Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA (TUMkasAra) :: saMpAdana :: smitA pinAkIna zAha : mUlya : nizUlka H zeTha zrI jamanAbhAI bhagubhAI rIlIjIyasa TrasTanA sahayoga thI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA (TUMkasAra) :: saMpAdana :: smitA pinAkIna zAha 17, nizAMta baMgalojha vibhAga-1, bilezvara mahAdevanI sAme, sITI golDa sinemAnI galI, zyAmala cAra rastA, seTelAITa, amadAvAda - 380015. phona naM. : 26768090, 26767831. mobAIla naM. : 98983800pa3. * mUlya: nizulka : zeTha zrI jamanAbhAI bhagubhAI rIlIjIyasa TrasTanA sahayoga thI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ :: namra nivedana :: I.sa. 2013nA me (May) mahinAmAM InDolojImAM yojAyelI "upamiti bhavaprapaMcA kathA" nI zibira meM bharI hatI. zibira ke vyAkhyAnomAM huM khAsa gaI nathI paraMtu dareka viSayanA sAhitya vAMcanano nAnapaNathI zokha eTale vAMcana kharuM. navuM navuM jANavuM paNa khUba game eTale jyAre mArA parama snehI niraMjanAbhAbhIe kahyuM eTale tarata meM hA pADI. bhAbhI sAthe meM pAlitANAnI yAtrAo, caitya paripATI, vyAkhyAnomAM javAno lAbha lIdho che. eTale mane thayuM ke cAlo kaMIka bhAthu maLaze. temanuM jIvana ghaNI tapasyAo, yAtrAo, comAsA ane navvANu karavAmAM vyatita thayuM che. paNa jevI zibira zarU thaI ane zibirano divasa pate eTale bhAbhI mane kahe ke mane agharuM lAge che. tyAre meM manamAM nakkI karyuM hatuM ke Ano TUMkasAra lakhIza eTale temane samajavAmAM saraLatA rahe. . mane alpajJAna hovA chatAM samajaNa paDavAnuM mukhya kAraNa paMDitavarya zrI jItubhAInI atyaMta saraLa ane prabhAvI vANIno pratApa gaNI zakAya. pAMDityathI bharapUra evA temanA akhkhalita vahetA vaktavyano prabhAva mArA mana para UMDo paDato ane samajAya te lakhI levAnI preraNA Apato tethI zibira patI eTale meM lakhelo sAra ane upamiti bhavaprapaMcA kathA"nA zrI motIcaMda kApaDIyAe karelA anuvAdanA graMtho bhAgaH 1,2,3 meLavI TUMkasAra lakhyo ane TAIpa karAvyo. pachI tenI jherokSa kopI karAvI kuTuMbamAM vaheMcyo. eka kopI parama AdaraNIya zrI jItubhAIne paNa ApelI tenI phalazruti rUpe A pustikA pragaTa thaI rahI che. kaMIpaNa kSatiyukta lakhAyuM hoya to aMtaH karaNapUrvaka kSamA mAguM chuM. - mitA pinAkIna zAha
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ :zubhaprasthAna :: Azare 1300 varSa pahelAnI vAta che. upAzrayamAM gurucaraNe beThelA muni nirNaya karIne AvyA hatA ke basa ! Aje to have gurU mahArAjane kahI ja devuM che ke have huM jaina dharma tyAgIne bauddha banI javAno chuM. vAta to ema banI hatI ke varSo pUrve jyAre siddharSine bauddhadharmano vizeSa abhyAsa karavAnI tamannA jAgI hatI tyAre guru mahArAje pUchyuM hatuM ke tame jarUra pUratuM to bauddhadarzana jANo ja cho have vadhu bhaNavAnI jarUra zI che ? paNa ziSyanI tIvra tAlAvelI sAme gurune jhUkavuM paDyuM ane potAnA prabuddha ziSyane bauddhadarzananA vizeSa abhyAsa mATe AjJA ApavI paDI hatI. AjJA ApatI vakhate kahyuM hatuM ke bauddhadarzanano abhyAsa karatA karatA te darzana gamavA lAge ane teno ja svIkAra karI levAno bhAva jAgI jAya to A rajoharaNa pAchuM ApI jjo ! ziSyane A vAta ruci na hatI ane temaNe gurune kahyuM ke evI nobata nahIM Ave ! paNa siddharSi bhaNavA gayA pachI khare ja bauddhadarzana vahAluM lAgavA mAMDyuM ane jainadharmamAM doSo dekhAvA lAgyA. thoDA vakhatamAM ja ema jaNAvA lAgyuM ke bauddhadarzana zreSTha che eTale teno svIkAra karI nirvANa meLavI lauM ! karuNA to buddhanI, siddhAnta to zunyavAda ane sAdhanA to buddhanI upadezelI ja zreSTha che ane gurunI vAta yAda AvI ke jo bauddhadharma aMgIkAra karavAnuM mana thAya to rajoharaNa pAchuM ApI jaje ! lAva, have A rajoharaNanuM kAMI kAma nathI eTale pAchuM ApI AvuM ! guru pAse Ave che, gurune potAnA manI vAta jaNAve che. guru to vicakSaNa hatA, sAcA arthamAM guru hatA, mA jevI mamatA dharAvatA hatA. temane thayuM ke A jIva ciMtAmaNiratna choDIne kAcanA TukaDA grahaNa karavA jaI rahyo che. mAre tene samajAvavuM joIe ke jainadharma to ciMtAmaNi samAna che. zA mATe AvA vicAra karo cho ? gura mahArAje khUba ja vAtsalyapUrvaka premathI jainadharmanI mahattA sthApI ! Aje siddharSi vicAramAM paDI gayA che ke mAre kharekhara vicAra karavo joIe ke huM zuM karavA jaI rahyo chuM ? vicAra karatAM karatAM jaNAyuM ke nA ! jainadharma ja zreSTha che. mAre teno tyAga karAya ja nahIM. vicAra badalAyA, mana thoDuM zAMta thayuM ane pAchA jinanirdiSTa sAdhanAmAM tallIna banyA. paNa mana to caMcaLa che tene to koI viralo ja sAdhI zake. thoDA ja samayamAM dAbelA vicAro pAchA bulaMda banyA, spriMga uchaLe tema uchaLyA ane pharI bauddha banavAnA bhAva prabaLa banavA lAgyA ane vaLI guru mahArAjanI AjJA laI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlI nIkaLyA. bauddha maTha tarapha jatI vakhate guru mahArAje punaH te ja vAta jaNAvI. AvuM ekavAra nahIM sAta sAta vakhata banI cUkyuM hatuM. Aje guru mahArAja kaMTALyA che ! vicAre che ke Avo prabuddha ziSya, tarkapravINa, kuzAgra ane vicakSaNa ziSya mAtra tarkanI sUkSmajALamAM phasAyo che, AgamanA UMDANane jANato nathI, jainadarzananI mahattAne pAmyo nathI ane caMcaLatAne kAraNe bhaTakI rahyo che. mArI vAta paNa have tenA magajamAM UtaratI nathI ! Aje to samadarzI AcArya haribhadrasUrijI viracita 'lalitavistarA' graMtha vAMcavA ApuM ane thoDI vAra paramAtmA pAse jaI bhakti karI AvuM. eTalA samayamAM A graMtha vaMcAI jaze ane ziSyane jainadharmanA UMDANano, vizALatAno ane gahanatAno khyAla AvI ja jaze. Ama vicArI temaNe siddharSinA hAthamAM 'lalitavistarA' graMtha mUkyo ane potane cAlyA jinAlaya ! siddharSi graMtha vAMcavA lAgyA. eka pachI eka pAnuM palaTAI rahyuM che ane mananA aneka praznonuM samAdhAna maLatuM jAya che. Aje badhI ja duvidhAo dUra thaI gaI. thoDAsamaya pachI guru caraNe mastaka jhukAvI kahyuM, 'mApha karo, gurudeva ! Ape Aje mArA upara bIjI vAra ananya upakAra karyo che. mArAM aMdcakSu ughADI dIdhAM. jinazAsana garimAno paricaya thayo. mArI badhI ja bhrAMtio bhAMgI gaI che. huM niHzaMka banyo chuM. kharekhara to AcArya haribhadrasUri doDhaso varSa pahelAM pAmI gayA hatA ke huM janamavAno chuM ! ane caMcaLatAne kAraNe AvanajAvana karavAno chuM. eTale ja teoe mArA vicArone sthira karavA ja A graMtha racyo che. mArA upara moTo upakAra karyo che. huM dhanya chuM ! mane Apa jevA guru maLyA. Aje Ape mane ciMtAmaNiratna ApyuM che. dhanya ! dhanya !' A ghaTanA banI ane siddharSi gaNinA manamAM upamitigraMtha racavAnI bhAvanA janmI. upamiti bhavaprapaMcA kathA vizvanI sahuthI pahelI rUpakakathA. vividha upamAo ApI temaNe saMsAranA prapaMcano suMdara paricaya karAvyo che. pahelA prastAvamAM potAnA jIvananI ghaTanAo ane tyArabAda nigodathI zarU karI kramazaH eka pachI eka bhavonI vArtA vAcakane vicAra karato mUkI de che, ke eka jIvane manuSya bhava prApta karatAM pUrve keTalA bhavonI lAMbI yAtrA pUrNa karavI paDI che. sAthe sAthe jaina siddhAntonuM atyaMta rocaka zailImAM varNana vAcakane romAMca karAve. A graMthano gujarAtI anuvAda paNa thayo che. eTale saMskRta na jANanArane gujarAtI anuvAda dvArA bhAvone pAmI zakAya tevI suvidhA che, paraMtu pAtronI bahulatA ane kathAno vistAra joIne ja vAcaka muMjhAI jAya tevuM banatuM AvyuM che. AthI manamAM evo vicAra Avyo hato ke A graMthanI kathAne saraLa bhASAmAM samajAvavAmAM Ave to anekane lAbha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI zake. ATha prastAva svarUpa A graMtha kula 16000 zloka pramANa che ane temAM kula 2000 thI vadhu pAtro che. dareka pAtranA ochAmAM ochA be artha ane tenuM anusaMdhAna barAbarA jaLavAI rahe tevI rIte kathA kahevI e loDhAnA caNA cAvavA jevuM paruM kAma hatuM, paNa prabhukRpAe A kAma karavAnI mane hiMmata ApI. A graMthanI zibira yojI temAM 250 thI vadhu jijJAsuoe lAbha lIdho. badhAne A kathA khUba ja gamI. pachI to dara varSe A zibiranuM Ayojana thavA lAgyuM. smitAbena paNa A zibiramAM AvyA hatA. temane kathA gamI gaI ane noMdha karavA lAgyA. te noMdhono AdhAra laI temaNe mULagraMtha ane sArodvArAnA AdhAre kathAmAM praveza karI zakAya te mATe kathAne saraLa bhASAmAM lakhI taiyAra karI. zibira pUrNa thayA pachI thoDA divaso bAda temaNe mane temanuM lakhANa vAMcavA ApyuM. khUba ja mahenata karI hoya tevuM jaNAyuM. AdhopAnta vAMcI gayo. jarUrI pheraphAro sUcavyA. sUcano pramANe yogya sudhArAvadhArA karyA. Aje A kathAno sAra jijJAsuo sudhI pahoMce tevI kalyANakArI bhAvanAthI pustakarUpe pragaTa thaI rahyo che. smitAbene khUba mahenata karI che temane khUba khUba abhinaMdana. A pustikA jijJAsuoe mULa upamiti bhavaprapaMcA kathAnA bhAvo samajavA upayogI thaze ane mULa graMtha vAMcavAnI bhAvanAne vadhu prabaLa banAvaze tenI AzA sAthe A pustikA pragaTa thaI rahI che. dhanyavAda ! -- zrI jitendra bI. zAha ela.DI. InDolojI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 1 upamiti bhavaprapaMcA kathA :: upamitino artha che rUpako, bhava eTale saMsAra, prapaMca eTale vistAra. eno artha thAya che nAnA nAnA varNanovALAM rUpako dvArA kahevAyelI, saMsArano vistAra darzAvanArI kathA. kathA zabda katha parathI Avyo che. katha eTale vArtA, kahANI ane vRttAMta evo artha thAya che. paraMparAno artha eka pachI eka be lakSaNo - sAtatya ane saMcaya arthAt sAtatyapUrNa saMcaya. jaina darzananA sAtatyapUrNa saMcaya dvArA AtmAne saMskRti tarapha vALavAno prayAsa che. bhinna prakAranI kathA che. A 16,000 zlokapramANanI kathA che. dareka zlokanA be artha thAya che. trIjo artha ApaNe kADhavAno che. jaina dharmanuM ane saMskRta bhASAnuM jJAna hoya to ja A kathAnI samajaNa paDe che. dareka bALake A kathA AtmasAt karavI joIe tema paMnyAsapravara caMdrazekhara mahArAja kahe che. AnuM bhASAMtara karatAM zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAne dasa varSa lAgyAM hatAM. A kathA ochAmAM ochI sAta vAra vAMcavI joIe. to ja ApaNane AtmAnI yAtrAnuM jJAna thAya che. A kathA ApaNI potAnI che tevuM lAge to ja samajaNa paDe che. ATha divasanI zibiranuM kAraNa kathAmAM ATha prastAva che. tattvArthano adhyAya game tyAMthI zarU karI zakAya paraMtu A atyaMta agharI kathA che. kula maLIne Azare rapa00 pAtro kathAmAM che. saMsAranA prapaMco eTale saMsArano vistAra darzAvatI kriyA. kathA kaThIna che. tarata samajaNa paDe tevI nathI. paraMtu A kathAmAM je upamAo mUkelI che tene samajatAM samajatAM jJAnodaya thavAnI pUrI zakayatA che. A graMthanA racayitA zrI siddharSigaNinA jIvana para najara nAMkhIe. ati dhanavAna ane sArasvata kuTuMbamAM temano janma thayo
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2). | upamiti bhavaprapaMcA kathA) hato. gujarAta dezamAM zrImAla nAmanuM zahera che. tyAM zrI varmalAta nAmano ati samRddha rAjA hato. e rAjAne suprabhadeva nAmano maMtrI hato. e sarva vyApAranI mudrA dhAraNa karanAro hato. jANe AkhI duniyAno bhAra upADavAne samartha be khabhA jevA be putro hatA. moTo putra datta ane bIjo nAno putra zubhaMkara hato. prathama putra dattane zrImAgha nAmano putra hato - je bhojarAjAno bALamitra hato. te sarasvatI devInA ratha jevo hato. teNe zizupAlavadha nAmanuM kAvya banAvIne sarasvatI devIne sAkSAta karyA che ane A kAvya tenI zAzvata yAdagIrI che. bIjA putra zubhaMkarane siddha nAmano putra hato. temanA mahelA para koTidhvaja pharakato hato. koTidhvajano artha jenI pAse karoDa sonAmahora thAya tenA ghara para je dhajA UDatI te koTidhvaja. chappanA karoDa thAya eTale bherI (nobata-zaraNAI) vAgatAM tyAre "chappana bherI, vAgI' ema kahevAtuM. siddha tIvra buddhizALI hato. khUba UMDANathI vicArI zakato hato. tenA vartana, vANI ane manana tathA dhyAna para kAbu hato. tenuM lagna dhanyA nAmanI khAnadAna kuLanI kanyA sAthe thayuM hatuM. samaya vahevA sAthe tene jUgaTuM ramavAnuM vyasana thaI gayuM hatuM. dhIme dhIme badhAmAMthI rasa sukAto jAya che. patnI pratye paNa rAga raheto nathI. dhIme dhIme dhutArAone saMpUrNa vaza thaI jAya che. sadAcArathI taddana vimukha thaI jAya che. aDadhI rAta sudhI ghera Avato nathI. patnI pativratA che. kyAreya koIne pati vize kazuM kahetI nathI. rAte be vAgyA sudhI bAraNuM kholavA jAgatA rahevuM paDe che. tenA kAraNe dhIme dhIme kRzakAya thatI jAya che. badhA pUche to paNa javAbo ApatI nathI. chevaTe sAsu eka mAtAnA snehathI pUche che, tyAre kahe che teo roja rAtre be vAgye ghera Ave che, eTale bAraNuM kholavA jAgatA rahevuM paDe che. mAtA kahe che "Aje tuM zAMtithI sUI jaje. bAraNuM huM kholIza'. rAtrinA chellA pahore (traNa vAgyA pachI) siddha Avyo. UMce svare bUma pADI, bAraNAM ughADa. aMdarathI mAtAe pUchyuM,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA thA 3 'koNa ?' eNe javAba Apyo, 'huM siddha' mAtAe khoTo krodha karIne kahyuM "AvA ThekANA vagaranA rakhaDu siddhane huM oLakhatI nathI." siddha kahe che "huM aDadhI rAtre kayAM jAuM ?" mAtA kahe che A samaye jenA bAraNAM khullAM hoya tyAM jA. siddha tyAMthI pAcho phare che.koI paNa gharanuM bAraNuM ughADuM nathI. ughADA bAraNAvALA eka upAzraya tarapha tenI najara paDe che. te tyAM jAya che. tyAM gurumahArAja ane sAdhu mahAtmAone kriyA karatA jue che. siddha tyAM Ubho rahe che ane namaskAra kare che. gurumahArAja dharmalAbha ApIne te koNa che tema pUche che. tyAre potAnI oLakhANa Ape che. pote zubhaMkarano putra che ane siddha tenuM nAma che. jugAranA kAraNe moDA ghera javAthI mAtAe Thapako Apyo che : atyAre jenAM bAraNAM khullAM hoya tyAM jA. tethI ughADA bAraNe Avyo chuM. ane Apano Azraya icchuM chuM. guru mahArAja zrutajJAnanA upayogathI te bhaviSyamAM uddhAraka thavAno che tema jANI le che. chatAM paNa tene sAdhujIvananI kaThinatA samajAvI pUche che, "tAro bhaTakato AtmA ahIM rahI zakaze ?" siddha temane mAthe hAtha mUkavAnI icchA kare che. pitAnI saMmatithI siddha dIkSA grahaNa kare che. dIkSA grahaNa karI dUra dezamAM jaI abhyAsa karavA javAnI icchA vyakta kare che. guru mahArAja samajAve che ke abhyAsanI bAbatamAM koI divasa dharAI javuM nahi. paNa koIka vAra koIkanI UlaTIsUlaTI paddhatithI koI vastunI hayAtImAM nahi mAnanArAonAM citta DahoLAI jAya che. tuM evuM nahiM kare ane dhAro ke thaI jAya topaNa eka vakhata to mArI pAse pAcho AvIza. siddha vacana Ape che ane guru mahArAjane namaskAra karIne potAne koI oLakhe nahi tevo veza dhAraNa karI bauddhonA nagara tarapha javA nIkaLe che. emaNe evuM sAMbhaLyuM hoya che ke bauddhonA zAstro bhaNavAmAM ghaNAM muzkela che. tyAM jaIne abhyAsa zarU kare che. buddhito tIvra che ja. bahu ja thoDA samayamAM viddhavAnone paNa samajavA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) upamiti bhavaprapaMcA kathA) muzkela paDe tevA zAstro teNe taiyAra karI lIdhAM. bauddho paNa navAI pAmI jAya che. tenA AtmAnA ratanane oLakhe che ane mAyAjALamAM phasAve che. te jaina dharma bhUlI jAya che ane bauddha dIkSA aMgIkAra kare che. jyAre tene gurUpade sthApavAno nirNaya thAya che tyAre tene tenA gurumahArAjane ApeluM vacana yAda Ave che. te asalanA gurumahArAja pAse AvI pahoMce che. upAzraya AvatA guru mahArAjane (gagIrSi) siMhAsana para beThelA jue che eTale Takora kare che ke A sAruM lAgatuM nathI. gurumahArAja vicAre che ke A viddhavAna pArakA zAstramAM lalacAI gayo che eTale coksa tenA graho nabaLA che. temaNe siddhane potAnA Asana para besADyo. caityavaMdana upara racelI zrI haribhadrasUrikRta, lalitavistarA' nAmanI TIkA ApI ane kahyuM ke, tuM jarA A joIle. ame derAsare jaIne AvIe chIe. mahAbuddhimAna siddha graMtha jotAM ja vicAra karyo ke mArA khoTA kAmano Adara ane vicAra vagaranuM kAma karato aTakAvavAnuM nimitta A graMtha banyo che. tene thAya che AcArya haribhadra dharmano bodha karAvanAra mArA guru che. temaNe A lalitavistarAgraMtha mArA mATe ja racyo haze. gurumahArAja Ave che tyAre temanA pagamAM paDIne mAphI mAMge che. gurumahArAje temane prAyazcit ApyuM ane pATe besADyA. A vyAkhyAnukAra siddha, siddharSigaNi tarIke ane upamiti bhavaprapaMcA kathAnA racayitA tarIke svarga sudhI prasiddha thaI gayA. ahIM eka udAharaNa ApyuM che. saMskRtamAM "vyasana' zabdano artha pIDA che, Apatti che. koI paNa AtmA mATe moha rAkhavo nahi. ghaDo 100 rU.nI kiMmatano che. mAthAmAM nAkhavAnI phUlanI veNI paNa 100 rU. nI che. ghaDo bIje divase tene sApha karIne pANI bharavA jatAM phUTI jAya che ghaDo phUTI jAya che tyAre duHkha thAya che. jyAre
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA veNI kharIdatI vakhate to khabara ja che ke A veNI kAle karamAI javAnI che ane tene pheMkI devAnI che. baMne vastu kharIdatI vakhate manobhAva bhinna hoya che. ghaDo nitya bhAve kharIdyo che eTale phUTI jAya tyAre duHkha thAya che. tevI rIte ApaNane svajana mATe nityabhAva che eTale jyAre te cAlyA jAya che tyAre duHkha thAya che. paraMtu veNI evo bhAva darzAve che ke tamAma dunyavI vastuo kSaNabhaMgura che. mATe zoka karavo nahi. bIjuM udAharaNa "uttarAdhyayana"mAMthI lIdhuM hatuM. zrI uttarAdhyayana sUtramAM dasamuM adhyayana Drama patraka nAmanuM che. temAM pAMdaDAMo zikhAmaNa ApatAM hoya tema batAvI te uparathI samayamAtrano pramAda karavo nahi tevI zikhAmaNa ApI che. "muja vItI tuja vItaze dhIrI bApuDIyA."
