Surpriya Muni Charitra

Author(s): Kanakkushal Gani, Pratapvijay
Publisher: Vadilal Sakalchand Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022750/1

Page #1

શ્રીસન મુકિતકમળ જૈન મેહનમાળા-પુણ્ય ૧૨ મું.
वंदे वीरम् શ્રી કનકકુશળગણિ ચિત
શ્રીસુરપ્રિય મુનિ ચરિત્ર,
નુ ( ગુર્જર ) (ભાષાંતર. )
અનુવાદક અનુગાચાર્ય ૫. શ્રીમન મેહનવિજયજી ગણિ–વિનય
મુનિ શ્રી પ્રતાપવિજયજી.
શ્રીમન મેહનવિજયજી જૈને પુસ્તકાલયદ્વારા
પ્રકાશક અને આર્થિક સહાયકઅમદાવાદનિવાસી શા, વાડીલાલ સા કળચંદ,
વીર સં. ૨૪૪ ૬.
પ્રત ૫૦૦. વડોદરા-શિયાપુરા, લુહાણામિત્ર ટીમ પ્રેસમાં વિ ફૂલભાઈ આશારામ ઠક્કરે પ્રકાશક માટે છાપી પ્રસિદ્ધ કર્યું”.
તા. ૩૦-૫-૨૦
મૂ૯ય એ આના.

Page #2

ભાષાંતર કરવાના હેતુ.
મ્હારા પરમેાપકાર પૂજ્ય ગુરૂશ્રી અનુયાગાચાર્ય ( પન્યાસજી ) શ્રીમન માહનવિજયજી ગણિ સાહેબે સર્પારકર સં. ૧૯૭૫ તુ ચાતુર્માંસ શ્રી એટાદ કર્યું, ત્યારે ત્યાં તેએશ્રીએજ વ્યાખ્યાનમાં પૂજ્ય શ્રો ભગવતી સૂત્ર અને ઉત્તર ( ભાવનાધિકાર ) વ્યાખ્યા નમાં વહેંચાતી શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિ મેટીના પેટામાં. આશ્રો કનકકુશળગણિએ સ. ૧૬૫૬ માં ૧૨૫ સવાસા શ્લાક પ્રમાણુ સંસ્કૃતમાં રચેલ શ્રી સુરપ્રિય મુનિ ચરિત્ર વાંચ્યું હતું. આ ચરિત્ર બહુ નાનુ છતાં બહુ ખેાધક, અસરકારક અને સુરમ્ય હાવાથી વ્યાખ્યાનમાં પૂર્ણ વંચાઇ રહેતાં ખેમાસ થયા હતા.
આવું સરસ ચરિત્ર જો ગુજરાતી ભાષામાં હાય તે બહુ જનને ઉપકારક નિવડે ! એ વિચારથી મ્હારા એ પૂજ્ય ગુરૂવયે આ ચરિત્રના ગુજરાતી ભાષામાં મને અનુવાદ કરવા કરેલ રમાન મુજબ અનુવાદરૂપ આ ચરિત્ર આજે પ્રસિદ્ધ થયેલ છે.
આ ગ્રંથને સુધારવામાં, જિનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ થતી સ્ખલનાથી બચાવકામાં અને મ્હારા જીવનની દરેક ઉત્ક્રાંતિમાં સર્વાશે-સ દા -પૂર્ણ ઉપકારી એ ગુરૂશ્રીના સપૂર્ણ ઉપકાર માની;
આ ચરિત્રથી અનેક ભવ્ય જીરૃ, સમકીત આદિ શુદ્ધ ગુણા પ્રાપ્ત કરી યાવત મેક્ષ મેળવે એ શુભાશાથી આત્માને કૃતા ગણીશ. અનુવાદક સદ્ગુને પ્રતાપ.
સૂચના-મૂળ ક્ષેાકેાને અક્ષરે અક્ષર-અનુવાદ કરવાથી વાંચનારને ( વિષય = ારા છતાં ) રસ ન આવે, તેથી બહુશઃ તેમ ન કરતાં શ્લેાકાને ભાવ સારી રીતે સમજાય તેમ અનુવાદ કરેલ છે, એટલું જ નહિ પણ તે તે ભાવ પૂર્ણ, સમજમાં આવી જવાકેટલેક ઠેકાણે કેટલાક ભાગ મૂળથી વિશેષ પણ ઉમેરેલ છે; તે તે મૂળ સાથે મુકાબલે કરનારના ખ્યાલમાં રહેવા માટે મે લખેલ વધારાને ધણા ભાગ (...) [...] એ ચિન્હમાં દાખલ કરેલ છે. અનુયા ક

Page #3

वंदे वीरमें.
અનુયોગાચાય ( પંન્યાસજી ) શ્રીમન્ સાહનવજયજી
ગણિગુરૂલ્યા નસો નમ:
શ્રી કનકકુશળણિ રચિત
શ્રી સુરપ્રિય મુનિ ચરિત્ર.
(ભાષાંતર.(0
રાહ.
प्रणम्यमहिमागारं श्रीपार्श्व पुरुषोत्तमेन । सकलाभीष्टसंसिद्धि-साधने कल्पपादपम् ॥ १ ॥
गुरुप्रसादमासाथ सो दुरितभेदकम् । स्वान्योपकारकं वक्ष्ये संबंध बंधबन्धुरम् ॥ २ ॥
મગળ-આદિ
સમગ્રમહિમા-ઐશ્વય ( ઠકુરાઈ ) ના સ્થાનરૂપે, પુરૂષામાં ઉત્તમ, અને તેથીજ (દરેક પુરૂષામાં ઉત્તમ હોવાથીજ) સમગ્ર ઇષ્ટસિદ્ધિને સિદ્ધ (પ્રાપ્ત ) કરવામાં કલ્પવૃક્ષતુલ્ય (૨૩ મા તીર્થંકર ) શ્રી પાર્શ્વનાથને નમસ્કાર કરીને, ગુરૂની કૃપા મેળવીને, રસપૂર્ણ પ્રખ`ધ (એક ચરિત્ર) કહીશ. કે જે પ્રખધ

Page #4

(સાંભળનારના) પાપને શીઘ નાશ કરનાર, અને સ્વાર ને બહુ ) ઉપકારક છે. કથામુખ– -
દરેક રિદ્ધિ સિદ્ધિથી પરિપૂર્ણ ઈદ્રપુરી જેવું રાજગૃહ નગર છે. ત્યાં સર્વ ઋતુની વનરાજીથી સુશોભિત ગુણશીલ નાસનું ચિત્ય છે. દેવદેવેંદ્રહ્મનુષ્ય જા, ચક્રવતિઓને પણ જેનાચરણકમલ સેવવા લાયક છે, એવા સર્વજ્ઞાતીયકર પ્રભુશ્રી મહાવીર સ્વામી એ ગુણશીલચૈત્યમાં સમવસર્યા (બિરાજ્યા) છે. " નિરંતર છઠછઠ વિગેરે ઘોર તપને કરનાર, અનેક લબ્ધિ વાળા, અને ચારજ્ઞાન. (મત્તિ, કૃત, અવધિ, મન:પર્યવ.) વાળા, એવા એ પ્રભુના મુખ્ય ગણધર,શ્રી ઇંદ્રભૂતિ (ગતમસવામી) એ શ્રી વીર પરમાત્માના ચરણે ભકિતપૂર નમસ્કાર કરી વિનયપૂર્વી ડાઆ રીતે પ્રશ્ન કર્યો કે – શ્રી ગત્તમ પ્રશ્ન
હે વિભે! નાથ ! કૃપા કરી મને કહે કે-જે પ્રાણી પિતાના દોષેજ-પિતાની જ ભૂલ જેનાર હોય અને આત્મ પિતાની નિંદામાંજ તત્પર રહેતું હોય, તેને શું ફળ મળતું હશે?
શ્રી ગામસ્વામીને આવો ઉત્તમ પ્રશ્ન સાંભળી પ્રભુ શ્રીએ કહ્યું કે

Page #5

હે! ઇદ્રભૂતિ! લ્હારા પ્રશ્નનો ઉત્તર (જે હું કહું છું તે) હુઢ્યભુવનમાં કતરી રાખવા લાયક છે ! માટે ઉપયોગ પૂર્વક (સાવધાન ચિત્ત) સાંભળ. સ્મભુને ઉજાર–
स्वश्लाघा परनिन्दा च, लक्षणं निर्गुणात्मनाम् ।
परश्लाघा स्वनिन्दा च लक्षणं सद्गुणात्मनाम् ॥ - નિર્ગુણ અને રાણી એમ, જીવ એ પ્રકારના છે. તેમાં
જે સ્વ (આત્મ-પિતાની શ્લાઘા-(ગુણ નહિ છતાં ગુણ રૂપ) પ્રસંશા કરે અને પર-પારકાની નિંદા કરે તે લક્ષણ-(સ્વભાવ) નિર્ગુણીનું છે, અને જે પરની લાઘા-સ્તુતિ પ્રશંસા કરે ને થતાની નિંદા કરે તે સગુણીનું લાક્ષાગુ છે.
બીજી રીતે જીવના ચાર ભેદ પણ કહેવાય છે.
એક ગુણાનુરાગી પછી છું જે ગુણ ગાશુરાણી, જશે પિતાના અવગુણ જેનાર એ ચાર પૈકી દરેકની સંખ્યાન વિચાર કરીશું તે ગુણાનુરાગી ઘણુડા મળશે! અને ગુણી તે તેથી પણ ઓછા, તેમાંય ગુણી ને ગુણરાગી તેથી પણ ઘણા ઓછા, અને મારા પિતાનામાં કેટલા અવગુણ છે? હું અન્યના ગુણદોષ જોઉં છું, પણ મારામાં કોઈ અવગુણને વાસ છે કે છે ? ગુNITI:
ગુણિને તતકા ગુણોगुणरताश्च तेभ्यः स्वाऽगुणे वीक्षिणः ॥

