Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika sAmAyika zabda jaina dharmano eka atyaMta mahattvano, viziSTa koTino gahanagaMbhIra pAribhASika zabda che. tattvadarzananI dRSTie "sAmAyikanA svarUpamAM jaina dharmanuM uccatama tattvadarzana samAyeluM che ane skUla kriyAvidhinI dRSTie "sAmAyika jaina dharmanuM eka uttamottama AdhyAtmika anuSThAna che. "sAmAyika eTale AtmA" evI samAyikanI zreSThatama vyAkhyA karavAmAM AvI che ane "sAmAyika" eTale "sAdhake rojaroja karavAnuM parama Avazyaka kartavya" - ema kahevAyuM che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyo jIvane saMsAramAM anaMta paribhramaNa karAve che. paribhramaNa karatA jIvanuM aMtima lakSyasthAna mokSagati che. enI prApti jyAM sudhI nathI thatI tyAM sudhI bhavacakramAM e bhaTakayA kare che. mokSaprApti arthAt bhavacakramAMthI mukti kevI rIte thAya ? "tattvArthasUtramAM vAcaka umAsvAtie kahyuM che : sIddha jJAnavaritra vosamA: (samyagudarzana, samyagujJAna ane samyakucAritra e mokSamArga che). mArga zabda emaNe ekavacanamAM prayojyo che. eno artha e thayo ke mAtra samyagadarzanathI ke mAtra samyagujJAnathI ke mAtra samyaphacAritrathI nahi paNa e traNe tattvo sAthe maLIne ja mokSamArganI prApti karAvI zake. A niyatrInI ArAdhanA karatAM jIva rAgadveSamAMthI, kaSAyomAMthI mukti meLavI zake che, je kevaLajJAna pragaTa thavAmAM ane nirvANa athavA siddhadazA prApta thavAmAM sahAyabhUta thaI zake che. rAgadveSanI mukti mATe samatvanI sAdhanA anivArya che. saMsAranA sarva jIvo pratye Atmavat tulyAtAnA bhAva mATe, vibhinna viSama paristhitimAM rAgadveSathI rahita thavA mATe samatvanI sAdhanA jarUrI che. samatvanI sAdhanA mATe "sAmAyika' amogha sAdhana che. eTalA mATe ja sAmAyika jIvane paraMparAe mokSagati prApta karAvavAnuM sAmarthya dharAve che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 jinatattva jaina dharmamAM prAthamika kakSAnA bALajIvothI mAMDIne parama sAdhako sudhI sarvane mATe taratamatAnI apekSAe sAmAyikanA svarUpanI vibhinna koTi darzAvavAmAM AvI che. AtmasvarUpa athavA AtmadarzananA svarUpathI mAMDIne be ghaDInI dravyakriyA mATe "sAmAyika" zabda zAstrakAroe prayojyo che. sAmAyika' zabda "sama' uparathI banelo che. "samanA juddha judA artha thAya che. "sama" eTale "AtmA", "sama" eTale "sarakhApaNuM", "sama' eTale sarva jIvo pratye maitrI. * saMskRta "Aya' zabdano artha thAya che "lAbha', sama + A = samAya = samano lAbha. "samAyane ika pratyaya lAgatAM prathama varNa "samAM rahelo svara (a) dIrgha (A) thAya che. sama + Aya + ka = sAmAyika eTale ke jemAM samano lAbha thAya che te." (samaya eTale kALa. samaya + ka = sAmayika, je amuka samaye thAya che te. sAptAhiko, mAsiko vagere mATe vaparAto zabda te sAmayika" che. (keTalAka lokone "sAmayika' ane "sAmAyika' e baMne zabdo judA judA che ane baMnenA artha ane uccAra judA che tenI khabara nathI hotI.) Ama "sAmAyika" zabda jaina dharmamAM viziSTa pAribhASika arthamAM vaparAyo che ane bahu prAcIna kALathI rUDha thayelo che. vaLI sAmAyikanA samAnArthI zabdo paNa zAstragraMthomAM prayojAyelA che. Avazyaka niryukti mAM sAmAyika zabdanA paryAya tarIke "samatA', samyakatva', "zAMti', "savihita' jevA zabdo ApavAmAM AvyA che. e uparathI sAmAyika' zabda keTalo vyApaka, ucca ane gahana arthamAM vaparAyo che te joI zakAya che. vaLI "Avazyaka niryaktimAM kahyuM che ke sAmAyikanA "sama' zabdanA sAma" ane "sAmya" evA paryAyo paNa thAya che. juo : sAmaM samaM ca samma iga bhii sAmAiassa egtttthaa| mahura pariNAma sAmaM samaM tulA, samma khIrakhaMDa jui / / [sAma, sama ane sama e sAmAyikanA artha che. madhura pariNAma te sAma"; tulA (trAjavAM) jevuM pariNAma te "sama' ane khIra tathA khAMDa ekarUpa banI jAya tevuM pariNAma te "sama'.] sAmAyikanI nIce pramANe judI judI vyAkhyAo zAstrakAroe ApI che :