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) upamiti bhavaprapaMcA kathA prastAva1 (A prastAvamAM racanAkAre potAnA AtmAnI saphara samajAvI che) je kathAmAM bhavanI gUMcavaNonuM rahasya anumAna dvArA nIkaLe che te kathAno AraMbha prathama prastAvano prathama bhAga prastAvanA rUpe che. maMgalAcaraNathI kathAnI zarUAta thAya che. mokSamAM gayelAM paramAtmA svarUpone, tIrthakarone ane sarasvatI devInI stuti karavAmAM AvI che. saMsArI jIvanA traNa parivAra hoya che. eka bAhya parivAra ane be aMtaraMga parivAra. bAhya parivAramAM mAtA | pitA | bhAi / bahena | putra | patnI vagere no samAveza thAya che. prathama aMtaraMga kuTuMbamAM kSamA, tyAga, namratA, udAratA, saMtoSa, jJAna no, jyAre bIjA aMtaraMga kuTuMbamAM krodha, rAga, dveSa, mAna, mAyA, lobha, hiMsA, bhaya, maithuna no samAveza thAya che. aMtaraMga parivAra eTale aMdara paDelo parivAra; bAhya eTale sAco parivAra jeno paricaya ApaNane sauthI ocho che. AkhI kathAmAM traNa parivAro nI kathA sAthe sAthe cAle che. dhIme dhIme kathA dvArA spaSTa thaze ke bAhya parivAranI jarUra ochI che. bIjA be aMtaraMga parivAra sAthe vadhAre kAma karavAnuM che. dharma, kAma, artha A vastuo AvI jAya tene saMkIrNa kathAo kahevAya che. AvI saMkIrNa kathA jIvane gamatI hoya che. keTalAka AcAryo dharma-artha-kAma mizrasaMkIrNa kathA AkarSaNa karanArI hovAthI tene sArI mAne che. je koI prakAre prANIne bodha ApI zakAya te prakAra AdarIne
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA tene upadeza ApavAno prayatna hitecchuoe karavo joIe. teTalA mATe A upamiti bhavaprapaMcA kathA zuddha dharmakathA che tema ja mAnavuM. koI koI sthAne te saMkIrNa rUpa le che tyAM tyAM dharmakathAnA guNanI apekSA rAkhe che tema samajavuM. dharmagraMthamAM cAra prakAranA zrotAo jaNAvyA che. ahIM ApaNe be mukhya prakAra gaNIzuM. sAru grahaNa karavAvALA ane ane eka kAnethI sAMbhaLI bIjA kAnethI kADhI nAkhavAvALA. ahIM puSparAvarta megha ane zAMDilya paththaranuM udAharaNa suMdara rIte ApyuM che. megha tenI kRpA paththara ane jamIna ema baMne para varasAve che. jamIna phaLadrupa thAya che paNa paththara para game teTaluM pANI paDe toya asara thatI nathI. ahIMthI eka nAnakaDI kathA zarU thAya che. eka magara aSTamUlaparyata che arthAt tenA udbhavanI khabara nathI ane te kyAM sudhI rahevAnuM che khabara nathI. A nagarano mahela gaDha upara che. nIce UMDI khAI che. (tRSNA)nagaramAM eka bhikhArI che. tenAM be nAma jaNAvyAM che. eka to nipuNyaka ane bIjuM kamaka. nipuNyaka eTale jenAmAM puNya nathI tevo ane dramaka eTale daridra. tenA zarIra para phATalAM tUTelAM kapaDAM che ane bhIkha mAMgavA mATe hAthamAM ThIkaruM che. AkhA nagaramAM phare che tyAre tophAnI chokarAMo tene trAsa Ape che. ekaMdare A bhikhArI sajajana ane dayAnuM pAtra banI rahyo che. kAraNa ke te koI herAna kare topaNa krodha karato nathI. je paNa kaMI maLe te tarata ja khAI jAya che. eTale tene tRpti thatI nathI. peTamAM dukhyA kare che. ane bhUkha vadhAre ne vadhAre lAgyA kare che. ema karatAM karatAM ghaNo kALa vahI jAya che. gaDha uparanA mahelamAM susthita mahArAja beThelA che. eka divasa temanI najara e rakhaDatA bhikhArI para paDe che. teo dvArapALane hukama kare che eTale dvArapALa rAjamahelamAM tene dAkhala kare che. nipUNyaka
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 upamiti bhavaprapaMcA kathA dAkhala thaIne tenI bhavyatA ane vaibhava joIne aMjAI jAya che. tene AhlAdakatAno anubhava thAya che ane jijJAsA jAge che. rAjAe dharmabodhakara nAmanA rasoDAnA uparIne IzArA thI saMketa karyo. eTala dharmabodhakare bhikSA ApavAno hukama Apyo. te sAMbhaLIne tene herAna karatAM chokarAMo bhAgI gayAM. dharmabodhakaranI dIkarI taddayA ke jenuM kAma tamAma prANI pratye prema batAvavAnuM che te mahAkalyANaka bhojana laIne AvI. ATaluM suMdara bhojana chatAM bhikhArIne zaMkA thAya che ke A kanyA ApavA AvI che paNa tenI aMtaranI bhAvanA malIna haze. eTale te bhojana sAme joto nathI. taddayA Agraha kare che chatAM dhyAna Apato nathI. A dRzya dharmabodhakara jue che. tenI pAse traNa auSadho che. te baLajabarIthI tenI AMkhamAM vimalAloka aMjana AMjI de che tenAthI AMtaracakSu nirmaLa thAya che. svakarmavivara ane nakArAtmaka karmamAMthI mArga maLe che paNa manamAMthI unmAda hajI gayo nathI eTale dareka bAbatamAM zaMkA ja jAya che. sAruM bhojana grahaNa karI zakato nathI. ene saDelA anAjanuM ja bhojana karavAna icchA thAya che. eTale tene tattvaprItikara pANI pivaDAvavAmAM Ave che. pachI tenI tRSNA zame che. ane A loko tenuM sAruM ja karI rahyAM che tenuM jJAna thAya che. aMjane dRSTi kholI ane pANIe jJAna ApyuM. chatAM paNa tenI sAruM bhojana thoDuM tenA pAtramAM kADhI laI tene saDAvIne khAvAnI Teva jatI nathI. tad dayA ghaNAM kAmomAM rokAyelI che. kAraNa dharmabodhakarane ghaNA loko' para dayA che. eTale teno vyAdhi mULamAMthI kema jato nathI te jovAno samaya tenI pAse nathI. eTale tenI niraMtara saMbhALa rAkhI zake te mATe tene satbuddhi nAmanI bIjI paricArikA (dAsI) ApI. tenI satata hAjarIthI kharAba bhojana pratye Asakti ghaTI gaI. traNe auSadhono prayoga eNe moTA pramANamAM karavA mAMDyo ane tenA pariNAme enA vyAdhio ochA thatA gayA.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMyA kathA pachI teNe buddhi sAthe vAto karavA mAMDI. sabudhie tenA vyAdhionAM kAraNomAM kharA mahAkalyANaka bhojananuM mahattva samajAvyuM. bhojanano upayoga jaNAvyo. nipuNyake kharAba bhojanano sarvathA tyAga karavAnI icchA darzAvI. sabudhie samajAvyuM ke sarvathA tyAga karatAM pahelAM pAko nirNaya karavAnI jarUra che. eka vAra tyAga karyA pachI tenA para mana hAvI thAya to bevaDuM nukasAna thAya. pachI te nipuNyakane dharmabodhakara pAse laI gaI. dharmabodhakare nizcaya pAko karavAnI jarUriyAta para bhAra mUkIne tene samajaNa ApI. chevaTe bhikhArIe tenuM ThIkaruM pheMkI dIdhuM. dharmabodhakarane temaja tayA-budhi baMne dAsIone paNa khUba AnaMda thayo. te divasathI tenuM nAma sapuNyaka rAkhavAmAM AvyuM. have te mahelamAM ja rahevA mAMDyo. tenA manamAM lobha, lAlaca, zaMkA vagere zamI gayAM che. navI sthiti utpanna thaI che. te subudhine pUche che ke "mane A badhuM maLyuM che tene TakAvI rAkhavA zuM karuM ?' subudhi javAba Ape che, tane je maLyuM che tene vaheMca to badhuM, tArI pAse kAyama raheze. (jo tame paramArtha bAju eka DagaluM mAMDazo to AgaLa ne AgaLa vadhatA jazo). bhikhArI tene maLelA sonAnA pAtramAM badhuM mUkIne cAra rastA para Ubho rahI bUmo pADe che. paNa tene badhA oLakhe che eTale koI grahaNa karatuM nathI. subudhine pUche che tyAre subudhi kahe che, sonAnuM pAtra phakta susthita mahArAjA (paramAtmA)thI ja vaparAya. tuM vApare che eTale badhA vahemAya che (garva). pachI tene traNe auSadho lAkaDAnI peTImAM ThAMsI ThAMsIne bharI ane bajAramAM mUkI devAnI salAha Ape che. jJAnamaya vyaktio teno upayoga jarUrathI karaze tema kahe che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) 10 upamiti bhavaprapaMcA kathA (H saMkSipta sAra aSTamUlyaparyata nagara eTale saMsAra. jenI zarUAta ke cheDo dekhAto nathI tema samajavuM. bhikhArIne mahA mohathI haNAyelo, anaMtA duHkhothI bharelo ane puNya vagarano pUrvakALano siddharSigaNino AtmA samajavo. trAsa ApatAM tophAnI chokarAMo anya matanA loko samajavA. tene thatI vedanA mananI kharAba paristhiti, rAga vagere rogo samajavA. peTamAM thato duHkhAvo karmano saMcaya samajavo. tuccha adhama bhojana AsaktinuM nimitta gaNavuM. rAjamaMdiramAM upara beThelA susthita mahArAjane paramAtmA sarvajJa zrI jinezvara bhagavAna samajavA. rAjamaMdiramAM je vaibhavanuM varNana che tene jinazAsana samajavuM. svakarmavivara nAmano dvArapALa je rAjAnI saMmatithI rAjamaMdiramAM praveza karAve che tene potAnAM karmono nAza samajavo. tenA sivAyanA bIjA dvArapALo che tema jaNAvAyuM che te moha, ajJAna ane lobha samajavA. rAjabhavananA rAjAo ne AcAryo samajavA, mane pratibodha karanAra (siddharSigaNi) sUri mahArAjane dharmabodhakara maMtrI samajavA ane temanI mArA para kRpA thaI te taddayA samajavI. vimalAloka aMjananI vAta karI tene jJAna samajavuM, tattvapritikara jaLa te samyakatva samajavuM, mahAkalyANaka bhojana te cAritra samajavuM. sambadhine paricArikA banAvI te sArA mArge pravartAvanArI sArI budhi samajavI. A traNeya vastuone dhAraNa karanAra kASThanuM pAtra che te A upamiti bhavaprapaMca kathA samajavI.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ('upamiti bhavaprapaMcA kathA 11 ( prastAvaH 2 ). manujagati nagarI : lokasthiti karmapariNAma mukhya pAtro * manujagatino mahArAjA : karmapariNAmanI paTTarANI : rAjArANIno putra sumati kALapariNati. bhavyapuruSa : be sakhIo agRhItasaMketA, prajJAvizAlA sadAyuma : gurumahArAja sAmAnya pAtro priya nivedikA : dAsI, putra janmanI vadhAmaNI ApanAra : karma pariNAma rAjAno maMtrI aviveka asaMvyavahAra nagara goLaka prasAda-nigoda sabhA mukhya pAtro atyaMta abodha tIvra mahodaya : asaMvyavahArano sarasUbo : asaMvyavahArano senApati ? kathA kahenAra vyakti saMsArI jIvA lokasthiti : karmapariNAmanI moTI baheno bhavitavyatA ': saMsArI jIvanI patnI.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. sAmAnya pAtro tatpariNati tannI yoga : pratihArI : karmapariNAmano dUta ekAkSa nivAsa pAMca pADA. vanaspati pRthvIkAya apakAya tejasakAya vAyukAya lezyA : be prakAranI lezyA che. zubha lezyA ane duSTa vezyA lezyA : lazyAno saMbaMdha raMga sAthe ane raMgano vezabhUSA sAthe. zubhane zubha lezyA ane azubhane kharAba lezyA. maMjIrA eTale bhaya thAya che. lokAkAza nATakanI bhUmikA che (raMgabhUmi) karmapariNAma rAjAnuM svarUpa ApaNe ahIM vicAryuM. rAjA che eTale rANIo to hovAnI. rAjAnI paTarANI che kALapariNati. kALa eTale samaya ane pariNati eTale pAkavuM. ghaNIkavAra puruSo kahetA hoya che ke home ministerne pUchavuM paDaze. evI rIte karmapariNAma rAjA rANI vagara (rANInA rAjA) kazuM karI zakato nathI. eno artha thAya che samaya pAkyA vagara kazuM karI zakAtuM nathI.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA temAM karmano baMdha paDe che (abAdhAkALa). karma baMdhAyeluM hovA chatAM pIDA Ape nahi kAraNa ke pAkyuM na hoya. A kALa uttama gaNAya che. ApaNe atyAre koI sAruM kAma karIe( dA.ta. vyAkhyAna sAMbhaLIe).. to karmano prabhAva ocho karI zakIe. kALane oLaMgIne kazuM karI zakAtuM nathI. samaya pAke tyAre ja phaLa UbhuM thAya che. kALapariNati paTarANI che te sivAya rAjAne yaicchA ane niyati nAmanI rANIo che. yaicchA eTale svabhAva, niyati eTale niyatakALe je thavAnuM hoya che te thAya che. eka divasa rAjA ane rANI sAthe beThAM che ane vAto kare che. rANI kahe che nAtha, tamArI sAthe ATalo badho samaya vitAvyA chatAM mane saMtAna nathI tenuM duHkha che. loko mane vAMjhaNI kahe che. rAjA javAba Ape che ke mane paNa enuM duHkha che. huM ATalo samartha hovA chatAM badhA mane napuMsaka kahe che. paraMtu yogya samaye ApaNane jarUra bALaka thaze. rANIne eka divasa svama Ave che. svapanI vAta rAjAne kare che. rAjA khuza thaIne tenuM pariNAma kahe che ane ema paNa kahe che ke te bALaka tamArI pAse raheze nahi chatAM paNa rANI khuza thAya che ke mArA mATe to mane bALaka hoya te ja mAruM ahobhAgya che. rANIne garbhAvasthA daramiyAna sArA sArA vicAro AvyA kare che.. dAnanA ane bhalAInA. eTale tenI mati zubha thaI hatI tema kahI zakIe. garbhakALa pUro thatAM zubha divase, zubha muhUrta rANI suMdara bALakane janma Ape che. priyanivedikA nAmanI dAsI rAjAne putra janmanI vadhAmaNI Ape che. rAjA AnaMda pAme che ane vicAre che ke devIe (patnIe) potAnA zarIramAM sarva aMge suMdara puruSane praveza karato joyo hato tethI vicAra karIne rAjAe putranuM nAma bhavyapuruSa pADyuM.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) upamiti bhavaprapaMcA kathA) (bhavyano artha pAchaLa lakhelo che) rANI hakIkata jANe che tyAre rAjAne prArthanApUrvaka kahe che ke teNIe bIjuM nAma nakkI karyuM che. rAjA saMmati Ape che eTale kahe che ke A putra temanA garbhamAM hato tyAre temane sArAM sArAM kAmo karavAnI mati thayA karatI hatI tethI A putranuM nAma sumati rAkhavuM. Ama te bALakanAM be nAma paDe che. have AgaLa be sakhIono vArtAlApa Ave che. A be sakhInAM nAma agRhItasaMketA ane prajJAvizALA che. A baMne pAtro goThavavAmAM graMthakartAe vizeSa cAturya batAvyuM che. agRhItasaMketA taddana bhoLI, sAdI ane dareka bAbatane upara uparathI samajavAvALI che. tyAre prajJAvizALA kuzaLa, hoMziyAra ane rahasya samajanAra che. agRhItasaMketA evA prazno vAraMvAra kare che ke jenA javAbamAM maLatAM rahasyo samajavAnI majA Ave. - jyAre putrajanma-mahotsavanI ghoSaNA thAya che tyAre agRhItasaMketA pUche che ke vaMdhyA strI ane napuMsaka puruSane tyAM putra janame ? prajJAvizALA kahe che ke te bahu bhoLI che. A to aviveka nAmanA maMtrIe aphavA phelAvI che ke A baMnemAM putrajanma ApavAnI kSamatA nathI. A bahu ja mahattvanI vAta che. aviveka eTale choDavAyogya zuM ane svIkAravAlAyaka zuM tenI samajaNa nA hoya te.manuSyamAM jyAM sudhI aviveka hoya che tyAM sudhI tene khyAla Avato nathI ke rAjA karmapariNAma ane rANI kALapariNati bhegA thAya tyAre ja phaLa maLe che. je divase viveka janme che tyAre vastu saMbhava bane che. kadAca sAdhanA dvArA kALane vahelo pakavI zakAya che. ApaNI aMdara eka bhoLapaNa paNa paDeluM che ane prajJA paNa paDelI che. A baMneno saMvAda cAlyA ja kare che. agRhItasaMketA pUche che "jo AvuM ja hatuM to atyAre avivekanuM kema kazuM cAlatuM nathI ?' tyAre prajJAvizALA kahe che, "nagaramAM eka
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 15 sadAgama nAmano mANasa che, tene khabara paDI gaI eTale have avivekanuM kazuM cAle tema nathI." bhoLI sakhI pUche che, tane zI rIte khabara ? tyAre prajJA javAba Ape che teNe sadAgamane kaheto sAMbhaLyo hato. jyA rAjArANI vAta karI rahyAM hatAM tyAre sadArAma sAMbhaLI rahyo hato. sadAgama arthAt sad eTale sAcuM ane zuddha, Agama eTale zAsa. sadAgama eTale jJAna. pAMca jJAnamAM sauthI mahattvanuM jJAna eTale zrutajJAna. zrutajJAna vagara tIrthakara bhagavaMtone paNa cAlatuM nathI. (kevaLajJAna karatAM paNa moTuM zrutajJAna che.) zrutajJAna ane sadAgamano artha zrutajJAna dhAraNa karanAra gurumahArAja ema samajavuM. zrutajJAnano prabhAva vadhavA mAMDe eTale karmano prabhAva ghaTe che. sadAgama moharUpI, ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karI sAcA jJAnano prakAza ApanAra che. vyAdhi ApaNI aMdara rahelo che paNa tene ApaNe oLakhatA nathI, eTale poSyA karIe chIe. be sakhI vAto kare che! putra kevo haze ? putra rUpavAna ane guNavAna haze. te dareka jIvane prema karato haze. teno prema ni:svArtha prema haze. ahIM paMDitajIe munisuvratasvAmInuM daSTAMta ApyuM che. eka rAtamAM kaSTa veThIne eka ghoDAne pratibodha ApavA pahoMce che. temane ghoDAnuM zuM kAma hoya? te tenA para besavAnA hatA? temane kharIdavAno hato ? nA AmAMnuM kazuM ja nahi. te prema ni:svArtha prema che. vaLI udAra haze ane udAratA sAthe tenAmAM vinayano bhaMDAra haze. gAMbhIrya, dAkSiNya vagere guNonA lIdhe te mokSe jaze. dakSiNyano artha thAya che saraLatAthI bIjAnuM mana rAkhavuM. cAturya, sthiratA, maryAdA, dhIraja, smaraNa zakti vagere guNonI carcA karavAmAM AvI che. smaraNazakti mATe samajAvyuM che ke AtmakalyANamAM upayogI hoya te ja vAta yAda rAkhavI joIe paNa ApaNe tema karatA nathI.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA (16) na kAmanI vAta koIe kaMI kahyuM hoya tene sAmuM kyAre saMbhaLAvIne sATuM vALIe tevuM ja yAda rAkhIe chIe. jenAmAM nividiSA nA hoya to te UMDAM rahasyo pAmI zakato nathI. nividiSA eTale adamyA utsAha ane tIvra icchA hovI joIe. nAnAmAM nAnI vastu zIkhavA paNa adamya utsAhathI UMDANa sudhI pahoMcavuM jarUrI che. jenA para karmaphaLano prabhAva samApta thaI gayo che te badhA nivRttipurImAM che, manujapurImAM nathI. tyAM karmano prabhAva nathI, paNa kALano prabhAva che. je sadAgama pAse rahe che tene karmaphaLa kazI asara karI zakatuM nathI. AkhI kathA sadAgamanA kendramAM cAle che. bhoLI sakhI agRhItasaMketA prajJAvizALAne pUche che, "teM mane kema Aja sudhI A mahAtmA puruSanAM darzana karAvyAM nathI temanAM darzana karIne huM dhanya banI gaI chuM. ATalA prabhAvI mahApuruSa hovA chatAM teo badhA pApIone kema ugAratA nathI ?' prajJAvizALA javAba Ape che ke, dareka AtmAnI pAtratA hotI nathI. sadAgamano prabhAva paNa te ja AtmA para asara kare che je pAtratAthI keLavAyeluM hoya che. mANasa tarka vitarkamAM aTavAyA kare che, temAMthI bahAra nIkaLato nathI eTale sadAgama pAse pahoMcI zakato nathI, zraddhA rAkhI zakato nathI. tevA mANaso mATe sadAgama kazuM karI zakatA nathI. jIvonI kakSAo cheH pAtratA ane apAtratA. ahIM ema paNa samajavAnuM che ke je bhoLI sakhI che te ajJAnI hatI paNa tenAmAM koIe karelI kRtajJatA nahi bhUlavAno guNa hato. pahelAM te mahAtmAne lagatA saMketo jANatI nahotI. paraMtu have tenI yogyatA thaI hovAthI tene sadAgamano paricaya thayo. ahIM evo artha karavo ke prajJAvizALA pratyenA sakhIbhAvane lIdhe A lAbha thayo. pachI baMne sakhIo dararoja mahAtmA pAse AvavA mAMDe che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA | (17) eka divasa mahAtmA sadAgama vizALa najara pahoMcADanArI prajJAvizALAne rAjakumAra (putra) sumatinI dhAvamAtA thavAnuM kahe che. sadAgama kahe che ke nAnapaNathI ja sarvaguNa dhAraNa karanAra putrane pahelethI ja prajJAvizALA sAthe snehamAM joDI devAnI jarUra che jethI te dharmajJAnamAM AgaLa vadhe. (bALapaNathI ja) sadAgamanI AjJA pramANe prajJAvizALA rAjaputra-sumatinI dhAvamAtA thAya che ane rAjaputra sarvaguNo sAthe moTo thato jAya che. e thoDo moTo thAya che tyAre tenI dhAvamAtA sadAgama pAse laI jAya che. rAjaputra A mahAtmA puruSanA darzana karI dhanyatA anubhave che. temane upAdhyAyapade sthApe che ane jJAna grahaNa kare che. eka divasa bajAramAM sadAgama mahAtmA temaja temanI bAjumAM prajJAvizALA ane rAjaputra beThA che. temanI sAthe bIjA aneka mANaso ane agRhItasaMketA paNa beThAM che. tyAM acAnaka ja eka dizAmAMthI kolAhala saMbhaLAya che. eka corane phAMsI ApavA laI jatA hatA. te cora bhAgIne sadAgamano Azraya le che eTale sadAgame abhaya ApyuM. cora chUTo thaI jAya che. agRhItasaMketA (bhoLapaNathI) pUche che, "kayA gunA aMge tane phAMsInI sajA thaI hatI ?" tenA javAbamAM cora potAnA gunAnI vArtA vistArathI kahe che je agRhItasaMketA, prajJAvizALA, sumati ane sadAgama sAMbhaLe che. bIjA loko dUra khasI jAya che kAraNa ke coranI evI icchA hatI. ahIM cora eTale saMsArIjIva samajavo. saMsArI jIva , potAnuM caritra kahevAnuM zarU kare che te 8 mA prastAvamAM kathA pUrI thAya che tyAM sudhI cAle che. AkhA vizvanA be moTA vibhAga che. loka ane aloka. lokamAM jIva ane ajIva sarvavidhamAna hoya che. ajIvanAM pAMce dravyo tyAM hoya che. alokamAM jIva hotA ja nathI, paNa ajIvamAM pAMca dravyomAMnuM eka ja dravya-AkAzadravya ja labhya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18 upamiti bhavaprapaMcA kathA) asaMvyavahAra nagara eTale anaMta sUkSma vanaspati samajavI je ne sUkSma nigoda kahevAmAM Ave che. tenA asaMkhya goLA hoya che. pratyeka goLAmAM asaMkhya nigoda hoya che ane dareka nigodamAM anaMta jIvo hoya che. atIta, anAgata ane vartamAnakALanA jeTalA samaya thAya tenA karatAM anekagaNo jIva eka nigodamAM che. AthI dareka samaye utkRSTa saMkhyAe jIvo mokSamAM jAya topaNa eka sarva jIvono saMsAramAMthI abhAva thato nathI. sUkSma nigodamAM hoya che tyAM sudhI prANI avyavahArI kahevAya che. eka vAra bAdara rUpa lIdhA pachI te vyavahArI' kahevAya che. karmapariNAma rAjAnuM rAjya manuja nagarImAM batAvyuM che. paNa tenI sattA saMpUrNa loka para cAle che. teNe potAnA rAjyamAMthI be sUbAo atyaMtaabodha ane tIvramohodayane asaMvyavahAra nagara para rAjya karavA mokalyA che. atyaMtaabodha mahAajJAnanuM rUpaka che. mohanIya karmanA lIdhe prANI atyaMta mUMjhAI jAya che ane saMsArane vaLagI rahe che. AvA asaMvyavahAra nagaramAM saMsArIjIva (cora) anaMtakALa sudhI potAnA kuTuMba sAthe rahyo. tyAre eka vakhata tatpariNatI pratihArIe karmapariNAma rAjAnA dUta tajhiyogane rAjasabhAmAM dAkhala karyo. teNe jaNAvyuM ke karmapariNAma rAjAnI bahena lokasthiti ke jenuM kAma sadAgame nivRtti nagarIe mokalelA lokonI khAlI jagyA pUravA mATe mokalyo che. A asaMkhya goLAo ane prasAdomAM ThAMsI ThAMsIne bharelA jIvomAMthI kone mokalavA te kArya saMsArIjIvanI patnI bhavitavyatAne soMpyuM. teNIe saMsArIjIvane ekAkSanivAsa nagare mokalavAnI bhalAmaNa karI. bhavitavyatA paNa saMsArIjIva sAthe cAlI.ekAkSanagaranA pahelA pADAmAM laI gaI. enA jevA bIjA asaMkhya jIvo paNa mukta thayA. pahelAM vanaspatikAyamAM praveze che. ekAkSanagara eTale e kendrIya jIvA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) (upamiti bhavaprapaMcA