેરફારે મનમાં કાંઈ પણ લાગે નહી અને ઉપરાંત લોકો હાંસી પણ કરે નહી. આ વાત લક્ષમાં રાખનાર સાદી જીદગી એજ સુખી જીંદગી છે એમ અનુભવી શકશે.
હવે સાચું સુખ શોધે અને તે સાચુ સુખ કેવું હોય કે આવેલું પાછું જાય નહી. અને તે સુખમાં સદાય આનંદજ હોય, સદાય શાન્તિજ હોય, તેમાં દુઃખનું લેશ માત્ર પણ નામ જ ન હોય, તેવું સુખ છે, તે સાચું સુખ તો આત્મામાં રહ્યું છે. માટે બ્રાન્તિને ત્યાગ કરી આત્મામાં સુખ શોધો અને આત્મામાં સુખ છે એમ શ્રદ્ધા રાખો ને તમે જડમાં ઇષ્ટપણાની બુદ્ધિ રાખી બેઠા છો તેને ત્યાગ કરો. આત્માનું ધન આત્મામાં છે માટે અંતરમાં શોધો.
હું સર્વ કરવાને સમર્થ છું એ પ્રકારની આત્મશ્રદ્ધાને સંપૂર્ણ જાગ્રત રાખી ખંતથી ઉદ્યમવંત રહેનારાજ કલ્યાણ કરી શકશે. 0 પુન્ય અને પાપ, શુભ અને અશુભ, સત્ય અને અસત્ય એ બધું ઉદ્યમનું જ ફળ છે. ઉદ્યમથી સર્વ કાર્યો સિદ્ધ થાય છે. તીર્થકરપણું અને અંતે મેક્ષપણું પણું ઉદ્યમથી જ પ્રાપ્ત થાય છે–તેથી કરીને આપણે પણ શુભ ઉદ્યોગ સતસ્કરે જોઈએ. તેથી કરીને ધારેલે સ્થાને જલદી આવીશું.
જેમ નાના બાળક શરૂઆતમાં એક એક શીખતાં છ માસ કાઢે છે અને તેજ બાળક થોડા સમયમાં એક બારીસ્ટરની પદવી મેળવે છે. જુઓ એ શકિત કયાંથી નીકળી ?
શું એકડો ભણતી વખતે તમોએ તેમ ધાર્યું હોય છે? નહી જ. ત્યારે કહેવુંજ પડશે કે આત્મામાં આત્મ શકિત અનંત છે, પણ પ્રગટ કરવા જેણે સતત્ ઉદ્યોગ કર્યો છે તેનેજ ઉદ્યોગ સફળ થયે છે, ત્યારે હવે પ્રથમ જેમ બને તેમ સવારના પહોરમાં વહેલાં ઉઠવું. અને ઉઠતાની જોડે જ એટલે આંખ ઉઘડે કે તરત પ્રભુનો જપ કરવા મંડી પડવું એટલે પ્રભુનું સમરણ કરવા મંડી જવું; તે એટલે સુધી કે તેમાં બીજે વિચાર આવી શકે નહી એટલે બીજા કોઈપણ વિચારને આવવા નહીં દેવા. પ્રભુના જપમાં મનને રેકી દેવું કારણ તે વખતે શાન્તિ સારી હોય છે. જેમ શાન્તિ સારી અને કોલાહલે એ છો તેમ બહુ આનંદ આવે છે. જેમ કેરૂં વાસણ હોય અને તેમાં જે વસ્તુ નાંખીએ તે વસ્તુની ગંધ રહી જાય છે તેવી જ રીતે આપણે સવારમાં ઉઠી ત્યારે કેરા વાસણ જેવું હૃદય હોય છે અને તે જ વખતે પ્રભુનું સ્મરણ કરીએ એટલે હૃદયને વિષે પ્રભુસ્મરણની વાસ રહી જાય છે.
હવે આપણું મનની અંદર ખરાબ વાસના અને ખરાબ ઈચ્છાઓ રહેલી છે, અને ખરાબ વિચારો પણ ભરેલા છે, તે પ્રભુ મરણથી બધી ખરાબ વાસના ખરાબ ઈચ્છા–ખરાબ વિચાર ચાલ્યા જાય છે.

Page #7

ખરું સુખ શેમાં રહેલું છે?
૧૪૩ જેમ એક મોટી નદી હોય તેમાં ઉન્ડાળાના દિવસમાં પાણી સુકાઈ જવાથી કોઈ કોઈ ઠેકાણે પાણીના ઘરા પડયા રહે છે એટલે જ્યાં નદીમાં મોટો ખાડો હોય તેમાં પાણી ભરાઈ રહે છે અને તે પાણી ઘણા દિવસ થાય ત્યારે દુર્ગધ મારે છે. તે પાણી કયારે સારું થાય કે જ્યારે ઉપરથી સભર પાછું આવે તે તે ગંદા પાણીને કાઢી તેજ ઠેકાણે સારૂં પાણી ભરાય છે, તેવી જ રીતે આપણું મનની અંદર રહેલી ખરાબ વાસના-ખરાબ ઈચ્છાઓ અને ખરાબ વિચારો રહેલા હોય છે તે પ્રભુ મરણ રૂપી પાણું જેસભેર પડે એટલે ખરાબ વાસનાને અને ખરાબ ઈચ્છાને અને ખરાબ વિચારને જવું જ પડશે.
આમ થવાથી સારા સારા વિચારો આવી ભરાશે માટે પ્રથમ પ્રભુના જાપથી એટલે ફાયદો કે ખરાબ અને હલકા વિચાર ચાલ્યા જઈ સદ્ વિચાર આવે છે.
જે જાતને વિચાર તેજ જાતને કર્મ બંધ થાય છે. માટે કોઈપણ જાતના વિચાર ન આવે તે કારણથી એકદમ પ્રભુ સ્મરણ કરવું.
કુંભારના ચાકની માફક કુંભારને ચાક કુંભાર એક જડપથી ફેરવી પછી મુકી દે છે તે પણ તે ચાક ફયો કરે છે, તેવી જ રીતે આપણે પણ એક કલાક અથવા બે કલાક જડપથી પ્રભુ નામ લે તો આખો દિવસ પરમાત્માનું સ્મરણ તેની મેળે થયા કરશે, અને રાત્રીએ ઉંઘમાં પણ તેજ સ્મરણ થયા કરશે.
કેઈ કહેશે કે અમને વખત મળતું નથી. તે તદન ખોટી વાત છે. વખત પુરતો મળે છે માટે ખરૂં સુખ પ્રાપ્ત કરવું હોય તે વખત બચાવ અને તેમ કરી પ્રભુ સ્મરણમાં એકતાર બની જાઓ.
બીજુ મનુષ્યોએ પ્રથમ આવતાં કર્મ અટકાવવા જોઈએ અને લાગેલાં કર્મ તેડવાનો પ્રયત્ન કરે એટલે સહેલાઈથી કર્મ તૂટી જશે.
હવે મનુષ્યને અઢાર પ્રકારે કર્મ બંધાય છે અને તેથી જે મનુષ્ય અઢાર પાપથી બીત રહે અને અઢાર પાપમાંથી એકે પાપ લાગવા ન દે, એટલે અઢાર પાપથી બચે અથવા અઢાર પાપને રેકી કર્મ તેડવાનો પ્રયત્ન કરે તો તેનું કામ જલદી સિદ્ધ થાય અને તે અભ્યાસથી થઈ શકશે અને પછી વ્રત-જપ-તપથી કર્મને કાપી નાંખી મોક્ષ સુખને મેળવી શકશે
બીજું શું કરવું–દિશા બદલાવવી. હું જે કાર્ય કરૂ છું તે કાર્ય મારા કર્મો નાશ કરવા કરૂ છું તેવો, ઉદેશ હોવો જોઈએ અથવા તેવું ધ્યેય હોવું જોઈએ.
ઉંઘવું તે શા માટે? શરીર બગડી જશે. શરીર બગડી જશે તે કર્મને નાશ કેવી રીતે કરી શકીશ માટે તે શરીર અત્યારે થાકી ગયું છે માટે થોડોક આરામ

Page #8

૪
શ્રી આત્માત પ્રકાશ
આપુ, ખાવુ' તે શા માટે શરીર ટકી શકે એટલે શરીર પાસેથી કામ સારી રીતે લેવાય માટે ભાડું આપ્યા વિના ચાલશે નહી. આપણે શરીર નથી પણ શરીરમાં રહેવા વાળા છીએ. શરીર તેા એક ભાડુતી ઘર છે અને તેમાં રહી ભાડું આપવું અને શરીર પાસેથી કામ લેવું; તે કયું કામ-કર્મ ખપાવવાનુ` તેવું ધ્યેય રાખવું.
ખાવુ` શા માટે જીવવા માટે—જીવવુ શામાટે ધર્માં ધ્યાન કરવા માટે. આપણી પાસે ત્રણ શકિત છે. મન-વચન-કાયા તે કિતના સારા ઉપયાગ કરીયે તા તે શકિત આપણુને સારે રસ્તે ચડાવે છે એટલે મેાક્ષના સુખને અપાવે છે અને અને ખરાબ રસ્તે વાપરીયે તેા આપણી શિકત આપણેાજ નાશ કરે છે એટલે નરકને વિષે ઘસડી જાયછે, નાના પ્રકારના પાંચ ઇંદ્રિયના વિષય સુખથી અને વિષય સુખની વારવાર ઇચ્છા કરવાથી આપણું મન મેલું થાય છે અને તેથી વારંવાર ચેારાસીના ફેરામાં રખડીયે છીએ, તેથી કરી સાચુ સુખ મેળવી શકાતું નથી અને મન પણ ઉજળું થતુ નથી માટે અંતમુ ખ દૃષ્ટિ રાખી, તમા પાતાના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં રમશે તે ગાઢ નિદ્રાની પેઠે આ દેખાતી જંજાળ તેમજ દેહાધ્યાસ ભુલાશે. એક મુનિ મહારાજ
====== =====>
જૈન સાહિત્યના બોધદાયક પ્રસંગો.
||||||==> =>>>>> =>
સા હિત્યની સુવાસ વિના પ્રજાનું જીવતર વ્યર્થ છે. તેજસ્વી પ્રજાના ઘડતરના મુખ્ય આધાર તેના સાહિત્ય ઉપર અવલંબે છે. જેટલા શું સાહિત્યની પ્રેરણા-ઝમક અને જીવંતતા ઉચ્ચ હાય છેતેટલે શે તેની છાપ અનુકરણ કરનાર વર્ગ પર સચાટ એસે છે. વિશ્વના વિવિધ—વણી સાહિત્યમાં જૈન સાહિત્યનું સ્થાન અનેરૂ છે. તેમાં ગણનાતીત પ્રેરક તત્વા ભરેલા છે; છતાં તેને દેશકાળાનુસારે કિવા વર્તમાન પરિસ્થિતિને અનુરૂપ કરતાં આવડવા જોઇએ. તે વિના એની અસર લૂણુ વિનાના @ાજન સમી નિરસ રહેવાની. ભરતચક્રીના મુગટનું ચિત્ર જોઇ વીસમી સદીના માનવી કેટલેાય એધ મેળવી શકે ? પણ તેવા મુગટ તૈયાર કરાવી વેંતિયા માથાપર ધારણ કરવા જાય તે તે મૂર્ખ'માં જ ખપે, આટલી નાનકડી પ્રસ્તાવના પછી કાર્યોરંભ કરતાં એટલી ચાખવટ કરી દેવી ઘટે કે શ્રી વીરના શાસનમાંની જૈન સમાજને

Page #9

જૈન સાહિત્યના બોધદાયક પ્રસંગે.
૧૪૫ પ્રગતિ કરવાનું મુખ્ય સ્થાન તે એ સમયમાં અને ત્યારપછી થયેલા ઉદાહરણેમાંથી જ જડે, છતાં પ્રથમ જીનનું શાસન કેટલીક રીતે ચરમના સહ સરખાઈવાળું હોવાથી એના ચિત્રો પણ અવશ્ય વિચારણીય છે, જ્યારે મધ્યકાલીન બાવીશ જીનને યુગ પ્રખર પ્રજ્ઞા ને અમાપ સરળતા યુકત હોઈ ઘણેખરે ભાગે, આપણું હાલના જીવનની ક્ષિતિજથી ઘણે દૂર નિકળી ગયો હોવાથી, બંધબેસ્તો કરવા જતાં આપણી શકિતનું તળીયું જ આવી રહે, એથી એમાં અવગાહન ન કરતાં માત્ર વિહંગાવલોકન જ શોભે. અસ્તુ. યુગલીક કાળ–
સાથે જન્મતા યુગલે યોગ્ય વયે દંપતીને વ્યવહાર શરૂ કરતા એ યુગલિક કાળ હતે. અકાળ મૃત્યુને પહેલે બનાવ શ્રી નાભિકુળકરના સમયે બન્યું. નર યુગલીકને ઘાત થયો એ સાથે જ નારી યુગલિકના ભાવિ જીવનનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો. નારી યુગલીકનું નામ સુનંદા એના જીવનને તોડ નાભિકુળકરે શ્રી ત્રાષભ સાથેના લગ્ન કરી કહાડ. ત્યારથી જ યુગલીક પ્રથાને લેપ થયે, નવીના બી રોપાયા અને પછી માડીજાયા પુત્ર પુત્રીનો વ્યવહાર દંપતી તરીકે કરવામાં સંકેચને અનુચિતતા મનાવા લાગી. આટલા સાદા પ્રસંગમાંથી, સામાન્ય સાર તે એજ કહાડી શકાય કે સમયના બદલાવા સાથે રિવાજમાં પણ ફેરફાર કરવા ઘટે અગર થવાના. છતાં એથી ઉલટું જેઓ એમાં વિધવા વિવાહની ગંધ જુવે છે અથવા તો ખુદ પ્રભુએ પણ વિધવા વિવાહ કર્યા હતા એવું સાબીત કરવા તૈયાર થાય છે તે કેટલા અંધારામાં અથડાય છે. વળી એ પરથી ભાઈ બહેનના લગ્નને ઉચિત ઠરાવવા જનારા કેવી ભીંત ભૂલે છે તે પણ સમજાય તેવું છે. એવી દલીલ કરનારના કાર્ય ઉપરથી જ શાસ્ત્ર પણ શસ્ત્રરૂપ થઈ પડે છે એમ કહેવત શરૂ થઈ હશે. એમ કરવામાં બુદ્ધિની કિંમત નથી પણ લીલામ છે.
(૨). માતાનું હૃદય –
શ્રી ઋષભદેવે રાજ્ય મહાલયના સુખ ત્યાગી પ્રવજ્યા સ્વીકારી, ત્યાગી જીવનના કષ્ટો સહવા માંડયા. પ્રથમ શરૂઆત અને એકાદને માટે સાવ નવાઈ ભરેલી એટલે દુઃખ સહનની વિશેષતા વધુ પુત્રવત્સલ મરૂદેવાથી એ શે સહ્યું જાય! રોઈ રોઈ આંખડી રાતી કરે, અને એમ કરતાં નેત્રે પાળ બંધાયા. દુનિયા જેને
સ્નેહ' કહે છે અને જ્ઞાની પુરૂષની નામાવળીમાં જેને “મેહ” અર્થાત્ “કમરાજ' તરીકે ખ્યાતિ મળી છે એ એનું કારણ પૂર્ણ જ્ઞાનદશા વિનાની એ સ્થિતિ ! છતાં એ વાતને ફેરવી તોળીને એમ કહેવું કે “દીક્ષા વખતે મરૂદેવી માતા જેવાએ પણ કલ્પાંત કર્યું હતું. હાયવોય દાખવી હતી, છતાં પ્રભુએ તેની જરા પણ દરકાર ન