Page #6

નહિ? એને વિચાર કરનાર એટલે પોતાના અવગુણ જેનાર પુરૂષે તો ઉપરના ત્રણ ભેટવાળાની સંખ્યાથી પણ ઘણાજ ઓછા છે, એટલે એવા તે વિરલજ હોય છે.
આત્મનિદા કરનાર તેજ ભાવમાં પણ સર્વ કર્મથી મુકત થઈ યાવત મોક્ષના અનંતસુખ મેળવે
આ પ્રસંગનું વિશેષ ધ થવા, આત્મનિદા કરવાથી મુક્તિ સુખ મેળવનાર સુરપ્રિય મુનિનું ચરિત્ર અત્ર કહું છું
આ કથા (ચરિત્ર) પ્રારંભ.
આ જંબુદ્વિપના ભરતક્ષેત્રમાં ચોતરફ ફરતા કિલ્લા,વાવ કૂવા, બાગ, બગીચાઓ અને મનુષ્યોની વસ્તિથી પરિપૂર્ણ (જેવું નામ તેવાજ ગુણવાળી) સુશર્મા નામની નગરી છે. ત્યાં મહાપરાક્રમી, ન્યાયપ્રિય, સદ્ગુણ ભંડાર, નિરંતર આનંદમાં રહેનાર અને ચંદ્રના જેવા નિર્મલ (કલક રહિત) “શવાળો ચંદ્રરાજા છે. શીલાદિ સગુણરૂપ અલંકારે શોભતી, સાક્ષાત કામદેવની સ્ત્રી રતિતુલ્યા, ચંદ્રની હીણના જેવી, આ ચંદ્ર રાજને--ગુણતારા નામની મુખ્ય પટ્ટરાણી છે.
એજ નગરીમાં શરીરના દરેક અવયથી અને નામથી - પણ સુંદર (નામને ધનાઢય) શેઠ વસે છે. તે શેઠને (પુન્ય
૧ જેમાં સારી રીતે સુખ છે–એવી.

Page #7

વિના) બીજાને મળવી દુર્લભ એવી મદનશ્રી નામે પ્રિયા છે. એ સુંદર શેઠની મદનથી સ્ત્રીથી એક પુત્રરત્ન થયેલ છે. કે જે જ્ઞાન વિજ્ઞાનાદિ ગુણે ઘણે ભલે હોવાથી દરેક ગુણેનું મંદિર છે. અને એવા ગુણ હેવાથી જેનું સુર-દેને પણ પ્રિય-એવું યથાર્થ–સુરપ્રિય નામ છે. યુવા અવસ્થા પ્રાપ્ત થયે માતપિતાએ ઘણા ઠાઠથી લગ્ન મહોત્સવ કરી, શીયળાદિ અલ કારે શેભતી રૂપવતી નામની કન્યા સાથે પાણિગ્રહણ કરાવીને, સુંદરશેઠ સ્વપરિવારે પરિવરેલો આનંદ મંગળથી દિવસે નિર્ગમન કરે છે. માણસ ધારે છે કંઇ ને બને કંઈ અહીંપણ આ કહેતી લાગુ થઈ. એટલે કે વિપરીત ભાગ્યના ઉદયથી આ સુંદરશેઠને એકાએક નિર્ધનપણું પ્રાપ્ત થયું--
(સંસાર ચકની ઘટમાળ એવી જ છે. “ભરાય ખાલી થાય, ભરાય ખાલી થાય” એમાં આશ્ચર્ય જેવું કશું નથી. દિવસ ત્યાં રાત્રી, રાત્રી ત્યાં દિવસ, તડકે ત્યાં છો, સર્વત્ર આમ આવજા થયા જ કરે છે.) એવા કેઈ દુનીયામાં જોવાય છે? કે જેના દિવસે હંમેશાં એક સરખાજ (સુખવાળા કે દુખવાળા જ) રહેલા હોય ! શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે –
कस्य वक्तव्यता नास्ति को जातो न मरिष्यति । केन न व्यसनंप्राप्तं कस्य सौख्यं निरंतरं ॥
કેનામાં કહેવા પણું નથી? જે જન્મે છે તે નહિ મરશે એ કેણ છે? કેણે દુઃખ પ્રાપ્ત કર્યું નથી? અને નિરંતર સુખીપણું કોને છે?. . .

Page #8

(એ રીતે સુખ દુઃખ રૂ૫ ચક્ર ફરતું રહે છે. તેમાં પણ દરિદ્રપણું મહા દુઃખદાયી છે. એક સ્થળે કહેલ છે કે ) મરે લાની અને દરિદ્રની તુલના કરીશું તે મરેલો સારે લાગે છે : કેમકે મરેલા (મુડદા)ને પાણી પણ મળે છે, પણ દરકીને તે જલને છાંટે પણ કેઈ આપતું નથી.
ઈ પ્રકારના સંબંધ કે સગાઈ વિનાના પણ પ્રાણી ધનવાળા સાથે નિકટ સંબંધી જેવા થાય છે. જયારે દરિદ્રી: (ધનહીન) જનેના નિકટના સંબંધીઓ પણ તેનાથી પરા
સુખ થાય છે, વિચાર કરતાં ચાંડાલ અને દરિદ્રી સરખાજ છે. કારણ કે ચાંડાલની ચીજ કેઈ ( અસ્પૃશ્ય હોવાથી) લેતું નથી. અને દરિદ્રી કેઈને આપતા નથી.
-..જેને પુત્ર નથી તેને માત્ર ઘર શૂન્ય છે, જેને સત્યમિત્ર નથી તેને સમય શૂન્ય છે, મૂર્ખને દિશાઓ શૂન્ય હોય છે. અર્થાત્ મૂર્ખને કોઈ પ્રકારનું ભાન હેતું નથી, (આ. રીતે દરેકને અમુક અમુક શૂન્ય રૂપ છે.) પણ દરિદ્રી નિર્ધનને તે બધુંય શૂન્ય છે. પાંખ વિના પક્ષી, સુકું (ડુંડા જેવું) વૃક્ષ, જળ વિનાનું સરેવર, અને દાઢા વિનાને સર્પ જેમ તેના તેના સવભાવમાં નકામા છે, તેમ ધન રહિત-દરિદ્રીને પ્રાણ પણ નકામો ગણાય છે.) . १ मृतदुर्गतयोर्मध्ये वरं मंत न दुर्गतः।
मृतो हि लभते वारि तद्विन्दुमपि नापरः ॥

Page #9

નીતિશાસ્ત્રમાં મરણ, દરિદ્રપણું પંથ (મુસાફરી કાસદીયું) અને સુધા-એ ચાર માટે આ રીતે કહેલ છે કે-જગતમાં મરણ જે અન્ય (કેઈ) ભય નથી, દરિદ્રપણ જે બીજે શત્રુ નથી, અને નિરંતરે પથ–મુસાફરી જેવુ અન્ય ઘડપણ નથી, તેમજ ક્ષુધા-ભુખ જેવી બીજી કઈ વેદન. (દુઃખ)નથી.
(આ સુંદર શેઠ પણ ચિંતામગ્ન થઈ આ રીતે અનેક વિકલ્પ કરે છે કે –જ્યાં પ્રથમ અંધકર હોય ત્યાં પછી જે. દિપક હોય તે તે શોભે છે, તેમ દુઃખ પછી આ વેલ સુખ શેભે. છે) પણ સુખ પછી જે દુખ આવે તે દુઃખી પ્રાણી દુઃખી નથી પણ મરેલજ છે; (માત્ર) શરીરરૂપ તે જીવત છે. હે! દેવ! મને દરિદ્રતાં કરતાં મૃત્યુ વધારે પ્રિય છે. માટે તે અનંત દુઃખ ભેગવવા રૂપ આ દરિદ્રતા આપી તે કરતાં કરાલ, થઈ મરણ શા માટે ન આપ્યું? કે જેથી થોડા સમયમાં અલ્પ ખે મારે વિસ્તાર તે થઇ જાત !
અરે! મને વધારે દુઃખ તે જ થાય છે કેમદવારિ, ઝરતું બંધ થતાં જેમ ભ્રમરે હાથીને ત્યજે છે, જળ વિનાના. નદી તળાવને પશુ પંખી જેમ છે દે છે અને યાચક લોકે “આનું ઘર તે નિર્ધન છે” એમ આંગળી કરીને ત્યજી દેય. છે, તેમ મારું ઘર ત્યજીજ ચાલ્યા જાય છે, તેજ મને બળતરા કરાવે છે. १ मरणसम नत्थि भयं दारिद्दसमो वेरिओ नत्थिा पंथसमा नस्थि नरा खुंहासमा वेयणा नत्यि ।।