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika (1) so iNa -- madhyasthaH gamanamityarthaH / samasya sAyaH samAyaH samIbhUtasya sato mokSadhvani pravRttiH samAya eva sAmAyikam / / 'sAmAyika'nI upara mujaba vyAkhyA ApatAM zrI malayagirie 'AvazyakavRttimAM kahyuM che ke rAgadveSamAM madhyastha rahevuM enuM nAma 'sama'. 'sama'no lAbha thAya evI mokSAbhimukhI pravRtti enuM nAma 'sAmAyika'. rAgadveSayorapAntarAlavata ayanaM ayo to, 1 (2) sama'no artha 'zama' arthAt upazama karavAmAM paNa Ave che. zrI hemacaMdrAcArye 'yogazAstra' uparanI svopajJa vRttimAM kahyuM che : rAgadveSa nirmuktasya sataH Ayo jJAnAdInAM lAbhaH prazamasukharUpa samAyaH / samAya eva sAmAyikam / rAga ane dveSathI mukta thayelA AtmAne jJAna vagereno prathama sukharUpI je lAbha thAya te 'samAya' ane te ja sAmAyika,] 'vizeSAvazyaka bhASyamAM zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe A ja pramANe kahyuM che : rAgadosa virahio samo tti ayaNaM ayotti gamaNaM tti / mAmA (ayana) tti samAgo, jJa tra sAmADyuM nAma! 455 [rAga ane dveSathI rahita evI AtmAnI pariNati te 'sama' che. aya eTale ayana athavA gamana. te gamana samaya pratye thAya tethI 'samAya' kahevAya. evo je samAya te ja sAmAyika kahevAya.] (3) samAni jJAna darzana cAritrANi teSu ayanaM gamanaM samAyaH sa eva sAmAyikam / mokSamArganAM sAdhana te jJAna, darzana ane cAritra che. tene 'sama' kahe che. temAM ayana karavuM eTale gamana karavuM ke pravRtti karavI tenuM nAma sAmAyika. AnI sAthe sarakhAvo vizeSAvazyaka bhASyanI nIcenI gAthA : ahivA samAI sammata nANa caraNAiM tasu tehiM vA / ayaNaM ao samAo sa eva sAmAiyaM nAma / / vaLI kahevAyuM che : samAnAM mokSa sAdhanaM prati sadRzasAmarthyAnAM / samyag darzana jJAna cAritrANAM AyaH lAbhaH / /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 jinatatva mokSa sAdhana pratye "sama' arthAt samAna (ekasarakhuM) sAmarthya jenuM che evAM jJAna, darzana ane cAritra e traNeno "Aya" (lAbha) te sAmAyika] (4) sarva jIveSu maitrI sAma, sAmno AyaH lAbhaH sAmAya sa eva sAmAn sirva jIvo pratye maitrIbhAva rAkhavo tene "sAma' kahe che. sAmano AyA eTale lAbha te sAmAya. jemAM sAmAya thAya te sAmAyika] sarakhAvo : ahavA sAmaM mittI tattha ao teNa vatti saamaao| ahavA sAmassAo lAo sAmAiyaM nAma / / [athavA "sAma" eTale maitrI. teno lAbha te sAmAyika.} (5) samaH sAvadyayoga parihAra niravadyogonuSThAna rUpa jIva pariNAmaH tasya AyaH lAbhaH samAyaH sa eva saamaayikm| [sAvadya yogano (pApakAryano) parihAra tathA niravagha yoga(ahiMsAdayA-samatA vagere)nuM anuSThAna - AcaraNa te jIvAtmAnuM zubha pariNAma (zuddha svabhAva) te sama che. e samano jemAM lAbha thAya te sAmAyika.! (7) samyaka zabdArthaH samazabdaH samyagayanaM vartanam samayaH sa eva saamaayikm| [sama zabdano artha thAya che samyak (sAcuM - sAruM). jemAM samanuM ayana thAya che arthAt sAruM, zreSTha AcaraNa thAya che te sAmAyika kahevAya.] (7) sAthe janma samaye simaye karavA yogya te