Page #10

૧૪૬
શ્રી આત્માનંદુ પ્રકાશ
મ
0000000000
ત્રણ પ્રકારના આત્માઓની સમજ.
>oooooooo¤¤¤¤¤000000
એકજ આત્માના ત્રણ પ્રકાર, મહિરાત્મા, અંતરઆત્મા અને પરમાત્મા
પૂજ્ય શ્રીમદ્ કપૂરવિજયજી મહારાજના એક લેખ ને સમજવાની મીજી રીત.
હિરાત્મા અને પરામાત્માના પ્રદેશેાના ઘેાડા નામ નીચે પ્રમાણે પાડીએ ( ૧ ) સ્થૂલ દેહ, ( ૨ ) પ્રાણ, ( ૩ ) મન, ( ૪ ) ચિત્ત, ( ૫ ) બુદ્ધિ.
પરમાત્મા અનંતજ્ઞાન-દન-આનંદ અને શિતસ`પન્ન પૂર્ણ પવિત્ર સકળ કર્યું-ઉપાધિ રહિત છે. અંતરઆત્મા અથવા વિવેકઆત્મા, અહિરાત્મા અને પરમાત્માને જોડનાર દેરી છે. હિરાત્મા ઉપર ગણાવેલા પ્રદેશેમાં પેાતાને ખાટા ઉપયાગ કરીને કષાય બાંધીને કમાં લપેટાય છે. તેને વારંવાર, અંતરઆત્માની મારફતે કષાય નહિ કરવાને પરમાત્મા સમજાવે છે. જેવી રીતે એક કુલીનનેા પુત્ર કાઇનુ ખુન કરવાને લલચાય છે તેને અંદરથી કાઇ ના પાડતુ હાય છે. કાઇ તેને અંદરથી પાછુ ખેંચતુ હોય છે. આ અંતરઆત્મા છે તેને Psychic being કહેવામાં આવે છે. આ કુલીન પુત્રને શરૂઆતમાં અંતર આત્મા ખરાબ કામ કરવાને ના પાડયાં કરે છે, પર ંતુ લાંબે વખતે તે પાતાના કરી એ પરત્વે જરા માત્ર ધ્યાન પણ ન આપ્યું અને બેદરકાર બની ચાલી નીકળ્યા. ત્યાગી જીવન જીવવા જનારા માટે માતા પિતાના અવરેાધેા ઉદ્ભવે તે એવા જ ફેજ લાવી સ્વકાય કરવુ. ' આમ કથન કરવામાં કેટલી હ્રદે પ્રમાદ થાય છે એ સુજ્ઞને સમજાવવાપણું ન હોય. ત્રણ જ્ઞાન ધરનાર એવા તીર્થં પતિને માર્ગ નિરાળા છે એ વેળા દેવા આવી ઉત્સવ કરે છે. એ જોઇને જ સ્નેહીઓના દિલ ઠંડા થઈ ાય ત્યાં પછી શ’કાના વમળેા કેવા ! વિનયનુ અનુપમેય સ્વરૂપ વર્ણવનારા પ્રભુ પેાતે વિનયી જીવન જીવે છે. મરૂદેવા માતાને દિક્ષા લીધાનુ દુ:ખ નહેાતુ પણ કામળાંગી ઋષભ એ ઉપસર્ગોની શ્રેણી કેવી રીતે વેઠશે એ દુ:ખ હતું. એમાં ત્યાગ પ્રત્યે અણગમા નથી પણ પુત્રપ્રેમની પરાકાષ્ટા છે.
.
લે॰ મેાહનલાલ ડી. ચેાસી,

Page #11

૧૪૭
ત્રણ પ્રકારના આત્માઓની સમજ. અંતરઆત્માના સાદને ના પાડવાને એટલે ધેા ટેવાઇ જાય છે કે પછી તેના સાદ બુઠ્ઠા થઇ જાય છે; અંધ પણ થઇ જાય છે. જે ખાખત આપણે મહાન ખુનીઆમાં જોઇએ છીએ. આવા આત્મા પરમાત્મા પાસેથી એટલાં બધાં છુટાં પડી જાય છે કે તેના અંત દેખાતા નથી. સાથી પહેલાં તેમને પેાતાના અંતરઆત્માના સાદ ( Goading ) ઉઘાડવા પડે છે. પછી આગળ વધતાં વધતાં પરમાત્માની આંખી થવા માંડે છે. ખાટકીમાં જોયુ' તેવું જ આપણામાં પણું અને છે. કેટલાક પાપ આપણે એવા અને એવી રીતે સેવીએ છીએ કે તે પાપ છે તે પણ ભૂલી જઇએ છીએ અને તેને આપણી ફરજ માની બેસીએ છીએ. અને તે પાપમાં એટલાં બધાં લપેટાઈ જઈએ છીએ કે તે ખમતાના અ ંતરઆત્માને સાદ આપણે માટે બુઠ્ઠા થઇ જાય છે. તી કર ભગવાનની પ્રતિમાની પૂજા માટે દીગ ખર શ્વેતાંઅર નામના એ ભાઇની લડાઇ ને તે માટે થતાં લેશે, સ્થાનકવાસી ને દેરાવાસીની લડાઇ, ચેાથ અને પાંચમના સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ માટે અદેખાઇ, દ્વેષ અને લડાઇ. ચેાથને દિવસે માર મહીનાના પાપ આલેાવી, પાંચમને દિવસે કે જ્યારે આપણા પૂર્વ વિડલે સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કરતા હતા તે દિવસે અને તેજ વખતે કરવામાં આવતા જમણવારની ખામતના વિચાર કરવાને .પણ આપણે! મહિરાત્મા ના પાડે છે. આ પ્રમાણે હજારા પ્રવૃત્તિએ છે કે જેણે આપણા શુદ્ધધર્મને ઢાંકી દીધા છે. વરસી તપ, ઉપધાન વિગેરે કરી રહ્યાં પછી માળ પહેરવાને દિવસે કે પારણાને દિવસે આત્માને તદ્ન પરમાત્મા તરફ વાળેલે રાખવાને બદલે, ખાદ્યવસ્તુ-માયા તરફ એટલે ખધેા વળતા દેખવામાં આવે છે કે અંતરઆત્મા તે વખતે કાંઇપણુ સહાય કરી શકતા નથી. આપણા દેાષા, ત્રુટીએ તરફ અંતરદષ્ટિ કરવાથી આ બાબતનું ભાન થાય છે.
સ્થૂલ દેહને વશ થયેલા બહિરાત્મા શરીરને પેાતાનું અંતિમ તત્વ માની બેસે છે. પેાતે જ પરમાત્મા, સર્વ શક્તિમાન છે તે ભૂલી જાય છે અને શરીરના નિયમાને અને કાર્યોને પેાતે વશ છે. એવું માને છે. પેાતે શરીરના કરતાં ઘણું વધારે બળવાન છે તે સત્ય વિસરી જાય છે, તેથી શરીરના નિયમેાની સત્તા મારે નહિ સ્વીકારવી જોઇએ તે વાત ભૂલી જાય છે. રાજા પોતે પેાતાના સેવકને ગુલામ મને છે, એ બધી અધોગતિમાંથી છુટવાના ઉપાય એજ છે કે આપણે આપણા મૂળ સ્વરૂપનું પરમાત્માનું હું મેશા સતત્ ધ્યાન કરવુ અને તેને યાગ સાધવા. શરીર ઉપર સંપૂર્ણ કાપ્યુ તે સ્થૂલ પ્રાણના ઉપર સંયમ મેળવવાથી જ મળી શકે છે. શરીરમાં જીવન ધારણ કરવા ઉપરાંત શરીર ઉપર આસકિત પણ હાય છે. શરીર આપણું પેાતાનું સત્ય સ્વરૂપ નથી પણ ફ્કત એક કરણુ છે-કપડું છે એવા અનુ ભવ થવાથી એ આકિત જતી રહે છે. વાસના પ્રધાન મનુષ્યેામાં શારીરિક મૃત્યુ માટે જે અણુગમાની વૃત્તિ હોય છે તે પરમાત્મસ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરેલામાં નિર્મળ થઇને નાશ પામી જાય છે.

Page #12

૧૪૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રાણ શકિતની બહાર આવી રહેલા પદાથોને પ્રાપ્ત કરવા માટે અને પ્રાપ્ત કરી તેમને પોતાનામાં ઘટાવવા માટે પ્રાણશકિત તલપાપડ થઇ રહે છે. પ્રાણુ શકિતના ધર્મો આપણું મનમાં કર્મનું, કામનાઓનું, રાગદ્વેષનું અને સુખદુ:ખનું સ્વરૂપ પકડે છે, તેને બદલે પ્રાણશકિતનું ખરું કાર્ય તે આપણુમાં રહેલી દિવ્ય શક્તિની આજ્ઞા ઉઠાવી તે પ્રમાણે વર્તન કરવું એજ છે, જરાપણુ ઈચ્છા ઉત્પન્ન થવા દેવી જોઈએ નહિં.
ઇંદ્રિયન સંસ્કાર સ્વીકારનાર મનનો મૂળ ધર્મ એ છે કે તેણે પોતે જીવનના સર્વ બ્રાહ્ય સ્પર્શી પ્રત્યે નિષ્કિય બનીને તે સંસકારોને તથા તેમનામાં રહેલા ૨સ ને આનંદના તત્વને પોતાનાથી ઉચ્ચ કરણેને પ્રાપ્ત કરાવવાં, આપણું મન અસ્તિત્વને સાહજીક આનંદ પ્રાપ્ત કરવાનું સાધન મટી જઈને સુખ દુઃખાદિ અનુભવે લેવાનું સાધન થઈ ૨હે છે.
જે પ્રમાણે મનનું તે પ્રમાણે લાગણીઓ ઉત્પન્ન કરનાર ચિત્તનું પણ થાય છે. ચિત્ત ઈન્દ્રિયેના સંસ્કારો પ્રત્યે આવેશે તથા લાગણીઓનું પ્રતિકાર્ય કરનાર ક્ષેત્ર જ થઈ રહેલું છે. પરિણામે તેમાં હર્ષ, શોક, રાગદ્વેષ, ક્રોધ, ભય, ઉપકાર, વૈર વિગેરે વિશ્વમાં ચાલી રહેલી આવેશ અને લાગણીઓની લીલા ઉત્પન્ન થાય છે, આવી ગુંચવણને–આવી જાળને આપણે આપણે બહિરાત્મા કહીએ છીએ. પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તે આપણે આત્મા તેના ખરેખરા સ્વરૂપમાં તે શુદ્ધ પ્રેમ, આનંદ અને સર્વ પ્રાણુમાં રહેલા પ્રભુ સાથે એકતા કરવાનું એક ઉપયોગી સાધન છે. એ સૂફમપિંડ હમણું તે આપણા કામનામય દેહતળે ઢંકાઈ ગયા છે અને તેને જ આપણે આમ તરીકે માની બેસીએ છીએ, આપણું ચિત્તમાં અથવા લાગણીઓ અને આવેશે ઉત્પન્ન કરનાર શક્તિમાં, આપણું પરમાત્માનું શુદ્ધ પ્રતિબિંબ ન પડતાં તેને બદલે કામનામય મનમાં ફસાયેલા બહિરાત્માનું જ પ્રતિબિંબ પડે છે.
અશુદ્ધ બુદ્ધિબળમાં ફસાયેલા બહિરાત્માનું કામ જે અજ્ઞાનમાં કામ કરતી બુદ્ધિમાં ફસાએલો બહિરાત્મા પ્રાણશક્તિનાં બંધનોમાં જકડાયેલે હોવાથી તથા લાગણીઓના આવેશે અને વેગોને આધીન હોવાથી પોતાના પક્ષપાતી વલણો, પસંદગીઓ, જડતા અને વેગોથી સંકુચિત હોય છે. વિચારશક્તિમાં પક્ષપાત, પસંદગી, જડતા વિગેરે ઉપન્ન થાય છે, તેનું કારણ પણ બહિરામાં કામનામય મનને આધીન હોય છે તે છે. વિચારશક્તિમાં તે પ્રાણશક્તિ ઉપર ગણાવ્યા તેવા સ્વરૂપ ધારણ કરે છે.
બુદ્ધિ, મન, ચિત્ત, પ્રાણ અને સ્થલ દેહમાં અશુભ અને અશુદ્ધ પ્રવૃત્તિ કરતાં બહિરાત્માને બંધ કરી પરમાત્માને ઉપર ગણવેલા કરણમાં શુભ અને શુદ્ધ ક્રિયા કરવા દેવી તે મનુષ્ય જન્મની ખરી સફળતા છે.
દેશી નાનચંદ ઓધવજી.