kathA jAta jAtanA jIva rUpe jaLyo. kothamIra- phudInAnA bhavamAM tene pIsI nAkhavAmAM Avyo. phaLazAka nA bhavamAM kApI nAkhavAmAM Avato hato. dhAnya rUpe janma leto tene daLI nAkhavAmAM Avato. Ama vanaspatikAyamAM janma levAthI thatI pIDAnI AtmakathA saMsArIjIva dvArA ghaNA vistArathI kahevAmAM AvI che. tyAMthI pRthvIkAyamAM janme che tyAre kyAreka sonuMrUpuM to kyAreka kaMkara-mATI ema dareka vakhate judA judA raMge thayo paNa duHkha ja duHkha veThavAM paDyAM pachI apakAya arthAt pANI eTale varasAdanuM pANI, hima, dhummasa, jhAkaLa paDyAM tyAre paNa duHkha ja duHkha, Ama e jIva tarIke bhavitavyatAe khUba nacAvyo (saMsAranATakamAM). tyAM teNe anaMtakALa vitAvyo. eka goLI (guTikA) pUrI thAya eTale te bIjI goLI ApatI. ema pANI, agni ane pavananAM aneka rUpo laI saMsArIjIva vikalAkSa nagare pahoMcyo. vikalAla eTale be indriyathI cAra indriya sudhInA bhavo. be indrayanA bhavo eTale jaLo, karamiyAM ane evA aneka jIvomAM nagaranA subAnI strI mAyAe ghaNo raMjADyo. tyAMthI te indriyanA pADAmAM (bhava) mAMkaDa, jU ane caurindriyanA pADAmAM mAkhI, macchara, DAMsa, Ama khUba rakhaDAvIne pharIthI gALI ApI paMcAkSa nagara mUkyo. pAMca indriya vALA jIvamAM saMsArIjIvane sthaLacara, jaLacara ane khecara banAvI aneka rUpo ApyAM. haraNa banAvyo, hAthI banAvyo, ane dAvAnaLa vakhate kUvAmAM pADyo tyAM karmanI akAma nirjarA thaI. puNyodaya nAmano mitra pragaTa thayo ane bhavitavyatAe tene vadhAre sArI nagarImAM laI javAnuM vacana ApyuM. parANe thatI nirjarAne lIdhe paNa puNyodaya thAya che. haraNanA bhavamAM saMgItamAM lalacAve che, pakaDe che, vedanA thAya che paNa chuTAya tevuM nathI eTale parANe parANe samatA rAkhavI paDI. jenA pratApe puNyodaya nAmano mitra maLyo. eno artha che parANe paristhiti AvI paDI hoya, chuTAya tema nA hoya ane sahana karavuM ja paDe eTale karIe topaNA karmanI nirjarA thAya che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 (20) upamiti bhavaprapaMcA kathA) bIjA prastAvamAM jIvanI endriya thI paMcendriyamAM praveza karavA sudhI sahana karavI paDatI yAtanAnuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. agRhItasaMketAne saMbodhIne saMsArIjIva dvArA kahevAmAM AvyuM che. sadAgama, sumati ane prajJAvizALA sAMbhaLe che. sadAgamanA vAkyanA anusAra te saMsAra cAra jaDa buddhivALI agRhItasaMketAne kahevAmAM Ave che. te sAMbhaLIne budha-samaju (prajJAvizALA) ane tyAra pachI vicArazIla bhavyapuruSa (sumati) pratibodha pAme che. A sAMbhaLavAthI bhAgyazALI prANIone saMsArathI virati thAya che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA (1) krodha aMge padya naMdA naMdivardhana buddhisamudra vidura jina matajJa vaizvAnara (1) (2) (3) (4) (5) sthAna tathA pAtraparicaya : : prastAvaH 3 : :: : rAjA rANI rAjArANIno putra saMsArI jIva kaLAcArya rAjasevaka nimittio 21 - aMtaraMganagara : dhAvaputra aMtaMga rAjye naMdivardhanano aMtaraMga mitra sparzana prabaMdha sparzana mULazuddhi (aMtaraMga) kSitipratiSThAna bahiraMga pAtro (bAhya) raudra cittapura hiMsA zArdUlapura nagara bahiraMga have saMsArI jIva navI goLI laIne jayasthaLanagaramAM padharAjA ane naMdArANIne tyAM putra tarIke janma le che. tenuM nAma tenAM mAtApitA naMdivardhana pADe che. puNyodaya teno sahacArI mitra thAya che. asaMvyavahAranagaramAMthI saMsArI jIva bahAra nIkaLyo tyArathI tenI sAthe
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 upamiti bhavaprapaMcA kathA) aMtaraMga ane bahiraMga ema bevaDo parivAra sAthe cAle che. A prastAvamAM aMtaraMga ane bAhya parivAranI paraspara samajaNathI vAta karavAmAM AvI che. tIvra moha ane tIvra ajJAnatAnA lIdhe potAno vAstavika parivAra DhaMkAI jAya che. AgaMtuka parivAra ja potAno lAge che. ApaNe haMmezAM bAhya rUpano vicAra karIe chIe paNa AMtarika suMdaratAno vicAra karatA nathI. AgaMtuka parivAramAM krodha che. aMtaraMga parivAranA puNyodaya vagara bAhya parivAra kAryarata thato nathI. dA.ta., ApaNe vicArIe chIe ke dIkarAe kArobAra saMbhALI lIdho che. huM mukta chuM mATe ahIM zibiramAM AvuM chuM. paNa A vicAra khoTo che. puNyodayanA baLe ahIM AvI zakAyuM che. puNyodaya nA hoya to dIkaro kaheze ke mAre sakhata kAma che, bahAra javuM paDe evuM che mATe tamAre ja dukAne besavuM paDaze. krodha (vaizvAnara) Ave eTale puNyodaya sthira thaI jAya che. aMtaraMga parivAramAM aMdaranuM vAstavika svarUpanuM hArda samajavuM ane bahiraMga parivAramAM uparanI daSTithI dekhAtAM sagAM-saMbaMdhIokuTuMbIo samajavAM. padharAjA ane naMdarANI bahiraMga parivAra samajavo. vaizvAnaranuM svarUpa vistArathI Avaze... teno samAveza aMtaraMga parivAramAM ja thAya che. je divase naMdivardhanano janma thAya che te ja divase avivektiA nAmanI dhAvamAtA paNa eka putrane janma Ape che. tenuM nAma vaizvAnara che. avivekitA eTale aviveka arthAt sadgaNano nAza, vaizvAnarano mULa artha agni thAya che. ahIM te krodhane batAve che. vaizvAnarane krodhanuM rUpaka samajavuM.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 (upamiti bhavaprapaMcA kathA vaizvAnara puruSanI kalpanA A rIte karavAmAM AvI che. be paga (vAMkAcUMkA) vera ane kalaha paizunya (cADI-cugalI) paramarmabhedana (pArakAnI khAnagI vAta khullI pADavAnI Teva) aMtastApa - mana baLI jAya tevI sthiti (pIDA) hAtha (be) : IrSyA ane matsara kraratA asabhyabhASaNa kAna caMDikA (cAMDAlapaNuM - AkarI paristhiti) nAka tamasabhAva - krUra prakRti AMkha raudra nRzaMsatva mAthuM anArya AcaraNa (adhama puruSane chAje tevuM vartana) be jAMgha : IrSA ane staya (corI) A vaizvAnara, jema agni badhAne bALe te rIte krodha badhAne bALe che krodha pragaTe che avivekathI. puNya hoya tyAM krodha nA rahI zake ane jyAM krodha hoya tyAM puNya nA rahI zake. naMdivardhana jema jema moTo thato jAya che tema tema vaizvAnara sAthe gADha maitrI thatI jAya che. naMdivardhana mAnavA mAMDe che ke mArI mahattA vaizvAnarane AbhArI che. eTale te badhA para krodha kare che. puNyodaya vicAre che ke atyAre naMdivardhana para vaizvAnarano eTalo prabaLa prabhAva che ke huM tene samajAvIza
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) upamiti bhavaprapaMcA kathA) ke A khoTuM che topaNa te samajaze nahi. ane hAthInA bhAvamAM karelA puNyane lIdhe mAre tene choDI devo yogya nathI. Ama vicArI te suSupta avasthAmAM jato rahe che. Ano artha ahI evo thAya che ke jyAre kharAba karmono udaya thAya tyAre jIvakarmo ja bAMdhe che. naMdivardhana ATha varSano thAya che tyAre tene kaLAsAgara nAmanA AcAryane tyAM kaLAo zIkhavA mUke che. bAlyakALa koI paNa prakAranA vyavahAranI ciMtAthI rahita hovAthI, puNyodayanA sAthanA lIdhe ane "kSayopazama utkaTa hovAthI badhI vidhAo jhaDapathI zIkhI jAya che. paNa tyAM badhA para krodha karato hovAthI guru ane ziSyothI dUra thato jAya che. tyAre naMdivardhanane lAge che ke teno prabhAva vadhI rahyo che ane tenuM kAraNa te vaizvAnarane samajI rahyo che ane teno AbhAra mAnyA kare che. guru vicAre che ke ene atyAre kazuM kahevAno artha nathI. vaizvAnara naMdivardhananA AbhAra mAnavAthI eka vAta kahe che ke tenI pAse auSadha che je naMdivardhana tenI pAse rAkhaze ane jyAre jarUra paDe tyAre khAze to haMmezA tenI ja jIta thaze. te auSadhanuM nAma krUra cittaDAM che. vaizvAnara vicAre che ke naMdivardhananI kUratA vadhatI jaze ane sAtamI narake jaze tyAM sudhI mAre rAjakumAra sAthe ArAmathI rahevAze. badhAM ja sukha ane bhoga bhogavAze. A bAju tenA pitA padharAjA temanA vidura nAmanA vaphAdAra sevakane kumAranA abhyAsa sabaMdhI khabara lAvavA mokale che. vidura to kumArano dhamadhamATa joIne Abho ja banI jAya che ane rAjAne badhI vAta kare che. rAjA kaLAcAryane bolAve che. rAjAne kahe che ke kumAra sarva vidyAmAM pAraMgata thaI gayo che. paraMtu kalaMkathI jema caMdramA, kAMTAthI jema kamaLa dUSita thaI jAya che tema naMdivardhananuM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 25 sarva suMdara svarUpa vaizvAnara nAmanA mitranI sobatathI dUSita thaI gayuM che. rAjA teno upAya pUche che. kaLAcArya jinamatajJa nAmanA eka nimittakanI salAha levA sUcave che.(nimitto parathI bhaviSya kahenAra) vidura nimittakane bolAvI lAve che. rAjA potAnA putra naMdivardhananI badhI ja vAta karIne upAya pUche che. nimittaka eka ilAja batAve che paNa te ghaNo muzkela che tema kahe che. cittasauMdarya nAmanA atipavitra nagaramAM eka bahu bhalo zubhapariNAma nAme rAjA rahe che. tene ati pavitra niSkapaMkatA nAmanI rANI che. temane kSAMti nAmanI eka dIkarI che. tenI sAthe jo naMdivardhananAM lagna thAya to vaizvAnarano saMga chUTI jAya. rAjA tyAM kaheNa mokalavAnuM vicAre che tyAre nimittaka kahe che ke te aMtaraMga nagara che jyAM ApaNo praveza zakya nathI. tyAMnA uparI karmapariNAma ane patnIo kALa tathA pariNati temaja bahena lokasthitinuM ja varcasva cAle che. jyAre teo prasanna thaze ane kSAMti kanyAne paraNAvaze tyAre ja naMdivardhanano uddhAra thaze. cittasauMdaryanagarano artha suMdara mananA zubha vicAro tema samajavuM. cittanuM sauMdarya eTale cittanI vRttio para vijaya meLavavo jarUrI che. kSAMti eTale dhairya, sahanazakti ane kSamApanA. guNonI utpattinuM sthAna kSAMti che. cittasauMdaryanagaramAM rahenAra puNyazALI jIvone rAgAdi (rAgadveSa) koI paNa prakAranI pIDA upajAvI zakatA nathI. te nagaranA lokone kSudhA (bhUkha), tRSA (tarasa) vagere koI paNa prakAranI asara karI zakatA nathI. tethI A nagarane 'sarvaguNonuM nivAsasthAna' che tema kahyuM che. cittasauMdaryanagaramAM rahenAra bhAgyazALIne uttarottara sArA sukhanI zreNI maLatI jAya che ane sukha prApta thayuM hoya temAM kadI paNa adha:pAta thato nathI. tethI A nagaramAM puNyazALI jIvo ja vase che, maMdabhAgI jIvo mATe tenI prApti durlabha che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) upamiti bhavaprapaMcA kathA) - A nagarano rAjA zubhapariNAma, tyAM rahenArA sarva lokonA cittamAM thatA sarva prakAranA saMtApone dUra karanAro che. arthAta rAga, dveSa, moha, krodha, lobha, mada, bhrama, kAma, IrSA, zoka, dInatA vagere je duHkha ApanAra bhAvo che tene jaDamULathI ukheDI nAkhanAro che. ane jJAna, vairAgya, saMtoSa, dAna te sarvaguNonuM paripAlana karavAne sarvadA taiyAra rahe che. te mahArAjAno koza buddhi, dhIraja, smRti, saMvega vagere guNaratnothI bharapUra che. A mahArAjAne niSpakaMpatA nAmanI rANI che. niSpakaMpatAno artha thAya che merunI jema sthira rahenAra. te sarva kaLAomAM kuzaLa che. A rAjA ane rANIne kSAMti nAmanI dIkarI che. teno artha ApaNe pahelA joyo. kSAMti e ja moTuM dAna che, tapa che, jJAna che. kSAMtine ja dhairya kahevAmAM Ave che, kSAMti ja parabrahma che, kSAMti ja parama satya che. je prANInA citta para A kanyA hoMzathI caTe che te prANInuM nasIba pharI jAya che ane te paNa A strI jevo suMdara banI jAya che. padharAjAne nimittaka kahe che, nagara, rAja, bhAryA, putra, mitra vagere be prakAranA cheH aMtaraMga ane bahiraMga. AmAM bahiraMgamAM jaI-AvI zakAya che paNa aMtaraMga vastuonA saMbaMdhamAM tema banatuM nathI. mATe tyAM dUtane mAMguM laIne mokalavo yogya nathI. pagharAjA nirAza thAya che. ane potAnuM moTuM durbhAgya mAne che. kumAranA pApI mitrane lIdhe tene dUra khaseDavAmAM na Ave to hAla to kazuM zakaya lAgatuM nathI. nimittaka kahe che ke A bAbatamAM zoka karavo nakAmo che, paNa nirAlaMbanapaNuM AdarIne besI raho te paNa yogya nathI. jinamatajJa nimittaka rAjAne samajAve che ke kumArano eka puNyodaya nAmano mitra che te gupta rIte rahe che. pelo pApI vaizvAnara kumArane game teTalA anartho karaze paNa puNyodaya lAbhanuM kAraNa bane tema karaze. ATaluM sAMbhaLI saMsArIjIva naMdivardhananA pitA padharAjAne zAtA vaLe che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 (upamiti bhavaprapaMcA kathA eTalAmAM nobata vAge che eTale samaya jaNAvanAra kALanivedaka kahe che ke, A duniyAmAM tejanI vRddhi krodha karavAthI thatI nathI, paNa madhyastha bhAvathI thAya che. ema saMdeza Apato sUrya madhyasthapaNAne pAmyo che. A eka suMdara nAnakaDuM rUpaka che. artha thAya che savAra karatAM bapore sUryanA tejamAM vadhAro thAya che tenuM kAraNa teno madhyastha bhAva - taTastha bhAva che. te bhAva rAkhavAthI teja vadhe che, nahi ke krodha karavAthI. rAjA kumArane sudhAravA banato prayatna kare che ane vidurane dararoja tyAM jaI potAne ahevAla ApavAnuM kahe che. eka divasa vidura jato nathI. pachI jyAre jAya che tyAre kumAra (saMsArIjIva naMdivardhana) tene na AvavAnuM kAraNa pUche che. tyAre vidUra tene ghaNI lAMbI vArtA kahe che ane saMsArIjIva sAMbhaLe che. A vAta lAMbI che tene sparzana kathAnaka kahevAmAM AvyuM che. temAM sparzendriyane vaza thavAthI kevA bhayaMkara pariNAma thAya che te batAvavA A kathA kahevAmAM AvI che. vidura A vAta naMdivardhanane kahe che ane naMdivardhana (saMsArIjIva) sadAgama samakSa agRhItasaMketAne uddezIne kahe che. eka kSitipratiSThita nAme nagara hatuM. A nagaramAM karmavilAsa nAmano rAjA hato. karmavilAsa eTale karma pramANe bhoga ApanAro. tenI be rANIo zubhasuMdarI ane akuzaLamALAne anukrame manISI ane bALa nAmanA putra thayA hatA. nAma pramANe zubhasuMdarI eTale zubhano putra manISI arthAta jJAnI. akuzaLamALA eTale azubhano putra bALa ane bALaka buddhi. sArAnarasAno bheda na karI zake. vivekabuddhi jAgrata nA hoya paraMtu dhIme dhIme jAgrata thaI zake tene bALa buddhi kahevAya. manISI eTale vivekapaNuM ane bALa eTale avivekapaNuM. baMne bhAIo moTA thAya che. svadeha nAmanA bagIcAmAM baMne bhAIo eka divasa ramatA hatA tyAM koI puruSa phAMsIe laTakavAnI taiyArImAM dekhAyo. bALe doDIne doraDuM kApI nAMkhyuM ane ApaghAtanuM kAraNa pUchayuM tyAre A mANasa bALa samakSa tenI kathanI kahe che. "
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA A mANasa jaNAve che ke tenuM nAma sparzana che. tene eka bhavyajaMtu nAmano mitra hato je tenA para bahu prIti rAkhato hato, ane pote kahe tema ja karato hato. paNa sadAgama nAmanA eka mANase tene bahekAvyo. pachI bhavyajaMtue teno paricaya ocho karyo ane Akhare taddana teno saMga choDI daIne nivRttinagara e cAlyo gayo eTale teno viraha thavAthI pote ApaghAta kare che. bALa sparzanane dilAso Ape che ke pote tenI sAthe mitratA karaze. sparzana taiyAra thaI jAya che. paraMtu manISIne tenA para vizvAsa besato nathI. te vicAramAM paDI jA, che. paNa lokarUDhi khAtara tenA para prema dekhADe che ane traNe jaNa nagaramAM pAchA phare che. 28 teo jyAre rAjabhavanamAM dAkhala thAya che tyAre rAjasabhAmAM karmavilAsa rAjA ane kALapariNati rANIne jue che. rAjabALako temanAM mAtApitAne vaMdana kare che ane sparzana sAthe oLakhANa karAve che. A joIne karmavilAsa rAjA bahu rAjI thAya che. tene sparzanano paricaya che. te jANe che ke sparzana saMsAra karma vyAdhine vadhAranAra che. - - (A aMtaraMga sabhA samajavI. bahiraMga pradezamAM rAjA zatrumardana ane rANI madanakaMdaLI che. te A kathAmAM AgaLa Avaze. aMtara pradezanA rAjA karmavilAsano khulAso AgaLa thaze.) sparzananI maitrIthI akuLazamALA rAjI thAya che ke dIkarAne eka mitra to maLyo. paraMtu zubhasuMdarI ciMtAmAM paDI jAya che ke A to durAtmA ane pApI che. paNa mAro putra manISI tenI vAtamAM AvI jAya tema lAgatuM nathI. manISIne te sparzana vizvAsa mUkavAlAyaka lAgato nathI. te potAnA bodha nAmanA aMgarakSakane khAnagImAM tapAsa karavAnuM kahe che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 29 bodha potAnA guptacara prabhAvane A kAma soMpe che. bodhano artha upadeza che. tenI pAsethI vivecakabuddhithI savAla thAya tyAre tenAmAM prabhAvazakti hoya to te sarva bAbatanI zodha karI lAve che. prabhAva pahelA to bAhya jagatamAM sparzananI khUba tapAsa karavA chatAM paNa maLato nathI. pachI te aMtaraMga vizvamAM tapAsa kare che ane bodhane ahevAla Ape che. aMtaraMgamAM rAjasacitta nagaramAM rAgakesarI rAjA rAjya kare che. tene viSayAbhilASa nAmano amAtya che. rAgakesarIne AkhI duniyA para vijaya meLavavAnI icchA thaI che. tethI maMtrIe sparzana sahita pAMca putrone badhe mokalI ApyA che. teone vijaya maLyo paNa mArgamAM saMtoSa nAmano duzmana maLe che, je keTalAkane nivRttanagarImAM mokalI Ape che. rAgakesarIne khabara paDatAM te paNa laDavA nIkaLyo che. tenI sAthe tenA vRddha pitA mahAmoha paNa che. bodha A ahevAla manISIne Ape che. A vAtanuM pArakhuM karavA te sparzanane pUche che ke bhavya jaMtu sAthe koNa hatuM ? sparzana acakAtAM javAba Ape che ke saMtoSa hato. tyArathI manISI manamAM nirNaya kare che ke sparzanano vizeSa paricaya sAro nathI. tethI te dUra rahevA mAMDyo paNa bhAI tenA para vadhAre ne vadhAre Asakta thato gayo. vaLI tenI mAtA akuzaLamALAe paNa maitrI vadhAravAnI saMmati ApI. jyAre vicakSaNa zubhasuMdarIe manISIne sAvadha rahevAnI salAha ApI. karmavilAsa rAjAne trIjI sAmAnyarUpA nAmanI rANI hatI. teno putra madhyamabuddhi paradeza gayo hato. te pAcho Avyo eTale sparzane tenA upara jALa pAtharavA mAMDI. manISIe tene cetavyo eTale teNe tenI mAtA sAmAnyarUpAne pUchayuM sAmAnyArUpA eka nAnakaDI kathA dvArA samajAve che ke AvI vicakSaNa bAbatamAM samaya pasAra thavA devo sAro.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) upamiti bhavaprapaMcA kathA) eka nagaramAM Rju (saraLa) rAjA ane praguNa (saguNA) rANI hatAM. temane mugdhakumAra nAmano putra ane akuTilA nAmanI tenI patnI hatI. baMne jaNa eka vAra bagIcAmAM krIDA karavA jAya che. baMne judI judI dizAomAM phUla vINavA jAya che. te samaye AkAzamAM kALajJa ane vicakSaNA nAmanA vyaMtara ane vyaMtarI AvyAM. temane anukrame akuTilA ne mugdhakumAra para rAga thayo. paraspara hakIkata chupAvI bahAnuM kADhI chUTA paDyA. kALakse mugdhakumAranuM ane vicakSaNAe kuTilAnuM rUpa lIdhuM. have banyuM evuM ke latAmaMDapamAM koka ThekANe baMne bhegAM thaI gayAM. mugdhakumArane thayuM ke devakRpAthI pote ane bhAryA baMne joDalAM thaI gayAM che. teo pitA pAse gayAM ane badhI vAto karI. saune Azcarya thayuM. kALajJane potAnI strInI bevaphAI joIne gusso Avyo paNa potAno paNa vAMka hovAthI mauna rahyo. vicakSaNAne paNa duHkha thayuM paNa manane samajAvIne tyAM ja rahI. nagara bahAra pratibodhaka nAmanA AcArya padhAryA. Rju rAjA AkhA parivAra sAthe vaMdana karavA jAya che. AcArya mokSasukha para dezanA Ape che. te vakhate kALajJa ane vicakSaNAne khUba duHkha thAya. che. temane khUba pastAvo thayo eTale temanA zarImAMthI eka kadarUpI zrI bahAra nIkaLIne dUra jaIne bese che. AcArya bhagavaMte enA kAraNa rUpe pelI kadarUpI zrI jenuM nAma bhogatRSNA hatuM tene oLakhAvI tenuM savistara varNana karyuM. te strI ja sarva pApanuM mULa che. tenA pAsamAMthI chUTavA AcArya samyagadarzanarUpa mugarano upayoga karavA sUcavyuM. teo AcArya pAse beThA hatA tyAre eka suMdara zveta varNanuM bALaka nIkaLyuM. tenAthI mana praphullita thAya tevuM bALaka hatuM. te badhAMthI AgaLa jaIne bhagavAna sAme besI gayuM. e bALakanI pAchaLa bIjuM bALaka AvIne besI gayuM te zyAma varNanuM ane beDoLa hatuM.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (3) tene jovAthI udvega thAya tevuM te bALaka hatuM. tenAmAMthI ja tenA jevuM ja kharAba ane beDoLa bALaka bahAra nIkaLyuM. bahAra nIkaLatAMnI sAthe ja te moTuM ne moTuM thavA mAMDyuM. ene vadhatuM joIne zveta bALaka hatuM teNe jorathI lAta mArIne pelA vadhatA bALakane aTakAvI dIdhuM. ane tene asala svarUpamAM lAvI dIdhuM. Ama banyuM eTale pelAM be kALA varNanAM bALako bhagavAnanA sabhAsthAnamAMthI UThIne bahAra cAlyA gayAM. AcArya bhagavaMte RjurAjA temaja anya saune saMbodhIne kahyuM ke tamAro potAno AmAM koI doSa nathI. tame te sarva svarUpathI nirmaLa cho. teno artha ApaNo AtmA karavo. tyAre rAjA A ghAtane vigate samajAvavA mATe AcAryane vinaMtI kare che. AcArya jaNAve che ke prathama suMdara bALaka Arjava hatuM, bIjuM bALaka ajJAna hatuM ane trIjuM bALaka pApa hatuM. Arjava eTale saraLatA, mAyAno tyAga. Arjava prANIonA Azayane atyaMta zuddha karanAra hovAthI teonA vadhI jatA pApone aTakAvI zake che. ajJAna sarvadoSonuM kAraNa che. jayAM sudhI prANIo zuM karavAyogya che ane zuM nahIM karavAyogya che te samajI zakatA nathI. teo aneka azubha karmonAM kAraNe bhaTakyA kare che. ajJAna pApane janma Ape che. hiMsA, asatya, corI, maithuna, parigraha - e pAMca ane azraddhA, krodha, mAna, mAyA, ane lobha - e sarva pApanAM kAraNo che. mokSanI icchA rAkhanAre pApakarmo AcaravAM joIe nahIM. AcArya mahArAjanuM AvuM amRta jevuM vyAkhyAna sAMbhaLIne te sarva prANIonAM citta nirmaLa thayAM. RjurAjA, praguNArANI, mugdhakumAra ane akuTilAe dIkSA lIdhI. vyaMtara ane tenI strI dharmabodha pAmI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 upamiti bhavaprapaMcA kathA) potAnA sthAne javA nIkaLyAM ane arasaparasa khulAsAthI premathI rahevA mAMDyAM. kALavilaMbathI khUba ja lAbha thayo. chevaTe samyakatva AdaryuM. utAvaLamAM kaMI karI beThA hota to kaMI pAmata nahIM. A vAta kahIne sAmAnyarUpA potAnA madhyamabuddhi putrane kahe che ke je bAbatamAM samajaNa nA pADe temAM thoDo samaya javA devo. AvI rIte madhyamabuddhi tyAga ane sneha vacce aTavAtAM aTavAtAM samaya pasAra kare che. AgaLa vadhatI kathAmAM bALanuM jIvana sparzana sAthenI maitrI ane akuzaLamALA mAtAnA kahevAthI pApa tarapha dhakelAto jAya che. te halakI strIne paNa bhogave che, ane vivekabhraSTa thAya che. madhyamabuddhi tene vAravA (rokavA) tenI sAthe rahe che, paNa tenI asara tene thatI nathI. bahiraMga parivAranA zatrumardana rAjAnI madanakaMdaLI nAmanI ati sauMdaryavAna rANI para te mohAMdha thaI jAya che. te rAjAnA mahela tarapha jAya che ane khUba du:kha, trAsa, pIDA pAme che. te lohI, mAMsa vagarano zuSka ane nirbaLa thaI jAya che. kAraNa ke e rAjA sAta divasa sudhI tenA lohI ane mAMsathI havana kare che. madhyamabuddhi tene kAMdhe nAMkhIne ghera Ave che ane badhI vigata vistArathI kahe che. manISI lokAcAra mujaba bALa pAse Ave che ane sparzanano saMgAtha choDI devAnuM kahe che. paNa bALa mAnato nathI. madhyamabuddhi pachI vicAre che ke sparzananA saMgathI bALanI keTalI adhama dazA thaI che. te bALano saMga tajI devAno nirNaya kare che. AgaluM duHkha bALa bhUlI jAya che ane madanakaMdaLInA ja vAsabhuvanamAM dAkhala thaI jAya che. tenI zaiyyA para sUI jAya che. rAjA jyAre jue che tyAre krodhe bharAya che ane tenA sevakane soMpe che. sevaka AkhI rAta khUba trAsa AkhI rAta Ape che. tenA AkraMdathI loko bhegA thaI jAya che. rAjA bALane phAMsIe caDAvavAno hukama