sAmAyika. . yogya samaye ahiMsA, dayA, samatA vagere ucca kartavyo je che te karavAmAM Ave che te sAmAyika. vaLI cha Avazyaka kartavyamAM prathama kAvya sAmAyika che. te yogya samaye avazya karavuM joIe. eTalA mATe te sAmAyika kahevAya che. A vizeSa vyAkhyA che. A badhI vyAkhyAono sArAMza e che ke te darekamAM "sama' arthAt samatA upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. eTale sAmAyikano bhAvArtha thAya che samatA. rAgadveSathI rahita banIne, samatAbhAva dhAraNa karIne potAnA AtmasvabhAvamAM sama banavuM, sthira rahevuM, ekarUpa banI javuM tenuM nAma sAmAyika.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 457 zrI haribhadrasUrie "aSTaka prakaraNamAM sAmAyikanAM lakSaNo nIce pramANe jaNAvyAM che : samatA sarva bhUteSu saMyamaH shubhbhaavnaa| ArauidraparityAgastaddhi sAmAyikaM vratam / / sarva jIvo pratye samatA rAkhavI, saMyama dhAraNa karavo, zubha bhAvanA bhAvavI, Arta ane raudra dhyAnano tyAga karavo tene sAmAyika vrata kahevAmAM Ave che.] zrI hemacaMdrAcArye "yogazAstramAM sAmAyikanAM lakSaNo nIce pramANe jaNAvyAM che : tyaktAta raudradhyAnasya tyakta sAvadha karmaNaH / muhUrta samatA yA tAM viduH sAmAyikam vratam / / [Arta ane rodra dhyAnano tyAga karIne tathA sAvadha karmano tyAga karIne eka muhUrta sudhI samabhAvamAM rahevuM tene sAmAyika vrata kahevAmAM Ave che.] sAvadha karmamuktasya durdhyAnarahitasya c| samabhAvo muhUrta tada - vrataM sAmAyikAhavam / / (dharma. je. rU7) sAvadA karmathI mukta thaIne, Arta ane raudra evA durgAnathI rahita thaIne muhUrta mATe samabhAvanuM vrata levAmAM Ave che tene sAmAyika kahevAmAM Ave che.] Ama A traNe maharSioe sAmAyikanAM lakSaNo je darzAvyAM che te nIce pramANe che : (1) sarva jIvo pratye samatAbhAva dhAraNa karavo. (2) Arta ane raudra dhyAnano tyAga karavo. (3) zubha bhAvanA bhAvavI. (4) sAvagha yogathI (pApamaya pravRttithI) nivRtta thavuM. (5) saMyama dhAraNa karavo. (6) A vratanI ArAdhanA ochAmAM ochA eka muhUrta jeTalA samaya mATe (be ghaDI athavA 48 miniTa mATe) karavI, sAmAyikanuM sauthI mahattvanuM lakSaNa te samabhAva arthAt samatAbhAvanI prApti thAya che. e prApta karavA mATe Arta ane raudra dhyAnano tyAga
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinatatva karavAnI tathA zubha bhAva bhAvavAnI jarUra che. e mATe saMyamanI AvazyakatA che. sAvadya karmano eTale pApamaya pravRttiono arthAta mana, vacana ne kAyAnA azubha yogono jo tyAga karavAvAmAM Ave to azubha dhyAna ochAM thAya ane jIva saMyamamAM Ave. e mATe gRhastha jo dravya-kriyArUpe eka muhUrta jeTalo samaya paccakhANa laIne eka Asane bese to tene "sAmAyika vrata" kahevAmAM Ave che. koI prazna kare ke jaina dharmano sAra zuM? eno uttara che ke rAgadveSathI mukti meLavIne mokSagati prApta karavI e jaina dharmano, jinapravacanano sAra che. rAgadveSathI mukti kevI rIte meLavAya ? eno uttara che "samatAnI sAdhanAthI'. mATe "samatA' e jaina dharmano, jinapravacanano sAra che. sAmAyika e samatAnI sAdhanAnuM sAdhana che. mATe ja kahevAyuM che ke "sAmAyika' e jinapravacanano, bhagavAnanI dezanAno, dvAdazAMgIno, cauda pUrvano sAra che. vizeSAvazyaka bhASyamAM jinabhadragaNi kSamAzramaNe sAmAyikane cauda pUrvanA sArarUpa kahyuM che. juo : sAmAiyaM saMkhevo caudasapUvvattha piMDo ti| navakAramaMtranI jema sAmAyikane paNa cauda pUrvanA sAra tarIke maharSioe oLakhAvyuM che. evI ja