Page #13

ગૃહપતિ અને તેનું જીવન અને કત વ્ય.
૧૪૮ FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
ગ્રહપતિ, તેનું જીવન અને કર્તવ્ય. કંFFFFFFFFFFFFFFFFFFFER
ગુરૂકુળા! બોડીંગો ! આશ્રમો અને વિદ્યાલય વગેરે જેવી બાળકોને કેળવણી આપતી કે મદદ કરતી સંસ્થાઓને માટે ગૃહપતિ કો હોવો જોઈએ ? તે જાણવા માટેનો આ લેખ છે જે તેવી સંસ્થાના સંચાલકોને ઉપયોગી છે.
(માસીક કમિટી. )
€ 2 3 હપાત એટલે બાળકોની રગેરગ અને નસેનસ જાણનાર હશી આર.
છે, હકીમ, ગૃહપતિ પાસે બાળકો પોતાના હૃદય ખોલતાં જરા પણ * સંકોચ કે શરમ ન જ રાખે.
ગૃહપતિ એટલે બાળકને સાચો મિત્ર, સાચે સલાહકારઃ ગૃહપતિ બાળકોને ઉદ્દભવતા વિવિધ પ્રશ્નોનું નિરાકરણ કરે જ.
ગૃહપતિની પાસે બાળકે પોતાની મુશ્કેલીઓ જણાવતાં સંકોચ ન જ પામે: ગૃહપતિ એટલે આનંદ મૂર્તિ:
ગૃહપતિ એટલે વાઘ તો નહિ જ...તેને દેખતાં બાળકે બકરાં જેવા બની આજ્ઞા ઉઠાવે તે બીલકુલ એગ્ય જ ગણાય. ગૃહપતિને દેખી બાળકો ત્રાસવાં ન જોઈએ કિંતુ તેનો હાસ્ય પૂર્ણ ચહેરે દેખતાંની સાથે જ બાળકમાં માતાને દેખતાં ઉદ્દભવતા પ્રેમ અને આનંદ ઉદ્દભવવાં જોઈએ. ગૃહપતિની આજ્ઞાને ભયથી નહિ, પરંતુ પ્રેમથી અમલ થે જોઈએ. ગૃહપતિનો સ્વભાવ ઠરેલ અને મળતાવડા જોઈએ.
ગૃહપતિ એટલે સ્વચ્છતા અને વ્યવસ્થાને આદર્શ નમુન –
ગૃહપતિથી પ્રમાદ નજ સેવાય: બેદરકારી પણ ન જ રખાય, તેણે સંપૂર્ણ સ્વચ્છ અને વ્યવસ્થિત રહેવું જોઈએ. જેથી બાળકે તેનું અનુકરણ કરી શકે.
ગૃહપતિ એટલે માનસશાસ્ત્રી–બાળ માનસશાસ્ત્રી:
ગૃહપતિએ બાળકોના વિવિધ સ્વભાવ અને ખાશીયતનું બારીકાઈથી પૃથક્કરણ કરવું અને અભ્યાસ કરો. ગૃહપતિ પિતાના સ્વભાવને લીધે બાળક ને નિરૂત્સાહી તે નજ કરે, બાળક અક્કલ હિન, અગર શક્તિ વિહિન છે તેવું પણ તેને નજ કહે અગર તેને તેમ માનવા પણ નજ દે:

Page #14

૧૫૦
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ
ગૃહપતિ એટલે આદર્શ બાળક: ગૃહપતિએ એક આદર્શ બાળક ખનીનેજ વિદ્યાથીએ સાથે રહેવુ ઘટે: પેાતાની દરેક પ્રવૃત્તિમાંથી બાળકને નવાનવા પાઠ શીખવે. ખાળકાની દરેક પ્રવૃત્તિમાં રસ લઇ શકે: તેમાં રસ ઉમેરી શકે, દેષ ટાળી શકે, બાળકાની પ્રવૃત્તિનું શાન્તિ પૂર્વક નિરીક્ષણ કરી શકે, અને તેને નવા માગ અતાવી શકે.
ગૃહપતિએ સવારથી સાંજ સુધી વિદ્યાથીઓની વચ્ચેજ રહીને પેાતાનુ કાર્ય કરવું જોઇએ. ગૃહપતિને માથે વિદ્યાથીઓની જવાબદારી સિવાય બીજે આજ નજ લાવા જોઇએ: ગૃહપતિના કાર્ય માં બીજા કોઈએ તેમની મરજી અને સંમતિ સિવાય આડે નજ આવવું જોઇએ, કારણ તેથી બાળકાપર ખેાટી
અસર પડે.
ગૃહપતિ બાળકીને નોંધ પેાથી રાખવા સૂચવે તેમાં બાળક આખા દિવસની પ્રવૃત્તિ પ્રગતિ, નવાનવા અનુભવા અને અવલેાકનાની નોંધ કરે, પેાતાની શંકાએ અને પ્રશ્નો ટાંકે........ગૃહપતિ સાંજે તેનું નિરાકરણ કરે: નવી સલાહ અને ચેાગ્ય સૂચના આપે; તેમાંથી તારવવા જેવા નિયમા, સ્ખલનાએ, અને તેના ઉપાયે તથા તેની સારી બાજુએને તારવી કાઢી ખાળ ભાષામાં સુંદર રીતે લખીને સંસ્થામાં ચાલતા હસ્ત લિખિત યા છપાતા માસિકમાં મૂકે; અન્ય ગૃહપતિ બાળક કે સંસ્થાઓને ઉપયાગી થઇ પડે તેમ લાગતું હોય તેા કાઇ જાહેર માસિકમાં મુકે.
ગૃહપતિ વિદ્યાથીઓની રમત ગમત વિગેરેમાં ભાગ લઇ તેમની સાથે સાંજે ફરવા જાય, નવી નવી વાતે અને પ્રશ્નોના ઉકેલ કરે, વિદ્યાથી એના ખાનપાન, રહે. ણી કરણી વિગેરેપર પૂર્ણ ધ્યાન રાખે, સ્વચ્છતાને વ્યવસ્થાના પાઠ પેાતાનાજ વ નથી શીખવે.
વિદ્યાથીએ જ્યારે વર્ગ માં રેકાયેલ હાય ત્યારે ગૃહપતિ સુંદર સુંદર પુસ્તકા વાંચે, સાયકેાલાજીનાં પુસ્તકે પણ વાંચે, ખાળ કેળવણીને લગતું સાહિત્ય પણ વાંચે, તેમાંથી બાળકાપયેાગી નાંધ કરે, સ્વયં સ્ફુરણ થાય તેા ખાળકાપયેાગી કાંઇક લખે. ખાળસ્વભાવનુ પૃથકકરણ કરે, તેમાંથી નિયમે તારવે, અલ્પ શકિત, અલ્પ બુદ્ધિ અને બીનઆવડતવાળા બાળકના વિકાસના માર્ગ શોધે તે સંબધી વિચારણા અને પદ્ધતિ સરની યેાજનાએ ઘડે.
માંદા વિદ્યાથી ઓની માવજતની વ્યવસ્થા કરે અને વિદ્યાથી આ સ્વાશ્રયી, આત્મશ્રદ્ધાળુ, આત્મ સયમી, સેવાભાવી અને નિડર અને તેવા દરેક ઉપાયા યેજે.
ગૃહપતિ વિદ્યાથી ઓની વર્તણૂક અને ચારિત્ર માટે દિનરાત પૂર્ણ ધ્યાન રાખે, જણાતા દોષો દ્વર કરે; તેનું ચારિત્ર ઘડે.

Page #15

ધન સંબંધી કંઇક,
૧૫
ચારિત્ર બગડવામાં કારણે ભૂત ખાનપાન, નિવાસ, રીતભાત અને કાર્યક્રમ વિગેરેના દોષે ટાળે.
વિદ્યાર્થીઓને અસભ્ય ભાષા બોલતાં અટકાવે અને એમ બેલવાને ફરી પ્રસંગ ન આવે તેવી ચેજના ઘડે. પરસ્પર ભ્રાતૃભાવ કેળવાય તેવાં પગલાં લે.
વિદ્યાથીઓ પોતાના વિચારો સ્પષ્ટ મુદ્દાસર અને નીડરપણે જણાવી શકે, તેવી વકતૃત્વ શકિત અને લેખન પદ્ધતિ તેઓમાં કેળવે. બની શકે તે ગૃહપતિ વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ કાર્યમાં પણ મદદગાર થાય. વિગેરે બાળ વિકાસના અનેક પગથી આ ઘડે. બાળ વિકાસની આખી સીડી તૈયાર કરી પોતાનાં બાળકોને વિદ્યાથીઓને તેપર ચડતા શિખવે.
ગૃહપતિ વિદ્યાથીઓને પદ્ધતિસર તાલ સાથે ખુલે સ્વરે ગાતાં પણ શિખવે. એકંદરે બાળકનો આત્મા કચરાઈ ન જાય, તેઓની શકિત દબાઈ ન જાય તેવી રીતે બાળવિકાસના દરેક પગલાં ભરે.
લી
શ્રી જૈન વિદ્યાભવન રાધનપુર,
શાંતિલાલ મગનલાલ શાહ
સાઠંબાકર.” G૭૦૭૦૦૬૭૦૦d
9 ધન સંબંધી કંઇક. છે O૭૦૭૦૦૦૭ (અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૨૪ થી શરૂ)
વિઠ્ઠલદાસ-મૂ-શાહ. દ્રવ્યનો સદુપયેગ તથા દુરૂપગ ઉપરાંત તેના સાધારણ ઉપાર્જન તથા ખર્ચનો પ્રશ્ન આવે છે. આજકાલ જે ખરાબ રીતે દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવામાં આવે છે તેના ઉપર જરા વિચાર કરવામાં આવે તે મનુષ્યના મનમાં અત્યંત ધૃણા અને વિરક્તિ ઉત્પન્ન થાય. દ્રવ્યસંચય કરવા માટે અને ખાસ કરીને ઉત્તમ ઉપાવડે સંચય કરવા માટે પરિશ્રમ કરવાની આવશ્યકતા રહે છે. પરંતુ લેકે તે નથી પરિશ્રમ કરવા ઈચ્છતા કે નથી ઉત્તમ ઉપાચેનું અવલંબન લેતા. પરિશ્રમથી બચી જવા માટે તો તેઓ અનેક પ્રકારની યુક્તિ કરે છે, સીધા ભેળા લોકોને ઠગે છે અને તેઓની ભલાઈ–મુખોઈને લાભ ઉઠાવે છે. કેટલાક લોકે તે એવી વાતને ધંધાની નીતિ અને રીતિ કહીને પિતાની પરમ નીચતાને પરિચય આપતાં પણ સંકેચાતા નથી; પરંતુ જે લોકોમાં હેજ પણ મનુષ્યત્વ-હેજ પણ વિવેક હોય છે તેઓ કઈ પ્રકારની અડચણ વગર કહી શકે છે કે અનીતિથી કરોડપતિ અથવા