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 33 kare che. gadheDe besADI nagaramAM pheravI phAMsIe laTakAve che. daivayoge doraDuM tUTI jAya che. bALa lapAto chupAto ghera Ave che. madhyamabuddhi dayAthI tene Azraya Ape che paNa teno paricaya choDI de che. (cAra prakAranA puruSo) : te samaye nagaranI bahAra prabodhana nAmanA AcArya padhAre che. traNe bhAIo maMnISI, madhyamabuddhi ane bALa AvIne AcArya samakSa bese che. zatrumardana rAjA temanA subuddhi maMtrI ane madanakuMdaLI rANI sAthe tyAM vaMdana karavA Ave che. AcAryazrIe karmabaMdhanAM kAraNo ane nirvANa para vivecana karyuM. sAmAnya dharmadezanA pachI AcAryazrI dharmaAcaraNa ane sukhano saMbaMdha batAve che. dharmArAdhanane aMge indriyo para vijayanuM mahattva batAvyuM ane indriyanuM svarUpa batAvatAM tenuM duyapaNuM batAvyuM. uttamottama jIva indriyasaMga tyAgIne saMtoSanI sAthe saMbaMdha bAMdhe che, dIkSA le che ane nivRttinagarI tarapha jAya che. AvA jIvo bahu ja thoDA hoya che. manISI samajI gayo ke te A kakSAmAM mUkavA yogya bhavyajaMtu che. ane je indriyanuM varNana karyuM te sparzana che. madhyamabuddhine teNe A artha samajAvI dIdho. bALa to AcAryanI vAta sAMbhaLato paNa nahoto. te to madanakaMdaLIne rAgadaSTithI joI rahyo hato. bIjA vibhAgamAM uttama puruSo hoya che. teo sparzendriyathI cetatA rahe che. tenI jALamAM phasAtA nathI. A vibhAganuM varNana manISIne maLatuM AvyuM. trIjA vibhAganAM prANIone AcAryazrIe madhyama kahyAM. tevA prANIo kALakSepa kare che, moTAM pApa karatAM nathI ane saMdehamAM rahe che. vaLI koI satya zikhAmaNa Ape che tyAre coMke che. halakAnI sobata kare che tethI sukhadu:kha pAmyA kare che. prasaMga maLatAM teo ThekANe paNa Ave che. madhyamabuddhine lAgyuM ke A varNana potAne lAgu paDe che. cothA jaghanya prakAranA puruSo te indriyanA tAbe rahe che, sarva prakAranAM pApo kare che, upadeza ApanAra tarapha kAna paNa mAMDatA nathI, saMsAramAM UMDA UtaratA jAya che. Avo prANI bALa che ema samajavAmAM AvyuM.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) upamiti bhavaprapaMcA kathA) manISI dIkSA levA taiyAra thaI gayo. madhyamabuddhi tenI rIte pramANe kALakSepa karato rahyo ane gRhastha dharma AdaravAnA vicAravALo thayo. bALa to upadeza sAMbhaLato ja nahoto. madanakaMdaLI sAmuM ja joto hato. sparzananI asara taLe AvI bALe madanakaMdaLI para dhasAro karyo. rAjAno avAja sAMbhaLIne te pAcho haThayo eTale sparzana bahAra nIkaLI gayo, rAjAne dayA AvI, AcAryae jaNAvyuM ke sparzana ane akuzaLamALAe bALanI A dazA karI hatI. keTalAka karmo evAM AkarA hoya che ke je mahAtmA puruSonI hAjarI chatAM paNa dabAI jatAM nathI. bALanuM zuM thaze ? tenA javAbamAM AcArya kahe che, "ahIMthI nAsIne sarovara pAse jaze. cAMDALa grI para baLAtkAra karaze, caMDALa tene bANathI vIMdhaze ane marIne narakamAM jaI tyAM ane pachI bIjI gatiomAM mahAduHkha pAmaze." rAjA AcAryane pUche che ke A sparzana ane akuzaLamALAnI zakti phakta bALa upara ja cAle ke bIjAM prANIo para cAlatI haze ? AcAryae kahyuM temanI zakti badhAM ja prANIo para cAle che. rAjA baMne jaNane dehAMtadaMDa ApavAnuM kahe che. tyAre AcAryazrI kahe che ke te baMne aMtaraMga nagaranA rahevAsI che. temanI upara tamAro hukama cAlato nathI. rAjA temanA nAzano upAya pUche che. AcAryazrI apramAda yaMtranuM vistArathI varNana kare che. apramAda yaMtra eTale bhAvadIkSA. manISI sAthe rAjA, rANI ane maMtrI paNa dIkSA le che. manISI te ja bhavamAM mokSe jAya che. anya devalokamAM jAya che. ahIM sparzana kathAnaka pUruM thAya che. kusaMgathI thatA geraphAyadA batAvavA mATe vidure kumAra naMdivardhana para asara karavA A sparzana kathA kahI. kathA sAMbhaLI kumAre vidurane kahyuM ke vAta bodhavALI hatI. pelA bALe pApI sparzana sAthe dostI karI to tene A bhava ane parabhavamAM duHkho bhogavavA paDyA. kumArane narama joI vidura namra bhAve
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 35 kahe che ke Apa paNa kharAba sobatamAM nA paDazo. naMdivardhana kahe che ke huM thoDo bALa chuM ? tethI vidura hiMmata kare che ane tenA kAnamAM kahe che ke vaizvAnara Apane anartha nA karAve tenuM dhyAna rAkhazo. vaizvAnara sAMbhaLI jAya che ane eka cittavaDuM khavaDAvI de che. kumAra to gussAmAM lAlacoLa thaIne vidurane eka tamAco lagAvI de che ane pATiyuM mAravA jAya che. vidura tyAMthI bhAge che ane padharAjAne vAta kare che. rAjA duHkhI thAya che ane have A bAbatamAM mauna rAkhavAnuM nakakI kare che. have naMdivardhana (saMsArIjIva) yuvAna thAya che. pitA tene juduM vAsabhuvana Ape che. eka divasa tenA mAmAno dIkaro kanakazekhara Ave che. tene kumAranA vAsabhuvanamAM utAro ApavAmAM Ave che. baMne jaNane sArI mitratA thAya che. eka divasa naMdivardhana kanakazekharane AvavAnuM kAraNa pUche che. kanazekhara tenI vAta A pramANe kare che eka divasa datta nAmanA jaina sAdhu mArA nagara bahAra AvyA. temaNe dharmano sAra ahiMsA, dhyAnayoga, rAgAdi para aMkuza ane sAdharmika prema ema cAra vAtomAM samajAvyo. mane sAdharmika para premanI - vAta bahu gamI eTale pitAne jaNAvI. sAdharmika uparathI ane jaino uparathI kara kaDhAvI nAkhyo. paNa durmukha nAmanA khaTapaTI kArabhArIe kara levA mAMDyo paNa tapAsa karatA mAlUma paDyuM ke pitAjInI saMmati hatI. eTale mane kheda thayo ane huM ahIM cAlI Avyo. uparanI vAtane dasa divasa thayA hatA tyAM to kanakazekharane teDavA tenA pitAnA mANaso AvyA. kanakazekharanA gayA pachI mAtApitAne ghaNuM duHkha thayuM ane vivAha mATe kaheNa AvyuM. naMdivardhanane paNa sAthe ratnAvatInuM pANigrahaNa karavA mokalavA vinaMtI karI.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 upamiti bhavaprapaMcA kathA naMdivardhana sAthe puNyodaya ane vaizvAnara paNa gayA. pachI naMdivardhana kahe che ke mArA mitra vaizvAnaranI mAtA avivekitA potAnuM tAmasacitta nagara choDI raudracittapura thoDA vakhata mATe AvI hatI. teNe mAruM lagna duSTAbhisaMdhi nAmanA rAjA ane niSkaruNatA nAmanI rANInI * putrI hiMsAdevI sAthe rastAmAM karAvI dIdhuM. jeTalo bojo UMTanI pITha para naMkhAya teTalo nAMkhe... pachI vadhe to tene gaLe laTakAvI devAmAM Ave. vaizvAnare paNa A ja rasto laI kumAranA gaLe hiMsAdevI vaLagADI tevo bhAvArtha thAya che. naMdivardhana ane kanakazekhara AgaLa cAlyA. rastAmAM bahAravaTiyAo sAthe laDAI thaI. naMdivardhana jItyo. tenuM mAna puNyodayane ghaTatuM hatuM chatAM te sarva mAna naMdivardhane hiMsAdevIne ApyuM. tenA traNa divasa pachI kanakazekharanI thanArI patnI vimalAnanA ane naMdivardhananI ratnavatIne prabhAkara rAjAno putra vibhAkara upADI gayo. bhayaMkara laDAI thaI temAM naMdivardhanano vijaya thayo. naMdivardhane te mAna hiMsAdevInI krUratAne ane vaizvAnarane ApyuM. pachI temano nagarapraveza thayo. nagarapraveza aMge jyAre teno ratha rAjagaDha pAse Avyo tyAre tenuM dhyAna jharUkhAmAM UbhelI kanakazekharanI bahena kanakamaMjarI para paDyuM ane te tenA para Asakta thaI gayo. catura sArathi samajI gayo ane tenI phajetI nA thAya eTale dUra laI gayo. A bAju kanakamaMjarI paNa naMdivardhananA premamAM paDI. baMnene viraha thayo paNa lAMbo cAlyo nahi. naMdivardhananA vijayanA kAraNe kanakazekharanA pitAe te ja divase bannenAM lagna karI nAMkhyAM. vibhAkarane laDAImAM ghA vAgyA hatA te have rujhAI gayA. tene mAnapUrvaka dezavidAya karyo. corone yogya samajaNa ApI eTale teo dAsa thaI gayA. naMdivardhana kanakamaMjarI sAthe nagaramAM AnaMda
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (37) karavA mAMDyo. potAnA mAnanuM kAraNa vaizvAnara ane hiMsAne mAnavA lAgyo. vaizvAnare teno lAbha laI tene khUba vaDAM ApI tene krUra banAvyo ane hiMsAdevIe tene zikAranA vyasane caDAvyo. kanakazekhara sahRdaya hato. teNe naMdivardhanane vAravAno prayatna karyo, paNa vyartha gayo. kanakazekhare saMbaMdha toDI nAMkhyo. pachI pitAnA jayasthaLa nagarathI eka dUta Ave che tyAre pitA mUMjhavaNamAM paDe che. nagara para bIjA rAjAe ghero ghAlyo che ochuM sAMbhaLIne naMdivardhana kanakazekharane maLavA paNa jato nathI ane UpaDe che. bIjA rAjA (pavanarAja) sAthe laDatAM laDatAM tenuM mAthuM kApI nAMkhe che. tenAM mAtApitAnA AnaMdano pAra raheto nathI. A banAvathI teno prema vaizvAnara ane hiMsAdevI para vadhe che paNa puNyodayano kharo pratApa te oLakhI zakato nathI. jayasthaLa nagaramAM AvyA pachI viduranA kahevAthI padharAjAne khabara paDe che ke hiMsAdevI sAthe paraNyA pachI kumAra zikAranA vyasane caDI gayo che ane jIvone mAravAmAM AnaMda mANe che.rAjAne A jANI khUba saMtApa thAya che. teno upAya zodhavA pharI jinamatajJA nimittakane bolAve che. teNe kahyuM ke cittasauMdarya nagaramAM nAmanA zubhapariNAma rAjA che. tenI bIjI rANI cArUtA che (1) cArunA rANIno artha thAya che "lokonA hita karanArI, sarva zAstra ane tenA arthanI kasoTI jevI, sArA anuSThAnone pravartAvanArI ane pApathI dUra rahenArI che." temanI dayA nAmanI dIkarI che (2) lokamAM dayA kharekharuM hita karanArI che. dayA sarva guNone kheMcI lAvanArI che. dayA dharmanuM sarvasva che, dayA doSone kApI nAkhanArI che. hRdayamAM thatA sarva saMtApane zAMta
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 upamiti bhavaprapaMcA kathA karavAnI zaktine dhAraNa karAvanArI che. jo tenI sAthe kumAranuM lagna thAya to hiMsAnI asara jAya. pachI tema paNa kahyuM ke A badhA aMtaraMga rAjyanAM pAtro che, lagna to karmapariNAma rAjAnI kRpA thaze tyAre ja zakya banaze. rAjA kamane je thAya te joyA karavAnI salAha mAnya kare che. yuvAvasthA pAmelA naMdivardhana kumAre padharAjAne yuvarAjapade sthApavAno nirNaya karyo. e avasare zArdulapuranA rAjAno dUta rAjAnI kuMvarInuM mAguM laIne Avyo. rAjAe svIkAra karyo. eTalAmAM naMdivardhana kumAra ane sphuTavacana dUta vacce jayasthaLa ane zArdulapuranI laMbAI vize vAta thaI. baMnenI carcAmAM naMdivardhane atiphodhamAM AvIne tenuM mAthuM uDAvI dIdhuM. te vakhate teno mitra puNyodaya risAIne cAlyo gayo hato ane krodhanI asara rome romamAM thaI hatI. dUta para ghA karato joI pitA vacamAM AvyA eTale e ja talavArathI pitAno nAza karyo. rANI (mAtA) vacamAM paDatA tene paNa mArI nAkhI.potAnI patnI kanakamaMjarI kaMIka kahevA lAgI to tenuM paNa khUna karyuM. rAjyAbhiSekanI jagyAe ane khUno thayAM. lokoe baMdhano bAMdhI kedakhAnAmAM nAkhyo. tyAM eka mahino bhUkhyo-tarasyo paDI rahyo. Akhare uMdaroe tenA baMdhano kApI nAkhyAM. rAtrinA samaye te chUTo thayo. loko ane cokIdAro niMdrAmAM paDyA hatA, te vakhate teNe bahAra nIkaLIne, AkhA gAmane jyAMtyAM Aga lagADI. Ama krodhInI madadathI potAnuM vera vALIne lokonA AkraMda sAMbhaLato tyAMthI nAsI gayo. rastAmAM aneka sthaLe paricito maLyA ane tenI A paristhiItanuM kAraNa pUchyuM. te badhAne mArato mArato AgaLa vadhyo. krodhanA lIdhe Ama karavAthI eka oLakhIto pallIpati vIrasena maLyo.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69. (upamiti bhavaprapaMcA kathA. (39) tene paNa mAravA jatAM tenA mANasoe pakaDI lIdho ane zArdulapura zaheranI bahAra mUkyo. thaI tyAM thoDA vakhatamAM acAnaka ThaMDo pavana vAvA lAgyo. prANIomAM janmasahaja je vera hatuM te paNa teoe choDI dIdhuM. AkhI kudarata anukULa thatI jaNAI ane naMdivardhanane paNa thoDI zAtA vaLatI lAgI. mahApuruSonAM pagalAM thavAnAM hoya tyAre kudarata anukULa thaI jAya che. te samaye tyAMnA malaIvalaya udhAnamAM vivekAcArya nAmanA kevaLajJAnI (kevaLIbhagavaMta) padhAryA hatA. mala eTale ajJAnano mela. teno vilaya eTale nAza. sthAnanI pavitrathI jyAM ajJAna melano nAza thAya te jagyA. tyAMno aridamana rAjA potAnA parivAra sAthe vaMdanazravaNa karavA padhAre che. pachI AcArya devane pUche che ke mAro dUta jayasthaLa nagare naMdivardhana kumAranA tyAM mokalyo hato te hajI Avyo nathI. AcArya deve jaNAvyuM ke vRkSanI nIce baMdhAyelo je paDyo che, te ja naMdivardhana che. ane badhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. rAjA aridamana Ama thavAnuM kAraNa pUche che. AcAryazrIe AkhA saMsArano prapaMca batAvyo. asaMvyavahAra nagarathI mAMDIne rakhaDapaTTI thatAM prANI keTalo herAna thAya che teno vistAra kahI batAvyo. dharmaprApti keTalI muzkela che ane manuSyapaNuM keTaluM durlabha che ! krodha ane hiMsAmAM Asakta prANIo evI suMdara jogavAIne kevI khoTI rIte pheMkI de che teno vistAra samajAvyo ane ene vaza thayelAM prANIo saMsAramAM kevI rIte DUbI jAya te spaSTa karyuM. vaizvAnara ekalo naMdivardhanano ja mitra che tevuM nathI. bIjAM prANIone paNa aneka vAra phasAve che. rAjAne aneka savAla thAya che tenA saMdarbhamAM AcAryazrI traNa kuTuMbono paricaya Ape che. dareka prANIne traNa traNa kuTuMbo hoya che. prathama kuTuMba kSamA, namratA, saraLatA, lobha-tyAga, jJAna, darzana, vIrya, sukha, satya, zauca,
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) upamiti bhavaprapaMcA kathA) tapa, satoSa~da A badhA aMgata mANaso che te paheluM kuTuMba che. bIjA kuTuMbamAM krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, ajJAna, zoka, bhaya, avirati Adi A badhA aMgata mANaso che. trIjA kuTuMbamAM A zarIrane utpanna karanAra mAtA, pitA, bhAI, bahena, putra, putrI, strI Adi mANaso che, A traNamAM je prathama kuTuMba che te jIvonuM svAbhAvika kuTuMba che, anAdi kALathI jIvanI sAthe raheluM che ane jIvonuM hita karavAmAM te niraMtara tatpara rahe che. te koIka vAra pragaTa thAya koIka vAra aMdara chupAyeluM rahe che. vaLI mokSanI prAptimAM madadagAra thaI zake tevI tenAmAM zakti che. ' bIjuM krodhAdi kuTuMba te svAbhAvika nathI, chatAM vastutattvane na samajanArA loko tene potAnuM aMgata kuTuMba hoya tevuM mAne che ane tenA tarapha prema rAkhe che. A kuTuMba prANIonuM ahita karanAra che. paNa jo vastutattvane samajIne puruSArtha karavAmAM Ave to te jIvathI alaga thaI zake tevuM paNa che. saMsAranI vRddhi karavI ane jIvone du:kha devuM e teno svabhAva che. trIjuM kuTuMba to thoDA samayathI ja prApta thayeluM che. A dehamAM janma pAmyA tyArathI ja teno saMbaMdha koIpaNa rIte sthira ke kAyamI che ja nahi. A kuTuMba koIka vAra nirvANanA mArgamAM madadarUpa thAya che to koIka vAra mArgamAM vighna karanAra bane che. A kuTuMba krodha, mAna, mAyAdi kuTuMbane vizeSa prakAre poSaNa karavAmAM madadarUpa thAya che. tenAthI saMsAravRddhi zakya bane che. koI AtmabhAnamAM jAgRtivALuM hoya to mokSamArgamAM madadarUpa paNa thAya che ane koIka vAra jIva pAse hiMsAmaya pravRtti karAvIne durgati tarapha laI jAya che. aridamana rAjA pUche che : prabhu ! kSamAdi kuTuMba hitakArI che, mokSe laI janAra che to jIvo zA mATe Adara nahIM karatA hoya?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (41) vaLI kAma, krodhAdi kuTuMba jIvane ahitakArI che topaNa zA mATe lAgaNIthI tenuM poSaNa kare che? - AcArya javAba Ape che ke : kSamAdi prathama kuTuMba ane krodhAdi bIjA kuTuMba vacce anAdikALathI verabhAva cAlyo Ave che. vaLI A baMne kuTuMba aMtaraMga manorAjyamAM AvelAM che. vaLI A sAru kuTuMba AtmA jAgrata nA thAya tyAM tyAM sudhI haMmezAM naThArA kuTuMbathI hAreluM ja rahe che. dabAyelI avasthAmAM rahetuM hovAthI kAmakrodhAdinI mAphaka pragaTapaNe dekhAtuM nathI. vaLI kSamAdi kuTuMbanA guNo ghaNA ja thoDA jIvonA jANavAmAM hoya che. aridamana kahe che ke prabhu ! kSamAdi kuTuMba ane krodhAdi kuTuMba vacceno taphAvata badhA jANe to keTaluM sAruM thAya? AcArya kahe che ke potAnA kalyANanI icchAvALAe baMnenA guNadoSa jANavA joIe. ame dharmakathAmAM A ja vAto kahIe chIe. A baMne kuTuMbone jIvo oLakhe te ja amArA upadezano sAra che. aridamana baMne kuTuMbono paricaya pAmavAthI kRtajJatA pragaTa kare che. AcArya kahe che ke ekalA jJAnathI manuSyonuM kartavya pUruM thatuM nathI. jJAna pachI zraddhA ane vartana e be bAbato bAkI rahe che. tamArAmAM te vAta upara zraddhA to che ja ke A vAta sAcI che, paNa jyAM sudhI te pramANe vartana karavAmAM na Ave, tyAM sudhI teno kharo lAbha maLato anubhavAto nathI. (AcAra, vagaranA vicArathI koI lAbha thato nathI.) aridamana kahe che ke prabhu! A trIjuM kuTuMba to bhavobhavamAM jIva jyAM jAya che, tyAM tene navuM navuM maLe che. tenA para moha karavo e ajJAnatA che. AcAryazrI kahe che ke rAjana, tame A vAta barAbara samajyA cho paraMtu trIjA kuTuMbarUpa mAtApitAdino tyAga karIne bIjA kAma krodhAdi adhama kuTuMbano je nAza karI zakato nathI teno mAtApitAdi bAhya kuTuMbano
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 upamiti bhavaprapaMcA kathA tyAga niSphaLa che. trIjA grAhya .kuTuMbano tyAga karIne bIjA kuTuMba mahAmohAdino nAza kare che teno ja tyAga saphaLa thAya che A vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che. aridamana pUche che : prabhu! A tattva jeNe jANyuM nA hoya te prabhunA mArgamAM AgaLa vadhI zake? AcArya nA pADe che ke jarA paNa AgaLa vadhI zake nahIM. tyAra bAda rAjA, rANI, pradhAna badhAM dIkSA le che. A bAju A sarva banAva dUra paDelo saMsArIjIva naMdivardhana joi ane sAMbhaLI rahyo hato paNa chatAMya tenA mana para jarAya sArI asara thaI nahi. tene to vivekakevaLInI vAto nakAmI lAgI. sabhA visarjana thatA te vijayapuranA mArge nIkaLyo. rastAmAM rAjakumAra dharAdhara maLyo. te paNa krodhI hato. najIvI bAbatamAM baMne kapAI mUA. baMne jaNa marIne chaThTha narake gayA. tyAM paNa khUba laDyA. pachI naMdivardhana sarpa thayo, pachI siMha thayo. tyAM akAmanirjarA ane guNaprApti thaI. devI bhavitavyatAe Akhare saMsArIjIvane siddhArthapure javA Adeza Apyo, ane puNyodayane teno sahacara banAvyo. akAmanirjarAno artha joIe to ajANatA paNa kareluM sAruM kAma puNyaphaLa Ape che. hAthInA bhavamAM karelA puNyodayanA pratApe naMdivardhana rAjakumAra tarIke janma pAmyo paNa vaizvAnara (krodha, azubhanI) saMgatamAM pApa upara pApa karIne narakamAM gayo. ********
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA siddhArthanagara rAjA naravAhana rANI vimalAvatI putra ripudAraNa rANI narasuMdarI jAti lAbha kuLa ThakurAI tapa rUpa : baLa : : prastAva : 4 bAhya parivAra pitA aMtaraMga parivAra zailarAja ATha mukha eTale ATha prakRti mAtA saMsAra jIva patnI 43 ATha prakAranA garva je jIvane parezAna kare che. jJA cothA ane pAMcamA prastAvamAM ghaNA camatkAro che. cothA prastAvamAM saMsArIjIva ripudAraNa tarIke oLakhAya che. tyAM ene zailarAja ane mRSAvAdano paricaya thAya che. A baMne pApo tene keTalo caDAve che ane pAcho pADe che tenI vArtA dhyAnamAM levA jevI che. cotho prastAva AkhA graMthanA madhyabiMdu tarIke kAma Ape che. temAM mukhya viSaya to mRSAvAdanAM mAThAM phaLa, mAnathI thatI hAnio ane rasendriya lubdhatAnAM bhayaMkara pariNAma che. A bhAga kavitva ane anubhavano namUno che, sahRdaya vicArakane potAnA kharA sthAnake lAve tevo che. ghaNo ja mananIya che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 (44) | upamiti bhavaprapaMcA kathA) bhavitavyatA mATe evo prazna Ubho thAya che ke vyavahArarAzimAM AvavA mATe avyavahAra rAzimAMthI AnI ja pasaMdagI kema thaI jyAre ahIM to anaMtA jIvo che. pAMca jJAna (matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna)mAMthI cAra prakAranAM jJAna anubhUtinAM jJAna che. mAtra sadAgama ja evuM jJAna che je bodha Ape che. sadAgama eTale zAstra. krodha agni jevo che. pragaTe eTale ApaNane paNa bALe che. koI vaLI vicAre ke badhA ja jJAna pAmI jAya ane dIkSA laI le to vahorAve koNa? A prazna asthAne che. dareka jIvanI saphara judA prakAranI che. anaMtA jIvo brahmAMDamAM paDelA che emAMthI mAMDa thoDA jIvo aMtima satyo sudhI pahoMcI zake che. eTale dhIme dhIme vikAsa pAmatA jIvo AgaLa ne AgaLa vadhatA jAya che. A rIte krama cAlyA kare che. cothA parivAranuM AkhuM taMtra A pramANe che. bAhya parivAra siddhArthanagara rAjA naravAhanA : rANI vimalAvatI putra ripudAraNa : rANI narasuMdarI have saMsArI jIva krodha, hiMsA ane sparzendriyane vipAka batAvanAra naMdivardhananA bhava saMbaMdhI potAno vRttAMta vistArathI ApIne, have potAnuM caritra sadAgama samakSa agRhItasaMketAne uddezIne, prajJAvizALA tathA bhavyapuruSanI hAjarImAM AgaLa calAve che. puNyazALI jIvothI vaseluM eka siddhArtha nAmanuM nagara hatuM. tyAM naravAhana nAmano atyaMta pratApI (prabhAvavALo) rAjA rAjya karato hato. tene tenA jevI ja zobhA Ape tevI vimalAvatI paTTarANI hatI. rANInI kUkhe A saMsArI jIva putra rUpe janma le che. yogya utsava
