Agam Suttani Satikam Part 08 Vipakshrut Auppatik Rajprashniya Sutram

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 15

१२
विपाकश्रुताङ्गसूत्रम् १/१/८
पावगं फलवित्तिविसेसं पञ्चणुभवमाणे विहरइत्ति ।
'ऋद्धिस्थिमिए'त्तिऋद्धिप्रधानं स्तिमितंच-निर्भयं यत्तत्तथा, 'वण्णओ'त्तिनगरवर्णकः, स चौपपातिकवद्रष्टव्यः, 'अदूरसामंते'त्ति नातिदूरे न च समीपे इत्यर्थः, 'खेडे'त्ति धूलीप्राकारं 'रिद्ध'त्ति 'रिद्धकत्थमियसमिद्धे' इति द्रष्टव्यम्, 'आभोए'त्ति विस्तारः ‘रट्ठउडत्ति राष्ट्रकूडेमण्डलोपजीवी राजनियोगिकः, अहम्मिए'त्तिअधार्मिकोयावत्करणादिदंश्यम्-'अधम्माणुए अधम्मिढे अधम्मपलोई अधम्मपलज्जणे अधम्मसमुदाचारे अधम्मेणंचेव वित्तिं कप्पेमाणेदुस्सीले दुव्वए'त्ति, तत्र अधार्मिकत्वप्रपञ्चनायोच्यते-'अधम्माणुए' अधर्म-श्रुतचारित्रभावं अनुगच्छतीत्यधर्मानुगः, कुत एतदेवमित्याह-अधम्मएव इष्टो-वल्लभः पूजितो वायस्य सोऽधर्मिष्टः अतिशयेन वाऽधी-धर्मवर्जित इत्यधर्मिष्टः, अत एवाधर्माख्यायी-अधर्मप्रतिपादकः अधर्मख्यातिर्वा अविद्यमानधर्मोऽयमित्येवंप्रसिद्धिकः, तथाऽधर्म प्रलोकयति-उपादेयतया प्रेक्षतेयः स तथा, अतएवाधर्मप्ररजनः-अधर्मरागीअत एवाधर्मः समुदाचारः-समाचारो यस्य सतथा, अतएवाधर्मेण-हिंसादिना वृत्तिं-जीविकांकल्पयन्सन्दुःशीला:-शुभस्वाभावहीनः दुव्रतश्च-व्रतवर्जितः दुष्प्रत्यानन्दः-साधुदर्शनादिना नानन्द्यतइति।
_ 'आहेवच्चं तिअधिपतिकर्म, यावत्करणादिदं श्य-'पोरेवचंसामित्तंभट्टित्तंमहत्तरगत्तं आणाईसरसेणावच्चंकारेमाणे तितत्रपुरोवर्तित्वं-अग्रेसरत्वंस्वामित्वं-नायकत्वंभर्तृत्वं–पोषकत्वं महत्तरकत्वं-उत्तमत्वं आज्ञेश्वरस्य-आज्ञाप्रधानस्य यत्सेनापतित्वं तदाज्ञेश्वरसेनापत्यं कारयन्-नियोगिकैर्विधापयन् पालयन् स्वयमेवेति ।
'करेहि यत्ति करैः-क्षेत्राद्याश्रितराजदेयद्रव्यैः 'भरेहि यत्ति तेषामेव प्राचुर्यैः 'विद्धीहि य'त्ति वृद्धिभिः-कुटुम्बिनां वितीर्णस्य धान्यस्य द्विगुणादेर्गहणैः, वृत्तिभिरिति कवचित्, तत्र वृत्तयो-राजदेशकारिणांजीविकाः, 'उक्कडाहिय'त्तिलञ्चाभिः पराभएहिय'त्तिपराभवैः 'देजेहि य' अनाभवद्दातव्यैः ‘भेजेहि यत्ति यानि पुरुषमारणाद्यपराधमाश्रित्य ग्रामादिषु दण्डद्रव्याणि निपततन्ति कौटुम्बिकान् प्रति च भेदेनोद्राह्यन्ते तानि भेद्यानि अतस्तैः ‘कुंतेहि य'त्ति कुन्तकम् एतावद्रव्यं त्वयादेयमित्येवंनियन्त्रणयानियोगिकस्यदेशादेर्यत्समर्पणमिति, ‘लंछपोसेहि य'त्ति लच्छाः-चौरविशेषाः संभाव्यन्ते तेषां पोषाः-पोषणानि तैः, 'आलीवणेहि यत्ति व्याकुललोकानां मोषणार्थं ग्रामादिप्रदीपनकेः 'पंथकोट्टेहि यत्ति सार्थघातैः ‘उवीलेमाणे'त्ति अवपीलयन-बाधयन् । 'विहम्मेमाणे'त्ति विधर्मयन्-स्वाचारभ्रष्टान् कुर्वन् 'तज्जमाणे'त्ति कृतावष्टम्भान् तर्जयन्-ज्ञानस्थ रे यन्मम इदं च इदं च न दस्त्वेत्येवं भेषयन् ‘तालेमाणे त्ति कशचपेटादिभिस्ताडयन् ‘निद्धणेकरेमाणे'त्ति निर्द्धनान् कुर्वन् विहरति । 'तएणं से इक्कई रडकूडे विजयवद्धमाणस्सखेडस्ससत्कानां बहूणंराईसरतलवरमाडंबियकोडुंबियसेट्ठिसत्थवाहाणं' इह तलवराः-राजप्रसादवन्तो राजोत्थासनिकाः ‘माडम्बिकाः' मडम्बाधिपतयो मडम्बंच-योजनगद्वयाभ्यन्तरेऽविद्यमानग्रामादिनिवेशः सन्निवेशविशेषः शेषाः प्रसिद्धाः,
'कजेसुत्ति कार्येषु-प्रयोजनेषुअनिष्पन्नेषु 'कारणेसु'त्तिसिसाधयिषितप्रयोजनोपायेषु विषयभूतेषुयेमन्त्रादयो व्यवहरान्तस्तेषु, तत्रमन्त्राः-परप्यालोचनानि गुह्यानि-रहस्यानिनिश्चयारहस्यानि निश्चय-वस्तुनिर्णयः व्यवहारा-विवादास्तेषुविषये। 'एयकम्मे एतद्वयापारः एतदेववा