Page #16

૧૫ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
લક્ષાધિપતિ બનીને મેટા મહાલયમાં કે સુંદર બંગલામાં રહેવા કરતાં અત્યંત ગરીબાઈમાં એક ઝુંપડીમાં રહેવું અને નીતિ અને સત્યથી પોતાના નિર્વાહ અથે થોડું ઘણું રળી લેવું એ લાખ દરજજે સારું છે. અનેક ધનવાને ગરીબ લોકોને પીડીને અને તેઓનું સર્વસ્વ નષ્ટ કરીને પોતાની આપેલ રકમની ચારગણી કે આઠગણી રકમ વસુલ કરે છે અને એ રીતે ધનવાન બનીને સમાજમાં સન્માન પામે છે અને પ્રતિષ્ઠિત બને છે; પરંતુ વસ્તુત: એ પ્રતિષ્ઠા અને સન્માન કેડીના મૂલ્યના છે, પણ એમાં લોકોનો પણ એટલો બધો દોષ નથી. સૌથી વધારે દેષ તો સમાજને છે કે જે એવા લોકોનાં દુષ્કર્મો તરફ બિલકુલ ધ્યાન નથી આપતો અને તેઓ ધનવાન અને સંપત્તિમાન બન્યા છે એટલા માટે તેઓનું સન્માન કરવા લાગે છે. એક ફારસી કહેવતનો અર્થ એ છે કે દ્રવ્ય એ સઘળા દોષોને ઢાંકનારી વસ્તુ છે. અંગ્રેજીમાં પણ એક એવી મતલબની કહેવત છે કે “ દ્રવ્ય પેદા કરો, સમગ્ર દુનિયા તમને એક સજજન કહેશે.' આ પ્રકારના વિચારો સર્વ દેશે અને સમાજોમાં પ્રસરી રહેલા છે અને એને લેકદ્રવ્યનો મહિમા કહે છે. અત્યંત આશ્ચર્ય, દુઃખ અને શરમની વાત છે કે લોકો પોતે પોતાની નૈતિક નિર્બળતાને લઈને ધનવાનની પ્રતિષ્ઠા કરે છે અને પોતે દેષથી બચવા માટે તેનું કારણ ધનને મહિમા બતાવે છે. ખરી રીતે એમ હોવું જોઈએ કે જે મનુષ્ય જેટલા નીચ ઉપાયોથી દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરતો હોય તેના ઉપર સમાજે તેટલી જ ધૃણાયુકત દ્રષ્ટિથી જોવું જોઈએ. પરંતુ લોકો કેમ એટલા બધા અંધ અને અવિવેકી થઈ જાય છે કે તેઓને બીજાનું થોડું દ્રય વધારે દેખાય છે, અને જે નીચ ઉપાડે તેણે દ્રવ્ય મેળવ્યું હોય છે તે તરફ તેઓની દષ્ટિ જતી નથી એનું કારણ સમજાતું નથી. દ્રવ્ય અને પ્રતિષ્ઠાને પરસ્પર સંબંધ રાખવાની લોકોનો દુષ્ટ ધારણું ઘણું જુના કાળથી ચાલી આવી છે અને જેમ જેમ એ ધારણું વધતી ગઈ તેમ તેમ લોકોને દુઈ ઉપાવડે દ્રવ્ય-સંચય કરવામાં ઉત્તેજન મળતું ગયું. આ ધારણનો સદંતર નાશ થવાની જરૂર છે. અને મનુષ્યની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં તેની સદાચારશીલતા ઉપર મુખ્ય ધ્યાન અપાવું જોઈએ અને તેની સંપન્નતાને ગણ ગણવી જોઈએ. કેઈવાર એવું પણ જોવામાં આવે છે કે જેઓએ અનીતિથી મોટી રકમ પેદા કરી હોય છે એવા ધનવાને પોતાનું બદનામ દુર કરવા માટે અથવા છેવટ પિતાનું નામ અમર કરવા માટે ધર્મશાળા, ગૌશાળા, અન્નસત્ર કે એવું કંઈ સ્થાપિત કરે છે. બસ પછી શું ? પછી તો લોકો તેની વાહવાહ કરવા લાગે છે અને એમ સમજવા લાગે છે કે શેઠ સાહેબને પરમાત્માએ દ્રવ્યની સાથે સુબુદ્ધિ અને સુરૂચિ પણ આપી લાગે છે, પરંતુ તે સુબુદ્ધિ અથવા સુરૂચિવાળા શેઠ સાહેબ આગળ ઉપર પિતાની તે ઢંગી ધાર્મિકતા અને ઉદારતામાં એવા હાથ સાફ કરવા લાગે છે કે

Page #17

ધન સંબંધી કંઈક
૧૫૩
જેમાંથી કોઈ ઉગારી શકે જ નહિ. આજકાલ સંસારની અને વિશેષ કરીને વ્યાપારિક સંસારની જે દુર્દશા દષ્ટિગોચર થાય છે તે અત્યંત શેચનીય અને લજજા
સ્પદ છે. પ્રત્યેક વિચારશીલ તેમજ સત્યનિષ્ઠ મનુષ્યનું એ પરમ કર્તવ્ય છે કે તેણે પિતે હંમેશાં સત્યનિષ્ઠાપૂર્વક દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવું અને એટલું જ દ્રવ્ય કમાવું કે જેટલું તેના જીવન નિર્વાહ માટે જરૂરનું હોય અને કદાચ એ કરતાં વિશેષ દ્રવ્ય કમાઈ શકે છે તે લોકોપકારનાં કાર્યોમાં જ વાપરવું અને બીજાને છેતરીને દ્રવ્ય સંચય કરવાના પાપમાંથી બચી જવું અને સાથોસાથ તેણે કદિપણ એવા લોકોનું સમાન ન કરવું કે જેઓએ અનીતિથી અને અયોગ્ય ઉપાયોથી દ્રવ્ય ઉપાર્જન કર્યું હોય છે.
હવે દ્રવ્યના ખર્ચને પ્રશ્ન લઈએ, પ્રત્યેક મનુષ્યનું એ પણ કર્તવ્ય હોવું જોઈએ કે તેણે ખૂબ વિચાર કરીને સમજણપૂર્વક પોતાની આવક કરતાં હમેંશાં ઓછો ખર્ચ કરે જોઈએ. સામાન્ય રીતે આપણે જેની પાસે પાંચ પંદર લાખ રૂપિયા હોય છે તેને માટે શ્રીમંત ગણીએ છીએ અને જેની પાસે પાંચસો હજાર રૂપિયા હોય છે તેને ગરીબ ગણીયે છીએ; પરંતુ વાસ્તવિક રીતે એ શ્રીમંત-ગરીબનો તફાવત નથી જ. જે મનુષ્યનો ખર્ચ પોતાની આવક કરતાં હોય છે તે જ ખરે શ્રીમંત છે અને જેનો ખર્ચ પિતાની આવક કરતાં અધિક હોય છે તે જ ખરે ગરીબ છે. એક સારા સમજુ પુરૂષનું કથન છે કે જે મનુષ્યની આવક સે રૂપિયા અને ખર્ચ ૯૯ રૂપિયા હોય છે તે જ ખરા શ્રીમંત અને સુખી છે અને જેની આવક ૧૦૦ રૂપિયા અને ખર્ચ ૧૦૦ રૂપિયા છે તેજ દરિદ્ર તેમજ દુ:ખી છે, હવે શ્રીમંત અને સુખી, ગરીબ અને દુ:ખી હવામાં એક રૂપિયાનાજ તફાવતની વાત છે, આર્થિક દૃષ્ટિએ સુખી રહેવાનો આથી સારો ઉપાય બીજે કઈ નથી કે દરેક માણસે પોતાને ખર્ચ આવક કરતાં ઓછો રાખવો.
આવક કરતાં ખર્ચ ઓછો રાખવાને હેતુ એ નથી કે તેનાથી મનુષ્ય ધનવાન બની જાય છે, પરંતુ પોતાની આવકનો અમુક ભાગ વિકટ પ્રસંગને માટે બચાવી રાખવાની પરમ આવશ્યકતા છે. ઘણે ભાગે લેકે પોતાની ઇન્દ્રિય લેલું. પતા તેમજ શેખની નકામી વસ્તુઓ માટે જોઈએ તે કરતાં વધારે ખર્ચ કરે છે. આ સઘળી બાબતો ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે મનુષ્યમાં આત્મવશતાને અભાવ છે, એ સિવાય અધિક ખર્ચ કરવાથી એ પણ સિદ્ધ થાય છે કે મનુષ્યમાં દૂરદર્શિતા નથી કેમકે જે મનુષ્યમાં દૂરદર્શિતા હોય છે, જે પોતાના ભવિષ્યનો વિચાર કરે છે, તે હંમેશાં પિતાની આવકનો થોડો ભાગ જરૂર બચાવે છે, ખર્ચ સંબંધી સઘળી બાબતો એવી છે કે જેનાથી મનુષ્યનાં ચારિત્રને પણ ઘણે પરિચય થાય છે. એ

Page #18

૧૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઉપરાંત આવક કરતાં વધારે ખર્ચ કરવામાં સૌથી મોટો દેષ એ છે કે મનુષ્ય કરજદાર બને છે અને વેપાર સંબંધી જરૂરિયાત સિવાય બીજી દશામાં કરજદાર બનવું એ ઘણું ખરાબ છે. એક વખત પોતાની આવક કરતાં વધારે ખર્ચ કરવા લાગ્યા પછી આપણું કાર્ય બીજાનું કરજ કર્યા વગર આગળ ચાલી શકતું જ નથી અને કરજ એક એવા પ્રકારનો રોગ છે કે એકવાર લાગુ થયા પછી કદિ છુટો થવાનું જાણતો જ નથી. જે માણસ નકામા ખર્ચ માટે બીજાનું દેવું કરે છે તે કદિપણું સુખી જીવન ગાળી શકતો નથી. દેવું કરવું એ પોતાના શિરે આપત્તિને નોતરવા સમાન છે. એક વિદ્વાને કરજને મહાન ગુલામી કહી છે. એક બીજા વિદ્વાનનું કથન છે કે “દરિદ્રતા અને અપમાન ખરાબ છે, પરંતુ કરજ તે સૌથી ખરાબ છે. કદિપણ કરજદાર ન બનવું એ દરેક મનુષ્યનો દઢ સંકલ્પ હોવો જોઈએ. નકામો. ખર્ચ અને કરજ એ બન્નેને પરસ્પર ગાઢ સંબંધ છે. નકામો ખર્ચ કરવાની સાથે જ મનુષ્ય કરજદાર થવા લાગે છે. અને તેને કરજ કરવાને ચસ્કો લાગ્યા પછી તેના નકામા ખર્ચ પણ વધવા લાગે છે. અને એ રીતે તે દિનપ્રતિદિન દુઃખી અને દરિદ્ર બનતો જાય છે. કરજ કરીને નકામા ખર્ચ કરવા એ બીજાનું દ્રવ્ય લુંટી લેવા બરાબર છે અને તેની ગણના એક જાતની ચેરીમાં જ થાય છે. ”
નકામા ખર્ચને અનેક માર્ગ છે. જેમાં ઈન્દ્રિય લેલુપતા તથા શોખની વસ્તુઓ મુખ્ય છે. પિતાની ઇન્દ્રિયોને વશ ન રાખવાથી જે હાનિ થાય છે તેનું
ગ્ય દિગ્દર્શન આ લેખમાળાના પ્રથમના લેખમાં કરવામાં આવ્યું છે. માદક પદાર્થના સેવનમાં એટલા બધા દોષો રહેલા છે કે તેનું સમર્થન કદિપણું કરી શકાય જ નહિ. માદક પદાર્થના સેવનથી મનુષ્યનાં શરીરમાં અનેક પ્રકારના રોગો ઉત્પન્ન થાય છે, બલબુદ્ધિને હાસ થાય છે તેમજ આર્થિક, ધાર્મિક તથા નૈતિક દૃષ્ટિયે મહાન નુકશાન થાય છે. માદક પદાર્થના સેવનથી આપણા શરીરને કોઈ જાતનો લાભ થાય છે, આપણે થાક ઉતરે છે અથવા શરીરમાં સ્કુર્તિ આવે છે એ સમજણ ભૂલભરેલી છે. શરીર ઉપર તે પદાર્થોની અસર એથી ઉલટી થાય છે. જેટલા માદક પદાર્થો છે તે બધા ઝેરરૂપ જ છે. આમ છે, છતાં દુનિયામાં અનેક મનુષ્યો પિતાની આવકનો મોટો ભાગ માદક પદાર્થોમાં ખચીને હમેશાં દીન, દુઃખી અને દરિદ્રી બની રહ્યા છે. અને જીંદગીપર્યત કષ્ટ ભેગવે છે અને પોતાના કુટુંબ પરિવારને કષ્ટ આપે છે. સામાન્ય રીતે ગણત્રી કરતાં દરેક મનુષ્ય માદક પદાર્થોમાં જેટલું દ્રવ્ય ખર્ચે છે તે વડે એક નાના કુટુંબનું ભરણપોષણ સારી રીતે ચાલી શકે છે. જે લોકો નકામા ખર્ચથી બચવાની અને આર્થિક દૃષ્ટિએ સુખી રહેવાની ઈચ્છા રાખતા હોય તેઓએ કદિ પણ માદક પદાર્થનું સેવન રાખવું ન જોઈએ.

