Atmanand Prakash Pustak 023 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

વિશ્વરચના પ્રબંધ.
हृदयं निरभिद्यत, हृदयान्मनो मनसश्चंद्रमा ॥ नाभिनिरभिद्यत, नाभ्यामपानो માનામૃત્યુઃ ૫ રિશ્ન નિમિયત,
રિતો રેતર માર | તેની સામે વિચારીને જોતાં ઇંડાની માફક તેનું મુખ ઉઘડી ગયું, પછી મુખમાંથી ૐ શબ્દ ઉપ્તન્ન થયો, અને શબ્દમાંથી અગ્નિ પ્રકટ, પછી તેનું નાક ખુલ્લી ગયું, અને નાકથી શ્વાસ આવવા જવા લાગે. તે શ્વાસથી આકાશ બન્યું. અને નેત્ર ઉઘડી ગયાં, નેત્રથી પ્રકાશ અને પ્રકાશથી સૂર્ય બન્યું, ત્યારપછી કાન ઉચડ્યા, કાનથી શક્તિ થઈ, અને ચારે ખુણાનો ફેલાવ થવા લાગ્યો. પછી ચામડી વધી, ચામડી પર વાળ જામી ગયા, અને વાળથી ઘાસ પાંદડા વૃક્ષ વિગેરે ઉપન્ન થયા. ત્યારપછી છાતી ખુલ્લી ગઈ, છાતીથી બુદ્ધિ અને બુદ્ધિથી ચંદ્ર ઉત્પન્ન થયા પછી નાભિ ઉઘડી, નાભિથી અપાન અને અપાનથી મૃત્યુની ઉત્પત્તિ થઈ પછી લિંગ ખુલી ગયું જેમાંથી વીર્ય નીકળ્યું જેથી પાણી બન્યું. ( ખંડ-૧ ) | તેણે બનાવેલ દેવતાઓ સંસાર મહાર્ણ વમાં પડયા. અને તે વિરાટે પોતે રચેલ પુરૂષ દેવ અને પ્રાણીઓમાં ભૂખ તથા તરશને મેકલ્યા. જ્યારે દેવતાઓએ પણ જેથી પોતે અન્ન લઈ શકે એવું પિતાને વસવાટ કરવા શરીર માગ્યું એટલે (વિરાટ) દેને વસવા ગાય લાવ્યા, પણ દેવોએ તે કબુલ ન કરી, ત્યારે ઘોડે લાવ્યું. દેએ તેને પણ નિવાસ માટે નાપસંદ કર્યો. ત્યારે પુરૂષ આ દેવતાઓએ ખુશી થઈ તેને સ્વીકાર કર્યો. અને વિરાટની આજ્ઞાથી અગ્નિએ વાણી થઈ મુખમાં, વાયુએ પ્રાણુ થઈ નાકમાં, આદિત્ય ચક્ષુ થઈ નેત્રમાં, દિશાઓએ શ્રોત્રરૂપે કાનમાં ઔષધિઓએ લેમરૂપે ત્વચામાં, ચંદ્ર મન થઈ હદયમાં, મૃત્યુએ અપાન થઈ નાભિમાં, અને પાણી એ ય રૂપ થઈ શિશ્નમાં પ્રવેશ કર્યો, આથી અશના (ભૂખ) અને પિપાસા પણ દેવામાં ભાગીદાર બન્યા (ખંડ-૨ ) પછી વિરાટે લેક અને
કપાળે માટે અન્ન આદિ બનાવવાનું ઉચિત ધારી પાણી વિગેરેની સામે સં. કલ્પ કર્યો કે મનુષ્ય વિગેરે માટે ચોખા અને બિલાડી પ્રમુખ માટે ઉદર વિગેરે થાઓ. બસ તુરતજ સંકહિપત ઉપાદાન રૂપ પાંચ ભૂતમાંથી ચર--અચર અન્ન ઉત્પન્ન થયું. આ મૂષક, વ્રીહી વિગેરે પોતાના ભક્ષકને દેખી નાસવા લાગ્યા, લેક તથા લે કપાળે તેને પરાણે પકડી સુધાની શાંતિ કરવા તૈયાર થયા, પણ અજ્ઞતાથી તે અન્ન ને વાણું આદિના વ્યાપારમાં ડયું. પ્રાણ, ચક્ષુ, કાન, ચામડી મન અને શિશ્ન પાસે અન્ન ધર્યું પણ તે દ્વારા અન્ન લઈ શક્યા નહીં. અંતે અન્નને મુખમાં પેસાર્યું અને અપાનવડે અન્ન ખાવા લાગ્યા. હવે વિરાટે મારા વિના વાણું વિગેરેને વ્યાપાર કેમ થશે એમ ચિંતવી મસ્તકને વિદારી તેમાં પ્રવેશ કર્યો આ કારણથી તે વિભાગ વિદરતી કહેવાય છે. (ખંડ-૩ અધ્યાય. ૧)
પુરૂષ એ પુરૂષને પ્રથમ જન્મ છે, અને પછી સ્ત્રીરૂપી ખેતરમાં પિતાનું વિર્ય નાખી ગર્ભ રાખે છે. આ ગર્ભથી થયેલ પત્રમાં પુરૂષનું પોતાપણું છે, તેનું