Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI - saM. nIlAMjanA : 'sUktAvalI' nAmanA A laghu subhASita saMgrahane khaMbhAtanA zAMtinAtha jaina bhaMDA tADapatrIya hastaprata naM. 264nI lAlabhAi dalapatabhAi vidyAmaMdiranI phoTosTeTa nakala 32876 nA aMtima patro naM. 23-24 parathI taiyAra karavAmAM Avyo che. 1 zAMtinAtha jaina bhaMDAranI tADapatrIya hastapratonA sUcipatranA saMpAdaka muni puNyavijayajIe 264 naMbaranI hastapratamAM, sUktAvalI, bodhapradIpa, subhASitaratnakaM ane sUktasaMgraha - ema cAra saMgraho che, tema jaNAveluM paNa hastapratane aMte AvelA saMgrahano temAM nirdeza nathI. A hastapratamAM vacce A saMgrahanuM nAma 'sUktAvalI' ApeluM che A tADapatra hastapratamAM akSaro ghaNA ghasAi gayelA ne vacce bacce akSaro khUTe paNa che. temAM trepa patra nathI, tethI 43-49 zloko maLatA nathI ne 50 mo zloka adhUro maLe che. te ja 67mo zloka paNa adhUro che tethI kula 69 zlokonA A saMgrahamAM pUrA zloka 60 che. munizrI puNyavijayajIe A hastapratano samaya vikrama saMvatanI paMdaramI sarva pUrvArdha darzAvyo che tethI I.sa. nI caudamI sadImAM A hastaprata lakhAi haze ema zakAya. A saMgrahanA kartA / saMgrAhakanuM nAma paNa maLatuM nathI. saMgrahamAM maLatAM subhAi parathI teo dharme jaina haze ema cokkasa anumAna karI zakAya che. kAraNake A saMgraha zarUAtamAM jinezvarane vaMdana karavAmAM AvI che ane te uparAMta bIjAM subhASitomAM dharmanI prazaMsA karavAmAM AMvI che : na rAjJAmAjJA'tra prabhavati paratra pratikRtau na putro mitraM vA bhavati na kalatraM na sujanaH / na patirvittaM vA bahubhirathavA kiM pralapitaiH sahAya: saMsAre [vimala ? ] jinadharmaH paramiha // 21 // 1. Muni Punyavijayaji, Catalogue of Palm leaf Manuscripts in Santinatha Jain Bhandara, Cambay, Part two. (Oriental Institu Baroda, 1966), pp. 412 ff.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ A uparAMta A saMgrahanA 37 thI 40 zlokomAM jaina dharmane lagatI bIjI paNa amuka bAbatonI samaja ApavAmAM AvI cha : tadAsanAdyabhogazca tIrthe tadvittayojanam / tabimbanyAsasaMskAra urdhvadehakriyAparA / / 40|| pratyeka dharma ane khAsa karIne jaina dharma je guNo para vizeSa bhAra mUke che, te guNonI dharmamAM AvazyakatA darzAvI cha : yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nirghrssnncchedntaaptaaddnaiH| tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH / / 61 // Ama A subhASitasaMgrahanA kartAno jhoka jaina dharma tarapha hovA chatAM temaNe A saMgrahamAM nIti ane dharmane lagatAM moTAbhAganAM evAM subhASito ApyAM che ke je koi paNa unnata jIvana jIvavA icchanAra manuSyane upayogI thai paDe. alabatta keTalAMka subhASitomAM vyAvahArika upadeza paNa vyakta thAya che to be-traNa zloko praNayane lagatA paNa A saMgrahamAM jovA maLe che. A saMgrahamAM maLatAM subhASitomAM nIcenA viSayo para vicAro rajU thayA che : sajjana manuSyo, cAritrya, sadguNonI samaja ane temanu mahatva, durjananI khAsiyato, karmanA siddhAMtanuM saraLa