Page #19

ધન સંબધી કંઇક.
૧૫૫ હવે શોખની વસ્તુઓ લઈયે, કે જે સુધારાની સાથોસાથ દિન પ્રતિદિન વધતી જાય છે. સંસારમાં એવા લોકો મોટી સંખ્યામાં જોવામાં આવશે કે જેઓને આર્થિક દષ્ટિયે કદિ પણ સુખી ન કહી શકાય, પરંતુ એવા જ લોકે હમેશાં અનેક ખોટા ખર્ચ કરે છે કે જેથી તેઓનું આર્થિક કષ્ટ વધતું જ જાય છે. ઘણુ લેકે એવા હોય છે કે જેઓની આર્થિક સ્થિતિ ખરાબ હોય છે અને એ દુર્દશા છુપાવવા ખાતર તે લોકો બીજા ખોટા ખર્ચ કરે છે અને પ્રકારાન્તરે તેજ તેઓની દુર્દશા વધવાનું કારણ બને છે. અનેક યુવકો પોતાની સ્થિતિ હોય તે કરતાં સારી દેખાડવામાં જ પિતાનો સવે પુરૂષાર્થ ખચી નાખે છે. આવી દુષ્ટ પ્રવૃત્તિઓમાંથી અનેક જાતના નેતિક દેશે અને અપરાધે પરિણમે છે. ઘણુ લેકે કેવળ બીજાની દેખાદેખીથી જ સારાં સારાં કપડાં પહેરે છે અને અનેક માગે પોતાની સ્થિતિ કરતાં વધારે ખર્ચ કરે છે. તેઓની આર્થિક સ્થિતિ પર એની ખરાબ અસર થાય છે જ, એટલું જ નહિ પણ આખા સમાજ ઉપર તેની ઘણુંજ ખરાબ અસર થાય છે. તેઓની દેખાદેખીથી બીજા અનેક લેકે બગડે છે, અને તેઓ પોતે દુઃખી થાય છે તેમજ બીજાનું કઈ વધારે છે. જે વિચારપૂર્વક જોઈએ તો આમાં મુખ્ય દોષ તે શ્રીમંતનો છે કે જેઓ સાદી અને સીધી રીતે નહિ રહેતાં કેવળ પિતાની શ્રીમંતાઈ દેખાડવા માટે જ ઠાઠમાઠથી બહાર નીકળે છે. તેવાઓને જોઈને સાધારણુ લેકનાં મનમાં પણ અસંતોષ અને ક્ષે ઉત્પન્ન થાય છે અને તેઓ પણ યથાસાધ્ય શ્રીમંતના. માર્ગે ચાલવાનો પ્રયત્ન કરે છે. મનુષ્યને કેવળ ધનવાન હોવાથી એ અધિકાર" નથી મળી જતો કે તેણે બીજાની સમક્ષ ખરાબ આદ ઉપસ્થિત કરો. આ સિવાય થોડો ઘણે દોષ એ લોકો પણ છે કે જેઓ શ્રીમતેની રહેણી કરણીનું અંધ અનુકરણ કરીને અનેક પ્રકારની આપતિએ વહેરી લે છે. જે શ્રીમંત લોકો સીધી સાદી રીતે રહેવા લાગે અને સાધારણ સ્થિતિના લોકો પોતાના મનને વશ રાખતા શીખી જાય તો આ સંબંધી ઘણા દોષો અને દુ:ખે સહેલાઈથી દૂર કરી શકાય.
પાશ્ચાત્ય સુધારાની સાથે સાથે શેખની વસ્તુઓનો ઉપયોગ ચેપી રોગની. માફક સર્વત્ર ફેલાતો જાય છે. ફેશનની વૃદ્ધિ લોકોની ગરીબાઈ વધવામાં કારણ ભૂત છે. ઘણું લોકોનું તે એક જ વાત તરફ ધ્યાન હંમેશાં રહે છે કે પોતાની ફેશનમાં જરાપણ ખામી ન આવવી જોઈએ, પણ તેઓ એટલું નથી સમજતા કે. ધનાભાવને લઈને જ તેઓની ફેશનમાં ખામી રહે છે. એ ફેશન જાળવવા ખાતર તેઓને ઘણુ નકામા ખર્ચ કરવા પડે છે. કેવળ બીજાને દેખાડવા ખાતર તેઓ મોટી આફતને આમંત્રે છે. ખરૂં કહીએ તો પોતાની સ્થિતિથી વધારે દેખાવ કરવો એ નૈતિક દષ્ટિએ ઘણું જ નિન્દનીય છે. એટલા માટે પ્રત્યેક મનુષ્યની ફરજ છે કે તેણે પિતાની આવક કરતાં ખર્ચ ઓછો રાખો અને કોઈને કોઈ દ્રવ્ય ભવિષ્યને માટે બચાવતા રહેવું. ખર્ચ કરવામાં પ્રત્યેક મનુષ્ય અત્યંત સાવધાન રહેવું જોઈએ ? અને કેવળ જરૂરી અને ઉપયોગી કામોમાં જ ખર્ચ કરે ઈયે. --ચાલુ.

Page #20

૧૫૬.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ચાલુ ચર્ચા માટે કંઇકઅને જેનેને સમયધર્મ પિછાનવાની સલાહ, એ ઉપર અમદાવાદમાં
શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજે આપેલ વ્યાખ્યાન.
એક બાજુ શાસનદાઝ ધરાવનારાઓ વર્તમાનકાળની સાધુ સમુદાયની છિન્નભિન્ન સ્થિતિ જોઈ, તેઓશ્રીનું સંમેલન ભરી ઉક્ત સંસ્થામાં કેમ સંપ થાય અને સમય ધર્મને પિછાની જૈન સમાજની થતી જતી અધ:પતન સ્થિતિમાંથી તે બચી જાય તે માટે અનેક સુચનાઓ-પોકારે કરે છે, ત્યારે શ્રી આનંદસાગરસૂરિજી વિદ્વાન હોવા છતાં તેવી સૂચનાઓને બાજુએ મુકી અમદાવાદ શહેરમાં “આસ્તિકોનું કર્તવ્ય ” એ વિષય ઉપર વિહાર કરતાં કરતાં ભાષણ આપી, શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજ ઉપર અગ્ય-અસત્ય આક્ષેપ કરી સાધુ સમાજમાં કુસંપની વૃદ્ધિ કરવાના પ્રયત્નો શરૂ કર્યા છે તેમજ શ્રી મહાવીર વિદ્યાલય જેવી કેળવણીને ઉત્તેજીત કરતી, સહાયક સંસ્થા અને કેળવણું પ્રત્યે અસહકાર કરવાનું કહી બીજી રીતે તિરસ્કાર કરવા ઉપદેશ કરેલ છે, જેથી જૈન સમાજમાં ખળભળાટ ઉત્પન્ન થયેલ છે. વર્તમાનકાળે જ્યાં સીદાતા શ્રાવકક્ષેત્રનો ઉદ્ધાર કરવાની જરૂર છે, કે જે ક્ષેત્ર ઉન્નત થયા વિના સાતેક્ષેત્રોની રક્ષા પણ જોઈએ તેવી થઈ શકતી નથી, એ સર્વ વિદિત છતાં, તેમજ અત્યારે અન્ય કેમ કેળવણી લઈ કેટલી આગળ વધી રહી છે, પ્રગતિ કરી રહી છે, તેને ખ્યાલ જૈન સમાજ ન કરતી હોવાથી જ જૈન સમાજનું દિવસનુદિવસ અધ:પતન થઈ રહ્યું છે, આ સમયધમ ધર્મગુરૂ
એ જ પ્રથમ ઓળખવો જોઈએ અને તેજ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ એ ધર્મનીતિ છે, એમ સમજી આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી વગેરે જે જે મુનિ મહારાજે સમયધર્મના અભ્યાસ કરી રહ્યા છે—ઓળખી રહ્યા છે, અને સીદાતા શ્રાવકક્ષેત્રની પુષ્ટિ માટે કેળવણીની સંસ્થા ઉભી કરવા ઉપદેશ કરે છે, કેળવણીના દ્વાર ખુલે છે અને તેવી સંસ્થાઓમાં ધાર્મિક શિક્ષણ પણ સાથે હોય છે—લેવાય છે, તેવું જૈન સમાજ જોઈ રહેલ છે; છતાં શ્રી આનંદસાગરજીસૂરિ જેવા વિદ્વાન તે ન જઈ શકે તેમ બનવાજોગ નથી. છતાં તેઓ, સમયધર્મ ઓળખી જૈન સમાજની ઉન્નતિ માટે શ્રમ લેનારા–ઉપદેષ્ટા મુનિ મહારાજાએ અને કેળવણી પ્રત્યે તિરસ્કાર, અણગમે કે અસહકાર કરી રહ્યા છે અને તે ઉપદેશ કરી જૈન સમાજને તેમ કરાવી રહ્યા છે, શું તેમ કરી મુનિ સંસ્થામાં વિશેષ કુસંપ અને કેળવણી ઉપર જૈનસમાજને અણગમા કરાવી વિશેષ અવનતિ સમાજની કરાવી છે ? તેઓનો પણ ઉપદેશ દ્વારા તેજ ધર્મ છે કે સમયને ઓળખી તેવા સાધનોને વિશેષ જન્મ આપી જેનની થતી ઉન્નતિમાં પોતે ફાળે આપ. તેમનું આસ્તિકનું કર્તવ્ય

Page #21

ચર્ચાપત્ર.
૧૫૭ સંબંધીના ભાષણમાં શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજ માટે તેઓ જે વિપરીત શબ્દો બેલ્યા છે–આક્ષેપો કર્યા છે તે શબ્દેશબ્દ અસત્ય છે, તે એટલા માટે કહેવું પડે છે કે, તા. ૧૮-૧૨-૧૯૨૮ ના રોજ પાટણના જ શ્રી સંઘે જ શ્રી આનંદસાગરસૂરિ પિતાના તે ભાષણમાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી માટે બેલેલા શબ્દો તમામ અસત્ય છે તેમ ઠરાવ કરી જાહેર કરેલું છે અને તે સાથે શ્રી આનંદસાગરસૂરિજીને માટે પણ ઠરાવમાં જણાવેલ છે કે “અયોધ્યાજીના જીર્ણ દેરાસરને સમરાવવાનું કહેવાને બદલે ત્યાંની મૂર્તિને પધરાવી દેવાને ઉપદેશ આચાર્યશ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજે કોઈપણ દિવસ આયો નથી, તેમજ ઉપધાન, ઉજમણું, પ્રતિષ્ઠા, ઓચ્છવ વગેરેને ધુમાડા તરીકે આચાર્ય મહારાજશ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજે કદી પણ ઓળખાવેલ નથી, આ સંબંધી આચાર્ય શ્રી આનંદસાગરજીએ કરેલા આક્ષેપો તદન ખોટા છે એમ પાટણના શહેરના જેનોની આજરોજ: અત્રે ભેગી થયેલી આ જાહેરસભા મક્કમપણે જાહેર કરે છે.” અને છેવટે તે શ્રીસંઘે શ્રી આનંદસાગરજી. સૂરિજીની અસત્ય આક્ષેપો કરવાની શૈલી માટે વિરોધ પણ જાહેર કર્યો હતો.
આટલા ઉપરથી દીવા જેવું સ્પષ્ટ જણાય છે કે આચાર્યશ્રી આનંદસાગરજી મહારાજનું તે ભાષણ મુનિરાજ પ્રત્યે અસત્ય: આક્ષેપવાળું, કેળવણી અને તેની સંસ્થાને અસહકાર અને તિરસ્કાર કરનારું હતું. સમય એ આવ્યું છે કે મુનિરાજોના આવા ભાષણે અને ઉપદેશથી જૈનસમાજમાં કુસંપ વધતાં તેની ઉન્નતિને હાનિ પહોંચે તેમ થતું હવે સર્વ કઈ જોઈ શકે છે, તેથી તો તેવા ઉપદેશકર્તાની પ્રતિષ્ઠાને હાનિ પહોંચતી જાય છે. જ્યારે સમયધર્મનો અભ્યાસ કરી સમય ઓળખી સમાજની ઉન્નતિ કરનાર મુનિરાજેની પ્રતિષ્ઠા વચ્ચે જાય છે, કેળવણીની સંસ્થાની પ્રગતિ થતી જાય છે, તેને આર્થિક સહાય વિશેષ મળે છે અને તેથી સમાજમાં ઉંચી કેળવણું લેનારની સંખ્યા પણ વધતી જતી જોવામાં આવે છે.
છેવટે શ્રી સાગરાનંદસૂરિને વિનંતિ કરવામાં આવે છે કે હવે પછી પિતાના જ્ઞાનને ઉપયોગ સમાજમાં કુસંપ ન વધે તેમ કરવા, તેમજ અન્ય ધર્મના જૈન ધર્મ ઉપર થતા આક્ષેપ સામે ઉભા રહેવા અને સમાજની ઉન્નતિ માટે પ્રયત્નો કરે એમ જૈનસમાજ ઈચ્છે છે.
જૈન સમાજની ઉન્નતિ માટે સમય શું માંગી રહેલ છે? શું કહી રહેલ છે? શેની જરૂરીયાત છે? સીદાતા શ્રાવકક્ષેત્રની શી રીતે ઉન્નતિ થતા સાતેક્ષેત્રો વિશેષ પુષ્ટ થાય વગેરે માટે તેમજ જૈનોને સમયધર્મ પિછાનવાની કેટલી જરૂર છે તે જાણવા માટે હાલમાં તા. ૩૦-૧૨-૧૯૨૮ ના રોજ તેજ અમદાવાદ શહેરમાં

Page #22

૧૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીએ એક મનનીય વ્યાખ્યાન આપ્યું છે જે સમયેચિત અને દરેક જૈનને જાણવાની જરૂર હોવાથી નીચે મુજબ આપી આ વર્તમાન હકીકત બંધ કરીયે છીયે.
આચાર્ય શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરનું ભાષણ.
તા. ૩૦ મીને રવિવારે સવારે નવ વાગે વિશાશ્રીમાળીની વાડીમાં આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીએ વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. વ્યાખ્યાન દરમ્યાન સમયધર્મ અને યુવકેની ફરજ એ વિષય ઉપર ચર્ચા કરી હતી. શરૂઆતમાં વાસીત અને નિવસીત જીવની સમજ પાડતાં જણાવ્યું હતું કે બાળકે નિર્વાસીત છે. એ બાળકોમાં જેવી વાસના ભરશે તેવી ભરાશે. ગુરૂ મહારાજને દેશપરદેશમાં બનતા બનાવથી વાકેફ રહેવાને શોખ હતે. તે માટે મારે છાપાં વાંચી સંભળાવવા પડતાં. છાપામાં એકવાર એવો પ્રશ્ન આવ્યો કે ગરીબો કરતાં અમીરોનાં છોકરાને વધારે બગડે છે કેમ ? તેનું કારણ તેમણે એ આપ્યું હતું કે ગરીબોનાં કરાં સાતાઓ પાળે છે જ્યારે શ્રીમંતોનાં છોકરાંને નોકરો પાળે છે. તેથી તેમના ઉપર નોકરોની છાપ પડે છે. શ્રીમંતોની સ્ત્રીઓએ પિતાનું વન જળવાઈ રહે તે માટે પિતાનાં બાળકને પોતાનું દૂધ ન પીવડાવતાં બકરી અને ગાયનાં દૂધ પીવડાવવા માંડ્યાં. બાળકને માટે ધાવ રાખવા માંડી. એ ધાવ કે જે ગમે તેવું અભક્ષ્ય ખાય તેનું દૂધ પોતાનાં બાળકોને પીવડાવી તે હલકી ધાના સંસ્કાર પોતાના બાળકોમાં દાખલ કરાવ્યા, પછી એ બાળકે બગડે એમાં નવાઈ શી ? હલકા નોકરોના સંસર્ગમાં બાળકને રાખવા માંડયાં. બાળકની પ્રથમ અધ્યાપક માતા છે, પછી પિતા અને શિક્ષક છે. કોમળ વયનાં બાળકમાં જેવા સંસ્કાર પાડશો તેવા પડશે.
પોતાનું રક્ષણ નહિ કરે તે પારકું શું કરશે? તે પછી નવયુવકે સંબંધી બોલતાં જણાવ્યું હતું કે જે નવયુવક અયોગ્ય વાસના દૂર કરી સુયોગ્ય વાસના પોતાનામાં ભારે તેજ પિતાને તેમ પરને સુધારી શકે. જુવાનો પહેલેથી જ ડરપોક રહેશે તો પોતાના શરીરનું રક્ષણ નહિ કરી શકે, તે પછી તેઓ પારકાનું રક્ષણ તે શું કરવાના હતા? સાંસારિક પદાર્થોની અને તીર્થોની રક્ષા તેઓ નહિ કરે તો પછી કેણ કરશે ?
ખાલી ટાઈટલથી અર્થ નહિ સરે. ધર્મરક્ષક અને તીર્થ રક્ષક એવા ખાલી ટાઈટલથી કંઈ અર્થ નહિ સરે. હીરવિજયસૂરિજી અને ભગવાન હેમચંદ્રાચાર્યે પોતાની તેમજ પારકી રક્ષા કરી હતી. વિમળશા, વસ્તુપાળ, તેજપાળ અને ભામાશા તે જૈન હતા. તેમના ધર્મ