Page #10

હું ખરૂ કહું છું કે–મને મારા વૈભવના નાશની ચિતાજ નથી, કેમકે લક્ષ્મીનું આવવુ કે જવુ' એ પુન્યાધીન છે, પણ ખરી રીતે આ ચિંતા—અગ્નિથી ખળું છું તે એજ છે કે હુ નિન થવાથી મારા મિત્ર વર્ગ પણ (હવે ધન વિના હું તેમને નકામા છું તેથી) મિત્રાચારીમાં મઢ થયેલ છે.
અને મરણ કરતાં (પણ) દારિન્ધને દુઃસહ્ય કહ્યુ છે, એ ખાટુ નથી. કારણ કે મૃત્યુ ફક્ત પ્રાણવિયેગનું જ દુઃખ ચે દૈયે છે. કિ ંતુ આ ( દારિધ ) તા લજ્જા અને તેજના નાશ કરે છે, નિસ્તેજ થવાથી અનેક તેનું અપમાન કરે છે, અપમાન થવાથી ખેદ થાય છે, તેથી શોકાતુર પણ થવાય છે અને શાકમગ્ન થવાથી બુદ્ધિ બહેર મારી જાય છે એટલે છેવટ મૂઢતા થવાથી નષ્ટ થવા પ્રસંગ આવે છે. આ સર્વનું મૂળકારણ દરિદ્રપણુ જ છે. વળી આ નિધનપણું —
ચિંતાનું તેા ઘરજ છે, ( એટલે કે મારા નિર્વાહ શી રીતે થશે આ ચિતા નિર'તર રહે છે ) અણુવિશ્વાસના તે પિતા છે, મિત્રોને પણ ( પ્રતિ ઉપકારની આશા ન હોવાથી ) તિરસ્કારનું સ્થાન, સ્વજન વર્ગના દ્વેષની ભૂમિ, અને સ્રીવથી પરાભવના પ્રસગ, આવાં અનેક કષ્ટ આપનાર, નિધનપણાથી અતે ક’ટાળીને વનમાં ચાલ્યા જવાના વિચારો લાવનાર, આ દરિદ્રપણું દરેક આપત્તિ ( દુઃખા ) નું મુખ્ય સ્થાન અને શાકરૂપ સાક્ષાત્ અગ્નિ છે. ( માત્ર અગ્નિ તુ ભસ્મ કરી થાડા કાળે ખાળે છે તેથી ઘેાડુ' દુઃખ થાય છે અને આ શાકઅગ્નિ રીખાવી રીમાવીને માળે-પીડે છે; )

Page #11

જુએ તે ખરા–આ મિત્ર સ્વજનેએ સ્નેહ ઓછો કર્યો એ તે ઠીક, પણ આ પક્ષી સમૂહ પણ (કે જે મારા ઘરના ચેકમાં અનેક રીતે ધાન્યાદિની ચણ કરતું હતું તેજ સ્થલે અત્યારે ઘાસના અંકૂર નીકળ્યા છે) વિષ્ઠા કરી રહ્યો છે.
મારા પ્રિય બધુ! દરિય! તું વિવેકમાં પણ ઘણે આ ગળ વધે લાગે છે, કારણ કે જેમ સજજન પુરૂષ, વિદ્યાહીણ કે ગુણહીણના ઉપર રાગ ધરતા નથી, કિ, ગુણાઢય જનના ઉપર પ્રેમી થાય છે, તેમ તું પણ વિદ્યા–ગુણવાળાનેજ રાગી થાય છે અને તેથી જ તેને બીજા બધા કરતાં જ્યારે મારા ઉપરજ બહુ ને લાગે છે તે તેની મને ચિંતા નથી, પણ ભવિષ્યને વિચાર કરૂં છું ! ત્યારે તારી પિતાની જ ચિંતા થાય છે કે તું મને મિત્ર તરીકે નેહી થયે છે, (મારા શિવાય બીજા તને પ્રિય નથી તેથી તે જ્યારે મારે દેહ નાશ પામશે ત્યારે (મારા સિવાય બીજા તને પ્રિય નથી લાગતા તેથી) હારું શું થશે? તું કમ્હાં જઈશ,
અસ્તુ–હે આત્મન ! તું પરને ઓળભા શામાટે આપે છે? કારણ કે, સ્વકૃત કર્મને વિપાકજ સુખ દુઃખ આપે છે તે પૂર્વે દાન આપ્યું નહિ હેય, તપ કર્યો નહિ હોય, દેવ-ગુરૂની આરાધના સેવા કરી નહિ હેય, અર્થાત તે તેવી કેઈ પણ ધર્મ કરણ આત્મયઃ અર્થે કરી નહિ હોય ત્યારે જ આ દરિદ્રતા આવેલ છે, તે પછી સુખની આશા શાને રાખે છે?)
છેવટે સુંદર શેઠે પુત્ર સુરપ્રિય સાથે વિચાર કર્યો કે

Page #12

હે વત્સ !–નિર્ધન અવસ્થામાં કુટુંબમાં રહેવું, એ કરતાં વાઘ સિંહ આદિ હિંસક પશુઓવાળું વન સેવવું અથવા ઝગઝગતા અગ્નિમાં બળવું, કાંતે વિષ (ઝેર) પાન કરી પ્રાણુવિયેગ કરી, મૃત્યુનું શરણ કરવું બહેતર છે; માટે આપણે વિદેશ જઈ ધન મેળવવાને ઉદ્યમ કરીએ.
. કેમકે વ્યવહારદક્ષ જને એમજ કહે છે કે -જેમ ખેડુતે ઘરમાં રહેલ બીજ સ્થાનાંતરે ખેતરમાં) જવાથી વૃદ્ધિ પામે છે, તેમ મનુષ્યને કેટલીક વખત અન્ય સ્થાને [દેશાંતર) જવાથી ધન પ્રાપ્ત થાય છે.
આ રીતે ધન પ્રાપ્તિ માટે વિચાર કરી ઘરના માણસેને શિખામણ આપી બેઉ પિતા પુત્રે લક્ષ્મીની ઈચ્છાથી વિદેશ ગમન કર્યું.
નિરંતર પ્રયાણ કરતાં (ચાલતાં) માર્ગમાં વિશ્રાંતિ લેવા કેઈ વડ વૃક્ષ નીચે બેઉ જણ બેઠા, અને જંગલની લીલા જુએ છે, ત્યાં નજીકમાં એક શ્વેત ( ધોળા) આકડાનું વૃક્ષ નેજર પડ્યું, એને ઘણા વિસ્મિત થઈ વિચાર કરે છે કે, પહેલાં
१ वरं वनं व्याघ्रगजेन्द्र सेवितं कर प्रवंशो विलिते हुताशने।
वरं विषं प्राणविनाशिभक्षितं न बंधुमध्ये धनहीनजीवितं॥ २ स्थानांतरे नराणांहि जातुचिज्जायते धनं । - कर्षकाणां यथा बीन मूचुरिति मनीषिणः ॥
-

Page #13

ગુરૂ મુખે સાંભળેલ છે કે આવાં વૃક્ષ નીચે, ભોંયમાં ચોક્કસ પુષ્કળ ધન હોય છે. એવી ઉમદા ચીને તે સ્થળે સ્થળે હેય પણ તેને મેળવવા ગુરૂગમ મળવી દુર્લભ છે. એક સ્થળે કહેલ છે કે—કઈ અક્ષર મંત્ર વિનાને નથી, કેઈપણ વૃક્ષ ઔષધી રહિત નથી, અને પૃથ્વી ધન વિનાની નથી. પણ ગુરૂગમજ દુર્લભ છે.
*
કચે કયે સ્થાને ધન હોય છે તેની નિશાનીઓ આ રીતે કહેલ છે – ગધેડા વગેરે ચારે પગ સાથે રાખી જ્યાં મૂત્ર (પેશાબ) કરે તે સ્થલે યમાં ધન હોય છે, રવિવારે જ્યાં ( ઘણીવાર) પક્ષીના ટોળાં બેસતાં હોય ત્યાં, ખંજન જ્યાં ' વિષા (ચરક) કરે ત્યાં, છાણમાં એરંડાના ઝાડનાં અં
१ अमंत्रमक्षरं नास्ति नास्ति मूलमनौषधं ।
निर्धना पृथिवी नास्ति आम्नायः खलु दुर्लभाः ॥ २ विशिष्यशिष्यते किंचित तदभिज्ञानमप्यहो । प्रस्रवेखचरादीनां चतुर्मिश्चरणैः समैः ॥ बहुपक्षिपदेचार्क-वारे खंजनविट्पदे । . . छगणांतर्गतैरंड-बीजांकूरपदेपि च ॥ खंजरीटादिकानांच मैथुनस्थानके निधिः । प्ररोहे प्रपुनाटादेश्वापि बिल्वपञ्चाशयोः ॥ प्ररोहस्य, च कार्येल्पः स्थौल्येनल्पः पुनर्निधिः । तद्तक्षीरवर्णानुसारि सारं निधौ तथा ॥

