Aatmdarshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 4

પ્રસ્તાવના:
૧. અનંત અનંત કાળમાં મનુષ્યપણું મળવું મોંઘુ છે. મનુષ્યપણામાં આવી સત્ય ધર્મની વાત સાંભળવા કોઈ જ વાર મળે છે. અત્યારે તો આ વાત લોકોને તદ્ન નવી છે. આવી સત્ય વાત સાંભળવા મળવી મહા દુર્લભ છે. આ થયું સત્ય ધર્મનું શ્રવણ.
૨. આવી વાત સાંભળ્યા પછી બુદ્ધિમાં તેનું ગ્રહણ થવું દુર્લભ છે. ‘આ શું ન્યાય કહેવા માંગે છે’ એમ જ્ઞાનમાં પકડાવું તે દુર્લભ છે. સાંભળતી વખતે સારું લાગે અને બહાર નીકળે ત્યાં બધું ભૂલી જાય તો તેને આત્મામાં ક્યાંથી લાભ થાય?
૩. ગ્રહણ થયા પછી તેની ધારણા થવી દુર્લભ છે. શ્રવણ કરીને વિચારે કે મેં આજે શું શ્રવણ કર્યું? નવું શું સમજ્યો? એમ અંતરમાં પ્રયત્ન કરીને સમજે તો આત્માની રુચિ જાગે ને તત્ત્વ સમજાય. તેને વારં વાર વિચારી-સ્વભાવમાં ધારી રાખે તે થઈ ધારણા.
પણ જેને સત્યના શ્રવણ-ગ્રહણ અને ધારણાનો જ અભાવ છે તેને તો સત્ સ્વભાવની રુચિ હોતી નથી. અને રુચિ વગર સત્ય સમજાય નહિ, ધર્મ થાય નહિ.
૪. શ્રવણ-ગ્રહણ-ધારણા કરીને પછી એકાંતમાં પોતે પોતાના અંતરમાં વિચારે, અંતરમાં મંથન કરીને સત્યનો નિર્ણય કરે એ દુર્લભ છે. અંતરમાં યથાર્થ નિર્ણય કરીને રુચિને પરિણામવાની આ વાત છે. આ અતિ દુર્લભ છે.
૫. યથાર્થ નિર્ણય કરીને તેને રુચિમાં પરિણમાવીને-તેનું સત્ય શ્રદ્ધાન કરી સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું તે મહાન દુર્લભ અપૂર્વ છે.
૬. ભગવાને કહ્યું છે અથવા જ્ઞાનીઓ કહે છે માટે આ વાત સાચી છે-એમ પરના લક્ષે માને તો તે શુભ ભાવ છે. તે પણ સાચું જ્ઞાન નથી; પહેલાં દેવગુરુના લક્ષે તેવો રાગ હોય છે, પણ દેવ-ગુરુના લક્ષને છોડીને પોતે પોતાના અંતર સ્વભાવમાં વળીને રાગ રહિત નિર્ણય કરે કે મારો આત્મ સ્વભાવ જ આવો છે તો તેના આત્મામાં સાચું જ્ઞાન થયું છે. એથી સત્સમાગમ કે શ્રવણ વગેરેનો નિષેધ નથી. સત્સમાગમે સત્ ધર્મનું શ્રવણ તો કરવું. શ્રવણાદિ પછી આગળ વધવા માટે, માત્ર શ્રવણ કરવામાં ધર્મ ન માનતા, ગ્રહણ, ધારણા, મંથન-નિર્ણય કરીને આત્મામાં રુચિથી પરિણમવું જોઈએ.
૭. જે જીવે કુદેવ-કુગુરુ-કુશાસ્ત્રની માન્યતા છોડી દીધી છે અને જૈનના નામે