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45 (upamiti bhavaprapaMcA kathA (45) karI tenuM nAma ripudAraNa pADavAmAM Ave che. tenA janmanA divase ja dhAva mAtA avivekitAe ATha mukhavALA zailarAjane janma Apyo. zailarAja eTale ahaMkAra ane ATha moDhA eTale ATha prakRti - jAti, lAbha, kuLa, ThakurAI, tapa, rUpa, baLa ane jJAna e ATha prakAranA mada (garva. pAMca varSanI vaye ripudAraNa ane zailarAjanI maitrI thaI. zailarAjanI asara dhIme dhIme tenA para thavA mAMDI. akkaDatA vadhI mithyAbhimAna vadhyuM. pitAe vaLI tenA abhimAnane poSaNa ApyuM. A sarva pratApa zailarAjano che tema ripudAraNa mAne che. jyAre jIva aMtaraMga parivAramAM najara karavAnuM zIkhe tyAre tene khabara paDe ke zailarAja nAmanAM ATha tattvo jIvane parezAna kare che. kuLanuM, jAtinuM, lAbhanuM, ThakurAInuM, tapa, rUpa, baLa ane jJAnanA abhimAnathI jIvA ghaNI pIDA pAme che. bIjo mitra che mRSAvAda ane trIjo duSTAzaya. eka puNyodaya to che ja. paNa puNyodayano svabhAva che ke jyAre pApamitro saMparkamAM hoya tyAre puNyodaya zAMta thaI jAya che. jene potAnuM jJAna sAdhavuM hoya teNe jJAna sArI rIte meLavI lIdhuM hoya chatAM saMtoSa karavo joIe nahIM. navuM navuM vAMcIe ke jANIe nahIM to badhuM bhulAI jAya. jJAnanI bAbatamAM haMmezAM AgaLa ne AgaLa javAnI icchA rAkhavI joIe. eka nAnakaDo kaSAya aMdara paDelo hoya te game tyAre vinAzakAraka banI zake che tema kahevAnuM A rUpakanuM tAtparya che. jema jema divaso vItatA gayA tema tema zailarAja sAthenI dostI vadhatI cAlI ane manamAM abhimAna vadhavA mAMDyuM e abhimAnane laIne te agRhItasaMketAne kahe che ke huM eTalo akkaDa raheto tenA pitAzrI ke mAtAne paNa namaskAra karato nahIM. kuLadevo para najara paNa karato nahIM. tenA pitAne to khyAla AvI gayo ke zailarAjanI mitratAnA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46). upamiti bhavaprapaMcA kathA) lIdhe putra potAnI jAtane Izvara mAnavA mAMDayo che. paraMtu pitAne vicAra Ave che ke putranuM dhAryuM nahi thAya to tene kheda thaze. eTale teo hukama ApI de che ke putra kahe tema ja karavuM. zailarAja ane ripadAraNanI mitratA vadhatI cAlI. eka divasa zailarAja tenA mATe stabdhacitta lepa (jenAthI mana jaDa thAya tevo lepa) abhimAnInuM mana khaMbhita thaI jAya che teno ahIM sAkSAkAra che. te lepa hRdaya para lagADI nAyaka koIne namavAnI to vAta ja choDI de che. eka divasa nAyaka kliSTamAnasa nAmanA nagare gayo. tyAM duSTAzaya rAjA ane jaghanyatAdevIno mRSAvAda nAmano temane atipriya putra hato. (duSTAzaya eTale khoTo Azaya, jaghanyatA eTale tucchatA.. be bhegAM thAya eTale mRSAvAda janma. mRSAvAda eTale asatya.) mRSAvAda sAthe saMbaMdha thayA pachI tenA sthAna para tene laI Ave che. nAyaka atyAra sudhI abhimAnI to hato ja. have tene jUThuM bolavAnI paNa Adata paDI. khoTI vAtane sAcI TheravavAmAM paDyo. guru mATe paNa jUThA pADavAnI vRtti rAkhavA mAMDyo. chevaTe gurue tene tyajI dIdho. abhyAsa mATe pitAe samajAvyo paNa bahAra bhaTakato raheto hovA chatAM paNa "huM abhyAsa karuM chuM tevI vAto phelAvavA mAMDyo. mRSAvAda AvI asara karI che tema jaNAtAM ja mAyAe vicAra karyo ke, have mAre ripudAraNa pAse javAno vakhata AvI pahoMcyo che. eTale mAyA ripujAraNa tarapha AvavA nIkaLI paDe che. A bAju potAnA kalAcArya pAse kumArane vadhAre khaTapaTa thAya che. te pitA pAse jAya che. tyAM mRSAvAdanI asarathI pitAne tenA jevuM koIja samartha nathI tema samajAvavAmAM saphaLa thAya che. pitA khuza thaIne pITha thAbaDe che. bahAra nIkaLIne ADuMavaLuM samajAvI pitAne khoTo AnaMda Apyo. eTalI badhI hoMziyArI kyAMthI teno mitra mRSAvAda zikhyo tema pUche che. mRSAvAda kahe che ke rAjasa ! cittanagaramAM rAgakesarI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 47 nAmano rAjA che tenI mUDhatA nAmanI rANI che. temane mAyA nAmanI kuMvarI che. je tenI moTI bahena che te kuMvArI che. tene tArI sAthe paraNavAmAM koI ja vAMdho nathI, kAraNa ke huM tArI sAthe chuM eTale tane paNa gamaze. eTalAmAM mAyAM AvI pahoMce che ane ripudAraNa snehalagnathI joDAya che. Ano artha ema thAya ke abhimAnanI pAchaLa asatyane AvyA vagara chUTako nathI ane asatya hoya tyAM mAyA-chaLa-kapaTane paNa AvyA vagara cAlatuM nathI eTale A rIte traNeyanI joDIe maLIne ripudAraNanA bAhu AMtarajIvanane gherI lIdhuM. zAMtino mArga rokI lIdho. eka doSa paNa pavitra jIvanano nAza karavAne samartha che to pachI traNa doSa ekaThA thAya pachI jIva na adhaHpAta mATe pUMchavu ja zuM? zekharapuranA rAjA narakesarI ane rANI vasuMdharAne narasuMdarI nAmanI dIkarI hatI. te sarva vidyAkaLAmAM atyaMta kuzaLa hatI. yuvAna thatAM teNe nizrcaya karyo hato ke kaLAkauzalyamAM potAthI vadhAre pravINa hoya tene paraNavuM. rAjAe ripudAraNanI khoTI khyAti sAMbhaLI hatI. tenA upara AdhAra rAkhI teo siddhArthanagare AvyA ane naravAhana rAjAne potAnI ane putrInI icchA kahI. temaNe kahyuM ke kumAra potAnI kaLAo batAve. rAjAne khAtarI hatI eTale temaNe putrane potAnI kaLAo batAvavA kahyuM. A samaye puNyodaya mitra sukAI gayo hato. kumArane to kaLAonAM nAma paNa AvaDatAM na hatAM tethI te kSobha pAmyo. kaLAcAryane A aMge pUchyuM temaNe jaNAvyuM ke bAra varSathI mArI pAse to bhaNyo ja nathIH rakhaDe che. ane zailarAja ane mRSAvAdanI sobatamAM paDyo che. lokomAM kumAranI hAMsI thaI. niMdA ane TIkA thaI. te zvAsa rUMdhAto hoya tema mUrchA AvI hoya tevo thaI gayo. sabhA bIjA divasa upara mulatavI rAkhavAmAM AvI. narasuMdarInA pitAe pAchA javAno vicAra karyo. A samaye puNyodaya thoDoghaNo hato tene
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. (48). zarama AvI ke huM pAse chuM chatAM ripudAraNane kanyA na maLe to ThIka nA kahevAya. teNe narakesarI rAjAnA hRdayamAM praveza karIne temanA vicAro pheravyA. have pAchA javAmAM baMne pakSane zaramAvA jevuM thaze tema lAgyuM. kamane paNa rAjAe putrIne paraNAvI ane rAjA potAnA sthAne gayA. ripudAraNa ane narasuMdarI judAM judAM bhavanomAM AnaMda bhogavavA mAMDyA ahIM artha evo thAya che ke puya jAge tyAre je prANIne amuka vastu prApta thavAnI hoya che te vastu sArI athavA kharAba game tevI hoya paNa tene jarUra maLe che te mATe saMbaMdhamAM saMtoSa dhAraNa karavo ke asaMtoSa dhAraNa karavo taddana nakAmo che. ripudAraNa ane narasuMdarInA divaso AnaMdamAM javA mAMDyA eTale zailarAja ane mRSAvAda baMne mitrone adekhAI AvI eTale premamAM bheda paDAvavAnuM baMnee nakkI karyuM. eka kamanasIba kSaNe suMdarIe kumArane tene rAjasabhAmAM thaI AvelA kSobha mATe prazna karyo. mRSAvAdI kumAre goTA vALyA eTale narasuMdarIe kaLA para vivecana karavA kahyuM. te samajI gaI hatI ke A khoTuM bole che. zailarAje tene uzkeryo ane lepa copaDI dIdho te lepanuM nAma stabdhacitta lepa hatuM. te lagADe eTale mana stabdha thaI saMpUrNa abhimAnane vaza thaI jAya. eTale abhimAnanA AvezamAM te bolyo : "tuM vidvAna chuM, huM mUrkha chuM, basa! patinuM apamAna karanArI strIno mAre khapa nathI ema kahIne teno tiraskAra karyo ane cAlI javAnuM kahyuM. narasuMdarIe ghaNI AjIjI karI paDyo nahIM. tiraskRta narasuMdarI duHkhI thaIne tenA pitAnA (kumAranA) bhavanamAM gaI. tyAM mAtA vimalamAlatI maLyAM temaNe pUchyuM to pahelAM javAba Ape che ke zarIramAM dAha che, javara lAge che. mAtAe khullAmAM pavana maLe eTale tyAM palaMga patharAvyo ane tene premathI suvADIne pUchyuM eTale teNe mAtAne kAraNa jaNAvyuM. mAtA vimalamAlatI samajAvavA AvyA paNa te samajyo nahi. teTalAmAM
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (49) zailarAjanI madade mahAmohanA sainyamAMthI vaizvAnara - krodha AvI pahoMcyo ane kumAranA zarIramAM praveza karyo. krodhe tarata ja potAnI asara kumAra para karI eTale kumAre mAtAne pagathI lAta mArIne kADhI mUkI. mAtAe A vAta AvIne kahI tyAre tene to mUrchA AvI gaI Akhare te jAte samajAvaTa karavA gaI. teNe kumArane ghaNI prArthanA karI, tene lIdhe kumAranuM daya jarA premanA lIdhe pIgaLyuM. tyAM to zailarAje aMdarathI potAnuM varcasva jamAvyuM ane kahyuM tAruM apamAna karanArI strIne tArAthI bolAvAya ja kema? kumAra pAcho abhimAnathI gherAyo ane narasuMdarIne kaThora zabdo kahyAM ne zabdo sahana nA thatAM te jUnA gharamAM pAcho jAya che ane gaLe phAMso khAI le che. mAtA tene gharanI pAchaLa jovA jAya che ane narasuMdarIne laTakatI joI pote paNa ApaghAta kare che. dAsI kaMdalikA tapAsa karavA Ave che ane ripudAraNa paNa Ave che. mAnI tathA strInI AvI sthiIta jovA chatAM tenA hRdayamAM jarApaNa pazcAttApa thato nathI. - dAsI rudana karatAM rAjAne khabara Ape che. ripudAraNano phajeto thAya che, loko tiraskAra kare che ane rAjA tene mahelamAMthI kADhI mUke che. tyAra pachI ripudAraNa AkhA gAmamAM rakhaDavA mAMDyo ane lokonA apamAna khamavA mAMDyo. ema karatAM keTalAMka varSo vItI gayAM. eka prasaMge naravAhana rAjA nagara bahAra pharavA nIkaLyA hatA tyAM udhAnamAM vicakSaNAcArya nAmanA zAMta sAdhune aneka ziSyo sAthe joyA. rAjA tyAM jAya che sUri vaMdana kare che ane upadeza Ape che. dharmopadeza. sAMbhaLI rAjAne vairAga thAya che. A ja samaye ripudAraNa paNa tyAM Ave che, paNa tenA para kaMIja asara thatI nathI. dharma sAMbhaLyA chatAM asara nA thaI kAraNa ke tenI pAse have mahAmohanI parivAra ghaNo bhego thayo hato ane kumArane barAbara kabajAmAM lIdho hato.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 upamiti bhavaprapaMcA kathA) rAjA sUrine ATalI nAnI umaramAM saMsAratyAganuM kAraNa pUche che. AcAryazrI potAnuM caritra kahe che tene rasanA kathAnaka kahevAmAM AvyuM che. AcAryazrI bIjAne prabodha thaI zake te hetuthI rAjA naravAhanane ripudAraNanI upasthiItamAM kahevAnuM zarU kare che. rasanA prabaMdhano parivAra paricaya parivAra : bhUtaLa nagara : | tenA putro malasaMcaya....rAjA tatpati..........rANI zubhodayA azubhodaya zabhodaya ane nija cArUtA | tenA putro vicakSaNa azubhodaya ane svayogyatA | teno putra jaDa nirmaLacitta nagara : imalakSaya.......rAjA sudaratA.......rANI | teno putra ! vimarza ) tenI putrI | buddhidevI teno putra | prakarSa vicakSaNa ane buddhidevI vimarza, prakarSa mAmA-bhANeja have artha jANIe, malasaMcaya rAjA malAkarma, saMcaya = bheguM karavuM, tatpati rANI phaLa pAkavuM, karmaphaLanA pariNAmathI utpanna thayela be putro H zubhodaya ane azubhodaya,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 (upamiti bhavaprapaMcA kathA zubhodayanI patnI bIjacArutA arthAt zubhano udaya ane bIja = pote, cArutA = suMdaratA eTale sArapa, sArApaNuM ; temano putra e vicakSaNa arthAt vicakSaNatA ane patnI buddhi arthAt vicakSaNatA sAthe buddhi bhaLe to utkarSa pedA thAya. azubhodaya eTale azubhabhAva; svayayogyatA eTale sva=pote, yogyatA eTale baDAI. pote ja mAnI levuM ke pote ekadama yogya che. tenAthI utpanna thayelo putra jaDa ane tenI patnI rasanA. vimarza eTale vicAra. buddhi sAme vicAra Ave tyAre vicakSaNatAmAM khAmI rahe nahIM. atyaMta UMco bhAva samajavo. prakarSa eTale uccatA. AgaLa vadhavApaNuM eka divasa vicakSaNa ane jaDa baMne pitarAI bhAIo potAnA vadanakoTara nAmanA bagIcAmAM sAthe gayA. vadanakoTara bagIco eTale vadana arthAt moTuM ane koTara eTale kANuM. Ano artha thAya che teo jIbha najIka AvyA. AlaMkArika bhASAmAM AkhI vArtA che. moDhAmAM dAMtanI be hAro che tenuM A rUpaka che. tALavuM ane nIcenA bhAgano polANano bhAga. ahIM rasanAno rasendriya sAthe meLApa thAya che. jaDa lolatA (suMdaradAsI)ne joIne premamAM paDI jAya che. vicakSaNa parastrI dhArIne khasI javAnuM kahyuM. 'dAsI lolatA kumArone bUma pADI bolAve che ane rasanA sAthe oLakhANa karAve che. jaDa vadhAre phasAto. jAya che. vicakSaNa vicArapUrvaka joyA kare che. jaDa rasanAne tRpta karavAmAM vadhAre ne vadhAre lubdha thato jAya che. vicakSaNa Asakti vagara tene poSe che paNa lolatAthI levAI jato nathI. jaDanA kuTuMbIone jaDanuM rasanA sAthenuM vartana game che. vicakSaNanAM mAtApitA tapAsa karavAnI salAha Ape che. chevaTe rasanA koNa che tenuM mULa zodhavAno nirNaya thayo. buddhadevInA bhAI vimarze te kAma hAthamAM lIdhuM. prakarSa (bhANeja) jijJAsAthI sAthe javA taiyAra thayo. Ama mAmA-bhANeja eka varSano samaya laIne rasanAnuM mULa zodhavA nIkaLyA.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52). upamiti bhavaprapaMcA kathA) mAmA-bhANeja rasanAnI zodhamAM bahilokamAM ghaNA pharyA paNa kAMI patto lAgyo nahi. pachI aMtaraMga deze gayA. prathama rAjasacitta nagare AvyA. nagara zUnya jaNAyuM. mithyAbhimAna teno adhikArI hato. tenI pAsethI hakIkata maLI ke rAgakesarInuM e nagara che. e rAjA potAnA viSayAbhilASa maMtrI sAthe ane dAdA mahAmoha sAthe saMtoSa sAme yuddha karavA gayA che. kAraNa ke maMtrInA mANasone herAna karI saMtoSa lokone nivRtti nagarIe mokalI deto hato. pachI aMtaraMgamAM tAmasacitta nagare mAmA-bhANeja gayA. tyAM keTalAka mANaso sAthe zoka temane maLyo. vAta karatAM jaNAyuM ke e mahAmohanA bIjA dIkarA dveSagajendranuM nagara hatuM. te paNa pitA mahAmoha ane moTAbhAI rAgakesarI sAthe saMtoSa sAme yuddha karavA gayo hato. ATalI vAta jANI vadhAre patto meLavavA mAmA-bhANeja aTavI tarapha cAlyA. mAmAe bhANejane nadI vacce AvelA maMDapamAM siMhAsana para beThelA rAjAne dUrathI batAvyA. pachI cittavRtti aTalInuM, pramattatA nadInuM, tahilaIsata beTanuM, cittavikSepa maMDaLanuM, viparyAsa siMhAsananuM ane mahAmoha rAjAnuM vistArathI vigatavAra varNana karyuM. cittavRtti aTalImAM aTavI eTale jaMgala. citta eTale mana ane vRtti eTale mananA sArA ke kharAba bhAvo. (cittamAM mithyAtvanuM jora thAya to athavA cittamAM samyakatvanI bhAvanA rahe to). ApaNA manamAM aneka vRttio paDelI che, saMskAro paDelA che. tenA kAraNe koIka vAra acAnaka bhaya utpanna thAya che. koIka vAra hasavuM ke raDavuM Ave che. koI vastu kAraNa vagara banatI nathI. cittamAM eTalA badhA vicAronAM vRkSo UgI nIkaLyAM che. ApaNe jyAre AMkha baMdha karIe chIe tyAre eTalA badhA vicAro AvavA mAMDe che jenI ApaNane kalpanA nA hoya. vRttinAM eTalAM badhAM jALAM che eTale aTavInI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (53) (upamiti bhavaprapaMcA kathA upamA ApI che. have e aTavImAMthI bahAra nIkaLavA mAmA-bhANeja bahAra paDyA che. aTavImAM pramAda nAmanI nadI vahe che. enI sAthe sAthe enA kinArA upara nidrA (UMgha) nAmanA kAMThAo AvelA che. emAM kaSAya nAmanuM pANI niraMtara vahyA kare che. je prANI A nadImAM paDe che te tenA vamaLamAM cakkaramAM paDI chevaTe pelA ghora saMsArasamudramAM jorathI ghasaDAI jAya che ane tene vacce bacavAnuM sAdhana maLavuM paNa muzkela thaI paDe che. A tyAM cittavikSepa maMDapa che. tRSNA nAmanI vedikA che. tyAM eka viparyAsa nAmanuM siMhAsana che jenA para mahAmoha rAjA beThelo che. ApaNuM mana maMDapa che. temAM tRSNA nAmanI lAlasA thayA kare che. tRSNA, viparyAsa ane cittavikSepa A traNa zabdo yAda rAkhavAnA che. mahAmohanuM zarIra avidyA che. avidyA eTale dekhItuM jJAna hoya chatAM samyaka bodha vagaranuM jJAna ajJAna ja che. dA.ta. makAna pratyenA mohanuM kAraNa zuM? kAraNa ke te sAruM che. lAMbuM cAlavAnuM che. dIkarAne ApIne javAnuM che. A moha che. kapaDAM, ghaDiyALa, dAgInA pachI deha upara AvIne to sauthI najIka ApaNo deha che. deha sauthI vadhu samaya ApaNI pAse rahe che. paNa ApaNe bhUlI jaIe chIe ke ApaNe deha choDIne javAnuM che. ApaNane ema che ke A deha mAro che, huM dehano chuM. paNa A bhUlavAnuM che. A mahAmoha eTale anityatA che. anityatAmAM nityano bodha ane bodhamAM anityatA. viparyAsa eTale UlaTuM jJAna ane siMhAsana eTale rAjyasana. mahAmohanuM siMhAsana viparyA? jo haTAvI laIe (manamAMthI) to moha cAlyo jAya. je potAnuM nathI. tene potAnuM mAnavuM te viparyAsanA kAraNe thAya che. viparyAsa haTI jAya eTale ajJAna haTI jAya che. pramAda eTale viSayamAM sukha che tema mAnavuM. mAyA ane mRSAvAda sAthe sAthe cAle che. mRSAvAda (asatyo mATe teNe mAyAnI madada levI
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 upamiti bhavaprapaMcA kathA paDe che. zaila eTale parvata arthAt akkaDatA eTale ahaMkAra. ATha prakAranA ahaMkAro (AgaLa AvI gayu che) zailarAja rUpe pragaTa thAya che. nigodathI ripudAraNa sudhInI sapharamAM puruSArtha kema nathI ? atyAra sudhI je cAlI rahyuM che temAM akAya karma ane bhavitavyatAnA sahayogathI A jIvanI saphara cAlI rahI che. ahIM sudhI puruSArthanuM mahattva nathI kAraNa ke te dabAyelo paDyo che. bhavitavyatAnuM ja rAja cAle che. pramAda che tyAM sudhI mahAmoha rAjAne jItavAnuM zakaya nathI. je jIva pramAdamAM paDI jAya che te kyAreya jItI zakato nathI. AtmAnI aMdara vijetA banavA mATe apramAda yaMtranI jarUra paDe che. sadAgama bIjA naMbare Ave che. ja mahAmoha rAjAno senApati mithyAdarzana che. eTale mithyArdaSTine moTAmA moTo senApati kahyo che. mithyAdarzana eTale jemAM devatva nathI tevA srIpuruSo. thAya. kayA zAstrane zAstra tarIke mAnavuM ? kevI rIte kharIdavuM. dA.ta. jyAre ApaNe sonuM kharIdavA jaIe chIe tyAre mArko joIe chIe. A uparanuM parIkSaNa thayuM. have aMdara zuM che te jovA kApavuM paDe eTale cheda- parIkSaNa. ane pachI tapAvavuM paDe eTale sAcI kasoTI tattvamAM aruci. e mithyAdarzana che. mithyAdarzana sAthe tenI patnI kRrdaSTi joDAyelI che. vicAronAM cazmAM ApaNe paherI lIdhAM che eTale te ja prakAranA vicAro (bhAvo) bahAra Ave che. ApaNane sAmI vyakti mATe jevo bhAva che tevI ja te vyakti dekhAya che. koI paNa vyakti (AtmA) khoTo nathI, aMdara paDeluM ajJAna ane doSo khoTAM che. pApa kharAba che. pApI kharAba nathI. pApIne kharAba mAnavo te kudRSTi che. AcArya kahe che tamArI aMdara bhogatRSNA hoya che tenA pratApe tame bhoga bano cho. paNa jevI bhogatRSNA bahAra nIkaLe che tevuM ja samyaka jJAna Ave che. pachI mAmA jaNAve che viparyAsa siMhAsana para beThelA mahAmoha rAjA vRddha thaI gayA che ane badho