Page #14

ઉગ્યાં હોય ત્યાં, ખંજરીટ વગેરે તેવાં પ્રાણી જ્યાં મૈથુન સેવે તે જગ્યાએ અને આકડે, બિલ્વ, તેમજ ખાખરાનું ઝાડ ઉગ્યું હોય તેની નીચે નિધાન હોય છે. આંકડે-બિલવ-ખાખરે એ ત્રણ માટે એટલું વિશેષ છે કે જે પ્રહ (એકર) નું કુશપણું હોય તે નિધાન થવું, અને સ્થલપણું હોય તે ઘણું ધનાદિ હેય, અને તેના દુધમાં જેમ જેમ ઉજવળતા વધારે તેમ તેમ નિધાન પણ સારવાળું જાણવું.
" માટે આ આકંડા નીચે ચિકાસ ધન છે, એ નિશ્ચય કરી ધનનું જ ધ્યાન કરતાં ત્યાથી ઉભા થઈ કેટલેક આગળ જઈને એક વૃક્ષ નીચે રહ્યા, ત્યાં બેઉ જણા કાંઈક કાંઈક છેટે છે. કપટ નિદ્રાથી સુઈ ગયા, અને બેઉ જણા પિતપતાના મનમાં વિકલ્પ કરે છે. તેમાં સુંદર શેઠ (પિતા) વિચારે છે કે-જે મારે પુત્ર સુરપ્રિય ઉંઘી જાય તો આ દરિદ્ર દાવાનળને બુઝાવવા મેઘ (વર્ષ) તુલ્ય ધન આકડો ઉખેડીને લઈ લેહ, પણ જે. પુત્ર જાગી જાશે તે એ ભાગ માગશે એ ઠીક નહિ; કેમકે નીતિશાસ્ત્ર કહે છે કે આવું નિસંપુષ, જ વાક્ય પાયત પિતાનું આયુષ્ય, ધન, અને પુન્ય કોઈને કહેવા નહિ કપટ નિદ્રામાં પડેલ પિતા આ રીતે વિચાર કરે છે. જ્યારે પુત્ર સુરપ્રિય પણ એજ વિચાર કરી રહ્યો છે કે —–જે પિતા ન જાગે તે ઠીક, હું સર્વ ધન લઈ લે. અહા ! આ એક જડ વસ્તુમાં પણ કેવું સામર્થ્ય રહેલ છે કે જેથી પિતાપુત્રને સંબંધ પણ ક્ષણમાં (વિના અડકયે પણ) ત્રુટી જાય છે. મહા પુરૂષનું આ વાક્ય “મારા મિજા

Page #15

૧૩
રનના સ્ત્રી અને લક્ષ્મીથી કેને આત્મા પરાધીન થયે નથી બરાબર છે. કારણ કે–ભથી કેણ હણાયનથી?, આથી કેનું હૃદય ભેળવાયું નથી?, મયુએ કેને પકડેલ નથી? અને વિષયમાં કેણ ગૃદ્ધિ પામે નથી; અર્થાત્ દરેક આ સ્થિતિઓ પામેલા છે.
કલિકાલ સર્વપ્રભુશ્રી હેમચંદ્ર કહે છે કે –લેભ એ સર્વ દેની ખાણ, દરેક સદ્દગુણોને ગળી જવામાં રાક્ષસ જે, અને દુઃખરૂપ વેલ (લતા) નું મૂળ, વધારે શું ? સર્વ અર્થ (કાર્યમાં) ને બાધક છે. (આડે આવનાર-વિM રૂપ છે). - હવે લેભી સુંદર શેઠ પુત્રને ઉંધી ગએ જાણી, ઉભું થઈ શીઘ્ર તે આકડાના વૃક્ષ પાસે પહોંચ્યા. અને “૩% નો વરરાજ ઝ નો ધનવા....” ઇત્યાદિ મંત્રોચ્ચાર કરીને ભુમિ ખેદી આકડાને ઉખેડી નાંખ્યું. એટલે તેની નીચેથી ઉત્તમ ચળુ (નિધિ) દેખે અને એ ધનની સાથે બીજે એક બહુ મૂલ્યવાળે-ઘણે કીંમતી રત્નને હાર મળે. આ શેઠ હર્ષઘેલા થઈ ગયે, અને તે રત્નહાર સહિત સઘળું ધન ત્યાંથી લઈને પોતાના પુત્રથી આ વાત ગુપ્ત રાખવા) બીજે १ को लोहेण न निहओ कस्स न रमणीइ भोलिअंहिअयं । __को मच्चुणा न गहिओ को गिद्धोनेव विसएहिं ॥
२ आकरः सर्वदोषाणाम गुणग्रसनराक्षसः । Aો વ્યસનવીનાં સ્રોમ સથવા |

Page #16

ઠેકાણે ભેંયમાં નિશાની રાખીને દાટી દીધું, અને પાછાં જ્યાં સુરપ્રિય સુતેલ છે તે તરફ જવા ચાલતે થે. “પરંતુ કપટ ત્યાં ચપટ” એ એના ખ્યાલમાં જ નથી.
સુંદર શેઠના જવા પછી આ સુરપ્રિય પણ થોડી વારમાં એજ કપટ વિચારે કરતે ઉઠ, અને ધનની લાલસાથી એ આકડા વૃક્ષ તરફ થોડેક આગળ જતાં તેને પિતા સુંદર શેઠ તેના સામે મળે, લેભગ્રસ્ત હોવાથી કાંઈપણ પુછયા બો
લ્યા વિના તે વૃક્ષ તરફ ચાલ્યા ગયે; પરંતુ “માથીના પર્યાતિ” ત્યાં પહોંચે છે ત્યાં તે તે વૃક્ષ ઉખેડી નાંખેલને એક બાજુ ફેંકી દીધેલ સ્થિતિમાં જોઈને બહુ ખેદ કરવા લાગ્યું.
વિચાર કરતાં ખાત્રી થઈ કે આ કાર્ય નક્કી પિતાનું જ લાગે છે! એમ નિશ્ચય કરી લેજમાં અંધ સુરપ્રિય શિવ પિતાની પાછળ દેડ, સુંદર શેઠ પાસે આવીને પૂછયું કે – દરિદ્રી માણસના મને રથને જેમ તેનું અવળું દૈવ મૂળથી ઉખેડી નાંખે છે, તેમ આ આકડાના વૃક્ષને કોણે ઉખેડી નાંખ્યું ? પુત્રનું કેધયુક્ત આ પ્રશ્નવચન સાંભળી સુંદર શેઠ તિદ્દન અજાણ્યા થઈને કહેવા લાગ્યા કે હે તું શું કહે છે! હું આ બાબતમાં કાંઈ જાણતા નથી. (લેભને વશ માણસ કયું કામ કરતું નથી ? તે પછી માત્ર આટલું જુઠું બોલવા શા માટે અચકાય ?)
- પિતાનું આવું મિથ્યા વચન સાંભળી મહા લેભાગ્રસ્ત

Page #17

સુરપ્રિય પણ અતિ કોળી થઈ લેભમાં તદ્દન અધ બની (વિવેકને ત્યાગ કરી) પિતાના પિતાને મારી નાંખે.. .
હા હા ! લે પિશાચ કેટલે વિકરાલ છે કે જેના પ્રભાવથી પિતા પુત્રને સંબંધ પણ ક્ષણમાં નષ્ટ થઈ ગયે ? શાસ્ત્રકારનું આ વચન બહુ વિચારણીય છે.
रतिधा दीहंधी जच्चंधा माय माण कोवंधा। कामंधा लोहंधा इमे कमेणं विसेसंधा॥
રાત્રી અંધ, દિવસ અંધ, જાતિ અંધ, માયા અધ, માન અંધ, કેધ અંધ, કામ (વિષય) અંધ, અને લેભાંધ આ. આઠ પ્રકારના અંધ કહેલ છે, તેમાં એ અંધપણું ઉત્તરોત્તર અકેકથી ચઢીયાતું છે. [એટલે કે બધા અંધકરતાં લેભ અધ એ છેલા [પુરા અંધની ગણત્રીમાં છે.]
कोहो पीइं पणासेइ माणो विणयनासणो। मायामित्ताणि नासेइ लोहोसबविणासणो ॥
કોઇ, પ્રીતિ-પ્રેમને નાશ કરે છે, માન અહંકાર-વિનયને નાશ કરે છે, માયા કપટ મિત્રપણાને નાશ કરે છે (પરંતુ) લેભ સર્વ ( ગુણ) ને ક્ષય કરનાર છે.
, વળી શાસ્ત્રમાં ઘડપણ, તૃણું, યાચના, આત્મપ્રશંસા લુચ્ચા, ઠગ લેકેની સેવા, ચિંતા અને લક્ષ્મી, આટલા વાનાથી અકેક ઉત્તમ વસ્તુ ( ગુણ ) ને નાશ થાય છે.

Page #18

જેમકે-ઘડપણ રૂપ (લાવણ્ય) ને નાશ કરે છે, આશા સવ સુખને, ચાચાપણું મહત્વ (મોટાઈ)ને, આત્મ પ્રશંસા ગુણને, નીચની સેવા પુરૂષના અભિમાનને, ચિંતા બલને નાશ કરે છે, અને લક્ષમી, પૈસે (મદમાં આવવાથી કાર્યા કાર્યને જેતે નથી તેથી) દયાને નાશ કરે છે.
હવે આ સુંદર શેઠને જીવ મરીને ત્યાંજ હારને સ્થાને ના કવરૂપે ઉત્પન્ન થઈ (પૂર્વની મૂછથી) તેને રક્ષક હેયની ! તેમ ત્યાં ફર્યા કરે છે. ' આ સુરપ્રિય (પિતાને માર્યા પછી પણ તે કુકર્મને પશ્ચાત્તાપ તે નથીજ પણ ઉલટે) ધન લાલસામાં ગ્રસ્ત થઈ ત્યાં તે ધનની તરફ તપાસ શેધ કરે છે પણ તે નિધાન તેને જડ્યું નહિ. એમ ઘણીવાર શોધ કરતાં પત્તો લાગતું નથી છતાં, જેમ અભવ્ય જીવ ભવ-સંસારમાં (પરિભ્રમણ) વાસને છેડતે નથી! તેવી રીતે આ સુરપ્રિયે પણ તે સ્થાન (માં પરિભ્રમણ) છોડયું નહિ, અને ત્યાં ને ત્યાં તપાસ કરતા ભટક્યા કરે છે.
- એક વખત એ (સુંદર શેઠને જીવ) છે તે નિધાનમાંથી મનહર રત્નહારને જમીનમાંથી બહાર કાઢીને, પૃથ્વી ઉપર મુકીને તેના ઉપર આળોટવા માંડયું. ખરેખર “લેજનું વિલસિત વિચિત્ર છે.” १ रूपं जरा सर्वसुखानि तष्णा याच्यामहत्वं गुणमात्मशंसा।
खलेषु सेवा पुरुषाभिमानं पिता मळं हंति दयां च लक्ष्मीः ।।