Page #23

આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીનું ભાષણ.
૧૫૯
સંબંધીના કામ જોઈ જગતમાં તેમની નામના થાય છે. ભામાશાને દેશદ્ધારક પદવી ત્યારે મળી કે જ્યારે તેમણે દેશનું રક્ષણ કર્યું. આખું શાસ્ત્ર ભણું ચુક્યા, બધું એ જ્ઞાન મેળવી ચુક્યા પણ તે તમારા આત્માના રક્ષણાર્થે કામ ન આવ્યું તો તે શું કામનું ?
મુક્તિને ધોરી રસ્તે. વચ્ચે એક પ્રશ્નના જવાબમાં આચાર્યશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે છવ વધતાં વધતાં પરમાત્મા સ્વરૂપમાં ભળે છે. તે માટે બધા પ્રયાસ કરે છે. દેવ, ગુરૂ, ધર્મ વગેરેની જરૂર શા માટે છે ? મુક્તિ માટે છે. શાસ્ત્રકારોએ એમ નથી કહ્યું કે ફલાણે જ રસ્તે જાઓ તે મુક્તિ મળશે. તેમણે તો ફક્ત એક ધેરી રસ્તો બતાવ્યું. કેઈ વીરલા હોય તે બીજે રસ્તે પણ મુકિત મેળવી શકે છે. સાધુ વેશ, અન્ય વેશ, ગૃહસ્થ વેશ, પુરૂષ વેશ, સ્ત્રીવેશ, નપુંસક વેશ એમ દરેક વેશે સિદ્ધ થાય છે. આત્મામાં સ્ત્રી, પુરૂષ એ કોઈ ભેદ નથી. તે તા સત્ય સ્વરૂપ છે.
મુક્તિ મેળવતાં નહિ અટકાવી શકે. હીંદુ અને મુસલમાન જ્યારે જન્મે છે ત્યારે કાંઈ મુસલમાન દાઢી સહિત અને હીંદુ ચોટલી સહિત જન્મતા નથી, પરંતુ જમ્યા પછી જેવા સંસ્કારે નંખાય છે તે મુજબ તે હીંદુ મુસલમાન બને છે. અને પોતાના કુટુંબ અને દેશના રિવાજ મુજબ તે વર્તે છે. પરંતુ ધર્મ અને દયા પાળવા માટે તે કોઈને ઈજારો હોતો નથી.
વીતરાગના વચન પ્રમાણે ચાલનારને શાસ્ત્રકારે જૈન કહે છે. પછી તે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય કે શુદ્ર કે ગમે તે જ્ઞાતિ કે કેમને હાય. તમે કૃપણ થઈ વીતરાગના વચન પ્રમાણે ચાલનાર અન્ય કેમનાને તમારા વાડામાં ભલે ના આવવા દે પણ તેને મુક્તિ મેળવતાં નહિ અટકાવી શકે. શ્રાવકના ઘરમાં જન્મેલાને વ્યવહારમાં ભલે શ્રાવક કહો પણ તેનામાં શ્રાવકપણું નહિ હોય તો શ્રાવક નહિ થઈ શકે.
હું જે કંઈ કહીશ તે ભગવતી સૂત્રની વાત લઈ, પૂર્વાચાર્યોએ કરેલા ખુલાસા સાથે જણાવીશ, આત્મા કહે તો મંજુર રાખજે. તેમ ન લાગે તે કઈ જ્ઞાતાને પૂછી ખુલાસો કરજે. જે ધર્મ આપણું તારણને માટે છે તે ધર્મને નામે અત્યારે લડાઈઓ થઈ રહી છે એ કેટલી દીલગીરીની વાત છે !
પાછલે જમાને જવા દો. માતાપિતાના સંસ્કાર બાળક ઉપર પડે છે. એ બાળક–ભવિષ્યના માતાપિતાને લાયક બનાવશે તો ભવિષ્યનાં બાળકે લાયક બનશે. સમયને અનુસાર

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
-
-
-
-
પ્રબંધ નહિ કરો તે શીર ઉપર વાદળ ઘેરાયું છે તે કયારે તુટી પડશે તે કહી શિકાય નહિ. પાછલે જમાને જવા દે. તે વખતે હાલની કેળવણું ન હતી. તે વખતે સાધારણ નામાઠામાની કેળવણું પણ રાજદરબાર માટે પુરતી હતી. દેશની ભાષા દ્વારા કામ લેવાતું. અત્યારે પરદેશી વિદ્યાથી કામ લેવાનું છે. બેચાર પડી ભણવાથી કામ ચાલતું નથી. અત્યારે અંગ્રેજી ભણ્ય ન હોય તેની કિંમત દુનિયામાં કેડીની નથી.
સાધુઓ અંગ્રેજી ભણેલા હોત તે? આપણે સાધુઓ જે શાસ્ત્રોમાં બહુજ વિદ્વાન છે તેઓ અંગ્રેજી ભણેલા હેત તે દુનિયાને બતાવી શકત કે જેનધર્મ એ શું ચીજ છે. જે એમ કહે કે આપણુ યુવાનોને અંગ્રેજી વિદ્યાની જરૂર નથી, માત્ર ધાર્મિક અભ્યાસ, સામાયિક અને પ્રતિક્રમણ કરે અને કમાવાની દરકાર ન રાખે તે જૂદી વાત ! પણ તમે કબુલ કરે છે કે અંગ્રેજી વિદ્યા એ રાજવિદ્યા છે. જમાનો બદલાય છે એ નજરે પડે છે. જે આત્મારામજી મહારાજના આશીવૉદથી વીરચંદ ગાંધી ચીકાની ધર્મ પરિષદમાં ગયા અને જૈનકમને અજવાળી તે આત્મારામજી માટે અપશબ્દો બેલનાર અને છાપાં છપાનાર અમદાવાદમાં હતા. અત્યારે જવાબ આપો કે એ કરતા હતા તે સારું હતું કે નહિ ? ધર્મને સંદેશો પશ્ચિમની દુનિયાને આપવા મોકલ્યા હતા. અત્યારે સમાજ જાગૃત થયે છે.
જુદે બેજે ન વધારે. અત્યારે વેપાર વધારવા તમારા શહેરી વિલાયત જઈ રહ્યા છે. વિલાયત જનારને નાત બહાર મૂક્યાનું હવે નીકળી ગયું છે. તમારી જરૂરીયાતોએ શીખવ્યું કે વિલાયત સાથે સંબંધ રાખ્યા વગર તમારો ઉદ્ધાર નથી. તે માટે તે વિદ્યાની જરૂર પડી. એ વિદ્યા એકતરફી છે છતાં તે દેવી તમને મંજુર છે. સાથે સાથે ધાર્મિક કેળવણું દેવાની તમારી ફરજ છે. હાલની કેળવણીને બે વિદ્યાથીઓ ઉપર વધી ગયા છે. આથી તમે તેમને જુદી પાઠશાળાઓમાં ધાર્મિક કેળવણી આપે એ ન બને. એ બેવડે બજે તે ન ઉઠાવી શકે. તેમ સરકારી શાળાઓમાં પણ ધાર્મિક કેળવણી નહિ આપી શકાય.
અન્ય કેળવણી સાથે ધાર્મિક કેળવણી આપે. એ માટે તે તમે તમારી નવી સ્કુલ કાઢે કે જ્યાં તે કેળવણુના એકડેએકની સાથે ધાર્મિક કેળવણીનો એકડેએક પણ શરૂ થાય અને એ કેળવણુના છેક ઉપલા વર્ગ સુધી ધાર્મિક કેળવણી પણ અપાય. પછી જુઓ કે તમે જેમને નાસ્તિક કહો છો

Page #25

આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીનું ભાષણ.
૧૬ તેઓ તમને પણ આસ્તિક લાગે છે કે નહિ. તમારાથી પણ વધે છે કે નહિ. તે ધાર્મિક સંસ્કારવાળા કેળવાયેલા તમારા ધર્મને માટે પ્રાણ આપશે. અત્યારે પણ ધાર્મિક સંસ્કાર ઓછા એવા કેળવાએલામાં પણ ધમ માટે કેટલી લાગણી છે તે જુઓ છે. તેમનામાં ધર્મના સંસકારો પડશે ત્યારે તેઓ ઘણું સારૂ કામ બજાવી શકશે.
બે લાખ મોંમાં એકે સેતલવાડ ન મળે! વૃદ્ધો વગર યુવાનો ચલાવી શકશે કે યુવાને વગર વૃદ્ધો ચલાવી શકશે એ કહેવું એ જુઠી વાત છે. બન્નેનું કામ છે. સાધુ મહારાજ વૃદ્ધોના કાનમાં વિષ રેડે કે ભણેલા ભ્રષ્ટ છે અને તે તમે માન્યું પણ તેમનું કામ તમને પડે છે કે નહિ? તમારા તીર્થાધિરાજને માટે તમારે સર ચીમનલાલ સેતલવાડને રૂપીઆની કેટલી બધી ગાંસડીઓ ભરી દેવી પડી ? તમે ચાર-પાંચ લાખ વેતામ્બરે છે, અમદાવાદમાં બહુ છો. પણ ગામડાઓમાં જઈને જુઓ ત્યાં શી દશા છે? આજે એક ઘર બંધ થયું, કાલે બીજું ઘર બંધ થયું. પાંચ લાખ વેતાંબરોમાં સ્ત્રી, બાળકો બાજુએ મુકો તો બે લાખ માઁ રહ્યા. તેમાંથી એકે સેતલવાડ નહિ નીકળે એટલે બહારના સેતલવાડની જરૂર પડી. કોમમાં એવા પેદા નહિ કરે ત્યાંસુધી બહા૨નાઓની ગુલામી સેવવી પડશે.
તીર્થરક્ષા માટે જોદ્ધા પેદા કરે. ૩૫ વર્ષ માટે વાર્ષિક રૂા. ૬૦૦૦૦ ને ચાંલે ચેટ. તમારા ઘરમાં એ સેતલવાડ હેત તે શત્રુંજય તમારી હથેળીમાં થોડા પૈસામાં હતો. હવે બીજાઓને લોભ લાગ્યા છે. શીરોહીવાળાને ઈચ્છા થઈ છે. ઘણાં ખરાં તીર્થ દેશી રાજ્યમાં છે. તીર્થની રક્ષા માટે એવા જોદ્ધા તૈયાર કરવાની જરૂર છે. બળ, બુદ્ધિ અને ધનથી રક્ષણ કરનારા પેદા કરવાની જરૂર છે. પહેલાં જેન કેમ અંદરથી ચમકદાર હતી અને બહારથી સાદી હતી જ્યારે અત્યારે બહારથી ભપક હોય છે અને માંહે હાંલ્લા ખખડે છે. એ સ્થિતિ સુધારે.
શ્રાવક હશે તે સાધુ થશે. બાળકોને ધાર્મિક સંસ્કારવાળા બનાવવા માંગતા હો તો બહારની કેળવ. ણીની સાથે સાથે ધાર્મિક કેળવણી આપે. તે કામ સ્વતંત્ર કુલ વગર નહિ થઈ શકે. તમે તમારી જરૂરીઆત પૂરી પાડો. તમે શ્રાવક હશે ત્યાં સુધી અમે તમારે ત્યાં ધર્મલાભ કહેતા આવીશું. તમે શ્રાવક નહિ હો તો અમે કયાં હઈશું ? આપણું સાત ક્ષેત્ર છે અને શ્રાવક શ્રાવિકા એ બે ક્ષેત્ર ઉપર આપણું બાકીનાં પાંચ ક્ષેત્રનો આધાર છે.