rIte, "tattvArthasUtra' uparanI potAnI TIkAmAM upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje sAmAyikane dvAdazAMgInA upaniSada tarIke darzAvyuM che. juo : sakala dvAdazAGgopaniSada bhUta sAmAyika sUtravat / badhA ja tIrthaMkara paramAtmAo pUrvajanmanI evI ArAdhanAne kAraNe svayaMsabuddha ja hoya che. gRhasthavAsano tyAga karI jyAre teo dIkSita thAya che tyAre teone koI gurumahArAja pAse dIkSA levAnI hotI nathI. teone koI guru hotA nathI. teo gRhastha veSano tyAga karI, paMcamuSTi loca karI svayaM dIkSita thAya che. teo siddha bhagavaMtonI sAkSIe ane potAnA AtmAnI sAkSIe sAvadyayoganAM paccakakhANa laI mAvajIvana sAmAyika kare che. teo gRhasthapaNAmAM mati, zruta ane avadhijJAna dharAvatA hoya che. svayaM dIkSita thatAM ja temane mana:paryava jJAna utpanna thAya che. Ama pratyeka tIrthaMkara paramAtmA dIkSA letI vakhate sAmAyikanI pratijJA le che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 459 savvaM me akaraNijjaM pAvakammaM ti kaTu sAmAiyaM caritaM pddivjji| vaLI pratyeka tIrthaMkara paramAtmA kevaLajJAnanI prApti pachI caturvidha saMghanI sthApanA karI sauthI prathama upadeza sAmAyika vratano ApatA hoya che. Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ? sAmAiyAiyA vA vayajIvANikAya bhAvaNA pddhmN| eso dhammovAo jiNehiM savvehiM uvittttho|| dharmanI ArAdhanA karanAra jIvo mATe jaina dharmamAM cha prakAranI Avazyaka kartavya batAvavAmAM AvyAM che. pratyeka zrAvake A cha "Avazyaka' kartavya rojeroja karavAM joIe. e "Avazyaka A pramANe che : (1) sAmAyika, (2) cauvisatyo (caturvizatistava - covIsa tIrthaMkara paramAtmAnI stuti), (3) vaMdana, (4) pratikramaNa, (5) kAusagga ane (ka) paccakkhANa. A kriyAo avazya karavAnI hovAthI eTale ke te AjJArUpI hovAthI tene "Avazyaka kahevAmAM Ave che. jaina AgamagraMthomAM A cha Avazyaka sUtro upara ghaNo bhAra mUkvAmAM Avyo che. enA upara gaNadharoe sUtranI racanA karI che. e Avazyaka sUtra' tarIke oLakhAya che. Avazyaka sUtra upara vizeSa prakAza pADavA mATe niryukti, cUrNi vagere prakAranI racanAo thaI che. A cha Avazyaka kriyAomAM sAmAyikane sauthI prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. e uparathI sAmAyikanuM mahattva jaina dharmamAM keTaluM badhuM che te samajI zakAya che. A chaye Avazyaka kriyAo paraspara saMlagna che. eTale koI paNa eka Avazyaka kriyA vidhipUrvaka barAbara bhAvathI karavAmAM Ave to temAM bIjI kriyAo sUkSma ke skUla rIte AvI ja jAya che. pratikramaNanI vidhimAM to chaye Avazyaka kramAnusAra vyavasthita rIte goThavelA che. sAmAyikanA "karemi bhaMte' sUtramAM chaye Avazyaka nIce pramANe ghaTAvavAmAM AvyA che : (1) karemi ... sAmAiye.... samatA bhAva mATe vidhipUrvaka sAmAyika mATenI anujJA. emAM "sAmAyika' raheluM che. (2) bhanta.... bhadanta..... bhagavAna ! jinezvara bhagavAnane prArthanA - AjJA - pAlanarUpI "caturvizatistava' che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 jinatattva (3) tasya bhaMte.... gurune vaMdana karavApUrvaka niMdA, gaI karavAnI hoya che - mATe emAM 'vaMdana' che. (4) paDikkamAmi... pAponI niMdA, gaha ane temAMthI pAchA pharavAnI kriyA. emAM pratikramaNa' che. (5) akhANa vosirAmi.... pApothI malina thayelA AtmAne vosirAvuM chuM. emAM "kAyotsarga che." () sAvajja joga paccakakhAmi.... emAM sAvagha yoganAM "paccakakhANa" che. Ama, sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAusagga ane paccakhANa e chaye Avazyaka kartavya karemi bhaMte' sUtramAM rahelAM che. A ye prakAranI Avazyaka kriyAothI jIvane zo zo lAbha thAya che te vize bhagavAna mahAvIrane prazna pUchavAmAM AvyA che. bhagavAne tenA saMkSepamAM uttara ApyA che. uttarAdhyayana sUtranA ra9mA adhyayanamAM bhagavAnane prazna pUchavAmAM Avyo che : sAmAieNaM bhante jIve kiM jaNayai ? siAmAyika karavAthI te bhagAvana ! jIvane zo lAbha thAya che ? bhagavAna uttara Ape che : sAmAieNaM sAvajjajogaviraI jaNayai / siAmAyika karavAthI jIva sAvagha yogathI virati pAme che.) Ama, sAmAyika karavAthI, eka Asana upara nizcita kALa mATe pratijJApUrvaka besavAthI kAyAnI anya pravRttiothI ArAdhaka nivRtta thAya che. tyAra pachI mana ane vANIne sthira karIne AtmAnA upayogamAM jeTale aMze potAnA cittane joDI zake che teTale aMze te sAvadya (pAparU5) yogomAMthI nivRtta thAya che. A rIte prAthamika lAbhanI dRSTie joIe to sAmAyika navAM pAparUpa karmone aTakAvavAnuM prabaLa sAdhana bane che. - zrI haribhadrasUrie "aSTaka prakaraNamAM sAmAyikane mokSAMga tarIke eTale ke mokSanA aMga tarIke oLakhAvyuM che : sAmAyikaM ca mokSAgaM paraM sarvajJa bhASitam / vAsI candana kalpAnAmuktametanmahAtmAnAm / /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 431 vAsI caMdana kalpamAM vAsI zabdano artha thAya che "vAMsalo', je suthAranuM ojAra che. e lAkaDuM cholavAmAM vaparAya che. koI eka hAthe vAMsalo pheravI hAthanI cAmaDI ukhADato hoya ane bIje hAthe koI caMdanano lepa karato hoya to e baMne pratye samabhAva rAkhI zake evI mahAtmAonI samatAne mokSa meLavI ApanArI tarIke arthAt molAMga tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. "vAsI caMdana'no bIjo artha evo karavAmAM Ave che ke jema caMdananA vRkSane kApavAthI te kApavAvALA kuhADAne paNa sugaMdhita kare che tevI rIte mahApuruSonuM sAmAyika vairavirodha dharAvanAra prati samabhAvarUpI sugaMdha arpaNa karanAra hoya che. eTalA mATe sarvajJa bhagavAne kahyuM che ke sAmAyika mokSAMga che, mokSanuM aMga che. A be arthamAMthI "vAsI caMdanano pahelo artha vadhAre sAco che. sAmAyika vagara mokSaprApti thaI na zake. mokSaprApti mATe kevaLajJAna pragaTa thavuM joIe. jyAM sudhI cAra ghanaghAtI karmo (jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya karmono kSaya na thAya tyAM sudhI kevaLajJAna prakAzita thAya nahi. jyAM sudhI jIva saMvara dvArA navAM karmone aTakAve nahi ane nirjarA dvArA jUnAM karmono kSaya na kare tyAM sudhI ghAtI kamoMmAMthI mukta na thaI zake. jyAM sudhI rAgadveSanAM pariNAmo cAlyA kare tyAM sudhI ghAtI karmo rahyA kare. sAcI samatA Ave to rAgadveSa jAya. samatAbhAva lAvIne zuddha AtmaramaNatA anubhavavA mATe sAmAyika e ja eka mAtra upAya che. eTalA mATe zrI haribhadrasUrie "aSTa prakaraNamAM sAmAyikanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che : sAmAyika-vizuddhAtmA sarvathA ghAtikarmaNaH kSayAtkevalamApnoti lokAloka prakAzakam / / siAmAyika karavAthI vizuddha thayelo AtmA jJAnAvaraNIya vagere cAra ghAtI karmono sarvathA kSaya karIne lokAloka prakAzaka evuM kevaLajJAna prApta kare che.] sAmAyika dvArA AtmAne sarvathA vizuddha karavA mATe prabaLa puruSArthanI apekSA rahe che. keTalAkane to keTalAya janmanI uttarottara vadhatI jatI sAdhanA pachI kevaLajJAna prApta thAya che. eTalA mATe jIve gRhasthanA be ghaDInA kriyAvidhiyukta sAmAyikathI zarU karI nizcayasvarUpa bhAva