Page #19

-
૧૭
આ વખતે ત્યારે ત્યાં નિરંતર ફરતા સુરપ્રિયે આ હારને દેખે. એટલે એકદમ તે હાર લઈ લેવાને ઉત્સુક થઈ, તેમજ મહા ક્રોધમાં આવી તે શેને મારી નાખીને હાર લઈ લીધા. શાસ કહે છે કે –“ધન અને સ્ત્રી (કંચન અને કામિની) માટે કેણુ નિ કર્મ કરતે નથી? તેમાં પણ રાગ દ્વેષથી ભ
લે તો ધન, સ્ત્રી માટે શું ન કરે?” - હવે આ સુરપ્રિય પિતાને ઈચ્છિત પ્રાપ્તિ થવાથી ઘર તરફ જવા તૈયાર થઈ પ્રયાણ કરે છે, એટલામાં ત્યાં નજીકમ માંજ કાઉસગ ધ્યાને રહેલા મહા ક્ષમાવંત એક મુનીશ્વરને જોઇને મનથી શકિત થયે, કેિ આ મુનિએ મારી દુચેષ્ટા જોઈ હશે તેથી રખેને! કયાંક કઈને કહી દેશે તે? ] અને વિકલ્પ કરતો ઘેર પહોંચે ઘેર પહોંચી શરૂઆતથી અત્યાર સુધી જે બીના બની તે બધી પિતાની સ્ત્રીને કહી સંભળાવી.
આ સર્વ વાત સાંભળી (તેનાજ જેવી ભીણ) આ સ્ત્રીએ સ્વપતિ સુરપ્રિયને કહ્યું કે –
f fમમત્રશ્ચતુઃનમિતે છ કાને ગયેલી વાત સર્વત્ર (પુટી) ફેલાઈ જાય છે, પણ પ્યાર કાને ગયેલી ફેલાતી નથી” તે આપણે રાજા ધનને લેભી હોવાથી તે મુનિ કદાચ રાજાને આ વાત કહેશે તે આપણે આ હાર રાજા છીનવી લેશે ! માટે આપણું શત્રુરૂપ એ મુનિને જાનથી મારી નાખવે છે.
१ धनार्थमंगनाथं च गर्हितं कर्म किं नहि । ન કરે રાગ-છેરિતોષિા . .

Page #20

૧૮
સુરપ્રિય પણ વિચાર કરી ( લાભ અને સ્ત્રી વશ થઇ ને વિવેકથી વિમુખ બની) તે મુનિને હણવા ફરીથી તે સ્થાને ગયા.
ત્યાં આવીને મુનિ સંમુખ અનેક કઠોર તિરસ્કાર વચનાથી મુનિને કહે છે કે: હું સાધે ! મે' મારા મનમાં શું ચિતળ્યું છે ? એ જલ્દી કહી દે ! નહિતર આ તલવારથી તને મારા હાથે મારી નાખીશ. ( જોવાના પ્રસંગ ખરો આવ્યેા છે એટલે કે, સુરપ્રિય આટલે બધા કષાયથી રંગાઈ ગયા છે, જ્યારે સમતા રસને ઝીલતા ક્ષમા ભડાર મુનીશ્વર સમતા સમુદ્રમાં સ્નાન કરી રહ્યા છે. ) મતિ-શ્રુત-અવધિજ્ઞાન
આ ત્રણ જ્ઞાનવાળા મહામુનીશ્વરે ( જ્ઞાનથી ) લાભ થવાના જાણીને કાઉસ્સોપારી સુરપ્રિયને આ રીતે કહ્યું કેઃ—
J
હે ! સુરપ્રિય ! ( તું તારૂં' પૂર્વ ભવનું વૃત્તાંત સાંભળ ! જેથી તને સમજાશે કે આટલે ક્રોધ ને લાભ થવાનુ કારણ શું ? )
તું પૂર્વભવમાં જંગલમાં હાથી રૂપે હતા, અને તેજ જગલમાં તારા પિતા સુંદરશેડ બલિષ્ઠ સિંહરૂપે હતેા. જન્મવેરી એ સિહે હાથીને મારી નાંખ્યા. કેટલાક વખત પછી તે સિ'હુને પણ અષ્ટાપદ નામના જાનવરે મારી નાંખ્યા, અને તે સિદ્ધના જીવ મરીને નરકે ગયે, ત્યાં નરકનું આયુષ્ય પૂરૂ કરી એ સિંહને જીવ [ અહીં ] સુંદરશેઠ તારા પિતા પણે ઉત્પન્ન થયા, અને તું પણ ત્યાં હાથીના ભવમાંથી મરીને અનેક ભવા રગલતા રસલતા, આ તે શેઠના પુષ્પણે ઉત્પન્ન થયા છે, પૂર્વ

Page #21

(હાથી ભવ) ના વૈરથી લભના હાને તે તારા પિતાને મારી નાંખે, અને તે પણ મૂછવશ મરીને અહીં જ પણે ઉત્પન્ન થઈ હારના રક્ષક જે રહેતા હતા, તે દુષ્ટ દુષ્ટ પરિણામથી તેને પણ મારીને હાર ગ્રહણ કરી લીધે; અને એ ઘા મારીને સિંચાણું પક્ષી રૂપે ઉત્પન્ન થયે છે.
હાર લઈને તારા ઘર તરફ જતાં મને તે દેખે, અને તારા મનમાં પાપ પુટયાના ભયની શંકા થઈ, તેથી પુનઃ અહીં મને મારવાને આવેલ છે. આ પ્રમાણે તારા મનની વાત તારા પૂર્વ ભવના વૃત્તાંત સાથે કહી.
મુનિની અમૃત જેવી મધુરવાણીનું પાન કરતાં સુરપ્રિયને ક્રોધ [ અગ્નિ] શાંત થઈ થયે, અને પૂર્વ ભવનું વૃત્તાંત સાંભળવાથી વૈરાગ્યવાળ થઈ મનમાં આ રીતે વિચાર કરવા લાગે, અહા ! મહાપાપી મેં આ એિવું તે] અતિનિઘ દુષ્કર્મ કરેલ છે કે જે પાપથી મને મહાદુખની ખાણ એવા નરકમાં પણ જગ્યા નહિ મળે, અરેરે! મહામૂર્ખાઈવાળો હું પાપ-વૃક્ષવાવી બેઠે છું. કે જેનાં અતિ દુખદાયક એવાં નિંદ્ય [ જગ.
ના ફીટકારરૂપ ] પુષ્પ અને કડવાં ફળ ને ભેગવવાં પડશે. કારણ કે શાસ્ત્રમાં પણ કહે છે કે – કઈ પ્રાણુના ] વધ, નાશ જુઠું આળ આપવું, અને પરધન હરણ, આમાંનું કઈ પણ પાપ એક વખત કર્યું હોય તે પણ તેને વિપાક ઓછામાં ઓછું દશગણું તે જોગવવું પડે છે. અને એજ પાપ-મહાતીવ્ર કષાયથી ઘણા ઉત્કૃષ્ટ અશુભ અધ્યવસાયથી કરેલ હોય તે
આમાં પાછામાં

Page #22

તેને વિપાક સે, લાખ ગુણ, અને કોડ કેડ ગુણે પણ ભેગવવા પડે છે.”
એ રીતે વિચાર કરી પશ્ચાત્તાપ–દ કરીને સુરપ્રિય મુનીશ્વરને વિનંતિ કરવા લાગ્યો કે –હેકરૂણા સમુદ્ર! આમારી દુષ્કર્મની પીડાને દૂર કરે [ નાશ કરનાર ] તેવું કર્તવ્ય-કરણ મને ફરમાવે [બતાવો]? જે પશ્ચાતાપ કરી રહ્યો છે અને ક્રોધ પણ શાંત થઈ ગયે છે, એવા સુરપ્રિયને મુનીશ્વર [ ઉપદેશ કર્યો] કહે છે કે હે ભાઈ! સુખની ઈચ્છાવાળાએ અહં-પરમાત્મા–વીતરાગ-સર્વજ્ઞ એ કહેલ [જૈન ] ધર્મનું આરાધન કરવું, ને મહાશત્રુ એવા રાગ-દ્વેષને હણવા જોઈએ, સંસાર વૃદ્ધિમાં મૂળ હેતુ એ બેજ છે. કારણ કે- જે રાગ ને દ્વેષ એ બે ન હોય તે કોણ દુઃખ પામે? અથવા સુખ સંબંધી કેણ આશ્ચર્ય પામે ? અને મેક્ષ પણ કેણ ન પામે ? વળી કે માન, માયા અને લેભદુર્ગતિ દેનારા, વૈર કરવામાં મૂળ કારણ અને સત્યધર્મરૂપ ધનને હરવામાં ચાર જેવા એ ચાર કષાયોને ત્યાગ કરે. १ बहुमारण अब्भरकाण दाण परधण विलोवणाईणं ।
सव्वनहन्नोउदओ दसगुणिओ इक्कसि कयाणं ॥ - तिव्यपरेउ पउसे सयगुणिओ सयसहस्स कोडि गुणो ।
कोडाकोडिगुणोवा हुज्जविवागो बहुतरोवा ॥ . २ को दुक्खंपाविजा कस्सच्वसुखेहिविम्हओहुजा । . को व न भिज मुक्खं रागदोषाजईनहुज्जा ॥

