________________
जैन तीर्थस्थान तारंगा : एक प्राचीन नगरी
रमणलाल महेता
कनुभाई शेठ तारंगा (उ.अ. २३-५९, पू.रे. ७२-४९) गुजरातना महेसाणा जिल्लाना खेराळ तालुकामां आवेलं छे. तारंगा (देरासर) गुजरातना विविध स्थळो साथे आजे स्टेट ट्रान्सपोर्ट सर्विसना बसरूटथी संकळायेल छे. तथा महेसाणा - तारंगा रेल्वेथी भारतना अन्य भागो साथे संकळायेल छे. तारंगानी उत्तरे भेमपुरा, टींबा, ईशानमा खोडामली, पूर्वमा आशरे पांच छ किलोमीटर पर साबरमती नदी, अग्निखूणे हाडोल, दक्षिणे कनोरिया, कुंडा, राजपर तथा पश्चिमे कारडी अने तारंगा स्टेशन छे. तारंगा पर्वत समुद्रनी सपाटीथी आशरे ३६४मीटर उंचो छे. अने आजु बाजुना प्रदेशथी ते आशरे १५० थी २०० मीटर उंचो छे. सामान्यता गुजरातना सपाट प्रदेशथी पूर्व तरफना पहाडी प्रदेशनी विवधतामां तारंगा अरवल्ली गिरिमाळाना ग्रेनाईट पडोदयो धराचे छे. तेवी आ हारमाळामां गोळाकार धरावतां, पवन अने धोवाणनी प्रक्रियाथी गुफावाळा स्थानो घणां छे. तेनी साथे आ विस्तारमा पवनथी ऊडेली रेतना टींबा तथा धारो पण छे. आम बे भूस्तरो धरावता आ विस्तारनी परिस्थिति जोतां पर्वतनो पश्चिम तरफनो भाग वधु ढाळवाळो तथा वसवाट माटे ओछो अनुकुळ छे. तेथी अहींना नदीना वांधानी नजीक केटलांक वसतीनां स्थानो छे. ते वाघानी पासे भेखडपर तथा त्यांना खडकोनी गुफामां देखाय छे. आजे तारा के धारण मातानुं नानुं सामरणयुक्त मंदिर, तेनी पासेनी जोगीडानी गुफा थोडांघणां जाणीतां छे. अहीं ईटोनो उपयोग करीने केटलंक बाधकाम थयुं छे.
आ स्थळनी पूर्वमा पर्वतना उपरना भागमा भौगोलिक परिस्थिति बदलाय छे. अहीं पर्वतनी बे धार वच्चे, पवनथी उडेली रेत पथरायेली कंईक त्रिकोणाकार खीण छे. आ खीणना नीचाणवाळा भागो प्रमाणमा ओछा ढाळवाळा छे. अहीं उत्तर अने दक्षिणनी धारो परथी चोमासामा वहेता नाळाथी बनेली खीण आशरे २०० मीटर पहोळी छे. तेनी बन्ने बाजीना खडकोनी तळेटीना ढाळ पण सरळताथी समतल बनावाय एवा छे. आम तारंगानी आ खीण मानव वसवाटने माटे कंईक अनुकुळ परिस्थिति दर्शावे छे.
आ स्थळनी उपर्युक्त परिस्थितिनो लाभ लईने अहीं मानव वसवाट थयो होय अम अनुमान थई शके छे अने अहींथी प्राप्त पुरावयवो आ अनुमानने पृष्ट करे छे.
साबरमती पासेनो आ प्रदेश तारंगानु अजितनाथनुं देरासर सोलंकीवंशना केन्द्रस्थ सारस्वत मंडळनो भाग होय एम उपलब्ध प्रमाणो दर्शावता नथी. पण ते पूर्व सीमा पर हतो परंतु ते आबुना परमारो अने त्यार बाद चौहाणोनो प्रदेश होवानुं लागे छे. आ बे राज्योना सीमाडा पर तारंगा पर्वतर्नु स्थळ होवाथी तेनुं लश्करी द्रष्टिए महत्त्व स्पष्ट छे.
[40]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