pratipAdana, satkarmanuM mahattva, vairAgyamUlaka abhigama apanAvavAnI jarUra, jaina dharmanu mahattva, sadgurunAM lakSaNo ane temanI anivAryatA ane saMsAranI nazvaratA vagere. noMdhavU ghaTe ke A subhASito kartAe pote racyAM hoya ke temane bIjethI lIdhA hoya, paNa temane vyavasthita rIte rajU karyA nathI.. dA.ta. praNayanI bhAvanAne vyakta karatA zloko (9, 10, 11) pachI caMdrane lagatA anyokti alaMkAra darzAvatA zloko Ave che (13, 14), teja pramANe vairAgyamUlaka zloko (25, 26, 27) pachI vAdaLane uddezIne lakhelo anyokti zloka Ave che (28) ne pachI satkarmanuM mAhAtmya pratipAdana karato zloka Ave che.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 A zloka saMgrahanI zarUAta jinezvarane vaMdanAthI karavAmAM AvI che, jyAre aMtamAM samAptisUcaka koi zloka ke lakhANa nathI. A saMgrahamAMnA moTA bhAganA zloko bIjA koi subhASitasaMgrahamAM jovA maLatA nathI. e hakIkata che. temaNe ahIM Apelo guNo aMgono zloka naM. 52 lakSmaNanA 'sUktiratnakoza' mAM zloka naM. 505 tarIke maLe che. te ja pramANe A saMgrahano zloka naM. 68, bhAtRharinA 'zRMgArazataka' mAM maLe che (naM. 59). A saMgrahanAM zlokonA vyavasthita AyojananI khAmI hovA chatAM A laghu saMgrahanA keTalAka zlokomAM rajU thayelA umadA ane preraka vicArone lIdhe A zloka saMgraha agatyano banI rahe che. AmAMnA namUnArUpa zloko ahIM rajU karyA che : A saMgrahanA kartAno sarvadharmasamabhAva ane pAMDitya nIcenA zlokamAM kevI sarasa te vyakta thAya che : arhan haro hariranAdiranAhatazca buddho budho niravadhirvidhiravyayazca / ityAdyanekavidhanirmalanAmadheyaM zuddhAzayaH paramahaMsamahaM namAmi ||24|| manuSyo rastAmAM cAlatAM AgaLa mAro nirvAha kema thaze enI ciMtA kare che, saMsAra nAmanA niHsIma mArgamAM AgaLanI ciMtA vagara svasthapaNe cAle che ! mArge lokaH kati [paya] padakSepasAdhye purastAt nirvAho me kathamiti bhaveccintayA vyagracittaH / saMsArAkhye punariha pathi pratyahaM laGghanIye niHsIme'smin kimiti kudhiyaH susthitAH saJcaranti ||32|| A subhASitomAM dRSTAMta ApIne vicAranuM samarthana karavAmAM AvyuM che. vinA gurubhyo guNanIradhibhyo jano'bhi dharma na vicakSaNo'pi nirIkSate kutra padArthasArthaM vinA prakAza zubhalocano'pi // 42 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ G dRSTAMta alaMkAra uparAMta kavie anyokti alaMkAra paNa sArI rIte prayojyo che, yatkRSNAni dizAM mukhAni tanuSe yadgarjasi proSitastrIcetAMsi dadhAsi yadbhayabharaM bhUyastaDidvibhramaiH / etad vArida ! bAhyameva bhavato madhye tu naisargika tatpuSyatyamRtaM yadatra jagatAM jIvAtave jAyate // 28 // A subhASitomAMnA moTAbhAganA anuSTup chaMdamAM racAyAM che ane te uparAMta bAkInA mAryA, zikhariNI, zArdUlavikrIDita, sragdharA vagere jANItA chaMdomAM racAyAM che, jeno pAla pAchaLa ApelI chaMdonI sUci parathI Avaze. ma A saMgrahanI phoTosTeTa nakalano upayoga karavA devA badala lA. da. vidyAmaMdiranA nayAmaka zrIjitendrabhAi zAhano huM AbhAra mAnuM chu. sUktAvalI ko'yaM nAtha jino