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA thA 55 kArabhAra rAgakesarIne soMpela che te siMhAsana para che. tenA traNa mitro che dRSTirAga, sneharAga ane viSayarAga. koI pratye vadhAre rAga thaI jAya te sneharAga, koInA rUpa pratye mohI paDe te dRSTirAga ane koI paNa eka vastu jevI ke svAda, kAma, saMcaya tenA pratye rAga thaI jAya te viSayarAga. rAgakesarInI patnI mUDhatA. DAbI bAju dveSa gajendra ane tenI patnI avivekitA che. temanI pAchaLa eka puruSa che te makaradhvaja che ane tenI patnI rati che. maMtrI viSayAbhilAsanI patnI bhogatRSNA ane mithyAbhimAnanAM pAMca bALako che. rasanAnuM mULa viSayAbhilAsa che. sauthI pahelAM to manuSyae jANavuM jarUrI che ke manuSyabhava durlabha che. lolAkSa eTale lolakanI jema pharanAro. jene rUpamAM atyaMta Asakti che te lolAkSa. dArA eTale strI. dArU dArAne AkarSe che. icchAo anaMta che tethI AkAza sAthe sarakhAvI che. jema upara caDhIe tema AkAza UMcuM ane UMcuM jatuM jAya che tevI rIte jema icchAo saMtoSAtI jAya che tema navI ane navI thatI jAya che. parvatanI Toca uparathI ragaDato ragaDato paththara lIso ane ghATamAM thato nIce Avato hoya to bhavitavyatAnI jarUra zI che ? karma ane puruSArtha baMne bhegAM hoya che. temane jAgrata karavAnI jarUra hoya che. tevo puruSArtha ke je karmane haLavuM kare che. puruSArthanuM kartavya viveka parvata para pahoMcyA pachI ja zarU thAya che. viveka parvata (unnati) upara gayA pahelAMnAM badhA ja karmo bhavitavyatAne AbhArI che. puruSArthanA sAtha mATe viveka parvata para javuM. AkAza sudhI UMcA javAthI svamAM javAya che. svamAM AnaMda che tevI anubhUti nathI thatI. parane choDIne svamAM javAthI rasa paDaze ? evI zaMkA eTale nirveda. ane nirvedano artha saMsAranA svarUpanuM ciMtana karyA pachI paNa saMsAranAM sukho para kaMTALo nathI Avato te. nirvedano abhAva eTale kaMTALAno abhAva.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA vimarza ane prakarSa (mAmA-bhANeja) A pramANe carcA karI rahyA che. kayA kAraNosara jIva pIzAcIonA saMkaMjAmAM phasAyo hovA chatAM mukata thavAno prayatna karato nathI ? teno javAba che ATalAM du:kho paDavA chatAM te kaMTALato nathI. nirvedano abhAva che. nirvedanA abhAvanuM kAraNa vivekaparvata para caDavA detuM nathI. viveka eTale vizeSa rUpe chUTuM pADavuM - saMsAramAMthI sArane grahaNa karavo ane asArane choDI devA tenuM nAma viveka che. 56 nirveda nahi AvavAnuM kAraNa kudRSTi arthAt anekAntapaNAno abhAva che. ekAMtavAda eTale mithyAtva eTale ene eno ja vicAra sAco lAge. viveka parvata para pahoMcyA pachI saMsAranAM sukho paudgalika lAge. paudgalika eTale padArthathI prApta thatAM evAM sukha ke je padArthanA javAthI du:kha pAme che. svaAtmAnuM sukha saMsAranA sukha karatAM anaMtagaNuM vadhAre che. svamAM sukhanI anubhUti thAya tyAre ja bIjA sukha gauNa lAge che. vivekaparvata para sAttvikacitta nagara che. tyAM sAttvika guNovALuM nagara jyAM dayA, kSamA, karuNA rahe che. ane cittanA samAdhAnarUpI maMDapanuM nAma cittasamAdhAna che. maMDapamAM nispRhatA nAmanI vedikA che. spRhA vagaranuM jIvana maLe to bhogavavAnI Asakti rAkhavI nahi A viveka che. jenI pAse vastu hoya ane te vastuno tyAga kare tene tyAga kahevAya. vivekaparvata para pachI jIva cittasamAdhAna karI zake che. arthAt sAruM-citta. nakAmI kalpanA, kuvikalpo, vikaLatA, vaimanasya rahita sthiratAvALuM pavitra mana, evA manamAM ja saMtoSa saMbhave che. ahIM sAruM manarUpI maMDapa gaNavAmAM Avyo che. siMhAsana upara jIva vIrya che. vIrya eTale puruSArtha. ATalI bAbata hoya, vivekaparvata hoya, nispRhatA hoya... sAthe puruSArtha hoya to te puruSa siddhapuruSa banI zake che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 57 caturmukha vivekapUrNa cittathI dAna ApavAmAM Ave tyAre te AtmA dharma pAme che. sudeva, suguru, sudharma eTale samyaka darzana. gRhastha dharma ane cAritradharmano khUba vistArapUrvaka ullekha thayelo che paNa lagabhaga badhA jANatA hovAthI ahIM vistAra karyo nathI. te che zrAvakanA bAra vrata, sAdhunAM pAMca mahAvrato. samyakadarzana nAmano senApati, sadbodhanI patnI niSpipAsI eTale have koI icchA rahI nathI. eka bAju mohanuM rAja, bIjI bAju dharmanuM rAja ema badhuM spaSTa thAya che. rasanAnuM mULa sthAna prApta thaI gayuM che. A rIte vicakSaNamunie pote ja vicakSaNa che ane temanI dIkSAnuM A kAraNa thayuM eTale dIkSA lIdhI ema jaNAve che. rAjA naravAhana vairAgya pAme che. putrane rAjya soMpI pote dIkSA le to ripudAraNanA zailarAja ane mRSAvAdanA doSo kevI rIte dUra thaze ? AcAryadeva kahe che ke tenI ciMtAthI kaMI lAbha thavAno nathI. rAjA dIkSA laI zake che. pratyakSa sadAgamano samAgama ane pitAnI dIkSA A badhuM jyAre najare jovA chatAM ripudAraNe mana thoDI paNa asara abhimAna tathA asatyae thavA dIdhI nahIM. ahIM e ja samajavAnuM che ke jIvananI yogyatA ke taiyArI vagara sadguru paNa kaMIja karI zakatA nathI. te mATenI taiyArI jIve pote ja karavI paDe che. ripudAraNane pitAnI dIkSAthI maLelA rAjyathI tenA mitro zailarAja ane mRSAvAda rAjI thAya che. paNa puNyodaya kaMIka jAge che. eka vakhata tapana cakravartI AvyA. maMtrIoe ripudAraNane yogya mAna ApavA samajAvyo. paNa zailarAja ane mRSAvAdanA prabhAvamAM ripudAraNa mAnyo nahi. maMtrIo gabharAyA. tapane tema zAMta karyA. yogezvara taMtravAdIne bolAvI yogacUrNa ripudAraNa paNa nAkhyuM. tenA zarIre baLatarA cAlI. chevaTe badhAmAM halako pADyo. DheDha ane bhaMgIone page paNa pADyo. Akhare te maraNa pAmyo. pachI tiryaMca jAtimAM khUba rakhaDyo. pachI bhavitavyatAe bIjI goLI ApI vardhamAnapura mokalyo.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA prastAva : 4 ghaNA ja vistArathI kahevAyelo che. temAM mukhya tattva saMsArIjIva ripudAraNanI zailarAja ane mRSAvAdanI saMgatanA lIdhe thata anartho ane bhogavavI paDatI pIDAonuM vistArathI varNana che. vacamAM rasanA kathAnaka Ave che je AcArya vicakSaNAcArya rAjA naravAhana samakSa ane ripudAraNanI hAjarImAM kahe che. tema atizaya pAtro che. temanI UMDANathI carcA karavAmAM AvI che. jo te badhAno thoDo thoDo paNa ullekha karuM topaNa ApaNA jevA sAdhAraNa jJAnavALA manamAM ghaNo gucavADo Ubho thavAno saMbhava che. eTale a kathAnaka, jeTalI vyAkhyAnamAM samajaNa ApavAmAM AvI hatI ane temAMthI paNa jeTalI samajIne meM lakhI hatI teTaluM 'ja lIdhuM che. mahAmohanuM sAmaMtacakra, bhavacakra ane chelle vivekaparvata parathI avalokanamAM AtmAnI ukti ane adhogatinAM kAraNo ApaNe samajavAnA che. rAjA naravAhananI dIkSA pachI paNa ripudAraNanA patananA prasaMgo che. temAM paNa mukhya bhUmikA zailarAja ane mRSAvAdanI hovAthI TUMkamAM ja patAvyuM che. 58 ****
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 59 prastAvaH 5-e. dhavaLa : vardhamAna nagarano rAjA kamaLasuMdarI : dhavaLa rAjanI rANI vimaLanI mAtA vimaLa : dhavalarAjAno putra A prastAvanuM agatyanuM pAtrA somadeva : vardhamAnanagarano zeThiyo vAmadevano pitA kanakasuMdarI : somadevazeThanI strI vAmadeva : kathAnAyaka, saMsArIjIva somadeva ane kanakasuMdarIno putra steya : vAmadevano mitra (aMtaraMga) corInuM rUpaka bahulikA : (mAyA) vAmadevanI sakhI (aMtaraMga) gaganazekhara nagara maNiprabha gaganazekharano rAjA kanakazikhA ratnazekhara : maNiprabhanI rANI : maNiprabhano putra : maNiprabhanI putrI, meghanAdanI strI : maNiprabhanI putrI - amita prabhanI zrI ratnazikhA maNizikhA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60. upamiti bhavaprapaMcA kathA. prastAva : 5 cothA prastAvamAM saMsArI jIva potAne maLelo manuSyabhava hArI gayo. e ja bhavamAM teNe aneka prakAranI viDaMbanAo karI, aneka prakAranA duHkhono sAkSAta anubhava karyo ane atyaMta adhama jAtikuLa vagere prApta karyA. pachI bhavitavyatA tene manujagati nAmanI nagarImAM laI gaI, tyAM tenAmAM madhyama prakAranA guNo AvyA. tenAthI bhavitavyatA prasanna thaI. teNe saMsArIjIva sAthe rahevA puNyodaya mitrane jAgrata karyo ane kahyuM ke have te vardhamAnapuramAM jAya puNyodaya tenI sAthe Avaze ane tenI sevA karaze. prastAva : 5 mAM viSada(spaSTa-nirmaLa) mAnasano rAjA, tenI patnI zuddhatA ane putrI RjutA eTale saraLatA. jyAre aparAdhabhAvathI Dara Ubho thAya che tyAre pApabharutA bhAge che. muktatA eTale mukita taraphano mArga ane tyAganI bhAvanA e pAMcamA prastAvano aMtima bhAga che. vardhamAnanagara thI kathA zarU thAya che. vardhamAnapuramAM dhavaLarAja rAjya karatA hatA. kamaLasuMdarIthI ene vimaLa nAmano guNavAnA putra thayo. e ja nagaramAM somadeva nAmano zeTha hato. tenI patnInuM nAma kanakasuMdarI hatuM. temane vAmadeva nAmano putra thayo. A vAmadeva eTale ApaNo saMsArIjIva. puNyodayano paNa tenI sAthe ja janma thayo. (eka ja kuLamAM aneka prakAranA lADathI moTo thayo ane samajaNo thayo te vakhate teNe taddana kALA raMganA be puruSo joyA. temanI sAthe vAMkI keDa vaLI gayelI kadarUpI zrI joI. emAMno eka puruSa tenI najIka Avyo ane bheTyo. vAmadeve kahyuM ke te oLakhato nathI. eTale te duHkhI thaI jAya che ? ane yAda apAve che ke ripudAraNanA bhavamAM te ne tenI bahena tenA khAsa
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'upamiti bhavaprapaMcA kathA. (61 | (61) mitro hatAM mRSAvAda ane mAyA. ane atyAre te oLakhato paNa nathI. pachI te kahe che ke atyAre tenI sAthe mitratA karavAno teno avasara nathI. te bIjAmAM pravezyo che (mAyA paNa), paraMtu mArI bahenane tArA paNa ghaNo sneha che eTale bahulikA nAmathI AvI che tenI sAthe mAro nAno bhAI teya paNa Avyo che. A baMnene tuM khUba sAcavaje. mAyAnuM bIjuM nAma che bahulikA ane teya eTale corI, lUMTa, pArakI vastu pacAvI levI - A badhuM sTeyamAM Ave che. A be jaNAnI sAthe sAthe vAmadevane kumAra vimaLa sAthe paNa dostI thaI. vimaLano prema sAco ane nispRha hato, jyAre vAmadevane prema svArthI hato. paraMtu baMnenI mAtAe sakhI hovAthI temanI mitratAnuM nimitta banI hatI. baMne mitro vAmadeva ane vimaLa anukrame yuvAvasthA pAmyA. eka vAra pharatA pharatA krIDAnaMdana vanamAM ramavA gayA tyAM gIca jhADImAM eka strI - puruSanuM jovuM joyuM. vimaLe kahyuM, A mahA uttama strI - puruSa che. teNe pahelA puruSalakSaNanuM varNana karavA mAMDyuM ane pachI zrIlakSaNanuM kahetAM keDa sudhI vAta AvI ane AkAzamAM ughADI talavAra sAthe be puruSo dekhAyA. ane latAmaMDapavALA puruSane hAkoTo karIne bolAvyo. latAmaMDapano puruSa talavAra ughADIne AkAzamAM doDyo. te eka jaNa sAthe laDavA mAMDyo ane bIjo suMdarIne pajavavA nIce Avyo. tenAthI suMdarI gabharAI gaI ane vimaLa pAse Azraya mAMgyo. vimaLe Azraya Apyo. vanadevatAnA jorathI Avanaro aTakI gayo. ane te AkAzavALo baMne guma thaI gayA. latAmaMDapavALo puruSa nIce AvIne suMdarInI rakSA mATe vimaLano AbhAra mAne che. vimaLa A zuM bAbata che tema pRcchA kare che eTale latAmaMDapavALo vidyAdhara potAnI hakIkata vigatavAra kahe che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) 62 . upamiti bhavaprapaMcA kathA) A zrI vidyAdhara gaganazekhara nagaranA maNiprabha rAjAnI putrI ratnazikhAno putra hato. tenA pitAnuM nAma meghanAda hatuM. tenuM nAma ratnacUDa hatuM. te vidhAdhara hato. tenI strInuM nAma vyutamaMjarI hatuM. laDavA AvelA tenI mAsInA putro hatA. temanA veranuM kAraNa tenA mAmAe potAnI putrI A be bhAIomAMthI ekane paNa na ApatAM dharmiSTha ratnacUDane ApI tethI vera levA AvyA hatA. A hakIkato ratnacUDe vimaLakumArane kahI ane teNe karelA upakAranA badalAmAM amUlya ratna ApavA mAMDyuM. vimaLakumAra nispRhI hato, teNe levAnI ja nA pADI ane jaNAvyuM ke evuM koI mahattvanuM kArya karyuM nathI. ke teNe rana levuM paDe. chevaTe tenI icchA vagara parANe te ciMtAmaNi ratna vimaLakumAranA vastranA cheDe bAMdhyuM. tenI nispRhatA joIne ratnacUDane tenA upakArano badalo dharmaprApti karavAnI vALavAno thayo. eTale te krIDInaMdanavanamAM AvelA RSabhadeva bhagavAnanA maMdiramAM darzana karavAno Agraha karIne teDI gayo. ahIM vimaLakumArane pUrvajanmanuM jAtismaraNajJAna thayuM. vimaLakumAre hRdayapUrvaka ratnacUDano upakAra mAnyo. RSabhadevanA maMdiranuM adbhuta varNana che. pUrvajanmanuM jJAna prApta thayA pachI vimaLane saMsAra parathI vairAgya prApta thayuM. vimaLakumAra premathI ratnacUDane jaNAve che ke tame gurunI jema tame mane dharmamAM jAgrata karyo che tevI rIte mArA mAtApitAne jAgRti maLe to sAru ; nahitara tenA tyAgamArgamAM mAtApitAno prema viSNarUpa banaze. ratnacUDe eka buddhAcArya nAmanA gurune meLavI ApavAnuM kahyuM ane badhA chuTA paDayA. have vAmadeva ke je pUro samaya vimaLanI sAthe ja hato chatAM tenA manamAM peThelA corI ane mAyAe tenA para sTeja paNa asara thavA dIdhI nahi. tenA manamAM to bIjuM kazuM nahi paNa vimaLanA vastramAM bAMdheluM ratna kevI rIte corI levuM tenI vicAraNA ja hatuM. tyAM ja vimaLakumAre kahyuM ke A ratna sAthe laI jaIzuM to kyAMka corAI ke khovAI jaze. tenA karatAM koI khare samaye kAma
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( upamiti bhavaprapaMcA kathA lAgaze te mATe jamInamAM dATI daIe. vAmadevane to A ja joItuM hatuM. eka gupta sthaLe rana dATIne baMne jaNA ghara tarapha javA chUTA paDyA. vAmadevane te ratna kADhI levAnA vicAramAM rAtre UMgha paNa AvI nahi. teya mitrae preraNA ApI ke ciMtAmaNi ratna to teNe laI ja levuM joIe. AvA aneka vicAro karI te pAcho gayo. dATeluM ratna kADhI tenA jeTalA vajanano patharo kapaDAmAM vIMTALI dIdho ane rana bIje dATI dIdhuM pachI ghera Avyo. teye tene kAnamAM kahyuM ke teM bhUla karI. ratna ghera lAvavAnuM hatuM. savAre pAcho ratna levA jAya che paNa gabharATamAM ne gabharATamAM patharo vIMTALelo khodIne laI le che. te pahelAM vimaLakumAra kaMIka kAmathI tene levA tenA ghera jAya che. te hoto nathI eTale tenI pAchaLa pAchaLa jAya che. vAmadeva jyAre pAcho pharato hoya che tyAre vimaLakumAra sAmo maLe che. te pUche che ke ahIM kema Avyo chuM tyAre mAyAdevI tathA asatyanI madadathI ADA avaLA javAbo Ape che. vAmadevane thAya che ke jarUrathI vimaLakumAra tene joI gayo. lAge che. eTale jyAre najIkamAM bhagavAnanA maMdiramAM teo darzana karavA jAya che tyAre vimaLakumAra aMdara jAya che ane vAmadeva nirjana rastA para nAsavA mAMDe che. hakIkatamAM to atyAre thoDuM puNya bAMdhavAno avasara maLyo hato paNa mahAmohanA sainyamAMthI AvelA sTeya ane mAyAnA lIdhe te prApta thaI zakyo nahi. vimaLakumAra pavitra AtmA hato. teNe maMdiramAM jaIne kharA manathI AdinAtha bhagavAnanI stuti karI. bahAra AvIne vAmadevane joyo nahi. teNe traNa divasa sudhI potAnA mANaso pAse zodhakhoLa karAvI. traNa divase tenA mANaso tene laIne Ave che. saraLa hRdayano vimalakumAra vAmadevane pUche che; kayAM hato ? tenI AgaLa aneka jUThANAM bole che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 upamiti bhavaprapaMcA kathA (64). hakIkatamAM to tenA manamAM hatuM ke kuMvara joI gayo che eTale bhAge che. dUra gayA pachI vasane choDatAM ratnanA badale patharo maLe che. utAvaLamAM karelI bhUla samajAya che. have dUra bhAgavAno artha nathI ema vicArIne pAcho Ave che. tyAre vimaLakumAranA mANaso tene ahIM laI Ave che. AvA saraLa ane nirdoSa hRdayanA kumArane Thagato joIne vanadevIne kaho ke tenAM duSkRtyo kaho tenA hRdayamAM zULa utpanna thAya che. te bUmo pADavA mAMDe che. tene sAruM karavA kumAra peluM ratna levA jAya che tyAre vanadevI pragaTa thaI ane sAcI hakIkata kahe che. paNa kumAra tene koI zikSA karato nathI, kSamA kare che. mokSagAmI jIvonI udAratA herata pamADe tevI hoya che. pAcho tene maMdiramAM darzana karavA laI jAya che. ahIM samajavAnuM che ke jIvane AgaLa javAnA ghaNA prasaMgo maLe che chatAM tenAM karmapariNAma tene AvA pAtronI hAjarImAMthI AgaLa vadhavA devAnA badale pAchaLa haDasele che. vimaLakumAranuM daya premathI bhareluM hovAthI UMDANanI lAgaNIthI prabhunI stuti karato hato tyAre ratnacaMDa vidhAdhara AvI pahoMce che. hRdayanA UMDANanI lAgaNIbharI stuti sAMbhaLIne vidyAdharanI AMkhomAM premanAM AMsu Ave che, paNa aneka doSathI bharelA paththara jevA vAmadevanA dayane jarA paNa asara thatI nathI. bahAra nIkaLI ratnacaMDa vidyAdharano cakravartI rAjA hato. ane tenA kAmamAM vyasta hovAthI buddhAcAryane maLyo hato ane teo ahIM padhAravAnA che tema jaNAve che. buddhAcArya padhAre che. potAnI vividha prakAranI labdhi ane zaktinA yoge temaNe rAjAne tathA prajAne jAgrata karyA. saMsAranuM svarUpa batAvyuM, AtmAnI anaMta zakita samajAvI, tyAgamArgamAM zAMti jaNAvI. maitrI, pramoda, karuNA,madhyasthatA-di bhAvanAne AtmavizuddhinA kAraNarUpe batAvyA. AvuM uttama jJAna ane sukha-zAMti prayatnathI maLI zake che
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (65) (upamiti bhavaprapaMcA kathA chatAM loko mahAmohane vaza thaI, vastutattvano vicAra karatA nathI ane khAlI hAthe AvyA hoya tema khAlI hAthe cAlyA jAya che. mahAtmAono amogha upadeza, sattAmAM sUtI paDelI AtmAnI anaMta zaktine jAgrata kare che. tema chatAM sUryano prakAza jema ghuvaDane aMdhakAramAMthI bahAra kADhI zakato nathI (ghuvaDanI AMkho baMdha hoya che). tema vAmadevane paNa bodha sAMbhaLavAnA ghaNA prasaMga maLyA. paNa tenA aMtaranAM dvAra baMdha hovAthI, kAna ughADA hovA chatAM gurudevanA zabdo tenA hRdayamAM praveza karIne tenI sUtelI Atmazaktine jAgratA karI zakyA nahi. vAmadeva jarA paNa sudharyo nahi. UlaTAnuM tenA manamAM evA vicAro AvavA mAMDyA ke vimaLakumAra dIkSA levAno che to mane paNa kheMcIne levaDAvaze. Ama vicArI te nAsI jAya che. vimaLakumArane te vAmadevane A dhArmika mArgamAM yojavA khUba tapAsa kare che. saMta puruSonI dayA apAra hoya che chatAM durbhAgI jIvo teno lAbha laI zakatA nathI. kumAra gurudevane pUche che ke kema vAmadevano patto lAgato nathI? te kyAM haze? AcAryadeva kahe che ke tuM dIkSA apAvI daIza tevA bhayathI te nAsI gayo che. vimaLakumAre pUchyuM ke te bhavya jIva che ke abhavya jIva? AcAryadeva kahe che ke te bhavya jIva che paNa atyAre steya ane mAyAthI lapeTAyelo che. tethI te ApaNane dhutArA samaje che. kamaLo thayo hoya tene pILuM ja dekhAya. tema mAyAvI ane lucco bIjAne paNa temanA jevA ja samaje che. vizadamAnasa nagaranA zubhAbhisandhi rAjAne nirmaLa AcAravALI zuddhatA ane pApabhIrutA nAmanI be rANIo che. temaNe be kanyAone janma Apyo che. ekanuM nAma RjutA ane bIjInuM nAma acauryatA ' che. tene koI paNa prakAranI spRhA nathI. sArA puruSone te vahAlI lAge che. jyAre tamAro mitra A be kanyAo sAthe lagna karaze tyAre kapaTa ane corI bhAgI jaze. be virodhI svabhAvanA hovAthI
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) 66 upamiti bhavaprapaMcA kathA eka sthAne be rahI zakatA nathI. (RjutA, acauryatA ane teyamAyA). atyAre dharmaprApti mATe vAmadevamAM jarApaNa yogyatA nathI. gurudevanA vacana para vimaLe pUrNa zraddhA rAkhI. A bAju vAmadeva tyAMthI nAsIne kAMcanapura tarapha gayo. tyAM eka saraLa zeThane maLyo. temaNe tene putranI jema rAkhyo. paNa tenA manamAM to pote badhuM kyAre corIne bhAgI jAya tevI taka zodhavA mAMDyo. eka divasa zeThane bIje ThekANe jamavA javAnuM thayuM. zeTha badhuM sopIne (vAmadevane) bahAra gayA. teNe gharamAMthI saghaLuM jhaverAta kADhIne jamInamAM dATI dIdhuM. paNa cokIdAra ane koTavALa joI gayo. zeTha AvyA tyAre teNe badhuM corAI gayuM hovAnI khabara ApI. paNa koTavALe zeThane kahyuM badhuM vAmadeve ja kareluM che ema kahI te mAlA kADhI lAvyo. rAjAe tene mArI nAkhavAno hukama karyo paraMtu dayALu zeThe karagarIne choDAvyo. ekavAra koI vidyAsiddhapuruSe rAjAno bhaMDAra toDyo. rAjAne vAmadeva para zaka javAthI tene mArI nAkhyo. tyAMthI marIne pazusthAnamAM khUba rakhaDyo. je prANIo prANaindriya, mAyAkapaTa ane corImAM AsakatA hoya che tene A bhavamAM ja aneka prakAranAM duHkho ane viDaMbanAo thAya che. jo A tatva barAbara samajAya to teya (corI), mAyA ane dhrANendriya para Asakti prayatnathI choDI devI joIe. A pramANe saMsArIjIvane sadAgama ane satsaMgano samAgama maLyo, paNa Rtu vinA jema vRkSane phaLa nA bese tema yogya taiyArI vinA teno lAbha tene nA maLyo. na maLavAnuM kAraNa mahAmohanAM bALakonI sobata hatI. ApaNe A durguNothI sAvaceta rahevAno prayatna karavo joIe. vividha duHkhone bhogavI, bhavitavyatAe puNyodaya sAthe AnaMdanagare mokalyo.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. 67 1 (67) ( prastAvaH 6-e ) sthaLa : AnaMdapura (bahiraMga) mukhya pAtro : AnaMdapurano rAjA : kesarI rAjAnI rANI : AnaMdapurano vaNika kathAnAyakano pitA kesarI jayasuMdarI harizekhara baMdhumatI : harizekharanI patnI kathA nAyakanI mAtA dhanazekhara : kathAnAyaka saMsArIjIva bakulA bhoginI sthaLa : jayapura (bahiraMga) : jayapurano nagarazeTha : bakula zeThanI patnI : bakula zeThanI putrI kathAnAyaka dhanazekharanI patnI kamalinI puNyodaya (aMtaraMga) : dhanazekharano mitra : dhanazekharano bIjo mitra (lobha) sAgara