sAmAyika sudhI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 jinatattva pahoMcavAnuM hoya che. emAM koIkano vikAsakrama maMda hoya ane koIkano atyaMta vegavaMto hoya, paraMtu eTaluM nizcita che ke sAmAyika vagara mokSanI prApti thatI nathI. eTalA mATe ja kahevAyuM che ke : je kevi gayA mokkhaM je viya gacchanti je gmissnti| te savve sAmAiya mAhappeNaM gunneyvyaa|| je koI mokSa gayA che, je vaLI mokSe jAya che ane je mokSe jaze te sarve sAmAyikanA prabhAvathI ja che ema jANavuM zrI "bhagavatI aMgamAM paNa kahyuM che : kiM tibveNa taveNaM kiM ca javaNaM kiM ca critennN| samayAi viNa mukhkho na hu dujo kahavi na hu hoi / / [game tevuM tIvra tapa tapa, japa kare ane cAritranuM (dravya cAritranuM) grahaNa kare, paraMtu samatA vinA (utkRSTa bhAvanA sAmAyika vinA) koIno mokSa thayo nathI, thato nathI ane thaze paNa nahi.] - samatA e sAmAyikano prANa che. sama eTale sarakhuM. samatA athavA samatva eTale sarakhApaNAno bhAva anubhavavo. manuSyanA cittamAM gamavAnA ke na gamavAnA bhAvo satata cAlatA rahe che. priya vastuo, padArtho, vyaktio, saMjogo mANasane game che. apriya gamatAM nathI. mANasane sukha game che, du:kha gamatuM nathI; vijaya game che, parAjaya gamato nathI; saphaLatA game che, niSphaLatA gamatI nathI; lAbha ke napho game che, geralAbha ke khoTa gamatAM nathI. paraMtu je vyakti AvA bhinna bhinna prasaMgomAM harSazokathI para thaI zake te ja samatA anubhavI zake. gamavuM eTale rAga. aNagamo ke dhikkAra eTale , jema SathI mANasa para thaI jAya tema rAgathI paNa para thaI javuM joIe. ApaNe dhArIe eTaluM e saraLa nathI. jyAM sudhI mamatvabhAva che tyAM sudhI rAga che. duniyAnA tamAma padArtho ane saMbaMdho choDyA pachI paNa mANasane potAnI kAyA mATe rAga rahe che, ane kAyAmAM pravezelI vyAdhio mATe durbhAva rahe che. samatvanI sUkSma sAdhanA eTale chevaTe kAyAthI paNa para thaI javuM ane zuddha Atmopayoga dvArA sAkSIbhAve badhI vastuone ke anubhavone nihALavAM. eka vakhata cittamAM samatAbhAva Avyo eTale te kAyama rahevAno che evuM mAnI levAnI utAvaLa na karavI joIe. svastha ane sukhada saMjogomAM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika samatAbhAvano anubhava ke AbhAsa thAya che, paraMtu viparIta saMjogo vakhate samatAbhAvanI kasoTI thAya che. eve vakhate paNa puruSArthathI prApta karelo samatAbhAva vadhu samaya TakI rahe e jovuM joIe. e mATe abhyAsa ane puruSArtha jarUrI che. evI tAlIma mATe sAmAyika sAra avakAza pUro pADe che. eTalA mATe ja sAmAyika vAraMvAra karavAnI zAstrakAroe bhalAmaNa karI che. sAmAyika dvArA sthaLa sapATI paranI samatAthI evI sUkSmatama, uccatama, AtmAnubhUti sudhI pahoMcAya che, ke jyAre saMsAra ane muktine te "sama' gaNe che. zrI AnaMdaghanajI mahArAje soLamA zrI zAMtinAtha bhagavAna stavanamAM kahyuM che : mAna apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANa re; vaMdaka niMdaka sama gaNe, isyo hoye tuM jANe re, sarva jaMtune sama gaNe, sama gaNe tRNa maNi bhAva re; mukti saMsAra beu sama gaNe, muNe bhavajalanidhi nAva re. ApaNo AtamabhAva je, eka cetanA dhAra re; avara savi sAtha saMjogathI, eha nija parikara sAra re.' mukti ane saMsAra e baMnene je sama gaNe te samatAno Adarza che. e sUkSma cetanAdhAra anubhavagocara che, paNa enuM zabdamAM yathArtha varNana thaI zakatuM nathI. AvI samatAno mahimA mahAtmAoe juddha judI rIte varNavyo che. niMdApasaMsAsu samo ya maannaavmaannkaariisu| sama samaNa parajaNamaNo sAmAiya saMgao jiivo|| niMdA ke prazaMsAmAM, mAna ke apamAna karanAra pratye, svajanamAM ke parajanamAM je sarakhuM mana rAkhe (samatAno zubha bhAva rAkhe) te jIvane sAmAyika saMgI jANavo.]