Page #26

i
શ્રી આત્માન, પ્રકાશ. વાણીયા મટી ક્ષત્રિય અનેા.
હું ઇચ્છું છું કે તમે ક્ષત્રિય અનેા. વાણીઆ કેમ ખની રહ્યા છે ? ક્ષત્રીવટ દાખવેા. તમારી પાઘડી એ ભલમનસાઇની નીશાની ગણાય છે. તમે ટકા, ટકાને ટકાની ઝંખના કરી રહ્યા છે. પૈસાના ગુલામ બન્યા છે. નીતિ કે અનીતિ ગમે તે માગે પૈસા પેદા કરવાનુ ં જ શીખ્યા છે. સીદાતા શ્રાવક, શ્રાવિકાને પાષી ખડા કરવાની જરૂર છે. તેમને સંઘરવાને બીજા તૈયાર છે. તેવા કેાઇ આવી તેમને સ્ત્રીકારી લેશે તે પછી કામની પાયમાલી છે. પૂર્વાચાર્યને પણ સમયને અનુસરીને પરિવર્તન કરવું પડયું છે. અત્યારે જે વેશ તમે પહેરે છે તે તમારા પૂર્વજો પહેરતા ન હતા. વૃદ્ધો અને યુવક સાથે મળી કામ કરે. યુવકેાની જરૂરીઆત પૂરી પાડવાની વૃદ્ધોની ક્રુજ છે. સંપ રાખા. સંપ વગર મુક્તિ નથી. સમુદાય કામ કરી શકે છે તે એકલાથી થતું નથી.
ભડકેલા યુવાને શાંત કરે.
દુશ્મનાને પણ અપશબ્દ ન કહેા. દુશ્મનાને પણ મીઠાશથી ખેલાવવાથી દુશ્મનાઇ મૂકી દે છે. યુવકવગ ભડકયેા છે, તેને શાંત કરવાની વૃદ્ધોની ક્રુજ છે. તમારી સેવાને લાયક મનાવવા તેમની જરૂરીયાતા પૂરી પાડા. યુવકેા વૃદ્ધોને અંધશ્રદ્ધાળુ કહે અને વૃદ્ધો યુવકાને નાસ્તિક કહે તે ઇચ્છવાજોગ નથી. જમાનાને ઓળખીને ચાલશેા તેા ધર્મની રક્ષા થશે. યુવકેા મહાન થશે તેા શાસનનું રક્ષણ કરશે, શાસનને દીપાવશે.
66
શ્રી આનંદસાગરજીસૂરિજીએ આસ્તિકાનું કર્તવ્ય ” સંબ ંધી કરેલ વ્યાખ્યાનમાં શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજ તેમજ શ્રી મહાવીર વિદ્યાલય અને કેળવણી પ્રત્યે કરેલા અસત્ય આક્ષેપેા માટે જૈન, મુ'ખઇસમાચાર, સાંજવમાન, જૈનજીવન, સુધાષા, વગેરે પેપરામાં ઘણા લેખકેાએ લેખેાદ્વારા અને શ્રી જૈન યુથલીગ સુખઇ, તથા અમદાવાદ. શ્રી જૈન એસસીએશન એક્ ઈંડીયા મુંબઇ, શ્રી પાટણ જૈન સંઘ–પાલણપુર જૈન સ ંઘ-વડાદરા જૈન સંધ—શ્રી પુંજાણ આત્માનંદ જૈન મહાસભા ( જૈનસંઘ ) વગેરેએ પણ ઠરાવેા કરી પેાતાને ખેદ જાહેર કરેલા છે.

Page #27

વર્તમાન સમાચાર
વર્તમાન સમાચાર.
શ્રી આત્માનંદ જૈન મહાસભા પંજાબનો સખ્ત વિરોધ. આચાર્ય આનંદસાગરની વિષમય જવાલા જૈન સમાજ
અને જૈન ધર્મને માટે ખતરનાક. શ્રી આત્માનંદ જેને મહાસભા પંજાબની આઠમી બેઠક લુણાનામાં દેહલી નિવાસી બાબુ જસવંતરાયની અધ્યક્ષતામાં તા. ૨૯, ૩૦, ૩૧ મી ડીસેંબરે થઈ હતી. જ્યાં પંજાબના બધા શહેરો અને ગામોથી ૨૦૦ પ્રતિનિધિઓ અને વિશેષ સંખ્યામાં વિઝીટર પધાર્યા હતા. જેઓ માં નિમ્ન લિખિત મહાનુભાવોના નામો વિશેષ ઉલ્લેખનીય છે –
બાબુ ગોપીચંદ ( પ્રધાન મહાસભા) એડવોકેટ અંબાલા. બાબુ જસવંતરાય જેન દેહલી પ્રધાન મહાસભા અધિવેશન. બાબુ નેમદાસ બી. એ. મંત્રી મહાસભા. લાલા સંતરામ બેંકર અને મ્યુનિસિપલ કમિશનર અંબાલા. લાલ રતનચંદ બેંકર રઇસ, અંબાલા. બાબુ રિખવદાસ, બી. એ. એલ. એલ. બી. વકીલ, અંબાલા. બાબુ જ્ઞાનદાસ બી. એ. અંબાલા. લાલા બાબુરામ, એમ. એ. એલ. એલ. બી. વકીલ, જીરા. લાલા અમરચંદ બી. એ. એલ. એલ. બી. વકીલ, કસૂર. છે. જ્ઞાનચંદ એમ. એ. ગવર્નમેંટ કોલેજ લહેર. લાલા બાબુરામ બી. એ. એલ. એલ. બી. વકીલ નારીવાલલાલા માનેકચંદ રઈસ, ગુજરાનવાલા. લાલા ચરણદાસ રઈસ, ગુજરાનવાલા. લાલા લબ્ધશાહ રઈસ રામનગર લાલા હરદયાલમલ, રઈસ, જાનગાહ ડોગરાને. લાલા દોલતરામ, બી. એ. એડવોકેટ હેશ્યારપુર.
અન્ય પ્રસ્તાવોની સાથે પાસ કરેલો નીચેનો ઠરાવ આચાર્ય આનંદસાગરના ઈષ્યો અને દેષભર્યા વ્યાખ્યાનને જવાબ આપે છે.
આચાર્ય આનંદસાગરે “આરિતકનું કર્તવ્ય' એ વિષય પર અમદાવાદમાં જે વ્યાખ્યાન માં પ્રાતઃ સ્મરણીય, ચારિત્રશીલ, જેને સમાજ ઉદ્ધારક અને શિક્ષા પ્રચારક આચાર્ય શ્રી વિજય વલભસૂરિજી અને જૈન શિક્ષણ સંસ્થાઓ પર જે ગેરવ્યાજબી હુમલાઓ કર્યા છે તેને શ્રી આત્માનંદ જેન મહાસભા પંજાબનો આ જલસો સખ્ત ધૃણાથી જુએ છે અને આચાર્ય આનંદ

Page #28

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સાગરના આવા ઈષ્ય અને ષથી ભરેલાં વિષમય વ્યાખ્યાનોને સમાજની ઉન્નતિને માટે સખ્ત ખતરનાક સમજે છે. સાથે જબરદસ્ત પ્રોટેસ્ટ કરીને તેમને ચેતવી દે છે કે તેઓ પોતાના ગેરવ્યાજબી શબ્દો પાછા લઈલ્ય અને ભવિષ્યમાં એવા સમાજને ઉધે રસ્તે દોરનારા વ્યાખ્યાને અને કામો બંધ કરે.
(ઉદ્ઘપરથી.)
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગરની જનરલ મીટીંગ. આચાર્યશ્રી સાગરનંદસૂરિએ અમદાવાદમાં તા. ૧૨ મી ડીસેમ્બરના રોજ કરેલ ભાષણમાં જાહેર કરેલાં વિચારે સામે વિરોધ દર્શાવવા તા. ૧૬-૧-૧૯ર૮ નારોજ મળી હતી. જેમાં નીચેના ઠરાવે સર્વાનુ
મતે પસાર કરવામાં આવ્યાં હતાં. ઠરાવ ૧ લો.
આચાર્ય સાગરનંદસૂરિએ અમદાવાદમાં તા. ૧૨-૧૨-૧૯૨૮ ના રોજ કરેલું વ્યાખ્યાન કે, જે વર્તમાન પત્રોમાં છપાયેલું છે. તેમાં શ્રી સંઘના બે મુખ્ય અંગ સાધુ, શ્રાવકેની આસ્તિક, નારતકની કપોલ કલ્પીત કલ્પના કરી જે વિવેક હિન અસત્ય ઉદ્દગાર કાઢયા છે, તેમજ આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયવલસૂરિજી વગેરે મુનિપરત્વે ઇર્ષ પૂર્ણ અને અસત્ય આક્ષેપો કર્યા છે. તે માટે, તેમજ શ્રી સંઘના મહાન પ્રયત્નથી રસ્થાપીત થયેલ અને વ્યવહારિક તેમજ ધામિક કેળવણીનું શિક્ષણ આપતી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય વગેરે સંસ્થા અને કેળવણી ઉપર અગ્ય પ્રહારો કરેલ છે તે સામે આ સભા ખેદ સાથે પોતાને સખ્ત વિરોધ જાહેર કરે છે. ઠરાવ ૨ જે.
ન્યાયાભાનિધિ પ્રાતઃ સ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરિશ્વરજી મહારાજના પટ્ટધર બાળ બ્રહ્મચારી, શુદ્ધ ચારિત્ર ધારી, સમયજ્ઞ, શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજ સમય ધર્મ ઓળખી જૈન સમાજની ઉન્નતિ માટે જે ઉપદેશે અને પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે, તે માટે આ સભા પિતાને અંતઃકરણ પૂર્વક આનંદ અને સહાનુભૂતિ જાહેર કરે છે, અને તેઓશ્રીમાં પિતાને સંપૂર્ણ વિશ્વાસ મૂકે છે.
જયંતી-માગશર વદ ૬ નારોજ પ્રાતઃ રમણીય શ્રીમાન મૂળચંદજી મહારાજની સ્વર્ગવાસ તીથી હોવાથી તેઓશ્રીની પાદુકા પ્રતિરીત કરી દાદા સાહેબના જિનાલાયમાં દેરીમાં પધરાવેલ છે, જેથી આ મહા પુરૂષની ભકિત નિમિત્તે તેઓશ્રીના સુશિષ્યના ઉપદેશવડે આ સભાને મળેલ એક રકમ અને બાકી અમુક ગૃહસ્થ દરવર્ષ અમુક રકમ આપતા હોવાથી તેથી શ્રી જેન આમાનંદ સભા (અમારા) તરફથી દાદા સાહેબના જિનાલયમાં ઉકત ગુરૂશ્રીની ભકિત નિાં મત્તે પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી, તથા આંગી રચવામાં આવી હતી. બપોરના સ્વામિવાત્સલ ( સભાસદનું ) પણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ ગુરૂરાજની ભંકેત નિમિત્તે થયેલું કે ખુલ્લું છે, તે ગુરૂરાજના ભકતોએ તેમાં ફાળો આપી દર વર્ષે થતી ગુરૂ ભકિતનો લ્હાવો લે જરૂર છે.

Page #29

સ્વીકાર અને સમાલેાચના.
૧૬૫
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
જૈનદર્શન અનુવાદક મુનિ તિલકવિજયજી, પ્રકાશક આત્મતિલક ગ્રંથ સાસાઇટી-પુના જૈનદર્શન અને તેના તત્ત્વોનું સ્વરૂપ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવ્યુ છે. પ્રયાસ ઉત્તમ છે અને પડન કરવા ચેાગ્ય ગ્રંથ છે.
ચરતાવલી–પ્રથમ ભાગ-પ્રકટ કર્તા માસ્તર પોપટલાલ સાકલચંદ, જુદી જુદી આઠ કથાએ ચરિતાવળીમાંથી લખ આ બુકમાં પ્રકટ કરી છે. એજ્યુકેશન ખેાના અભ્યાસક્રમમાં ચલાવવા નક્કી થયેલ છે જેથી આવી મુકેાના કાગળે ટાઇપ અને ખાઇડીંગ હંમેશાં સારૂં અને મજબુત અને ટકાઉ માટે દરેક પ્રકટ કરનારે પ્રયત્ન કરવા જોઇએ.
આદશ જૈન—લેખક શ્રીયુત ખસી. બીજી આવૃતિ આ છુક ઘણા સુધારા વધારા સાથે ખીજીવાર પ્રકટ થયેલ છે. ભાવેા વિચારવા, સમજવા, શાંતિપૂ ક વાંચવા ભલામણ કરીએ છીએ. તેમાંનાં ભાવા જીવનમાં રસ મુકે છે. નવીન પ્રેરણાની તાજગી પુરે છે. કિ`મત ચાર આના.
સ ંદેશ અને ભાવના—શ્રી જૈન સરતું સાહિત્ય પ્રચારક કાર્યાલય નં ૬ કલેાલ કિંમત છ પાઇ આજને આપણા વાણીયા કવે છે તેનું સ્વરૂપ સમયેાચિત જણાવ્યું છે જે વાંચવા જેવુ છે.
આત્મદર્શન - પ્રક્ટ કર્તા શ્રી જૈન સરતુ સાહિત્ય પ્રચારક કાર્યાલય નંબર ૫ શ્રી આઠ પૂર્વાચાર્યાંના આત્મસ્વરૂપના વિચારો પદ્યરૂપે આ બુકમાં પ્રકટ કરેલ છે, જે વાંચતા અધ્યાત્મ ભાવને ઉત્પન્ન કવા સાથે તત્ત્વજ્ઞાનનું પણ ભાન કરાવે છે. સસ્તું સાહિત્ય નામ આપવામાં આવ્યું છે તે ચેાગ્ય છે બુક પઠન પાઇન કરવા જેવી છે કિંમત છે પાઇ.
શ્રી સામાયિક સૂત્ર-સયાજક શ્રીયુત માહનલાલ દલીચંદ દેશાઇ–મુંબઇ પ્રકાશક શ્રીયુત્ સારાભાઇ મગનભાઇ મેાદી બી. એ. ખાર–મુંબઇ. આ બુકની આ બીજી આવૃતિ છે. જેમાં મૂળ સૂત્ર સાથે છાયા, વિધિ, હેતુ અને વિવેચન છે. યેાજક બધુ મેાહનલાલ દેશાઇએ પ્રયત્ન સારા કર્યો છે. પ્રથમ આર્થાત કરતાં આ આવૃતિમાં અનેક વિન હકીકતે જે જે વિશેષ સામાયક સૂત્ર સ બધી પ્રાપ્ત થયું તે તમામ વિશેષમાં દાખલ કરેલ છે. વસ્તુ અભ્યાસ કરવા લાયક પ્રાથમિક શિક્ષણુને ઉપયાગી બનેલ છે. જેમ લેખક સંશોધક, પ્રયત્નવાન સાહિત્ય રસિક છે, તેમજ પ્રકા શક મહાશય કેળવણીના સહાયક અને ધામિક શિક્ષણ પર પ્રેમ ધરાવનાર હોવાથી યાજક પ્રકાશકના મેળ આ બુકમાં રવાભાવિક મળ્યા હેાઇ ખુશી થવા જેવુ છે અને પ્રકાશક મહાશયના તે પ્રેમને લઇને જ તેમજ વસ્તુ ચે!ગ્ય બની હેાવાથી પુરૂષ, સ્ત્રી, વિદ્યાર્થી ધાર્મિક પરીક્ષા માટે એક પાઠય પુસ્તક તરીકે કેળવણી ખેડે દાખલ કર્યુ` છે. કાગળા તથા છાપ પશુ સુદર છે. ધાર્મિક શાળાઓમાં પ્રાથમિક અભ્યાસ માટે આ બુકને સ્થાન મળવું જ જોઇએ.
૭ પ્રાતમંગળ પાઠ-પ્રકાશક શ્રી વર્ધમાન જ્ઞાન મદિર-ઉદેપુર કિ ંમત છ પાઇ, સપા દક યતિ અનુપચંદ્રજી, ચાવીશ જિનેશ્વર મહારાજની સ્તુતિએ આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે. શ્રી મેધ મુનિ નામના સાધુ મહારાજ રચિત છે એમ છેવટે જણાવેલ છે,