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 prastAva upamiti bhavaprapaMcA kathA maithuna, lobha, cakSu chaThTha prastAvamAM maithuna ane lobha nAmanA manovikAronuM mahattva che. lobha sarva guNono nAza karanAra ati adhama manovikAra che e ApaNe saMsArIjIva je ahIM dhanazekharanA nAmathI oLakhAyo che tenA caritra parathI joIzuM. dhananA zikhara para besavAnI icchA dharAve che te dhanazekhara che. bakulazeThe tene jayapuramAM dIkarI ApI ane vyApAramAM karoDo meLavyA, paNa ene tRpti nA thaI. dhanano moha kevo che ane enI pAchaLa valakhA mAranAranA kevA hAla thAya che te ahIM bahu vicAravA yogya che. AnaMdapura nAmanA nagaramAM kesarI rAjA ane jayasuMdarI rANI hatAM. te nagaramAM harizekhara nAmano vaNika vyApArI mahAdAnavIra hato. te rAjAne priya hato. tene baMdhumatI nAmanI patibhakti strI hatI. vAmadeva (saMsArIjIva) goLInA prabhAve te sthAne janmyo. tenI sAthe sAgara nAmanA mitrano paNa janma thayo. sAgara sAthe dhanazekharanI dostI jAmI. tenA pratApe te dhanane ja sarvasva mAnavA mAMDyo. ane pitAnI rajA laI eka pAI paNa lIdhA vagara dhananI zodhamAM cAlI nIkaLyo. have A sAgara vize joI laIe. sAgara nAyakano aMtaraMga mitra che. te mahAmohanA dIkarA rAgakesarInA putra che. jyAMre saMsArIjIva badhAM du:kho bhogavI pAcho manuSyajanmamAM Ave che, tyAre cittavRtta aTavImAM mahAmohanI sattA barAbara jAmelI che. saMsArIjIvane manuSyajanmamAM Avelo jANI, cittavikSepa maMDapamAM badhA bhegA thAya che. viSayAvibhalAsa maMtrI Ubho thaIne kahe che. gayA bhavamAM teNe rasanAkumArIne saMtoSa ane sadAgamanA baLathI harAvI dIdhI hatI. tenI madade mRSAvAda, IrSyA, vikathA ane naMdA vagere paNa gayAM hatAM eTale prathama to ApaNo ja vijaya gayo hato paraMtu sadAgama tenI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69. (upamiti bhavaprapaMcA kathA (69) madade doDI Avyo eTale Apano parAjya thayo hato. A sAMbhaLIne rAgakesarIno putra sAgara Ubho thayo ane kahyuM eka vAra saMtoSa ane sadAgama phAvI gayA tethI zuM thayuM ? A vakhate to saMsArIjIvano nAza karIne ja AvIza. sAgara eTale jenuM bIjuM nAma lobha che te tyAMthI sArA zukana joIne nIkaLyo ane saMsArIjIva eTale dhanazekharanA hadayamAM yogabaLe adazya thaIne rahyo. sAgaranI padharAmaNI hRdayamAM thatAM ja dhanazekharanA manamAM dhana meLavavAnA aneka saMkalyo uThavA mAMDyA. gharamAM to dhanano pAra nahoto, topaNa mAre pitAnuM dhana nathI joItuM jAtamahenatathI ja kamAvuM che evo nizcaya karI paradeza javA mATe mAtApitAnI AjJA mAMge che. teo ghaNuM samajAve che paNa sAgaranI asaranA lIdhe te mAnato nathI. chevaTe zikhAmaNo ApI paradeza javAnI saMmati Ape che. sAthe dhana laI javAnuM paNa rahe che. paNa paherelAM vaso sivAya kaMI paNa lIdhA vagara paradeza javA ravAnA thAya che. pharato pharato dhanazekhara jayapura nagare AvI pahoMcyo. te vividha kaLAomAM hoziyAra hato. dhAtuvAda ane bhUminA zAstramAM pravINa hovAthI kesuDAnA vRkSanA uparanA bhAgamAM aMkura nIkaLelo joI teNe tyAM khovuM ane tenI nIcethI eka hajAra sonAmahora laIne zaheramAM bakula nAmanA vepArIne te maLyo. te zeThane putra nahoto paNa kamalinI nAmanI eka putrI hatI. thoDA samayanA paricayathI te (dhanazekhara) sAhasika ane sarakhA kuLano jaNAvAthI zeThe tene potAnI putrI paraNAvI ane tyAM rahevA lAgyo. zeTha pramANika hato ane potAnA vArasadAra tarIke dhanazekharane nImavAnI icchA dharAvato hato. paNa mahAmohanA pautrane (sAgarane) A gamyuM nahi. tene dhanazekharane nIce pachADavo hato eTale sasarAthI judI rahIne pApa-anyAyanA vepAro karavAnI sUcanA ApI. te samaye tenI madadamAM saMtoSa, sadAgama ke subuddhi hatAM nahi tethI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) upamiti bhavaprapaMco kathA. teNe saMmata thaI judo vyApAra zarU karyo. game tevA adhama jevA ke anAjanA koThAro bharyA, kapAsanI vakhAro bharI, lAkhano, gaLIno loDhAno, yaMtromAM pIlavAno, vanajaMgala kApavAno, ane khANo khodAvavA Adino vyApAra zarU karyo. A vyApAra karatI vakhate tenI dharmabaddhi gaLI gaI. dayALupaNuM dUra thaI gayuM. saraLatA nAza pAmI. saMtoSa adazya thayo. are, dhanaprAptinI lAyamAM nakoraDA upavAsa AdarI, patibhaktA patnIne paNa bhUlI gayo. ema karoDo sonAmahoro prApta karI. have tene karoDa rano prApta karavAnI icchA thaI. teNe sasarA pAse ratnadvIpa javAnI saMmati mAgI. bakulazeThe tene samajAvyo ke bhAI, dhananI sthiti AvI ja che. lobhano pAra nathI. jema AkAzano aMta nathI tema icchAno paNa aMta nathI. have khUba dhana ekaThuM thaI gayuM che. saMtoSa rAkhI tene yogya rIte goThavI zAMtithI jIvo. dhanazekhara dalIla kare che je nara saMtoSa pAmI jAya tenA tarapha lakSmIdevI halakI najarathI jue che. ema lAMbI lAMbI dalIlo kare che. chevaTe zeThane TuMko ne Taca javAba Ape che ke prANI pAtALamAM jAya ke meru parvatanA zikhara para caDe, ratnAdvIpe jAya ke ghera rahe paNa teNe pUrve jevI vAvaNI karI hoya te ja pramANe tene phaLa prApta thAya che. chevaTe patnIne pitA pAse choDI ratnadvIpa javA taiyAra thAya che. sAthe sAgara ane puNyodaya paNa jAya che. sAthenA bIjA vyApArIo to kamAIne pAchA phare che paNa lobhI banazekhara tyAM ja rahI paDe che. eka vakhata eka vRddha zrI dhanazekharanI pAse AvIne kahevA lAgI ke bhAI, tame AnaMdapuranA rahevAsI cho ane ahIM tamArA rAjA kesarInuM sAsaruM thAya che. temano harikumAra nAmano putra ahIM bALapaNathI rahe che. te tamane maLavA icche che. kesarI rAjAne ema hatuM ke tenuM sAmarthya eTaluM prabaLa hovuM joIe ke tene koI paDAvI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (71) zake nahi. tenA putro paNa nahi. eTale tene putra thAya to mArI nAMkhato hato. tenI rANI kamaLasuMdarI potAnI dAsIne laIne jaMgalamAM nAsI jAya che. putrane janma ApI rANI tenA prANa choDe che. dAsI koInA sathavArAthI ahIM ranadvIpe AvI jAya che. dhanazekhara harikumArane maLe che. baMne vacce eka zaheranA hovAthI mitratA thAya che. baMne AnaMdathI samaya pasAra kare che. A ratnadvIpanA rAjA nIlakaMThane mayUramaMjarI nAmanI yuvAna putrI hatI. harikumArane tenI sAthe rAga baMdhAya che. dhanazekhara vacamAM rahIne ebIjAno meLApa karAvI Ape che. rAjA tenI putrI mayUramaMjarIne harikumAra sAthe paraNAve che. eTale dhanazekhara tene priya thaI paDe che. te tene amuka kAma soMpe che. te dhanano lobhI to hato ja. kumAra taraphathI moTI Avaka na hatI. eTale teNe pharIthI ratnono vepAra zarU kare che. dhanazekharane sAgara sAthe maitrI to hatI ja ane tenI asarathI tene lAgatuM hatuM ke harikumAranI maitrIthI tene dhana meLavavAmAM aMtarAya thato hato. e ja samaye kALapariNati devIe yauvana ane maithunane mokalyA. teo baMne dhanazekharanA mitro thayA. (zarIramAM pravezyA) baMnenI asara dhanazekhara para thavA mAMDI. adhama strIomAM ane gamana karavA mAMDyuM. tenA pariNAme tene ghaNI muzkelIo thaI. chatAM maithuna ane yauvana para teno sneha vadhato gayo. A bAju harikumAranI khyAti vadhatI cAlI. tethI tenA mAmAsasarAne enA para dveSa (IrSyA) thayo. rAjya ucApata karI leze tenI bIka lAgI. subuddhi maMtrIne harino ghATa ghaDavAnI tamArI nAkhavAnI vAta karI. pradhAne (subuddhi maMtrI) sarbhAvathI nokarane mokalIne harikumArane A dvIpa choDI javAnI salAha ApI. samaya joIne harikumAre vAta mAnya rAkhI. vRddha maMtrInI salAha mAnI dhanazekharane sAthe AvavA jaNAvyuM. dhanazekharane gamyuM to nahi, paNa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) upamiti bhavaprapaMcA kathA) pachI ratnothI vahANa bharI baMne cAlI nIkaLyA. mayUramaMjarIne sAthe lIdhI. sAgara ane maithunanI preraNAthI bharadariye dhanazekharanI dAnatA bagaDI. enAM ratno ane suMdarIne pAmavA harikumArane dariyAmAM dhakelI dIdho. harinuM puNya jAgatuM hatuM. samudradeva jAte AvIne ene vahANamAM besADI gayA. AvA ati adhama kRtyathI dhanano puNyodaya mitra nAsI gayo. samudradeve ene AkAzamAM uchALyo. paNa saujanyazIla harie tene bacAvavA vinaMtI karI. paNa deve ene pheMkI dIdho. harikumAra AnaMdanagare pahoMcyo. mRta pitAnA siMhAsana para beTho ane dhanazekharanAM ratno tenA pitAne soMpyAM. dhanazekhara DUbI na gayo. sAta rAta ane divasa dariyAmAM herAna thaI kAMThe Avyo. puNyodaya nAsI gayo hato eTale je kAma kare temAM niSphaLatA maLavA lAgI. ghaNA dhaMdhA karyA paNa phAvyo nahi ane zaramathI pitAnA ghera paNa gayo nahi. AnaMdanagaranA rAjA banI harikumAra mayUramaMjarI sAthe AnaMda karatA hatA tevAmAM uttamasUri nAmanA jJAnI guru tyAM padhAryA. rAjA vaMdana karavA gayo. dezanA sAMbhaLyA pachI dhanazekhare potAne dariyAmAM kema pheMkI dIdho ane tenuM zuM thayuM tevA savAlo pUchyA. sUrie kahyuM ke sAgara ane maithuna nAmanA dhananA be mitro tenA mATe javAbadAra che. ane atyAre paNa tene rakhaDAvI rahyA che. rAjA e baMne ne chUTA karavAno upAya pUche che. sUri jaNAve che ke zubhra cittanA vizuddha mana rAjA sadAzayathI (zubhaAzaya) vareNyatArANIthI thayelI brahmarati brahmacaryanAM lagna karavAthI maithuna para vijaya thAya ane te ja rAjAnI bIjI muktatA nAmanI dIkarInAM lagnathI sAgarathI chUTA paDAya. vadhArAmAM jaNAvyuM ke rAjA karma pariNAma ane mahArANI kALapariNati anukULa thAya tyAre e lagna zakya bane. rAjAnI jijJAsA vadhI. eTale sUrie SapuruSa kathAnaka rahevA mAMDyuM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (7) karmapariNAma rAjA ane kALapariNati devIne aneka chokarAMo che. temane koInI najara lAgI jAya teTalA mATe aviveka vagere maMtrIoe saMtADI rAkhyA che. have rAjA ane rANI pAse siddhAMta nAmano eka mahApuruSa che te zuddha satya vacana bolanAra che. sarva prANIsamUhanuM ekAMta hita karanAra che. e siddhAMta mahApuruSane eka suprabuddha nAmano ziSya che. temanI vacce A vArtAlApa thAya che. siddhAMta eTale jaina AgamanuM rUpaka. A karmanA sarva rahasyane jANe che.prabuddha eTale aMdara jJAna che paNa hajI AvaraNa pAmeluM che. e avasthAmAM ghaNAM prANIo hoya che. guru athavA Agama dvArA temanI zaMkAo dUra thAya che. sukhaduHkhanuM kAraNa aMtaraMga rAjya che. A rAjya sarva prANIo pAse hoya che. prANIne sukha bahu game che ane duHkha bilakula gamatuM nathI. to e sukhaduHkhanuM kAraNa zuM ? e baMnenuM kAraNa aMtaraMga rAjya che. saMsAranI aMdara rahetA sarva jIvone te rAjya to jarUra ja hoya che. je jIvo aMdaranA rAjyane sArI rIte pALe che teo sukha anubhave che. ane je jIvo aMdaranA rAjyane sArI rIte pALatA nathI teo duHkhano anubhava kare che. e mahArAjyamAM traNa bhuvanane AnaMda Ape tevuM ane kSIrasamudra jevuM mahAnirmaLa caturaMga baLavAna lazkara che. emAM gaMbhIratA, udAratA, zUravIratArUpa moTA moTA ratho che. emAM suMdara yazavistAra, sajjanatA, prema vagere moTA moTA hAthIo che, emAM buddhino vistAra, vAcALapaNuM ane nipuNatA vagere ghoDA che. emAM acapaLatA, cittanI prasannatA, dAkSiNya vagere suMdara pALAo che. arthAt mANasamAM gaMbhIratArUpI ratha hoya to udAratA, zUravIratA premayazarUpI hAthI gaNavA. rathane doDAvanAra buddhipUrvakano vicAra bolavAnI kaLA, nipuNatArUpI ghoDA gaNavA. te uparAMta tyAM saMsArI jIvana nAmanA mahArAjanuM hita karanArA ane cAra mukhavALA cAritradharma nAme pratinAyaka paNa che. A
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74). upamiti bhavaprapaMcA kathA) pratinAyakano samyakadarzana nAmano senApati che ane sabodha nAmano maMtrI che. vaLI A cAritradharma rAjAne yatidharma ane gRhidharma nAmanA be chokarAo che. saMtoSa nAmano teno pradhAna che ane zubhAzaya vagere ghaNA moTA laDavaiyAo che. A lakSaNa ghaNAM suMdara ane guNasamUhathI bharapUra che. paNa rAjA pote jyAre taddana vimaLa (mela vagarano) thAya tyAre ja tene joI zake che. A moTA rAjyanI sthApanA eka mahAaTavImAM karavAmAM AvI che. je cittavRttinA nAmathI oLakhAya che. e citavRtti aTavImAM sAttvika mAnasapura, jainapura, vimaLamAnasa zubhUcitta vagere nAnA moTAM nagaro AvelAM che. A mahArAjyanI aMdara "ghAtakarma' nAmanA aneka dhADa pADanArA che. indriya nAmanA coro che. kaSAyarUpa phAMsI ApanArA che ane upasarga nAmanA mahAbhayaMkara sarpo vase che. pramAda nAmanA laMpaTo vilAsa karI rahyA che. A badhAnA be nAyaka che. eka karmapariNAma ane bIjo mahAmoha. teo manamAM potAne ja kharekharA rAjA mAne che. pelA cAritram rAjAnI magadUra zI che ? A cittavRtti mahAavI to temanI potAnI ja hoya tema dhArI beThA che. sauprathama to e lokoe rAjasamitta nAma sacitta, raudracitta vagere nagaro vasAvI rAkhyAM che. AkhA rAjyano bojo mahAmoha rAjA para mUkavAmAM Avyo che. ane karmapariNAma rAjA pote to mahArANI kALapariNati sAthe manujanagarImAM nATaka thAya che te beThA beThA joyA kare che. te nATakanuM nAma saMsAranATaka che. karmapariNAmanA cha putro che. te ja prakAranA puruSo jANavA. darekane eka eka varSa mATe AtmAnuM rAjya (aMtaraMga) soMpavAmAM AvyuM che. cha prakAranA puruSo hoya che ? mAna saravAmAM AvyuM
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA. (75) 75 1. nikRSTa adhama vimadhyama madhyama uttama 6. variSTha vitarka nAmanA nokarane temanuM rAjya kevuM cAle che te jovA mokalI Apyo. vitarka eTale pRthakkaraNa karIne taraMga uThAvanAra, samajanAra aMdaranI buddha zakti. sauprathama nikRSTane rAjya soMpavAmAM AvyuM. nikRSTa eTale adhamAadhama puruSa che. siddhirSigaNitAnA kahevA pramANe te dharma, kAma, artha, mokSa cArethI rahita che mahApApI che. dharmAdi puruSArthathI dUra che. doSanuM ghara che. AtmAnI sarva zaktio zUnya thaI gaI che. nikRSTa rAjA ghaNo adhama nIkaLyo. - bIje varSe adhamane rAjya maLe che. adhamarAjA bhavanA bhogamAM Asakta che. dharma ane mokSano dveSI che. artha ane kAmamAM Asakta che. eTale rAjyamAM teno praveza thavA nahIM devAnI, prayatna karavAnI jarUra lAgI. A kAma viSayAbhilASa maMtrInI dIkarI daSTidevIne ApyuM. A daSTidevIne khAsa sthAna ApavAnuM che. A prastAvanAmAM cothI cakSurindriyanuM varNana ApavAnuM che jethI A kAma siddha thAya che. adhama jevAne moharAyanA sainyanuM eka mANasa chokarI paNa bAhya pradezamAM rAkhI zake e batAvavAno uddeza jaNAya che. Ama rAjAnA hukamathI daSTi adazya thaIne rAjAnI AMkhomAM vasI gaI. tenA pratApathI adhama rAjA strIonAM rUpa jovAmAM ghaNo Asakta thayo. enA sivAya bIjuM koI sukha ja nathI tema mAnavA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76 upamiti bhavaprapaMcA kathA) mAMDyo. potAnA rAjyanI taddana bahAra thaI gayo. chevaTe eka (caMDALaNI) para Asakta thayo ane ati tucchakAra pAmyo. trIje varSe vimadhyamane eka varSa mATe rAjya maLyuM. siddharSigaNi jaNAve che ke trIjA vibhAganAM prANIo mukhyatve to A saMsAramAM Asakta hoya che. parabhavanI apekSA rAkhe che. dhana ane kAmanA arthI hoya che. paraMtu dharmanI paNa sanmukha rahe che. duniyAnA pramANika mANaso A vibhAgano Adarza che. mokSa puruSArthanI upakSA kare che paNa tenI niMdA karatA nathI. lokone kahe che ke dharma karIzuM to bhavAMtaramAM putra-parivAra maLaze, rAjagAdI maLaze. A apekSAthI thoDo paropakAra ane tIrtha sevA kare che. cothA varSe eka varSa mATe madhyama rAjA thayo. malma puruSo dharma - artha - kAma - mokSa e cAre puruSArtha ne mAnanArA hoya che. cAramAM e mokSane paramatatva mAne che, chatAM enAmAM sattvanI hInatA hoya che ane e strI-puruSamAM baMdhAyelA hoya che. e paramArtha. barAbara jANe che. saMsAranI asAratA samaje che chatAM mokSa najIka nA hovAnA lIdhe dIkSA grahaNa karI zakatA nathI. saMsAramAM rahI banatuM dharmadhyAna kare che. jIva-ajIvane jANanArA, jinavacananA rahasyane jANanArA potAnI zakti pramANe tyAga karI vrata-paccakhANa karanArA zrAvako A vargamAM Ave che. pAMcamA varSe uttamakumArane rAjya apAya che. pitA karmapariNAma pAsethI rAjya prApta karIne uttama rAjAe sauprathama siddhAMta gurumahArAja pAse hAjarI ApI ane tenA rAjyanI gupta hakIkata ane AMtarasthiti kayA prakAranI che te pUchyuM. rAjyamAM praveza karavAnA upAyo kayA che te pUchyuM. taraMga rAjyamAM praveza karavA mATe 13 bAbato mukhya che tema gurumahArAje jaNAvyuM.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ | (m) (upamiti bhavaprapaMcA kathA 1. guruupacaryA ra. zAstra abhyAsa kIyA AcaraNa paMca vratanuM pAlana sAdhutA indriyo para aMkuza bhAvanA saMtoSa tapasyA svAdhyAya aMtarazuddhi 12. parisaha upasarga gahana 13. yogavahana - saMdhana abhyAsa magajano viSaya che. avalokana ane TevathI abhyAsa thAya che. vairAgya hRdayano viSaya che. jJAna ane cAritrano Avo sahayoga thAya te bahu icchavAyogya che. baMne sAthe hoya tyAre aMtaraMga rAjya para vijaya bahu jaladI thAya che. udAsInatA, alagapaNuM, parabhAvapara, udAsInatA thAya, te tarapha avagaNanA thAya tyAre ja AtmadharmanI prApti thAya che. uttama puruSo cAre puruSArthomAM mAne che paNa parama puruSArtha eka mokSa ja che ema vicArI tenA para ja dhyAna Ape che. ati vizALa mohajALane chedanArA, rAgadveSane dhakko mAranArA, krodhAgni zAMta karanArA puruSo saMsArI sukhonAM baMdhanamAM phasAyA vagara strI-putrAdino
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78). upamiti bhavaprapaMcA kathA. saMbaMdha karmanA pariNAmarUpa che. tema samajI temAM rAcImAcI nA jatAM sarva duHkhanI nirjarAnI kAraNabhUta dIkSA aMgIkAra kare che. mAtra mokSa mATe yatna karanArAono samAveza A pAMcamA prakAranA puruSomAM thAya che. chaThTha varSe variSThane rAjya maLyuM. moharAyane tenAthI dilagIrI thaI. te svayaM jJAnI hato. eNe gaNadhara dvArA siddhAMtanI sthApanA karI. A tIrthaMkaranI hakIkata che. tIrthaMkara svataH jJAnI hoya che. teone saMpUrNa jJAna thAya tyAre prathama gaNadharonI sthApanA kare che. mahAbuddhizALI vidvAna gaNadhara prathama sarva vastuone utpanna thatI jue che pachI teno nAza jue che. temAM sthirabhAve jue che ane pote Atmagata dharmo ane vicAraNA karI dvAdazAMgI banAve che. bhagavAnanA atizayanuM paNa khUba suMdara ane vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. uttamottama puruSa (variSTha)nuM AvuM lakSaNa graMthakAra batAve che. tIrthakaro jaina dharmamAM khAsa mahattvano bhAga bhajavatA hovAthI temanA saMbaMdhamAM ghaNuM vistArathI A lekhana che. cha prakAranAM puruSo para paryAyalocana ane aneka prakAranA praznottarothI nirNaya - uttamasUri e rIte pAMcamA rAjA jevA hatA ane harikumAra trIjA prakArano hato tema jaNAI gayuM. harikumArane pragati karavAnI bhAvanA thavAthI putrane gAdIe besADI teNe dIkSA lIdhI ane pRthvItaLa upara viharavA mAMDyA. dhanazekhara sAgara ane maithunanI asara taLe vadhAre UMDo Utarato gayo. rakhaDatAM rakhaDatAM eka bIlInA jhADa nIce Avyo. khodatAM ratnano ghaDo nIkaLyo. te ughADatAM rAkSasa nIkaLyo ane teNe dhanane mArI nAMkhyo. rakhaDatAM rakhaDatAM bhavitavyatAe sAhalAdapure mokalyo.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA. (79) prastAva : 9 bAhya parivAha sAta jImUta. sAhayAda purano rAjA kathAnAyakano pitA lIlAdevI : jImUta rAjAnI paTTarANI kathAnAyakanI mAtA dhanavAhana kathAnAyaka - saMsArIjIvA madanamaMjarI : dhanavAhananI rANI pahelA sAdhu bIjA sAdhu ema cha sAdhuo aMtaraMga akalaMka muni sadAgama mahAmoharAjA rAgakesarI samyakadarzana senApati sAtamo prastAva sAtamA prastAvamAM paristhiti badalAya che. atyAra sudhInA prastAvomAM kaSAyo Ave che. ahIM akalaMkathI kathA zarU thAya che. akalaMka eTale kalaMka rahita. A prastAvamAM saMsArIjIva dhanavAhana thAya che. ahIMthI caritranI dizA badalAya che. akalaMkanA sahavAsathI saMsArIjIva kaMIka sanmukha thAya che. sadAgamano paricaya kare che, tene oLakhe che. joke haju mahAmohanI asara taLe che. to paNa kaMIka cIkAza ochI kare che. samajaNavALI sthiti prApta thayA chatAM paNa mahAparigraha tene keTalo rakhaDAve
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 upamiti bhavaprapaMcA kathA che, kevo phasAve che teno vistAra A prastAvamAM che. sAcA raste AvIne paNa kevA khoTA parigrahanI jALamAM AvI paDAya che ane sAdhuone paNa chetaravA paDe tenI vAta ahIM karI che. saMsArIjIva sAhalAdanagare jImUtarAjA ane lIlAdevInA putra tarIke avataryo. tenuM nAma dhanavAhana rAkhavAmAM AvyuM. rAjAnA bhAI nIradane akalaMka nAmano putra thayo. te bahu sAro hato. sadguNI ane dharmarata hato. dhanavAhana ane tene sArI maitrI thaI hatI. eka divasa krIDAudhAnamAM pharavA gayA tyAM, mahA zAMta munione tapa, japa, dhyAna karatA joyA. baMne rAjakumAro judA judA sAdhune maLI vairAgyanuM kAraNa pUchavA gayA. haribhadrasUri traNa kAraNa vairAgya thavAnAM batAve che. (1) du:khanA lIdhe rAga ocho thAya che. dA.ta. svajanano viyoga. A vairAgya lAMbo Takyo nathI. (2) mohathI utpanna thayelo vairAgya. mohano bhaMga thatAM vairAgya zamI jAya che. (3) bhayaMkara Agane joIne badhAM prANIo bhAgI rahyAM che. loko zamAvavAno prayatna kare che. mohano aMdhakAra sarvatra vyApelo che. AganI jvALAonA bhaDakAmAM dhumADA tamoguNa che. avAjo che te kleza ane kaMkAsa che. mohanIya karmanA svarUpanuM varNana karatAM kahyuM che ke te dArUnA nazA jevuM che. A rIte be sAdhunA vairAgyanuM kAraNa prasaMga dvArA sAMbhaLe che. prathama munie jaNAvyuM hatuM ke pote jyAM rahetA hatA te gAmamAM eka rAtre jabarI Aga lAgI hatI. tyAM khUba avAjo AvatA hatA ane rokakaLa thatI hatI. tyAM eka maMtravAdI Avyo ane teNe bacavA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (81) mATe potAnA maMDaLamAM bolAvyA. A sAdhu tenA maMDaLamAM jatA rahyA eTale bacI gayA. A temanA vairAgyanuM kAraNa thayuM bIjA muni kahe che ke dArUDiyAnI ToLI dArU pIvA maLI hatI. tene jotAM potAne vairAgya thayo ke brAhmaNe tevI sthitimAM tene pratibodha karyo. e pIThAnuM adbhuta varNana karyuM. tera prakAranA loko AvatA hatA tenAM citro raju karyA. ahIM temAM laukika vyavahAra, avyavahAra rAzinA jIvo-pRthvIkAya vanaspatikAya, apakAya ema ekendriya,beindriya teindriya, airindriya, paMcendriya, tiryaMca, nArakI vagerenAM varNano che. madirAzALA eTale saMsArane gaNyo. trIjA munine vairAgyanuM kAraNa pUchatAM teo reMTa gaNAve che. reMTa eTale araghaTTa yaMtra. kUvAmAMthI pANI kADhavAnA yaMtrane araghaTTa kahevAya che. beDuM aMdara DubADIne bahAra kADhavAnI krIyAne araghaTTa rahevAya che. duSTa yoga ane pramAda be TuMbAo che. emAM traNa ArA che. vilAsa, ullAsa ane cenacALA. te asaMyamI kUvo che. temAM pApa ane anItinuM pANI che. pANI te ajJAnarUpI thALamAM ThalavAya che pachI kUMDImAM Ave che. reMTanuM nAma bhava che. enA cAra sAthI rAgadveSa che emano uparI mahAmoha che. kaSAya nAmanA soLa baLado che. jIvaloka nAmanI ghaTamALa che. araghaTTa yaMtrane maraNa nAmano nokara che. AvA reMTane joIne temane vairAgya thayo tema muni kahe che. cothA munino vairAgyano prasaMga A pramANeno che : eka maThamAM pote sAdhubAvA hatA. tyAM bhakti kuTuMba AvI gayuM. enuM taMtra calAvanAra pAMca manuSyo hatA. e kuTuMba temane hitakara lAgyuM paNa temaNe amane je jamaNa ApyuM tenAthI temane sanepAta thayo, jIbha kAMTAvALI thaI gaI, gaLuM rUMdhAI gayuM ane temanI (sAdhuonI bhAre avadazA thaI. tyAM eka vaidha AvyA. temaNe bhojanano doSa samajAvyo. pachI bhojanadoSa je zodhanArI dIkSA amane ApI. A suMdara vArtAno bhAvArtha akalaMka vistArathI samajAve che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) upamiti bhavaprapaMcA sthA) pAMcamA muninI dIkSAnuM kAraNa A pramANe che. vasaMtapura baMdare ghaNA vepArIo hatA. cAra sArthaputroe nAme - cArU, yogya, hitajJA ane mUDha dariyo kheDI vepAra karavA ratnadvipa TApue gayA ane chUTA paDI gayA. cArue potAnuM saMpUrNa dhyAna ratno ekaThAM karavAmAM vAparyuM ane vahANa ratnothI bharI dIdhuM. yogya e vepAra to karyo paNa suMdara dekhAva, vADImAM pharavuM vagere tene pasaMda hatuM tethI thoDAM ja ratno bhegAM karyAM ane te pachI ochI kiMmatanA hitajJane mojazokha pasaMda hato. ratnonI parIkSA bilakula AvaDatI nahotI tethI teNe koDA, zaMkhalA ane kAcanA TukaDAo ekaThA karyA. dhutArAoe tene chetaryo. mUDhane parIkSA nahotI AvaDatI ane bIjAnI samajAvaTathI samaje tevo na hato. teNe potAno samaya mojazokhamAM gALyo ane patharA ekaThA karyA. cArunuM vahANa ratnothI bharAyuM eTale pAchA dezamAM javA mATe mitrone maLavA gayo. yogyane samajAvIne ThekANe ANyo, eno mojazokha dUra karAvyo. hitajJane ratnanI parIkSA zIkhavI. mUDha pAse jaIne ene ratnanI parIkSAnI vAta karI paNa te to vAta samajayo ja nahi ane mAnyo paNa nahi. cArue joyuM ke mUDha samaje tema ja nathI eTale eNe Akhare prayAsa mUkI dIdho. traNa mitro vahANa bharI dezamAM gayA, khUba kamAyA ane AnaMdathI rahevA lAgyA. mUDha para rAjAno kopa thayo. teNe sainiko dvArA agAdha samudramAM tene pheMkAvI dIdho. dhanavAhana pAse akalaMka A vArtAno bhAvArtha spaSTa kare che. cAru e ati suMdara jIva, yogya e suMdara hitajJa sAmAnya jIva ane mUDha adhama jIva che. ratnAdvIpane manuSyabhava sAthe ane samudrane saMsAranA vistAra sAthe sarakhAvyo che. chaThTha muninI dIkSAnI vAta A pramANe che. muni kahe che ke Adi ke aMta vagarano eka saMskRtimArga (saMsArabajAra) joIne emane vairAgya thAya che. saMsArabajAranuM varNana karatAM emaNe jaNAvyuM e bajAramAM levaDadevaDanI dhamAla khUba cAlatI hatI. eno sUbo mahAmoha