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 jinatattva "Avazyaka niryukti'mAM bhadrabAhu svAmIe kahyuM che : jo samo savvabhUesu tasesu thAvaresu y| tassa sAmAiyaM hoi ii kevalibhAsiyaM / / je sAdhako trasa ane sthAvararUpI sarva jIvo pratye samabhAva rAkhe che enuM sAmAyika zuddha hoya che, evuM kevalI bhagavaMtoe kahyuM che.] haribhadrasUrie paMcAzaka' graMthamAM lakhyuM che : samabhAvo sAmAiyaM taNa-kaMcaNa sattu-mitra visao ti| __NirabhissaMga cittaM uciya pavittippahANaM ca / / simabhAva e ja sAmAyika che, taNakhaluM hoya ke sonuM hoya. zatru hoya ke mitra hoya, sarvatra potAnA cittane Asaktirahita rAkhavuM tathA pAparahita ucita dharmapravRtti karavI e sAmAyika che.] pU. sva. bhadraMkaravijayajI paMnyAsajIe lakhyuM che ke "sAmAyikanuM parama rahasya e che ke pratyeka jIvane Atmavat jovo. potAne sukha game che, du:kha gamatuM nathI, tema jIvanamAtrane sukha iSTa che, du:kha aniSTa che. tethI koInA paNa du:khanA nimitta na banavuM joIe. koI paNa jIvane saheja paNa dubhavatAMnI sAthe manane AMcako lAgavo te sAmAyika dharmanI pariNatinI nizAnI che... AtmAmAM vizvavyApI vizALatA pragaTa karavAnuM sAdhana sAmAyika che. ethI svArtha sAthenuM sagapaNa dUra thaI, sarva sAtheno AtmIya bhAva pragaTe che. svasaMrakSaNa-vRttine sarvasaMrakSaNaraNa-vRttimAM badalavAno stutya prayoga te sAmAyika che. vizvanA jIvonA hitanI upekSA karIne koI AtmA "sAmAyikamAM rahI zakato nathI." samatA, samatva, anAsakti jIvanamAM saraLatAthI AvatAM nathI. parvanA saMskAro ane pUrvanAM zubha karmano udaya emAM kAma kare ja che, paraMtu tenI sAthe apramatta puruSArthanI paNa jarUra rahe che. jIvanamAM samatA ANavA mATe saMyama, zubha bhAvanA tathA Arta ane raudra dhyAnanA tyAganI jarUra rahe che. jyAM sudhI jIvana asaMyamita hoya, azubha bhAvo cAlyA karatA hoya, Arta ane raudra dhyAnanuM poSaNa thayA karatuM hoya tyAM sudhI samatA AvI zake nahi. - zrI haribhadrasUrie sAmAyikanAM lakSaNomAM eTalA mATe saMyamano paNa khAsa nirdeza karyo che. mana atyaMta caMcaLa hoya che. pAMca indriyonA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 465 bhogapabhoganA viSa ghaNA badhA hoya che. jIva emAMthI jyAM sudhI nivRtta thato nathI tyAM sudhI saMyama dhAraNa karI zakato nathI. eTale tyAM sudhI rAga ane zreSanAM nimitto ene maLyA karavAnAM. eTalA mATe indriyo ane mana upara saMyama dhAraNa karavAnI vizeSa AvazyakatA che. anya jIvo prati cittamAM vividha prakAranA bhAvo janmatA hoya che. emAM zubha bhAvomAM maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha e cAra prakAranI bhAvanA upara bahu bhAra mUkavAmAM Avyo che. A cAra bhAvanAone jaina dharmamAM dharmadhyAnanI bhAvanA tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. A bhAvanAo bhAvavAthI Arta ane raudra dhyAna dUra thavA lAge che. bIjAnuM hita ciMtavavuM enuM nAma maitrI. bIjAnA guNo joIne AnaMda anubhavavo enuM nAma pramoda. bIjAnuM du:kha joIne duHkhI thavuM ane te dUra karavA mATe ciMtA karavI enuM nAma karuNA ane bIjA potAnI hitazikSA na mAne to udAsInabhAva dhAraNa karavo tenuM nAma mAdhyastha. A cAra bhAvanAo uparAMta anityAdi