Appointment with Kalidasa

Author(s): G K Bhatt
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 101

88
Appointmet with Kalidasa
14. See, for references, Kumārasambhava V. 65-81; the randi verses of the dramas; and Malavikāgni.
mitra, I. 4b. 15. Kumārasambhava VII. 44 : एकव मूतिविभिदे त्रिधा सा...। 16. Raghuvamsa x. 16-32. 17. Ibtd. x. 44. 18. bid, x. 31 : अनवाप्तमवाप्तव्यं न ते किञ्चन विद्यते ।
लोकानुग्रह एवेको हेतुस्ते जन्मकर्मणोः ॥ 19. cf. Gta III 22 : न मे पास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किञ्चन ।
नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि ॥ 20. cf Raghuvansa VIII. 79-31. 21. Eakuntala v.2. cd : तच्चेतसा स्मरति नूनमबोधपूर्व । भावस्थिराणि जननान्तरमौहदानि ॥ 22. Ibid; VII.35cd : ममापि च क्षपयतु नोललोहितः पुनर्भवं परिगतशक्तिरात्मभः ॥ 23. cf. Raghuvamsa, VIII. 11, 14-22. cf. also Sakuntala, II. 34, VI1-20. 24. Ibid., I. ४ : 'योगेनान्ते तनुत्यजाम्'. 25. Sakuntala, VII. 11-12. 26. See Raghuvainia, I. 6-3; Sakuntala, IV. 20, VII. 20 27. Sakuntala VII-12 : 'यत् काङ्क्षन्ति तपोभिरन्यमुनयस्तस्मिस्तपस्यन्त्यमी ॥' 28. Malavikagnimitra, v. 20 : आशास्यमीतिविगमप्रभृति प्रजानां
संपस्यते न खलु गोप्तरि नाग्निमित्रे ।। 29. cf. Raghuvanka, I.17 : रेखामात्रमपि क्षुण्णादा मनोवर्मनः परम् ।
न व्यतीयुः प्रजास्तस्य नियन्तुमिवृत्तयः ।। Ro. cr. Sakuntala, act L: सेनापति:-( जनान्तिदम) रखे, स्थिरप्रतिबन्धो भव । अहं तावत् स्वामि
नश्चित्तवृत्तिमनुवतिष्ये | andr. upto v. 5. 31. Ibid act VI, Pruvesaka. 32. Tbid, v: नियमयसि विमागप्रस्थितान् आत्तदण्डः ।' 33. Ibid.. I.11 : 'आतंत्राणाय वः शस्त्रं न प्रहर्तुमनागसि ॥' 34. Ibid, act VI; see v. 23 and the dialogue preceding it. 35. See Raghuvainsa v. verses 24-25-26. 36. Sakuntala., v. 8 - अतनुपु विभवेषु ज्ञातयः सन्तु नाम । त्वयि तु परिसमाप्त बन्धुकृत्यं प्रजानाम् ॥ 37. Malavikagnimitra, I, opening scene and v, 8. 38. Sakuntala VI. 32. 39. Cr. Raghuvamia IV. 12 : यथा प्रहलादनाच्चन्द्रः प्रतापात्तपनो यथा । तथैव सोऽभूदन्वर्थो राजा प्रकृति
रज्जनात् ॥ Mallinatha's comment on this is, यद्यपि राजशब्दो राजतेः दीप्त्यर्थात् कनिन्प्रत्ययान्तो,
न तु रजेः, तथापि धातूनामनेकार्थत्वाद् 'रञ्जनाद् राजा' इत्युक्त कविना । 40. See Sakuntala, v. 5 ('प्रजाः प्रजाः स्वा इव तन्त्रयित्वा'.v.7. ( 'स्वसुखनिरभिलाषः खिद्यसे लोक
हेतोः' ): v. 8 ( 'नियमयसि विमार्गप्रस्थितानात्तदण्डः, प्रशमयसि विवाद कल्पसे रक्षणाय । अतनुषु
विभवेषु ज्ञातयः सन्तु नाम, त्वयि तु परिसमाप्त बन्धुकृत्यं प्रजानाम् ॥') 41. Sakuntala, II. 14. 42. Ibid., II. 13.