bhavettava vazI naivaM pratApI priyo -------- --- zauryAvalepakriyAm / moho'nena vinirjitaH prabhurasau tatkiGkarAH ke vayaM itthaM yo ratikAmajalpaviSayaH so'yaM jinaH pAtu vaH // 11 // apAyA: [hi] pratipadya puNyabhAjAmupAyatAm / sadA prasuvate'kasmAdvipado'pi hi saMpadaH // 2 // vidyuddyotairivA'puNyairAzliSTAH puSpitA api / bhavanti niSphalAH puMsAmAzAzthUtalatA iva madhyerAjasabhaM mahAjanasabhAmadhye vaNigmamandire mAnyAnAM sadane dhanAdhipagRhe hah tathA mantriNAm / viprANAM zramaNA ame'maladhiyAM madhye pareSAmapi pUjyAH zIlayujo bhavanti manujAH sarvatra [devAH ] iva // 4 // ||3||
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 // 5 // // 7 // kiM kiM nopakRtaM tena kiM na dattaM mahAtmanA / priyaM prasannavadanena prathamaM yena bhASitam sakRdapi guNAya mahatAM mahadapi doSAya doSiNAM sukRtam / tRNamapi dugdhAya gavAM dugdhamapi viSAya sarpANAm // 6 // upabhogo'pAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau puro'parAhne nijacchAyAm AtmA sarvagato yadi priyatamAvizleSaduHkhAGkito nityazcedvirahajvareNa mahatA ki nIyate vikriyAm / prAgAsIt yadi sakriyo'yamadhunA [kiM] niSkriyatvaM gataH prAyo bhAgyaviparyaye mayi (?) mudhA siddhAntasiddhAnyapi // 8r yAtu kvA'pi tava svAntaM kAnte kAryaM tvayA mama / yadevA'rthakriyAkAri tadeva paramArthasat // 9 // api caNDAna( ni)lodbhUtataraGgasya mahodadheH / zakyate prasaro roddhaM nA'nuraktasya cetasaH // 10 // asmAkaM bata maNDale prathamataH patyA kara: pAtyate kAJcIkuntaladezamadhyaviSayAn hitvA samiddhazriyaH / jJAtvetIva payodharau mRgadRzau jAtau vikRSTAnanau no nIco'pi parAbhavaM viSahate kintUnnatau taadRshau| kutastasyAsti rAjyazrI kutaH santi mRgekSaNAH / vyasya zUraM vinItaM ca mitraM nAsti vinizcitam / / 12 / / yadindorjAtayaM kathamapi laghurlakSmakaNikA vidhAturdoSo'yaM na tu guNanidhestasya kimapi / sa kiM putro nAtrenaM kimu paha(?)cUDAmaNirasau na ki hanti dhvAntaM jagadupari kiM vA na vasati ||13|| // 11 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 yadindoranveti pralayamudayaM vA nidhirapAmupAdhistatrA'yaM bhavati janikartuH prakRtitaH / ayaM kaH saMbandho yadanuharate tasya kumudaM vizuddhAH zuddhAnAM dhruvamanabhisandhipraNayinaH yadi kriyate karma tatparatropatiSThati / mUlasikteSu vRkSeSu phalaM zAkhAsu jAyate kSipatvagnau dattaM jalamatha payode patirapAmapekSante'rthitvaM na tu guNamudAraprakRtayaH / idaM cintyaM kintu kva ca vinihitaM bhasma bhavati kva ca nyastaM svasti pradizati samastasya jagataH vacana mAtreNa mAdhuryaM mayUra ! tava jRmbhate / uragagrasananistriMzakarmabhirdAruNo bhavAn mahatA puNyapaNyena krIte'yaM kAmi (ya) naustavayA / pAraM duHkhodadhergantuM tvara yAvanna bhidyate atyAryamatidAtAramatizUramativratam / prajJAbhimAninaM caiva zrIrbhayAnnopasarpati // 14 // // 15 // // 16 // // 17 // // 19 // nAssste mAlinya bhIteH sakalaguNagaNaH saMnidhAne'pi yeSAM yeSAM saMtoSapoSaH satatamapi satAM dUSaNodghoSaNe na / teSAmAzIviSA [NA] miva sakalajagannirnimittAhitAnAM karNe karNejapAnAM viSamiva vacanaM kaH sakarNa: karoti // 20 // lakSmI bhraSTo'pi daivAduditavipadapi spaSTadRSTAnyadoSopyajJAvajJAhato'pi kSayabhRdapi khalAlIkavAkyAkulo'pi / naiva tyaktvA''ryacaryAM kathamapi sahajAM sajjano'sajjanaH syAt kiM kumbhaH zAtakaumbhaH kathamapi bhavati trApuSo jAtuko vA // 21 // // 18 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 // 24 // guNavAniti prasiddhaH saMnihitaireva bhavati guNavadbhiH khyAto madhurjagatyapi sumanobhiH surabhibhiH surabhiH // 22 / / ziSTAcAra iti (itIva) vighnavihite zAstuH pramANIkRtaM zAstraM syAditi saMnirodha iti vA vighnasya saMpadyatAm / zAstrAdau kRtabuddhayo vidadhate yeneSTadevastuti tenetthaM bhagavAnapi pravavRte prajJAdhano'yaM kaviH // 23 // arhan haro hariranAdiranAhatazca buddho budho niravadhividhiravyayazca / ityAdyanekavidhanirmalanAmadheyaM zuddhAzayaH paramahaMsamahaM namAmi tatpANDityaM na patati punaryena saMsAracakre sA saMprItirna patati punaryA kRte vA'kRte vA / te kiM bhogA ratiSu viduSAM ye na vAcyA pareSAM tatkartavyaM kimiha bahunA yena bhUyo na bhUyaH tathye dharme dhvastahiMsA[prabandhe deve raagdvessmohaadimukte| sAdhau sarvagranthasaMdarbhahIne saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH // 26 // ajAnan dAhAtmyaM patati zalabhastatra dahane na mIno'pi jJAtvA bata baDizamaznAti pizitam / vijAnanto hyete vayamiha vipajjAlajaTilAn na muJcAmaH kAmAnahaha gahano mohamahimA // 27 // __ // 25 // // 25 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 yatkRSNAni dizAM mukhAni tanuSe yadvA'rjasi proSitastrIcetAMsi dadhAsi yadbhayabharaM bhUyastaDidvibhramaiH / etadvArida ! bAhyameva bhavato madhye tu naisargikaM tatpuSyatyamRtaM yadatra jagatAM jIvAtave jAyate namasyAmo devAnanu hatavidheste'pi vazagAH vidhirvandyaH so'pi pratiniyatakarmaikaphalapradaH / phalaM karmAyattaM yadi kimamaraiH kiM ca vidhinA namaH satkarmebhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati dharmo'yaM dhanavallabheSu dhanadaH kAmArthinAM kAmadaH saubhAgyArthiSu tatpradaH kimaparaM putrArthinAM putradaH / rAjyArthiSvapi rAjyadaH kimathavA nAnAvikalpairnRNAM tatkiM yatra dadAti kiM ca tanute svargApavargAvapi na rAjJAmAjJA'tra prabhavati paratra pratikRtau na putro mitraM vA bhavati na kalatraM na sujanaH | na patirvittaM vA bahubhirathavA kiM pralapitaiH sahAya: saMsAre [ vimala ? ] jinadharma: paramiha mArge lokaH kati [paya] padakSepasAdhye purastAt nirvAho me kathamiti bhaveccintayA vyagracittaH / saMsArAkhye punariha pathi pratyahaM laGghanIye niHsIme'smin kimiti kudhiyaH susthitAH saJcaranti ||32|| bhavati subhagamUrtiH khecarazcakravartI dhanapatiravanIzo vAsudevo vipazcit / kimiha bahubhiruktairlabhyate sarvameko niravadhibhavavAddha durlabho jainadharmaH // 28 // // 29 // ||30|| // 31 // ||33||