Page #23

૧.
કેમકે દેહરૂપ તુરંગ (જેલ ) માં પુરાયેલ આત્માના એ ( ક્રોધાદિ ) ચારેય પહેરદાર છે, અને એ ચાકીદારો ( કષા) જ્યાં સુધી જાગતા છે ! ત્યાં સુધી આ આત્માના દેહથી ( સવથા ક્રમ થી છુટા પડવું ) મેાક્ષ કયાંથી હાય ?, મુનિવરના મહા વૈરાગ્યગર્ભિત ઉપદેશ સાંભળી પરમ વૈરાગી થયેલ. સુરપ્રિય ગુરૂના ચરણે નમસ્કાર કરીને પેતાને ઘેર ગયે; અને પાતાી ભાર્યાને ત્યાંના સઘળા પ્રસ્તાવ (હીકત ) જણાવીને કહ્યું કે આ (મહા દ્રુતિદાયક ) હારને શજાને આપીને (મહા સુગતિદાયક જૈની) દીક્ષા નક્કી ગ્રહણ કરીશ. ત્યાર પછી સીને કહ્યા મુજમ રાજાને હાર અર્પણ કરી, ( તરણ જહાઝ ) ગુરૂપાસે ચરિત્ર ગ્રહણ કર્યું; અને વિનયાદિ ગુણવાળા થઈ તે સુરપ્રિય સુનિ, જ્ઞાન ધન નિરતર પ્રાપ્ત કરવા લાગ્યા.
ધન લક્ષ્મીની મૂર્છાનો ત્યાગ કરવા છતાં તપરૂપ ધનની વૃદ્ધિ કરતા, મમત્વરહિત, શત્રુ મિત્ર ( બેઉ ) ઉપર સમાન રષ્ટિવાળા એવા આ જિતેન્દ્રિય સુરપ્રિય મુનિ અનેક ગામ, નગરમાં વિચરતા સમધ્યાનમાં રમણતા કરી રહ્યા છે.
વિહાર કરતાં આ મુનિવર કે જેને પેાતાના શરીર ઉપર પણ મૂર્ધી નથી એવા તે એક વખત સુશર્માંનગરીના બહારના ભાગમાં આવીને કાઉસ્સગ્ગયાને રહી શુભ ધ્યાનમાં મગ્ન રહેલ છે.
१ कषाया देहकारायां चत्वारो यामिकाइव । यावज्जागर्ति पार्श्वस्या स्तावन्मोसः कुतो नृणाम् ॥

Page #24

ર
[ મુનિરાજ તા ભલેને શમભાવમાં રમી રહેલ છે, પણ તેનાં કર્મો કયાં શમભાવમાં બેઠા છે?
कृत कर्मक्षयो नास्ति कल्पकोटीशतैरपि । अवश्यमेव भोक्तव्यं कृतंकर्मशुभाशुभं ॥ ' ॥
કોડૉ સે’કડા યુગા ચાલ્યાં જાય તેા પણ કરેલા (નિકાચિત) ક્રના ( ભાગળ્યા વિના ) ક્ષય થતા નથી. એટલે કે શુભ કે અશુભ જે કમ કર્યું હોય તે અવશ્ય ભાગવવું પડે છે. આ જ્ઞાનીના વચન બરાબર છે. અહિં મુનિવરને પણ નિઃસંગ થયા છે છતાં એ કમ તે નજીક આવી પહોંચ્યું. ]
મુનિવર ધ્યાનાવસ્થામાં લીન છે, એ અરસામાં તે નગરીના રાજાની મુખ્ય પટ્ટરાણી પ્રાતઃકાળે પેાતાના હાર (કે જે પહેલાં સુરપ્રિયે રાજાને સમર્પણ કર્યાં હતા) વિગેરે શય્યા ઉપર મુઢ્ઢીને સ્નાન કરવા ગઈ, આ અવસરે તે સિચાણા પક્ષીએ ( કે જે સુંદર શેઠને જીવ છે તે) આકાશ તળમાં ફરતાં આ હારને જોયા, અને તું ગેાખમાંની ખારીથી અંદર આવી ચાંચવતી તે હાર ઉપાડી ઉડી ગયો, અને જ્યાં એ મુનિ ધ્યાનસ્થ છે ત્યાં જઇ પૂર્વના વૈરના બદલા વાળવા તે હાર મુનિના કંઠમાં નાંખી દીધા, ( છતાં મુનિ તે નિશ્ચલ છે ) અહીં રાણી સ્નાન કરી વસ્રા ધારણ કરી હાર લેવા જાય છે ત્યાં હાર ન મળ્યે, એકદમ હાહાકાર થઇ ગયા, અને દાસી દ્વારા આ વાત રાજાને નિવેદન કરી, ભૂપાલે તુત પેાલીસાને એ હારની શોધ કરવા હુકમ કર્યાં, કુર-વિકરાલ એ પોલિસે ચોતરફ દોડયા. અને નગર પરાં

Page #25

બાગબગીચા વાડીઓ અને ચોરને રહેવાના ખીણ ખંડિએર વગેરે સ્થળે શોધ કરી; પણું કયાંય પણ તે હારની શુદ્ધિ ન મળી, જંગલ અટવી તરફ શોધ કરતાં પ્રતિમા (કાઉસ્સગ્ગ) ધારી, નિષ્પાપ આ મુનિરાજના કંઠમાં હાર તે પિલીએ જે, અહા ! કર્મની વિટંબના વિચિત્ર છે! કંઠમાં હાર જોઈ આજ ચેર છે! એમ માની તે નિર્દોષ મુનિને બાંધીને રાજા અને હુઈ ગયા. .
- રાજા પણું (આ મુનિ છે તે તેનું આવું ચેષ્ટિત ન સંભવે વિગેરે કાંઈપણ વિચાર્યા વિના) ધાતુર થઈ અનેક તિરસ્કારનાં વચનેથી તર્જન કરવા લાગે. (અનેક યુક્તિથી ચેરી કારણ પુછયું. પણ જેને કરેલ કર્મ ભેગવવાની દ્રઢતા છે, અને કઈ રીતે પણ કર્મ મુક્ત થG ! એજ અહોનિશ પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે, તેને આવા ઉપસર્ગો આવતાં કર્મ ક્ષયાર્થ-ઍનજ શ્રેય-હાય છે અને શુભ ધ્યાનથી અધ્યવસાયની છેએ ચઢવાનું હોય છે, તેથી) આ મુનિ શુભ ધ્યાનમાંજ ચિત્તને જોડીને માન રહ્યા.
કાંઈ ઉત્તર ન મળવાથી રેષારૂણ થયેલ રાજાએ મુનિને (તે મુદ્દો કંઠમાં હેવાથી) કંઠ પાશ (ગળે ફાંસ) દેવાની . શિક્ષા ફરમાવી, રાજપુરૂષએ તુર્ત કઠપાશા દીધો, પણ દેવ સાનિધ્યથી તે પાશ તુર્તજ કાચા તાતણ માફક ત્રુટી ગયે, રાજાએ ફરીથી એજ હુકમ કર્યો, પરંતુ બીજીવાર પણ પાશ મુંટી ગયે, આથી અતિ છંછેડાયેલ રાજાએ ફરીથી પાશ આપવા કહેવાથી નેકરેએ ત્રીજીવાર પાશ દીધે, પણ મુનિવરના

Page #26

૪
પ્રબલ પુન્યદયે ત્રીજીવાર પણ છુટી ગયે, આમ થવાથી ભૂપાળ મનમાં બહુ આકુલ થઇ ( છંછેડાઇ ) ને ( આ ત્રણ ત્રણ વખત આમ થવાનું શું કારણ હશે ? વિગેરે કાંઇ પણ તર્ક કર્યા વિનાજ, ખરૂં છે કે • ક્રોધ ત્યાં વિવેક ન હોય ’) હુકમ કર્યાં કે · આ દુષ્ટ બુદ્ધિવાળાને થુળીએ ચડાવે
6
રાજપુરૂષોએ હુકમને માન આપી તુત આ મુનિને ગઢન ઉપર બેસારી આખા નગરમાં ફેરવતા, અનેક પ્રકારની નિદાકરણા, તાડન, તન યુક્ત ડિ''મ ( પટ& ) વગાડે છે કેઃ“ રાજાના હાર ચારનાર આને વસ્થાને લઈ જઈને કાંસી દેવાશે માટે આવા કૃત્ય કરનારને આવી શિક્ષા થશે. ” ( લીસ વગેરે આ રીતે વિટખના કરી રહેલ છે જ્યારે ) આ મુનિ પુંગવ તે આ બધુ· · પૂર્વ કર્મીના વિપાક ઉડ્ડય આવેલ છે” એમ જાણી ભાયુક્ત સવ સહન કરી રહ્યા છે, એ રીતે અનેક વિશ્વ વિ બના કરતાં નધ્યસ્થાને મુનિપ્રલરને વળ્યા, ત્યાં રાજપુરૂષોએ મુનિને કહ્યુ કે શૈલીથડાવામાં નિર્ભય (નિય ) અમે હાલજ શુળીએ ચડાવીશું! માટે તારા ઈષ્ટ દેવને સભાય, અને કાંઇ કહેવું હોય તે કહે !
"
આવા વિષમ પ્રસઞ આવવા છતાં પણ ધર્મમાંજ દૃઢ, અને માત્ર કમ ક્ષય કરવામજ ઉદ્યમી, એવા આ ક્રુતિ પ્રસન્ન ( જરાય ખેદ રહિત ) મુખે ત્યાં પણ અતિમ દશા આવીય માનજ રહ્યા. પૂર્વ પુષાની આ વનિકા આવા પીર પુરૂષોંને માટે ગજ છે.

