________________
'૪૬૨ ]
દર્શન અને ચિંતન આખા દેશ અપગ અને અનાથ નહિ છતાં ઉદ્યોગધંધાને અભાવે અપગ અને અનાથ જેવા થઈ ગયા. હાય, અને ઉદ્યોગધા મળતાં જ પાછે પગભર થઈ શકે એવા સંભવ હોય ત્યારે આપણે શું કરવુ જોઈ એ, એ જ પ્રશ્ન છે અને એના ઉત્તર સ્વદેશીની ખરીદમાં અમારિધમ આવી જવાની સમજમાં સમાયેલા છે. હવે આપણે ખેડૂતવ વગેરેના પહેલા મુદ્દાને લઈ તે ઉપર અમારિ ધર્મના વિચાર કરીએ. ચાર માણસ કલ્પનામાં રાખો. એક કદી અમારિધમ માટે કાઈ મોટી રકમ અલાયદી કાદી જાહેર કે ખાનગી સખાવત નથી કરતો, પણ પોતાની જમીન ખેડતા ખેડૂતને જ પોતાના હાથપગ સમજી એમને એમની મહેતના પૂરા બદ્લો આપે છે; પોતાને માલિક અને ખેડૂતને માત્ર કામગરી માની પોતાની કિંમત, સત્તા અને જરૂરિયાત ખેડૂત કરતાં વધારે આંકી તેને ચૂસતા નથી. બીજો માણસ પણ તેવા જ સમભાવી છે, જે પેાતાના તાબેના મજૂરાને પોતાનાં ફેફસાં જેવાં ગણી તેના કરતાં પોતાને ચડિયાતા કે જુદો નથી ગણતા; તેમને તેમની મજૂરી આપતાં જરા પણ અન્યાય કે શણ નથી કરતા, ત્રીજો માણસ પોતાના આશ્રિત નોકરીને જ પેાતાનું વન લેખી તેમનાથી અતડા કે ઝુલે નથી પડતી; પોતાને માટે એક અને આશ્રિતાને માટે બીજું એવા ભેદ નથી રાખતા. એક ચણાની સરખી એ ફાડ કરીને જ આશ્રિતા સાથે વહેચીનું તત્ત્વ રાખે છે. ચોથો માણસ ગમે તેટલા ઊંચ વર્ણના મનાતા હાય છતાં એના બધા જ વ્યવહાર દલિતવર્ગ સાથે સમાન છે. એ દલિતવર્ગને ખાવી કામ નથી કાઢી લેતા, પણ તેને તેના કામના બદલામાં પૂરતું આપે છે. આ ચારે માણસો કાઈ નાનીમોટી રકમ, જાહેર કે ખાનગી, અલાયદી કાઢી સખાવત નથી કરતા, તેથી ઊલટું બીજા ચાર માણસો આવી સખાવત કરનાર છે, દુનિયામાં દાની તરીકે જાણીતા છે, પણ એમના પોતાના ખેડૂતો, મજૂરો, આશ્રિતા અને દલિતો સાથે એવા વ્યવહાર છે કે જેમાં તે તેમની લેવડદેવડમાં બને તેટલું સામાનું ચૂસે છે. આ બન્ને ચિત્રા તમારી સામે હોય તે! તમે સખાવત નાંહે કરનાર પેલા ચાર માણસાને ખરા અભારિધમ પાળનાર કહેશો કે પાછલા ચાર જણને ? દુનિયાના શબ્દો ઉપર ન્યાયનું ધારણ ધણીવાર નથી હતુ. દુનિયા સ્થૂળી હાય છે. તાત્કાલિક મોટા કૃત્યથી તે અંજાઈ જાય છે અને ઝટપટ અભિપ્રાય ઉચ્ચારી દે છે. એક સાથે જાહેરમાં અમુક સખાવત કરનાર માસના દાનની રકમથી અંજાઈ માણસો કહી દે કે એ તો ભારે ધાર્મિક છે. પણ ધાર્મિકતાનું ખરું અને છેલ્લું ધારણ તા એના વનવ્યવહારમાં હોય છે. એટલે જોવું જોઈ એ કે એવી મેટી સખાવત કરનાર પૈસા કઈ રીતે એકઠા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