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 // 34 / / ||35|| // 36 / / 1137 // sabhA keyaM ko'haM ka iha samaya: saMprati vacaH priyaM kiM sarveSAM saphalamidamAhosvidaphalam / iti prekSApUrvaM nigadati na yazcAruvacanaM sa yadvAdI mUDho vrajati nipuNaM hAsyapadavIm mAtA pitA kalAcArya eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro guruvargaH satAM mataH pUjanaM cA'sya vijJeyaM trisandhyaM namanakriyA / tasyA'navasare'pyuccaizcetasyAropitasya tu alpasthAnAdiyogazca tadante nibhRtAsanam / nAmagrahazca nA'sthAne nA'varNa zravaNaM kvacit sArANAM ca yathAzakti vastrAdInAM nivedanam / paralokakriyANAM ca kAraNaM tena sarvadA tyAgazca tadaniSTAnAM tadiSTeSu pravartanam / aucityena tvidaM jJeyamAhurdharmAdyapIDayA tadAsanAdyabhogazca tIrthe tadvittayojanam / tadvimbanyAsa--saMskAra UrdhvadehakriyA parA samucitadharmasamAhitamanucitaparihArapUtamucitajJam / savinayamavipratArakamiti dharmArthI guruM vadati vinA gurubhyo guNanIradhibhyo jAnAti dharmaM na vicakSaNo'pi / nirIkSate kutra padArthasArthaM vinA prakAzaM zubhalocano'pi ||38 // / / 39|| // 40 // // 41 // // 42 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 151 // // 53 // -- ------------- --------- ti viSayavAritagatiH / bake cAndraH sarvo guNasamudayaH kiJcidadhiko guNAH sthAne mAnyA naravara ! na hi sthAnarahitAH // 50 // ye kAkiNImapi mahApaNahiNDamAnaraNDAkaraNDazaraNAM na guNA labhante / te bandhakovidakuvindakarAravindamaitrImavApya nRpatInapi lobhayanti yatpayodharabhAreSu mauktikairnihitaM padam / tatpracchAditarandhrANAM [guNAnA]meva ceSTitam // 52 // guNeSvAdara: kAryo na vitteSu kadAcana / sulabhaM guNinAM dravyaM durlabhA dhaninAM guNAH guNini guNajJo ramate nA'guNazIlasya guNini paritoSaH / alireti vanAtkamalaM na durdurAstvekavAse'pi vada bho bhaTa ! kiM kurmaH karmaNAM gatirIdRzI / duSidhAtorivA'smAkaM guNo doSAya jAyate // 55 // utpatati patati tiSThati bhUmau pariluThati khanati cA''dhAram / kardamakUpe ghaTakaH saguNo'pi na pUrayatyudaram jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / cakSuzrotrANi jIryanti tRSNaikA taruNAyate duHkhaM duSkRtasaMkSayAya mahatAM kSAnteH padaM vairiNaH kAyasyA'zucitA virAgapadavI saMvegaheturjarA sarvatyAgamahotsavAya maraNaM jAti: suhRtprItaye saMpadbhiH paripUritaM jagadidaM sthAnaM vipatteH kutaH // 54 // // 56 // // 57 // // 58 / /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 prANA mRtyubhayena yauvanamidaM vRddhatvadoSAhataM iSTAniSTaviyogasaMgamamahAduHkhaiH sukhaM pIDitam / evaM nA'tra sukhaM tathA'pi virupe (virase) saMsAranimbadrume jIvo dharmarasAnabhijJahRdayastasmin punardhAvati // 59 // rahitaM mahatAzocata (2) rahayati mahimA na jAtu kRtamanasaH / zocat jagadAtmAnaM yatraiva ravirdinaM tatra ||60|| yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nigharSaNacchedanatApatADanaiH / tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH ya ete zRGgAgrasthitaharitavRkSAH zikhariNaH zravantyo yAzcaitAH pracurasalilavyAptavasudhAH / yadanyadvA