Page #27

.., दुव्वयणहणणमारण धम्मभंसाण बालसुहाणं। . लाभमन्नइधीरो जहुत्तराणं अलाभम्मि ॥
કોઈને દુષ્ટ વચને કહેવાં, અથવા હણવું, મારવું, કે ધર્મથી ભ્રષ્ટ કરવા વગેરે આવાં દુષ્કામાં બાલ (તાત્વિક દ્રષ્ટિથી નહિ જેનાર) છ આનંદ માને છે. - કિંતુ ધીર પુરૂષ તે (કેઈ દુર્વચનદિ દુઃખ આપે ત્યારે) આ રીતે વિચારે છે. કે -અરે ! તેણે ગાળ આપી છે ને? કઈ મને હણે તે નથી, તેથી (ગાળી દેવાથી) મને શું હાનિ છે?, વળી કેઈ હાણે તે તે વિચાર છે કે તેણે મને હ પણ કંઈ મારી નાંખે તે નથી ને? તેથી મને શી ક્ષતિ છે?, કદાચ કે મારી નાંખે ત્યારે વિચારે કે –મને મારા દેહથી જુદે કર્યો પણ મારા ધર્મથી તે ભ્રષ્ટ કર્યો નથી ને? તેમાં મને શું નુકશાન છે(કારણ ગમે તે રીતે પણ , મારે ધર્મનું જ રક્ષણ કરવું એ જ મારી સાધનાનું લક્ષ્ય છે.) તાત્પર્ય એજ કે –બાલ જીને આમાં આનંદ છે ત્યારે સાત્વિક જને ઉત્તરેત્તર દુઃખ આવે નહિ તેને જ લાભ માને છે.
અંતે પિલીસોએ શૂળીએ ચડાવ્યા, જ્યારે મુનિપ્રવરે પિતાના અધ્યવસાને શુકલધ્યાનની શ્રેણીએ ચઢાવ્યા, અને શુકલધ્યાનરૂપી અગ્નિ સંગથી તેનાં કર્મરૂપ કાષ્ઠ (લાકડાં) ક્ષણમાં ભસ્મ થવા લાગ્યાં. આમ અવિચ્છિન્ન ધ્યાન ધારા વધતાં ત્યાં શુળી ઉપરજ કાલેકના સ્વરૂપને (હથેળીમાં રહેલ પદાર્થ માફક) જ દેખાડનારૂં કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું,

Page #28

અને એ શુળીને સ્થાને દેએ આવીને સુવર્ણકમલ (સિંહાસન) બનાવી દીધું, (અહે પૈર્યમ્ અહ ધેમની ઉદઘોષણા થવા લાગી) અને દેવે વિગેરેથી સ્તુતિ કરાતા આ કેવલી મુનિ તે સુવર્ણકમલ ઉપર બિરાજ્યા.
આવી આશ્ચર્યકારક ઘટના જેઈને રાજપુરૂષે તે ચકિતજ થઈ ગયા, અને આ પ્રસંગરંગ સર્વ રાજાને જણાવ્યું. આવી વાત સાંભળી રાજા એકદમ પશ્ચાતાપ કરવા લાગ્યો કે - હા ! હા ! મેં મહા પાપ કર્યું, અરે! લેવિશ ચિત્તવાળા વિવેક શૂન્ય મેં આ નિર્દોષ મહાત્માને ચાર તરીકે કલકતર્યા!
एकंहिचक्षुरमलं सहजो विवेकः
तद्वद्भि रेव गमनं सहजंद्वितीयं । पुंसो न यस्य तदिह द्वयमस्ति सोंध- ।
• स्तस्यापमार्गचलनेखलु कोपराधः ॥
ઉત્તમ પુરૂષે-આ દેખાતી ચક્ષુને ચક્ષુ કહેતા નથી. કિંતુ તાત્વિક ચક્ષુને જે ચક્ષુ કહે છે અને તે એજ કે -
ભાવિક પ્રકટ થયેલ નિર્મલ વિવેક એ એક ચક્ષુ છે, અને તેવા વિવેકી જતેની સાથે રહેવું તે બીજું ચક્ષુ છે. તાત્પર્યસ્વાભાવિક વિવેક, અને વિવેકવત સાથે વાસ આ બે ચક્ષથી જેનારને જ દેખતે કહે છે, પણ જે પુરૂષ એ બે ચક્ષુરી હીન છે, તે (પ્રત્યક્ષ બે આંખવાળા હોય છતાં અધોજ છે; અને તે અધે કુમાર્ગે ચાલે તે તેમાં તેને અપરાધી

Page #29

૨૭
એ રીતે ખેઢ-પશ્ચાતાપ કરતા રાજા ખુદ ત્યાં આવીને મારી બહુ ભુલ-મહા અપરાધ થયા છે, એમ શ્રીસુરપ્રિય કેવલી મુનિને નિવેદન કરીને તેને ચરણે નમસ્કાર કર્યો.
પછી સુર-અસુર-મનુષ્યાદિના સમૂહથી જેના ચરણકમલની સેવા થઇ છે, એવા સદ્ગુરૂને હારનુ વૃત્તાંત (મુદ્દો) શુ હતુ એ રાજાએ પુછ્યું.
રાજાના આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કેવળી મુનિએ પાતાનું નગર–પિતા–વગેરે પરમ વૈરાગ્યકર અવુ. વૃત્તાંત કહી સ*ભળાવ્યું ( જે આ ચરિત્રમાં પૂર્વે આવી ગયેલ છે).
હવે અહીં પેલે સીંચાણા પક્ષી ( કે જે સુંદર શેઠને જીવ છે તે ) જ્યારે તેણે મુનિના કઠમાં હાર નાંખ્યા હતા, ત્યારથા હવે આને શું શું દુઃખ વિટખના થાય છે, તે પૂના વૈરથી જોવા આકાશમાં ક્રૂરતા, પોલીસ અટવીમાંથી બધીને લઇ ગયા ત્યાંથા તે શુળી સ્થાને લાવી મુકયા, તે બધુ જોતા જોતા છેવટ જ્યારે મુનિને શુળીએ ચડાવ્યા ત્યારે પણ ત્યાં નજીકનાં વૃક્ષ ઉપર બેઠા હતા. હવે આ સર્વ પૂજ્યપદ પામેલા મુનિવરે જે વખતે રાજાને સઘળુ પૂર્વે બનેલુ તેનુ ખ્યાન કર્યું...! તે બધું વૃક્ષ ઉપર બેઠેલા સિ’ચાણાએ સાંભળ્યુ, અને તે બધી. હકીકત પેાતાની અનુભવેલી હાવાથી વિચારણામાં જાતિ. સ્મરણુ જ્ઞાન પામ્યા; તેથી પૂર્વના ત્રણ ભવની બધી સ્થિતિ જાણવામાં આવી.

Page #30

- અને એકાએક પિતાના આત્માની નિદા કરવા લાગ્યો કે અહા! હું મહાપાતકી છું, એમ બેદ–પશ્ચાતાપ કરતે તુર્ત વૃક્ષ ઉપરથી નીચે ઉતરીને વિનય-વિવેકપૂર્વક તે મુનિવરના ચરણકમલમાં નમી પડશે. થડા જલમાં જેમ માછલું તરફડિયાં મારે તેમ આ પક્ષી પણ પાપકૃત્યના પ્રભાવે સર્વસ્વ હારી જવાથી અતિ ખેદ કરતે-કપ–ધ્રુજતે-લાંબા શ્વાસ લે-મુકતે, દુઃખના આંસુથી ભરેલી દષ્ટિએ ઘણે આકુલવ્યાકુલ થઈ ને, જેમ અગ્નિથી તપાવેલ કડાયામાં પડેલ ચણાને દાણ જેમ ઉછળે ને પડે, તેમ આ પણ પૂર્વે કરેલ પાપના સ્મરણથી દુઃખી થતે ઉડવા-પડવા લાગે, અને મનમાં વિચારવા લાગે કે દરિદ્રી (બ્રાહ્મણો) એ જેમ ચિંતામણ રત્નને પ્રમાદથી સમુદ્રમાં નાંખી દીધું, ને કરેલ પરિશ્રમ નિષ્ફળ કર્યો! તેમ મેં પણ આ પ્રમાદ (ભ) વશ મનુષજન્મ ફેકટ ગુમાવી દીધે, તે હવે જીવવાથી શું વિશેષ છે? એમ વિચારીને પોતાની ભાષામાં એ કેવળી મુનિને અર્જ કરી કે – પ્રભે! (યાવત્ મેક્ષના પણ) સુખને દેનાર અનશન તપ આપે! કૃપાળુ કેવલી મુનિએ પણ તેને અનશન કરાવ્યું, અને શુભ ધ્યાન મેગે તે પક્ષી આયુપૂર્ણ કરીને સૌધર્મ નામના પહેલા દેવકે ઉત્પન્ન થયે.
આ પક્ષીનું આવું વિસ્મયકર સ્વરૂપ દેખીને રાજાએ ગુરૂને પુછયું કે, તે વિશે ! આ પક્ષી કેણ છે? એ મને સંશય છે,
ગુરૂ મહારાજે કહ્યું કે એજ મારા પિતાને જીવ છે. હે