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (33) hato. ene karma nAmanA nAnA leNadAro hatA. gurue jyAre jJAnAMjana AMjyu tyAre te loko aMdarakhAnethI bahu duHkhI jaNAyA. e dukAnonA cheDe eka maTha jaNAyo. maTha eTale kalyANa. temAM ja mAtra sukhI jIvone joyA. tyAM javAnI icchA thatAM gurue dIkSA ApI ane pachI sadara (uccatama) maTha prApta karavAno mArga batAvyo. munie jANyuM ke ene rahevAnI kAyA nAmano oraDo hato. emAM paMcAkSa nAmanA pAMca gokho hatA ane kSayopazama nAmanI bArI hatI. sAme kArmaNa zarIra nAmanI cembara hatI. emAM eka citta nAmanuM capaLa vAnarabacyuM hatuM. dIkSA letI vakhate e sAthe rahyuM paNa ene bahu saMbhALavAnuM gurumahArAje kahyuM. enuM khAsa kAraNa pUchatAM gurue kahyuM ke A vAnarabaccuM (citta) madhyabhAgamAM rahe che tyAM ene herAna karanArA kaSAya, rAgadveSa, mahAmoha upasargo ghaNA che. koIka vAra mithyAdarzana aMdhakAra bahu upadrava kare che. to koI vAra raudradhyAnanA aMgArA agnikuMDamAM paDe che. hAthamAM apramAda nAmano daMDo - vaja daMDa laIne pelA gokha pAse jatA vAMdarAne bahAra AvatAM aTakAvavuM. nA mAne to dhamakAvavuM... e rIte bahAra nIkaLatuM aTakaze eTale sarva upadravo maTI jaze. tenuM rakSaNa karavAthI maThamAM jaI zakAze. atyAre e vAnarabacce cakramAM paDI gayuM che(citta). akalaMka A vAta sAMbhaLI bIjA cakra vize munine pUche che. muni kahe che ke manaparyApti dravyamana ane te AtmA sAthe joDAya te bhAvamana che. bhAvamana pote zarIramAM rahe che ane pote ja jIve che. rAgadveSathI ene viparyAsa thAya che. tethI mithyAjJAna thAya che, khoTI pravRtti thAya che. khoTAM karmo baMdhAya che. khoTI rajhaLapATa thAya che. A bIjuM cakra che. A cakrabhamaNa baMdha karavA mATe ane vAnarane (cittane) kevI rIte maThamAM laI javA tevo prazna akalaka munine pUche che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA muni kahe che : manobhAvo (zubha-azubha) nirmaLa thaze to dAdara maLaze. dAdara eTale pariNAma. tenAM pagathiyAM adhyAvasatya che. AzAo ane AkAMkSAo tajI nidrA prazaMsAthI para thaze tyAre parama sukhanI anubhUti thavA lAgaze.cittanI aMdara tulya manovRtti rAkhIe.koI cAmaDI utaraDe ke caMdana lagADe tyAre karmano vicAra karavo. bahAranA loko nimittamAtra che. pariNAma to potAnA ja karmo para AdhArita che. 84 sthira samudra zAMta hoya tyAre atyaMta ramaNIya lAge che. e rIte cittavRttinI sthiratA atyaMta ramaNIya manobhAva che. pachI saMsArIjIve potAnI vAta AgaLa calAvatAM agRhItasaMketAne kahyuM ke jyAre akalaMka uparanI vAta karato hato tyAre saMsArIjIvanI cittavRtti ujjavaLa hatI. chevaTe tenI pAse (saMsArIjIva) sadAgamane mokalavAno nirNaya sadbodha maMtrIe karyo ane samyakadarzanano mokalavAno samaya pAkyo nathI eTale te vAta mulatavI rAkhI. sadAgama dhanavAhana pAse Avyo eTale jJAnasaMvaraNa rAjA pAchA haThI gayA. akalaMka ane dhanavAhana gurumahArAja pAse gayA. dhanavAhane sadAgamane oLakhyA. ane tenuM baLa jANyuM. mitrane rAjI karavA dhanavAhane sadAgama sAthe saMbaMdha joDyo. paNa te upara uparano hato.akalaMke dIkSA lIdhI ane anyatra vihAra karI gayA. jJAnasaMvaraNa rAjAnI pAchA haTavAnI vAta jANI moharAjA coMkI gayA. A vakhate moharAye pote ja javAno vicAra karyo ane rAgakesarInA dIkarA sAgaranA mitra parigrahane potAnI sAthe lIdho. te vakhate jImUta rAjA maraNa pAmyo dhanavAhana gAdIe Avyo. sadAgame tene sAMsArika padArtho para mUrchA na karavA salAha ApI. mahAmohai khAI-pIne AnaMda karavAnI salAha ApI. AvI virodhI salAhathI dhanavAhana gabharAyo eTale dUra gayelo jJAnasaMvaraNa rAjA najIka Avyo ane mohaparigrahanI vAta sAMbhaLavAnI salAha ApI. dhanavAhane
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMcA kathA 85 gurudevapUjA mUkI dIdhI, sadAgama pAse javAnuM baMdha karyuM ane dhanano saMgraha karavA mAMDyo. koIvadAcArya sAthe akalaMka muni tyAM AvI caDhyA. mana vagara mAtra dAkSiNyathI dhanavAhana vAMdavA gayo. prasaMga joIne akalaMkanI vinaMtI svIkArI koIvadAcAryae sadAgamanuM mahAtmya ane durjanasaMgatinA pariNAma jaNAvyA. tenI vistArapUrvaka vArtA kahI AcArye sadAgama sAthe saMbaMdha vadhAravA bhalAmaNa karI. dhanavAhane upara uparathI sadAgamanuM sAnnidhya svIkAryuM. akalaMka anyatra vihAra karI gayA. akalaMka dUra gayA eTale pAchA mahAmoha ane mahAparigraha jAgrata thaI gayA ane mahAmohane sapATAmAM lIdho. e strIo vacce ramavA mAMDyo ane paisAno saMgraha karavA mAMDyo. sarva pApomAM ekko thayo. madanasuMdarI zULanA vyAdhithI maraNa pAmI eTale zokanA tAbAmAM paDyo. vaLI pAchA akalaMka muni dayAbhAve AvyA ane tene zokamukta karyo. zoka jarA dUra khasyo eTale mahAmohanuM sainya pAchuM savAra thaI gayuM. bahulikA asarathI dhanavAhane akalaMka munine vihAra karAvI dIdho. ane pAchA sAgaranI madadathI parigrahano paga majabUta thayo. A badhuM jANI dayAbhAvathI akalaMka pAchA AvavA taiyAra thayA. gurue nirarthaka kAryamAM pravRtti karavAnI nA pADI. eTale akalaMka muni potAnA abhyAsamAM lAgI gayA. akalaMka ciMtA vagaranA thayA ane bIjI bAju mahAmohe AkarI bAjI mAMDI. potAnA pratyeka sainikano upayoga karyo ane dareke dhanavAhana para asara karI. A rIte mahAmUDhatA, mithyAdarzana, kudRSTi, rAgakesarI, mUDhatA dveSa gajendra, avivekatA, viSayAbhilASa sAteya jJAnasaMvarAdi rAjAo duSTabhisaMdhi vagere sarva vArApharatI AvI gayA ane rakhaDI mahAvedanA bhogavatA maraNa pAmyo ane narakamAM gayA.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) 86 upamiti bhavaprapaMcA kathA) ghaNo kALa rakhaDe che. sadAgamano saMga hoya tyAre dravya krIyA kare ane dUra thAya tyAre moharAjA prapaMcamAM paDI jAya. Akhare cittavRtti aTavI sadAgamanA sahavAsathI sApha thaI eTale samyakadarzana senApati Avyo. sAtamA prastAvanA aMte siddharSigaNi kahe che ke saMsArIjIvamAM je jAta jAtanA goTALA thayA te mahAmohanA lIdhe thayA. ane temAMthI mukta karanAra sadguru che. pharIthI manuSyabhava prApta thAya to mohanA vaza thavuM nahi, sukhothI Asakta nA banavuM. aneka vacanothI A vAta spaSTa karI che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamiti bhavaprapaMco kathA. (87) ( prastAvaH 8 ) bAhya parivAra madhuvAraNa sapramodanagarano rAjA sumAlinI madhuvAraNa rAjAnI paTarANI guNadhAraNa kulaMdhara : saMsArIjIva, madhuvAraNa ane sumAlinIno putra guNadhAraNano sagotrI ane mitrA aMtaraMga parivAra puNyodaya : guNadhAraNano AMtaramitra guNadhAraNano AMgaramitrA sadAgama kaMdamuni chaThAstha vidvAna sAdhu mahAbhadrA ane AgaLa jatA pajJAvizALA nAmanA prasiddha pAtrano jIva thanAra nirmaLAcArya : kevaLajJAnI upadezaka bhAga bIjo bAhya parivAra nirmaLAcArya : kevaLajJAnI upadezaka zrIgarbha : zaMkhapurano rAjA- saMsArIjIvano mAmo kamalinI : zrIgarbhanI rANI mahAbhadrAnI mAsI paMDarIka zrIgarbha kamalinI no putra bhavyapuruSa sumati tanA upadezAka mAsIputra samaMtabhadra ane mArI putrI mahAbhadrA chevaTe saMmatabhadranI pAtrI saMsArIjIva : anusaidara cakravartI kathAnAyaka
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 upamiti bhavaprapaMcA kathA vibhAgaH 1 apramodanagaramAM madhuvAraNa rAjA ane sumAlinI rANInA ghera saMsArIjIvana janma le che. guNadhAraNa nAma pADavAmAM Ave che. rAjAnA bhAyAtane kaladhara nAmano sadguNI mitra hato. baMne yauvanavaya thatAM eka bagIcAmAM pharavA jAya che. tyAM be strIo jue che. emAMnI eka strIne jotAM ja guNadhAraNa mohamAM paDI jAya che. rAtre UMgha AvatI nathI. savAre pharIthI baMne mitro bagIcAmAM Ave che. tyAM be strIo maLe che. eka gaI kAle je bIjI srI hatI te ane eka navIna sI. navIna strIe baMnene besADyA ane vAta karavA mAMDI. vaitADhya parvatamAM vidhAdharono rAjA cakravartI kanakodara ane rANI kAmalatA che. chokarA vagaranAM rAjA-rANIne dIkarI thaI enuM nAma madanamaMjarI. yauvana pAmI paNa koI paNa ene pati tarIke gamato nathI. chevaTe badhA kaMTALe che. chevaTe madanamaMjarI dAsI lavalikA varanI zodha mATe pRthvI para paryaTana karavA nIkaLyA hoya che ane ahIM AhlAdaka maMdiramAM be rAjakumAro joIne e paNa viSAdamAM paDI gaI hoya che eTale Aje dAsI sAthe tenI mA AvI hoya che. savAre dAsI A be kumArone zodhI nAMkhe che. mAtA kAmalatA potAnI dIkarI svIkAravA guNadhAraNa AgaLa mAgaNI kare che.(kulaMdhara mAraphata) kulaMdhara saMmati batAve che. badhA UThIne madanamaMjarI pAse jAya che. te samaye vidhAdharapati kanakodara tyAM AvI pahoMce che. caTUla nAmano dUta rAjAnA kAnamAM kaMI kahI jAya che. saMkSipta vidhithI bagIcAmAM ja vivAha (lagna) karavAmAM Ave che. guNadhAraNa ane madanamaMjarI paraNI rahyAM hatAM tyAre nAsIpAsa thayelA vidhAdharonuM ToLuM AkAzamAM laDavA AvyuM. buddhizALI kanakodare vIrahAka pADI. enuM sainya paNa AkAzamAM caDyuM. guNadhAraNane potAnA lIdhe lohInI nadIo vaheze ema vicArIne kheda thayo. tyAM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89. (upamiti bhavaprapaMcA kathA (89) to baMne lazkarone koIke sthira karI dIdhA. guNadhAraNanA pitA paNa tyAM AvI pahoMcyA. sarvane AnaMda thayo. nagarapraveza thayo. bIje divase prabhAte guNadhAraNane kulaMbadhe jaNAvyuM ke AgalI rAtre teNe svapramAM pAMca manuSya joyA. teonA kahevA pramANe guNadhAraNane savarcyurI bAbato teo karatA hatA. guNadhAraka samajI nA zakyo. tenA sasarA kanakodarane svapramAM cAra puruSo dekhADyA hatA te koNa ? ane A pAMca koNa ? A vAtanI ene zaMkA thaI. koI yogIno yoga thaze tyAre pUchaze. tevo nirNaya karI rAkhyo ane AnaMdamAM samaya pasAra karavA mAMDyo. AhalAda maMdiramAM patnI ane mitra sAthe pharatAM kaMdamuni nAmanA sAdhuno yoga thayo. guNadhAraNe dezanA sAMbhaLI aMtaramAM sadAgama samyakadarzana khaDAM thayAM. guNadhAraNe maitrI keLavI te samaye cittavRttimAM moharAjanA sainyamAM khaLabhaLATa thayo ane cAritrarAje vicAryuM ke hajI vidhA sAthe lagna karavAno samaya Avyo nathI. gRhidharmane tenI patnI sAthe mokale che. sadara gRhidharma AdarI guNadhAraNe svaprAMtargata manuSyono khulAso pUkyo. te bAbata kaMdamunie nirmaLakevaLI nAmanA gurune pUchavAnuM kahyuM ane anyatra vihAra karI gayA. madhuvAraNa rAjA krame karIne maraNa pAmyo. guNadhAraNane rAjya maLyuM ane teNe Asakti vagara pALyuM ane gRhidharmanI sevanA karI. eka divasa kalyANa nAmanA sevake jaNAvyuM ke AhalAda maMdira udhAnamAM nirmaLAcArya kevaLI padhAryA che. rAjA khuza thAya che ane vaMdana karavA jAya che. rAjA svapro aMge kevaLIne pUche che kevaLI khulAso karavA mAMDe che. prathama to asaMvyavahAra nagarathI mADIne atyAra sudhIno saMsArIjIvanA vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. pachI kahyuM ke aMtaraMga rAjyamAM tenA aMge ghaNI khaTapaTo thaI. hita karanAra caritrarAjane
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 upamiti bhavaprapaMcA kathA) dhakelIne tenA aMtaraMga rAjyanA dhaNI mahAmoha thaI beThA che. kanakodarane svapamAM je cAra anuSyo AvyA te karmapariNAma, kALapariNati, svabhAva ane bhavitavyatA hatA. kulaMdharanA svapramAM pAMca AvyA. temAM mukhya cAra uparAMta puNyodaya hato. guNadhAraNa rAjAne sukha ApanAra e. pAMca puruSo hatA tema kahIne kevaLI mauna thaI jAya che. praznaparaMparA cAle che ane kevaLI khulAsA kare che. agAunA bhavamAM puNyodaye kevuM kAma karyuM hatuM te samajAvyuM. te paNa jaNAvyuM ke saMsArIjIve kadI puNyodayane oLakhyo nahIM. hiMsAvaizvAnarAdine ja upakAra karanArA jANyA. kevaLIe samajAvyuM ke cittavRttimAM cAritrarAja ane moharAjAnA be lazkaro sAthe ja rahetAM AvyAM che. karmapariNAma moTo rAjA che. tene moharAjA tarapha pakSapAta che. e rAjAne puNyodaya ane pApodaya nAmanA be senApatio che. pApodaya duHkha Ape che. pApodaya svataMtra nathI. sadAgama jIvanI pAse Avyo. tyArathI tenuM jora nabaLuM paDyuM che. jyAre jyAre tene dUra karavAmAM Avato tyAre tyAre upAdhi vadhatI hatI. pachI samyakadarzana AvyA tyAre pApodayanuM lazkara vadhAre dUra gayuM. suMdara-asuMdara vastunA meLApa vAraMvAra thayA. paNa A sarvano nAyaka to saMsArIjIva ja che. ane sukhaduHkha tenI yogyatA ja che. pelA cAre to sahakArI kAraNa che, saMsAranuM prapaMca goThavanAra tenI yogyatA ja che. chevaTe enA upara ja chevaTano AdhAra che. e sarvanuM paramakAraNa nivRttinagarI ane susthita mahArAjA che. e rAjA aneka chatAM eka che. guNadhAraNa kevaLIne pUche che : kharuM moTuM sukha kayAM maLe? kevaLI jaNAve che ke sukhano anubhavathI ja maLe che. dasa kanyA sAthe lagna thAya tyAre maLe che. e dasa kanyA eTale cittasauMdaryanagara zubhapariNAmarAjAnI niSpakaMpatA ane cArutA nAmanI rANIothI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA | (1) anukrame zAMti ane dayA, zubhamAnasa nagaranA rAjA zubhasadhinI varatA ane varyatA nAmanI rANIothI anukrame mRdutA ane satyatA, vizadamAnasanagare zuddhAbhisadhi rAjAnI zuddhatA ane pApabhIrutA nAmanI rANIomAMthI RjutA ane acoratA, sadAzaya rAjAnI vareNyatA rANIne bahmarati ane muktatA nAmanI kanyAo che. samyakadarzana senApatie potAnA vIryathI mAnasIvidhA nAmanI kanyA utpanna karI che ane caritrarAje mahAdevIthI nIrIhatA nAmanI kanyA utpanna karI che. cha mahinA pachI karmapariNAma rAjA kALapariNatidevIne pUchIne dase kanyAnAM mAtApitAnI rajA laIne puNyodaya AgaLa karIne paraNAvaze e kanyAone yogya thavA sadaguNonuM paNa vistArathI varNana che. guNadhAraNe te ja samaye dIkSA levAnI icchA vyakta karI. paNa kevaLI bhagavAne utAvaLa nA karavA ane sambodha maMtrInI salAha pramANe guNonuM anuzIlana karavAnuM kahyuM. pachI paNa moharAja ane cAritrarAjA anubhavo karIne chelle guNadhAraNa A badhI kanyAo sAthe lagna karI zakyo. (aMtaramana) pachI guNadhAraNa nirmaLAcArya pAse dIkSA le che. A rIte bIjA prastAvathI zarU thayelI saMsArIjIvanuM bhavabhramaNa ahIM pUruM thAya che. AThamo prastAva traNa vibhAgomAM vaheMcAyelo che. atyAra sudhInI votono tALo ahIM maLe che. keTalIka vAto adhUrI rahe che. utAracaDAvanA (jIvanA) kAraNanI spaSTatA thaI che. naMdivardhana, ripudAraNa, dhanazekharanA bhavamAM apAra rano prApta thayAM paNa jIva nIce ne nIce ja paTakAya che. aMtaraMga parivAranuM svarUpa sthAyI che. kaThina karmo pAtaLAM thavA mAMDe eTale puNyodayanA baLe unnati thAya che. saMsAramAM sauthI zreSTha dhyAna che. dhyAna eTale sauthI pahelA cittanuM sauMdarya pragaTavuM joIe. cittano vikAsa karavA mATe kacaro bahAra
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 upamiti bhavaprapaMcA kathA kADhI suMdaratA pragaTavA devI joIe. cittanI suMdaratA pragaTavA devI joIe. cittanI suMdaratA vadhatI jaze tema suMdaratAno vAsa thato jaze. tamAma jIvo pratye karuNA, samatA, maitrIbhAva rAkhavA joIe. citta jyAre zuddha thaI jAya tyAre gAyanA dUdha jevuM mALanA motI jevuM pUrNimAnA thaI jAya che teno mAlika sadAzaya che. ApavuM paNa jaNAvA na devuM zreSThatA che. ApaNI vastuo bIjAnA kAmamAM Ave tevo bhAva lAvavo. jIva samyakadarzananA saMparkamAM tyAre paramAtmAne maLe che. citta zAMta thaI jAya eTale dasa kanyAo vare. pahelI vidhA paraNe enAthI jJAna vadhe; pachI bAkInI nava maLe. badhI ja aMtaraMga parivAranI hoya. Ama AtmAnA patana ane uddhAranuM cakra cAlyA kare che. saMsArano Akho vistAra nATaka jevo che. saMkSipta bhAvArtha e che ke zamasukha meLavavAyogya che te meLavavu. duSTa karmathI cetatA rahevuM ane sadAgamano paricaya karavo. bhavyatvamAM ochAvadhatApaNuM jarUra hoya che paNa jIvananuM kartA malaIvazodhanamAM che te yAda rAkhavuM. bIjo bhAga zarU thAya che temAM atyAra sudhI thayelI gUMcavaNono nikAla thAya che. kathA kahenAra saMsArIjIva te anusuMdara cakravartI che. sadAgama te samaMtabhadra nAmano rAjaputra che. tenI bahena ne mahAbhadrA sAdhvI prajJAvizALA che. madanamaMjarIno jIva rAjaputrI sulaIlatA bhoLI hovAthI agRhItasaMketA che. ane bhavyapuruSa paNa rAjaputra puMDarika che. cakravartI anusuMdara corano AkAra zA hetuthI dhAraNa kare che te paNa ahIM spaSTa thayuM che, paraMtu khUba laMbANathI che. pahelA prastAvanI zarUAtamAM A pAtrono ullekha che. trIjA vibhAgamAM dareka jIvanI pragati batAvI che, cothA vibhAgamAM graMtharahasya che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upamiti bhavaprapaMcA kathA (93) amuka zabdonI oLakha : tiryaMcaH eTale eka (sparza) indriyavALA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, be (sparza, rasa) indriyavALA porA, zaMkha vagere, traNa(sparza, rasa ane ghANa) indriyavALA jU mAMkaDa vagere, cAra (sparza, rasa, ghANa ane cakSu) indriyavALA vIMchI vagere ane pAMca (sparza, rasa, ghANa, cakSu ane zrotra) indriyavALAM prANIomAM magaramaccha vagere jaLacaro, ghoDA, gAya, bheMsa vagere sthaLacaro ane copaTa kabUtara vagere khecaro, A sarva jIvone tiryaMca kahevAmAM Ave che. pAMca indriyavALA manuSyo, devo ane nArako sivAya sarva prANIo- jIvono samAveza tiryaMca zabdamAM thAya che. bhavya : e khAsa pAribhASika jaina zabda che. yogya sAmagrInA sabhAve mokSamAM javAnI yogyatAvALA jIvone bhavya kahe che. jeomAM mokSamAM javAnI yogyatA ja nathI teone abhavya kahe che. sumati : eTale jenI sArI mati-buddhi che tevo, sArI buddhivALo. tanniyogaH eTale karma ane kALapariNatino saMbaMdha(niyoga) karAvI ApI jIvane yogya sthAna para laI Ave. te mAtra dUtakArya kare che. bhavitavyatA : koI paNa kArya thavA mATe pAMca kAraNo ekaThAM thavAnI jarUra paDe che. e pAcene samavAyI kAraNa kahevAmAM Ave che : (1) puruSArtha - udhoga (ra) karma - prArabdha, nasIba (3) kALa - paripakava sthitino samaya (4) svabhAvavastudharma (5) bhavitavyatA : avazya bhAvI A rUpaka che. A pAMca samavAyI kAraNomAMthI eka paNa gerahAjara hoya tyAM sudhI koI paNa kAma banI zakatuM nathI.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94). upamiti bhavaprapaMcA kathA) kSayopazama : jJAna AtmAno guNa che, e jeTalo AvaraNa pAme - enA para DhaMkAI jAya teTalA pUratuM jJAna pragaTa thatuM nathI. e AvaraNamAMthI keTalAkane dUra karavAmAM Ave (kSaya) ane keTalAkane dabAvI devAmAM Ave (upazama) tene kSayopazama kahe che. jJAnAvaraNIya karmano jeTalo kSayopazama hoya teTaluM jJAna pragaTapaNe dekhAya che. AtmA zuddha svarUpe to jJAnamaya ja che paNa tenI te zuddha sthiti jJAnAvaraNIya karmathI DhaMkAI jAya che. madhyastha bhAva : (1) taTastha bhAva (ra) sUryanuM AkAzanI madhyarekhA para (vacce) AvavuM te. sadAgama : zuddha vasturUpa samajAvanAra jJAna. puNyAnubaMdhI puNya : je puNyano upabhoga thatAM navuM puNyA baMdhAya tene "puNyAnu baMdhI puNya kahevAmAM Ave che. dhanano sAtha kSetrAdimAM vivekapUrvaka upayoga karavo dAna karavuM te puNyAnubaMdhI puNya che. e rIte pApanA udaya vakhate hAyavoya karavAthI pApa baMdhAya tene pApAnubaMdhI pApa kahevAya che. samatAthI bhogavatAM puNyabaMdha thAya tene puNyAnubaMdhI kahevAmAM Ave che. puNyAnubaMdhI puNya utkRSTa che chatAM paNa Akhare karma che. saMsAramAM rakhaDAvanAra che. bhogavavuM ja paDe che. tethI tattva daSTie tyAM jAya che. samaju mANaso temAM rAcI - mAcI jatA nathI. mojazokha, zarIrasukha ane AnaMdavilAsamAM dhana zarIrano upayoga karavAthI pApAnubaMdhI puNya bhogavAya che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
_