kiJcicciramaciramapyasti bhuvane dinaiH kaizcid yAtaistadiha khalu sarvaM na bhavitA zuzrUSa svasudharmamAsagaditaM madhyasthabuddhyA tvamuM mImAMsa svagurUnnamaskuru kuruSvA'tucchamacchaM manaH / saddAnaM sa tu vAJchitaM nanu satAM tattvaM manuSva sphuTaM dAkSa (kSiNyaM bhaja sajjanAn saja yaja zreyasyaghaughaM tyaja // 63 // phalAnvito'dharmaH yazo'rthanAzanaH bhavedapArthaH svazarIratApanaH / na ceha nA'mutrahitAya yaH satAM manAMsi kopaH sa samAzrayetkatham mucyate bandhanAd vRntaM vRntAtpuSpaM pramucyate / klizyamAno'pi duSputraiH pitA snehaM na muJcati // 61 // // 62 // // 64 // // 65 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 zubhebhyaH svecchayA dadyAtprANAn prANI, jayaM punaH / nA'pi putrAya ziSyAya gurave prativAdine // 66 / / tApaM stamveramasya prakaTa[ya]ti kara: zIkaraiH kukSimukSan / paGkAkampanA''vahati taTatUlapuNapaNyAGganAdibhiH (?) // 67 // strImudrAM jhaSaketanasya mahatIM sarvArthasaMpatkarI ye mUDhAH pravihAya yAnti kudhiyo mithyA[phalA]nveSiNaH / te tenaiva nihatya nirdayataraM nagnIkRtA muNDitAH kecitpaJcazikhIkRtAzca jaTina: kApAlikAzcA'pare // 68 / / vacanIyameva maraNaM bhavati kulInasya lokamadhye'smin / maraNaM kAlapariNatiriyaM tu jagato'pi sAmAnyam // 69 / / jAnan dAhAtmyaM. yAryamati. tyebhyaH svecchayA. pAyAH hi pratipadya. pa caNDAnalodbhUta. in haro hari. lpasthAnAdiyogazca. smAkaM bata maNDale. tmA sarvagato. patati patati. mogo'pAyaparo. ki nopakRtaM. tastasyAsti. zlokAnukramaNikA ko'yaM nAtha jino. kSipatvagnau dattaM. guNavAniti prasiddhaH. guNini guNajJo. guNeSvAdaraH kAryo. jIryanti jIryata:. tathye dharme dhvasta. tadAsanAdyabhogazca. tApaM stamberamasya. tyAgazca tadaniSTA. duHkhaM duSkRtasaMkSayAya. dharmo'yaM dhanavallabheSu. namasyAmo devAnnanu.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 na rAjJAmAjJA'tra. nA''ste mAlinyabhIteH pUjanaM cAsya vijJeyaM prANA mRtyubhayena. phalAnvito dharmaH. bhavati subhagamUrtiH madhyerAjasabhaM. mahatA puNyapaNyena mAtA pitA kalAcArya. mArge loka: katipaya. mucyate bandhanAd vRntaM ya ete zRGgAgra. yatkRSNAni dizAM yatpayodharabhAreSu yatpANDityaM na patati yathA caturbhiH kanakaM yadindoranveti yadindorjAto'yaM yadiha kriyate karma . yAtu kvApi tava ye kAkiNImapi rahitaM mahatA lakSmIbhraSTo'pi vacanamAtreNa mAdhuryaM vacanIyameva maraNaM vada bho bhaTa ! kiM kurmaH vidyutairiva vinA gurubhyo guNa. ziSTAcAra itIva zuzrUSa zruta dharmamA. sakRdapi guNAya sabhA ke'yaM ko'haM samucitadharma. sArANAM ca yathAzakti strImudrAM jhaSaketanasya
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 chaMdasUcI 2, 3, 5, 9, 10, 12, 15, 17, 18, 19, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 52, 53, 55, 65, 66 6, 7, 22, 23, 41, 54, 56, 57, 60, 69 - 21 26 dravajrA 42 vAkrAntA 25, 32 linI saMtatilakA 24, 51 sthabila 61, 62, 64 rdUlavikrIDita 1, 4, 8, 11, 28, 30, 58, 59, 62, 68 khariNI 13, 14, 16, 27, 29, 31, 34, 50 gharA 20, 21, 67 min