Page #30

૧૬૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકામા
પ્રેમ—ગીતા રચયિતા શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી સૂરીશ્વરજી પ્રકાશક શ્રી અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મડળ હા. વકીલ મેહનલાલ હેમચંદ–પાદરા શ્રી બુદ્ધિસાગરજી સૂરિજી ગ્રંથમાળાના આ ૧૧૦ મેા મણુકા છે. ઉકત આયાય શ્રીએ પેાતાના જીવનમાં ઘણું સાહિત્ય લખેલ છે, કે જે તેમની હૈયાતિ બાદ પણ પ્રકટ થયા કરે છે. આ મૂળ ગ્રંથ સંસ્કૃતમાં છે તેનું સાધન શ્રીમદ્ આચાર્યશ્રીના શિષ્ય આચા શ્રી અજીતસાગરજી મહારાજે કરેલ છે. ગ્ર ંથને વિષય શુદ્ધ અતિ પ્રેમ જણુાવનાર ગભીર છે. સાથે સદ્દગત આચાર્યનુ ટુંક જીવન સુશિષ્ય આચાર્યશ્રી અજીતસાગરજી મહારાજે લખી ગુરૂ ભકિત બતાવી છે. આ ગ્રંથનું ભાષાંતર મૂળ સાથે પ્રકટ થવાથી ઘણુા જવા તેનેા લાભ લઈ શકશે તેમ થવા પ્રકાશકને સૂચના કરવામાં આવે છે.
રીપેર્ટો.
નીચેના રીપેાર્ટ મળ્યા છે, સાભાર સ્વીકારવામાં આવે છે,
૧ શ્રી પાન્ધ ચિ’તામણિ સાર્વજનિક વાંચનાલય-કચ્છ—સ. ૧૯૮૪ના શ્રાવષ્ણુથી સ. ૧૯૮૫ ના આશા વદી ૦)) સુધી )
૨ મ્હેસાણા શ્રી યોવિજયજી જૈન સ ંસ્કૃત શાળા તથા શ્રો જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા તથા જૈન કેળવણી ખાતું.—( સ. ૧૯૮૦-૮૧-૮૨ ત્રણૢ વર્ષના ).
૩ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તેમેા વાર્ષિ ક રીપોર્ટ -મુબઇ— જુન ૧૯૨૭ મે સ. ૧૯૨૮ ),
૪ શ્રી પન્યાસજી શ્રી મુકિતવિમળજી મહારાજ જૈન પાઠશાળા તથા શ્રાવિકાશાળાના સ. ૧૯૮૩ ના કારતક થી સ. ૧૯૮૪ ના આશા વદી ૩૦ સુધીતે.
સુધારો.
અમારી સભા તરફથી પાંચપ્રતિક્રમણની મુક શાસ્રી ટાઇપમાં અર્થ સાથે બહાર પડેલી છે તેમાં આયારેઅસવન્ના સૂત્રમાં ને મે હૈં માયા ની સંસ્કૃત છાયા જે મે òવિષાયા દર્શાવેલ છે, આગ્રા તરફથી ૫. સુખલાલજી મારફત અહાર પડેલી બુકમાં પણ તે પ્રમાણે છાયા દાખલ થયેલી છે, તેને બદલે આવશ્યક સૂત્ર હારિભદ્રીયાટીકા ( ચેાથે! ભાગ–આગમેાય સમિતિ પા. ૭૮૫ ) આ રીતે સંસ્કૃત છાયા છે.
आचार्योपाध्यायान् शिष्यान् साधर्मिकान् कुलगणांश्वये मया केऽपि ચિતા: સોનું ત્રિવિધન સમયામ જેના અથ આ પ્રમાણે થઇ શકે છે. “ જે કેાઇને મારાવડે કષાય ઉપજાવાયા હોય તેવા આચાર્ય, ઉપાધ્યાયા, શિષ્યા, સામિકા, કુલે અને ગણા સર્વને ત્રિવિધે મન વચન કાયાથી હું ખમાવુ છું.
""
૧ સદ્દગુણાનુરાગી મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી સૂચિત

Page #31

| ભાઇ મહેન્દ્રકાન્ત હિંમતલાલના સ્વર્ગવાસ,
લીમડી નિવાસીભાઈ મહેન્દ્રકાન્ત માત્ર ટુંકા દિવસની બિમારી ભાગવી લઘુ વયમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. એક સુગંધ યુકત કાળી ખીલ્યા પહેલાં પોતાની સુવાસ પોતાના કુટુંબીજનોને બતાવ્યા પહેલાં કરમાઈ ગયેલી છે. ભાવિભાવ ખળવાન છે. કાળની ગતિ જ્ઞાની મહાત્માઓજ જાણી શકે છે. તેઓ આ સભાના સભા | સદ હતા, જેથી આ સભાને પણ પારાવાર દુ:ખ થાય છે. તેમની માતુશ્રી અને કુટુંબીજનોને દિલાસો આપવા સાથે તે પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાએ તેમ ઈરછીએ છીએ.
| જૈન સસ્તી વાંચનમાળાના ગ્રાહકોને ?
| અમારી ગ્રાહકોને ચાલુ સાલના પુસ્તકો માગશર માસમાં વી—પી–થી માકલવાનું અમાએ જણાવેલ. પરંતુ શ્રી અજાહરા પાર્શ્વનાથ ચરિત્રના પુસ્તકની વધુ ઈતિહાસિક હકીકત મેળવવામાં ઢીલ થવાથી તે છપાય છે, જેથી પોષ માસની આખરી. વી. પી. શરૂ થશે.
વધારામાં અમારા ગ્રાહકેને નીચેના લાભ આપવાનો છે.
જેમને જરૂર હોય તેમણે મગાવી લેવા કૃપા કરવી. કારણ કે દરેકની ૪૦૦ નકલ ઘટાડેલ ભાવે ગ્રાહકોને આપવાની છે. ૧. શુજ રેશ્વર કુમારપાળ. સચિત્ર. મોટી સાઈઝ પૃષ્ઠ ૪પ૦ પાકુ' પુઠું'. ઇતિહાસિક
રસીક દલદાર ગ્રંથ જેની કિંમત રૂા. ૪) છે તે રૂા. ૨-૪-૦ માં મલશે. ૨. વિમલમંત્રીના વિજય યાને ગુજરાતનું ગૌરવ માટી સાઈજ પૃષ્ઠ ૨૨૫ પાકુ, | પુઠું ઇતિહાસિક રસિક પુસતક જેની કિંમત રૂા. ૨) છે. તે રૂા. ૧-૪-૦ ૩. કરછ ગીરનારની મહાયાત્રા, પૃષ્ઠ ૩૫૦ પાકુ રેશમી પુ'' ૩૦ ચિત્રો સાથે ' જેની કિં. રૂા. ૨-૮-૦ છે તે રૂા. ૧-૧૨ - ૦ માં મલશે.
| ત્રણે પુસ્તક સાથે મંગાવનારને રૂા. ૫) માં અને છટક જણાવેલી ઘટાડેલી કિંમતે મલશે. પારટ ખચ જીદ. સિવાય કોઈપણ સંસ્થાના પુસ્તકો અમારી પાસેથી મલી શકશો. -
- લખા જૈન સસ્તી વાંચનમાળા-રાધનપુરી ખજાર-ભાવનગર, 'રામરૂ લેવા માટે પાલીતાણા-જૈન સસ્તી વાંચનમાળા શાખા ઓફીસ.
અમદાવાદ-શેઠ હરીલાલ મુળચંદભાઈ. ઠે. રતનપોળ શેઠની પોળ.

Page #32
| નવ સુંદરીનું સૃજનવધાન. 66 સુષ્ટિને સજતાં પરબ્રહ્મને ચે યોગમાયાનાં અવલખનું આલખવા પડે છે. છે. તો એકલ પંખાળા પુરૂષ કેટલુંક ઘડવાના હતા ? કે કેટલુંક સજવાના હતા ? | પણ જગતુ સંસ્કૃતિ ઘડતો ભારતના નવબ્રાહ્મણ કાલે જ નમશે ત્યારે નવ સુંદરી ચે, > શીલમૂર્તિને સૌભાગ્યમૂર્તિ અવતરશે. કાઇ કીર્તિમૃતિ, કોઈ લમીમૂર્તિ, કાઇ | - વાણીમૂર્તિ, કોઈ સમૃતિમૂર્તિ, કોઈ મેઘામૂર્તિ, કોઇ ધૃતિમૂર્તિ, કોઈ ક્ષમામૂર્તિ, ' કોઈ દયામૂર્તિ, ભક્તિમૂર્તિ, પ્રીતિમૂર્તિ, કોઈ વીરતામૃર્તિ, રસમૃતિ, પ્રેરણામૂર્તિ, પર કવિતામૂર્તિ, કલ્યાણમૂર્તિ, નવસુંદરી કુલે કુલે અવતરી હશે; ધાવને ધાવણે નહિ, ઢિી પોતાનાં હૈયાનાં હીરે ભારતની મહા પ્રજાને ઉછેરતી હશે; પવિત્ર ને પાવનકા- iii 6) રિણી કુલકુલને તારતી હશે; સંસારને નિમળી છાંટી નિર્મળા કીધે હુડો. હિત ભારતના પુરૂષસંઘ જગધેરી જેવી પૃથ્વીનાં પડ ખેડતા હશે. વિધિ લખાવે ને વિધાત્રી લખે એમ, ત્યારે ભારતના પુરૂષસ'ઘ માનવકુલનાં ભાગ્ય ઘડતા હશે. તેમાં Iઠો ભારતના સુંદરીસંઘ માનવકુલનાં ભાગ્ય ત્યારે લખતા હશે. પૃથ્વી અને આભ છે. જેવા, લક્ષમી અને નારાયણ જેવા, પ્રકૃતિ અને પુરૂષ જેવા, ચાગમાયા અને પરબ્રહા છે જે સ્ત્રી પુરૂષનો પરસ્પર સંબંધ છે. પુરૂષનાં બુદ્ધિ પુરુષાતન સૃજશે ને નારીની (2) હદયભાવનાએ નવસંસ્કૃતિને ધરાવશે. માનવકુલને મસ્તક વિનાયે નહિ ચાલે, હૈયા T વિના ચે નહિ ચાલે. Super-Women વિના ભારતના Super=Man ના જીવનકેડ છે પણ પૂર્યો ને અધૂરા રહેશે. પાંખને આધારે પંખી ઉડે છે, નારીને આધારે નર ઉડે Siii છે, નરનાં મહા કર્તવ્યાની પ્રેરણા નારી છે; ભીમસેનનાં ભીમ કમેની પ્રેરણા દ્રા 5- દીની છુટ્ટી વેણી હતી. ક્ષેત્રના મહાસંગ્રામ એટલે વેણી–સહાર. જ્યાં નારીપ્રેરણા આ નથી ત્યાં નર નિષ્પખાળા છે; ચાલી શકે, ઉડી ન શકે. પણ શું ભારતમાં કે શું અન્ય જ દેશે. ઇતિહાસ રચછા, કાળને ઘડનારાં, પડતા આભને ક્ષણિક થા દેતા, પૃથ્વી- . Si) સાહુન્ના SuperMan કે Supe:-Women ધર્મના, નીતિના, સત્યના, પરમે- [ - શ્વરના પરિત્યાગથી નહિ, પરિપાલનથી પાકશે. મંદિરા તજનારા નહિ, કલ- ની 1 બાને માત્ર સેવનારા નહિ; મયદાનની મદોનગીને જીતનારા ને ધર્મનીતિની જો ભગતી પામરી ઓઢેલા દયાનન્દ, વિવેકાનન્દ, ને રામતીર્થ નવભારતનો જગતું >> કલ્યાણના મહારાજેશ માનવકુળને સંભળાવશે. ત્યારે નવભારતની શીલમૂર્તિ- Oi 5. સૌન્દર્ય મૂર્તિ નવસુન્દરી ચદ્રની અનિદ્રકા સમી અમૃતઝણી ને અધકાર અજ11 વાવણ હારિણી જગઝરૂ છે વિરાજતી હશે. એ ધન્યતિથિઓનાં પ્રભાન પ્રભુ 1) સત્વર પ્રગટાવે ! ?? I ! શ્રી કૃવ ન્હાનાલાલ. For Private And Personal Use Only