________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન દર્શન અને તેનુ સક્ષિપ્ત દિગ્દર્શન,
૩
કે જે તેનુ' સ'કલ્પવિકલ્પ યુકત સાધન છે તેની જરૂર રહેતી નથી,અને તેમ થવાથી તેના લય થાય છે પરતુ જેઓએ સુખ અને દુઃખશાશ્વત માનેલા છે. અર્થાત તેથી રહિત થવાનુ નથી તેવી માન્યતા એ ડાય તે તેમને મનની નિત્ય પણે અસ્તિત્વની જરૂર માનવીજ પડે છે આ કારણથી તેમણે આવી માન્યતા સ્વીકારેલી છે.
તે સર્વ વ્યવહાર હેતુના જ્ઞાનરૂપબુધ્ધિ,કહે છે;જૈનદર્શન કહે છે કે ' મતિજ્ઞાન ફૈયિાનિષ્ક્રિય નિમિત્તે, પાંચ ઈંદ્રિય અને મનથી થતુ જ્ઞાન તે મતિજ્ઞાન. આ પ્રસંગે સર્વ વ્યવહારના હેતુ રૂપ જ્ઞાન હાવાને લીધે જોકે ઘણે અંશે આપણી માન્યતા સાથે મળતાપણુ છે પરંતુ આ મતિજ્ઞાન થવાને માટે મુખ્ય સાધન ઇંદ્રિય અને મન છે અને તેથી તે બહુ જ નાના વર્તુળ ( cirole ) માં છે, કેમકે જૈન દર્શને તેથી આગળ વધીને ( upon the vast circle ) ઇંદ્રિચાની અપેક્ષા વગરનું' જ્ઞાન કહેલુ' છે. તેથી · સર્વે વ્યવહાર હેતુ’ એ શબ્દમાં વ્યભિચાર ઢાષ આવી શકે છે.
"
વૈશેષિક ઇંદ્રિયના વિષયેાવડે પ્રત્યક્ષ થતા જ્ઞાનને પ્રપક્ષ માને છે. આટલે ટુ'કેથીજ તે પતાવે છે, જયારે જૈન દશ્તુન ઇંદ્રિયાના તથા મનના વિષયવડે થતા જ્ઞાનને તા હજી પરાક્ષ કહે છે. ઇન્દ્રિય પ્રત્ય ક્ષ પરરંતુ આત્મ પરોક્ષ આવી રીતે માને છે. ઇન્દ્રિયા વડે થતું જ્ઞાન તદ્દન નિર્મળ અને વિશુદ્ધ નથી હતુ` કેમકે આત્મપ્રત્યક્ષ થતુ જ્ઞાન નિષ્કલ’ક હાય છે અને તેજ વાસ્તવીક રીતે પ્રત્યક્ષ છે, આ રીતે દ્વિયગોચર જ્ઞાનને જેને એ સાંવ્યાવહારિક પ્રત્યક્ષ ( વાસ્તવિક પરાક્ષ ) માને' છે અને આત્માનુભવ વાળા જ્ઞાનને પારમાર્થિક પ્રત્યક્ષ (વાસ્તવિક પ્રત્યક્ષ ) તરીકે સ્વીકારેલુ છે. વૈશેષિકાની દૃષ્ટિ મર્યાદા આગળ વધારે જોઈ શકી નથી એ આ ઊપરથી સિદ્ધ થાય છે,તેવીજ રીતે તેએએ અનુમાન વર્ડ અને શબ્દાઢિ સાંભળવા વડે થતા જ્ઞાનને યથાર્થાનુભવ ગણેલા છે,પરંતુ હજીતા જૈને એ તૈસ્થિતિને માત્ર નિમ્ન ભૂમિકાવતી મતિ અજ્ઞાન જ્ઞાન માનેલુ છે, પરંતુ યથાર્થાનુભવ તે ત્યારેજ સ્વીકારેલા છે કે આત્મા જ્યારે આત્મવીર્યનુ' પરિપાકપણ
For Private And Personal Use Only