Page #31

૨૯
'
રાજન! [ એમાં આશ્ચર્ય પામવા જેવુ કાંઇ નથી. ] કારણ કે શાસ્ત્રમાં કહેલ છે કે, “ વિવિત્રા ધર્મનાં ગતિઃ ” કર્મીની ગતિ વિચિત્ર છે. આ સત્ર પૂર્વ નુ વૈર અને લેાભ વિલસિત સ્થિતિવાળું પિતા પુત્રનુ* ચરિત્ર સાંભળીને, રાજા સંસારથી' વિરક્ત થઇ, રાજ્યના ત્યાગ કરીને એજ [ કે જેને એક વખત આખા નગરમાં ફેરવી વિડંમિત કર્યાં હતા ] ગુરૂ પાસે સંજમ અંગીકાર કર્યું”.
અતિચાર રહિત નિર્દોષ ચારિત્ર ઘણા વખત સુધી પાળીને—આયુ પૂર્ણ થયે એ રાજા મરીને પાંચમા દેવલાકે મહા ઋદ્ધિવાળા દેવપણે ઉત્પન્ન થયા. [ આ તે ઘણા દિવસ ચારિત્ર પાળીને દેવ લાકે ગયા પણ એક દિવસ પણ પાળેલ ચારિત્ર વૈમાનિક (દેવ) પણુ' આપે છે. ] તેને માટે આગમમાં કહેલ છે કેઃ
-
एगदिवसपिजीवो पवज्जमुवागओ अनन्नमणो । जइविनपावर मुरकं अवस्स वैमाणिओ होइ ||
જે જીવ એક દિવસ પણ ચારિત્રને ગ્રહેણુ કરીને એક ચિત્ત રહેલ હોય, અને તેજ દિવસે તેનુ આયુ પૂણ થયુ હૈય તે [જો કે પૂર્વે આયુષ્ય ખંધ ન પાડયા હાય તા તે માક્ષે જાય પણ ] કદાચ મેાક્ષ ન પામે તેા વૈમાનિક દેવ તે અવશ્યચાક્કસ થાય છેજ.
આ સુરપ્રિય કેવલી મુનિ પણ ઘણા વખત સુધી પૃથિવી

Page #32

તલને પાવન કરતા, અનેક ભવ્યને પ્રતિબંધ કરી અને કમનો ક્ષય કરી મોક્ષપદ પામ્યા.
આ પ્રમાણે પ્રભુશ્રી મહાવીરદેવ-આત્મનિંદા કરવાથી યાવત્ મુક્તિના સુખ મેળવનાર સુરપ્રિય મુનિનું ચરિત્ર કહીને [ શ્રી ગોતમ સ્વામીને કહ્યું કે, હે ગતમ! આ રીતે એ ત્રણેય (પુત્ર-પિતા-રાજા) ને આત્મનિંદા ઉત્તમ ફલ નારી થઈ, માટે દરેકે આત્મનિદા કરવી પણ આત્મ સ્તુતિ કરવી નહિ. ' * શ્રી વીસ્મભુતું આવું બેધવચન ઘણા પ્રયુત સાંભળીને શ્રી ગૌતમ સ્વામી આત્મ શ્રેયઃ કરતા (અનેક સભ્યને પ્રતિબંધકરતાભુજી સાથેજ પૃથ્વીતલમાં વિચારવા લાગ્યા.
ગ્રંથકારની પ્રશસ્તિ.
" શ્રી તપાગરૂપ.ગગનમંડળમાં સૂર્ય સમાન શ્રી વિજયસેનસૂરીશના લઘુ શિષ્ય કનકકુશળ (-ગણી) સંવત ૧૬૫૬ ની સાલમાં સ્વ-પરને ઉપરક આ કથા (પ્રબંધ) હાલી મટક(વાડા) ગામમાં લખી-કચી છે. તે કરેના કલ્યાણને અર્થે થાઓ. ઇતિમ.
- ભાષાંતરકારની પ્રશસ્તિ.
શ્રીમત્તપાગચ્છગગનદિનમણિ મુનિગણવૃદ્ધિકારક શ્રીમદ્ મુકિતવિજ્ય મૂળ, છ ગણિ પરિશિષ્ય બાલબ્રહ્મચારિ

Page #33

થને ગુર્જ
શ્રીમદ્વિજ્યકમળ સૂરીશ્વર શિષ્ય પંડિત પ્રવર અનુગાચાર્ય પન્યાસજી શ્રીમન મોહનવિજ્યજીગણિજીના પ્રતાપે આ
થને ગુર્જર ભાષામાં અનુવાદ બેટાદ ગામમાં સંવત ૧૭૫ પર્યુષણા આદ્ય દિવસે પૂર્ણ કરે છે. તેનાથી અનેક ભવ્યો આત્મહિતમાં પ્રવૃત્તિ કરી સમકતાદિ શુદ્ધ ગુણે પ્રાપ્ત કરી યાવત નાક્ષ મેળવે એજ આ પ્રયત્નના ફલની પ્રાર્થના છે.
વિવસ પૂર્ણ
કરી સમજ આ

Page #34


Page #35

પુષ્પ
નામ
સિટ
શ્રીમદ્ મુકિતકમળ જૈન મોહનમાળા તરસ્થી
પ્રકટ થએલ-થતાં–થનાર પુપા (પુસ્તક). તૈયાર છે,
મૂલ્ય ૧ અનિત્યાદિ ભાવના સ્વરૂપ૨ શ્રી જિતેંદ્ર સ્તવાદિ ગુણ માહુનમાળા
૦-૬-૦ ૩ ગુજરાતનું ગૌરવ યાને વિમલ મંત્રી વિજય ૪ શ્રી દેવગુરૂ વંદનાદિ વિધિ સંગ્રહ. ૫ શ્રી સુબોધ પાઠ સંગ્રહ ૬ શ્રી પોસહ વિધિ ૧૦ શ્રી વિપાક સૂત્ર ટીકા તથા મૂળની સંસ્કૃત છાયા સાથે ૦-૧૨-૦ ૧૧ શ્રી મુક્તિ માર્ગદશન યાને ધર્મ પ્રાપ્તિના હેતુઓ ભેટ ૧૨ શ્રી સુરપ્રિય મુનિ ચરિત્ર ગુજરાતી ભાષાંતર
૦-૨૦ છપાય છે. - ૭ શ્રી પ્રતિમાશતક માટી ટીકા (સંસ્કૃત) (આમાં પ્રતિમા
સ્થાપના બહુ જ સરસ-આગમ-ન્યાયયુકત કરેલ છે. ) ૮ શ્રી કર્મ ગ્રન્થ વૃત્તિ-પ્રથમ ભાગ-( ભાવનગર પ૦ સ૦ છપા
એલની બીજી આવૃત્તિ.) ૯ શ્રી ઉપદેશ પદ ટીકાસ હું ઑ૦ ૧૪૦૦૦ સંસ્કૃત. ૧૩ વડોદરામાં ઉજવાયેલ મહાવીર જયંતીનું ભાષણ (ગુજ... )
પ્રેસમાં જવાની તૈયારી, ૧૪ શ્રી પંચ વસ્તુ વૃત્તિ
(સંસ્કૃત ) ૧૫ યોગવિંશિકા વ્યાખ્યા ૧૬ પરમાત્મ પંચવિંશતિકા મૂળ

Page #36
17 પરમતિ , 18 માર્ગ પરશુદ્ધિ ,, 20 સમ્યકત્વ કૌમુદી ( અત્યાર સુધી છપાઈ છે તેનાથી જુદીજ અને ) મોટી 22 શ્રમણ સૂત્ર ( પગામ સજઝાય ) અર્થ વિવેચના સાથે. તૈયાર થતાં. 18 પ્રમાણુ કલિકા (શાસ્ત્ર વાર્તા સંગ્રહ ) ન્યાય ગ્રંથ-(સ' ) 21 પુષ્પ માલા પ્રકરણ વૃત્તિ૨૩ ધર્મ શિક્ષા સટીક ઉ૦ સકલચંદ્રજી કૃત 0 ગુજ 2 ભાષામાં તૈયાર થતાં સમ્યકત્વ સપ્તતિ વૃત્તિના. ( સ્વતંત્ર અનુવાદ ). મૃગાવતી ચરિત્ર લેકબદ્ધ કાવ્યા. સુરસુંદરી ચરિત્ર પ્રાકૃતનો. ૫vખી સૂત્રના. આચાર પ્રદીપ. ચંદ્રશેખર ચરિત્ર. મૃગાંક લેખા. સુબોધ કથા સપ્તક. સુચના જે પુસ્તક (ભેટ ) મંગાવે તેના પેસ્ટની ( અને જવાબની જરૂર હોય તો તેની) ટીકીટો મોકલીનેજ કાર્ય ફરમાવશા. પુષ્પ 2-6 -12 અહીંથી ) બધાં પુસ્તકે મળવાનું તથા તમામ પણ નળશે. | પ્રકારના પત્રવ્યવહારનું સ્થાન. શા. નેમિદાસ અભયચંદ છે. મંગળદાસ માર્કેટ પાછળ માસ્તર કુંવરજી દામજી. નવા માળામાં 3 જે દાદરે ઠે. બુદ્ધિસિહજી જૈનશાળા મુંબઈ. (કાઠીયાવાડ) પાલીતાણા.