________________
પરીક્ષિત અને શુકદેવજી
પાંડવાની પછી અભિમન્યુ। પુત્ર પરીક્ષિત ગાદી પર આવ્યા. એક દિવસ પરીક્ષિતને જિજ્ઞાસા થઈ કે જરા જોઉ તા ખરી કે મારા દાદાત્માએ મારે માટે ધરમાં શું રાખ્યું છે? બધુ જોતાં જોતાં એક પેટીમાં સેનાના મુકુટ તેના જોવામાં આવ્યા. વગર વિચાર્યે જ એ મુકુટ ણે પેાતાને માથે મૂકયા. આા મુકુટ જરાસ ધના હતા. ભીમે જરાસંધના વધ કરીને તેના પુત્ર સહદેવને તેની રાજગાદી આપી. આ વખતે ભીમે જરાસ'ધના મુઢ લઈ લીધેલા. જરાસ ́ધના પુત્ર સહદેવે માગણી કરેલી કે મારા પિતાના મુકુટ મને આાપા. ધમરાજાએ મુકુટ ન લેવા ભીમને સલાહ આપેલી. આમ છતાં ભીમ જબરજસ્તીથી સેહદેવને રડાવીને આ મુકુટ લાવેલા. એથી આ મુકુટ એ અનીતિનું ધન છે. અનીતિનું ધન તેના કમાનારને દુ:ખી કરે છે અને વારસામાં મૂકી જાય તા વારસાને દુઃખી કરે છે. એથી ભીમે તે મુકુટ એક ધ પેટીમાં મૂક રાખેલેા. આજે પરીક્ષિતની દૃષ્ટિ પડતાં તેણે તે મુકુટ પહેર્યાં. મુકુટ અધમ થી લાવવામાં આવેલા એટલે તે દ્વારા કળિએ પરીક્ષિતની બુદ્ધિમાં પ્રવેશ કર્યો.
આ મુકુટ પહેરી પરીક્ષિત વનમાં શિકાર કરવા ગયેા છે. ભાગવતમાં આા પ્રસંગે પા શબ્દ વાપર્યાં છે. અર્થાત્ પરીક્ષિત કાર્ય દિવસ શિકાર કરવા ગયા નથી, આજે જ શિકાર ખેલવા નીકળ્યા છે . અનેક જીવેાની હિંસા કરી છે. મધ્યાહ્નકાળે રાજાને ભૂખ-તરસ લાગી છે. વનમાં એક ઋષિના આશ્રમમાં પ્રવેશ કર્યાં. તે શમિક ઋષિના આશ્રમ હતા. ઋષિ સમાધિમાં મગ્ન હતા. કાઈ સ ંત જ–વ્ય:નમાં મેઠા હાય ત્યારે તેમની પાસે જવું નહી. જઈ એ તેા વંદન કરીને ચાલ્યા આવવુ જોઈ એ તેમની પાસે લૌકિક વાતચીત કરીને તેમને વિક્ષેપ ન કરવા જોઈ એ. પરીક્ષિત વિરે છે; ‘હુ દેશના રાજા છું છતાં આ ઋષિ મારુ સ્વાગત કેમ કરતા નથી ? સ્વાગત ન કરવા માટે જ શ્મા ઋષિ સમાધિમાં હોવાનો ઢોંગ કરે છે. પરીક્ષિતની ત્રુદ્ધિમાં કળિ બેઠેલેા એટલે તેની બુદ્ધિ ગડી છે. રાજાતા પ્રજાના સેવક છે, શમિક ઋષિની સેવા કરવાને અદ્દલે રાજા તેમની પાસેથી સેવાની ચ્છા રાખે છે.
શ્રી ડાંગરે મહારાજ
ઋષિની સમાધિ ખૂલી નહી' એટલી વારમાં રાજાને દુબુદ્ધિ સૂઝી. તેણે એક મરેલા સર્પ ઋષિના ગળામાં પહેરાવ્યા. બ્રાહ્મણનું અપમાન કર્યું, બીજાનું અપમાન કરનાર પાતે પાતાની જાતનું અપમાન કરે છે. બીજાને છેતરનારી પાતે પોતાની જાતને છેતરે છે. કારણ કે આત્મા સમાં એક છે. રાજાએ શનિક ઋષિના ગળામાં સાપ રાખ્યો નથી, પણ ખરી રીતે તે। પેાતાના ગળામાં જીવતા સ!પ રાખ્યા છે. સર્પ કાળનું સ્વરૂપ છે. શમિક ઋષિ એટલે સ ઇંદ્રિયાને અંતર્મુખ રાખી ઈશ્વરમાં સ્થિર થયેલા નાની જીવ, એના ગળામાં મરી ગયેલા સર્પ આવે છે, મર્થાત્ એના ઢાળ મરી જાય છે. જિતેન્દ્રિય ચેાગીને! કાળ મરે છે. એટલે કે તેમને કાળ અસર કરી શકે નહી, રાજા એટલે કે જે રજોગુણમાં ક્રૂસાયેલા છે તેવા વિલાસી જી; જેના જીવનમાં ભાગ પ્રધાન છે તેવા જીવ. તેના ગળામાં કાળ જીવે છે એટલે કે જીવતા સર્પ તેના ગળામાં આવે છે.
મિક ઋષિના પુત્ર શૃંગીને આ વાતની ખબર પડી. તેને થયું કે આ દુષ્ટ રાજાએ બ્રહ્મણનું અપમાન કરે છે. એ શું સમજે છે ? હજુ જગતમાંથી બ્રહ્મતેજ ગયુ` નથી. હુ" રાજાને શાપ આપીશ. શ્‘ગીએ શાપ આપ્યા રાજાએ મારા પિતાના ગળામાં મરેલા સાપ નાખ્યા, પરંતુ આજથી સાતમે દિવસે તેના ગળામાં જીવતાં સાપ જશે—તેને તક્ષક નાગ કરડશે.'
શિકારમાંથી ઘેર આવી પરીક્ષિતે માથેથી પેલે મુકુટ ઉતાર્યાં અને તેને પોતાની ભૂલ સમજાઈ : મેં આજે પાપ કર્યું છે. મારી બુદ્ધિ બગાડી અને મેં ઋષિનું આપમાન કર્યું.'
બુદ્ધિ બગડે એટલે સમજવું કે કંઈક અશુભ થવાનું છે. પાપ થઈ જાય તેા તેના પસ્તાવા કરી શરીરને તે માટે સજા કરી. જમતા પહેલાં વિચાર કરવા કે મારે હાથે પાપ તે। થયું નથી ને? જે વિસે પાપ થયું હાય તે દિવસે ઉપવાસ કરવા, એથી પાપ રીથી થશે નહીં. ધન્ય છે પરિક્ષિત રાજાને કે એણે જીવનમાં આ એક જ વાર પાપ કર્યું છે, પણ પાપ કર્યાં પછી પાણી પણ પીધું નથી.