bAra bhAvanAo vairAgyanI paNa che. A bhAvanAonA sevanathI samatvano bhAva dRDha thAya che. cittamAM UThatA saMkalpa-vikalpone zAstrakAroe mukhya cAra prakAranA dhyAna tarIke darzAvyA che : (1) Arta dhyAna, (2) raudra dhyAna, (3) dharma dhyAna ane (4) zukla dhyAna. Arta dhyAna ane rodra dhyAna te azubha dhyAna che ane tyajavA yogya che. Arta dhyAnanA cAra peTAprakAra batAvavAmAM AvyA che : (1) aniSTasaMyogajanita, (2) iSTaviyogajanita, (3) pratikUla vedanAjanita ane (4) nidAjanita. evI rIte raudra dhyAnanA paNa cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che : (1) hiMsAnaMda, (2) mRSAnaMda, (3) cauryAnaMda ane (4) parigrahAnaMda. jyAM sudhI Arta dhyAna ane raudra dhyAna e be azubha dhyAna jAya nahi tyAM sudhI jIva zubha dhyAna tarapha vaLI zakato nathI. sAmAyika karanAre azubha dhyAnano tyAga karavAno hoya che. vaLI sAmAyika karanAre sAvaghayoga -- pApamaya pravRttithI nivRtta thavAnuM hoya che. prANAtipAta vagere aDhAra prakAranAM pApAno zAstrakAroe batAvyAM che. emAMthI jyAM sudhI nivRtta na thavAya tyAM sudhI sArI rIte sAmAyika thaI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinatattva 437 zake nahi. A u52thI joI zakAze ke sAcuM sAmAyika karavA mATe mana, vacana ane kAyAthI keTalI badhI pUrvataiyArI karavAnI rahe che. samatAbhAvamAM ramanArA badhA jIvono samatAbhAva ekasarako nathI hoto. AthI sAmAyikanA prakAro judA hoI zake che. vizALa vargIkaraNanI dRSTie sAmAyikanA mukhya cAra prakAro batAvavAmAM Ave che : (1) zveta sAmAyika, (2) samyakRtva sAmAyika, (3) dezaverita sAmAyika ane (4) sarvavirati sAmAyika, (1) zruta sAmAyika : zrutajJAna athavA jinezvara bhagavaMtoe prarUpelA tattvanA abhyAsathI AvatI svarUparamaNatA . (2) samyaktva sAmAyika : jema jema mithyAtva eTale ajJAna dUra thatuM jAya ane samyajJAna prApta thatuM jAya ane tethI AtmaraNatA pragaTa thatI jAya tenuM nAma samyaktva sAmAyika, (3) dezivarati sAmAyika : be ghaDI mATe sAvagha yoga athavA pApapravRttithI bacavA mATe gRhastha eka Asana upara besI AtmaramaNatA kare te sAmAyika (4) sarvavirati sAmAyika : sAdhu bhagavaMtonuM sAmAyika yAvajIvana hoya che. teo svecchAe sarvavirati dhAraNa karanArA hoya che, eTale teoe sAvadha yoganAM jAvajIva paccakkhANa lIdhAM hoya che. AthI satata samabhAva dhAraNA karavA dvArA teoe AtmasvarUpamAM ramaNatA karavAnI hoya che. zrImad devacaMdrajI mahArAja 'vicAraratnasAra'mAM lakhe che : '1. zruta sAmAyikamAM dIpaka samakita ane paheluM guNaThANu hoya. te abhavyane paNa hoya. kAraNa te jinavacanAnusAra prarUpaNA kare. tethI 52ne dharma dIpAve, dharma pamADe paNa potAne aMdhAruM hoya. 2. darzana sAmAyika samyagdRSTi cothA guNaThANIne hoya. 3. dezivarati sAmAyika pAMcame guNaThANe vartatA zrAvakane hoya. 4. sarvavirati sAmAyika te chaThTha-sAtame guNaThANe vartatA munimahArAjane hoya, e sarva guNaThANanI pariNatirUpa kaSAyanAM kSaryApazamane lIdhe hoya che.' (keTalAka A cAra prakAramAM samakita sAmAyikane prathama mUke che ane tyAra pachI zruta sAmAyikane mUke che. darzana, jJAna ane cAritra e
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 467 kramAnusAra teo sAmAyikanA traNa prakAra gaNAvI, trIjA prakAranA dezavirati ane sarvavirati ema be peTAprakAra batAve che. apekSA bhedathI tema batAvI zakAya che.) gRhasthInuM eka sAmAyika eka muhUrta (be ghaDI - 48 miniTa) mATenuM hoya che. eTale e sAmAyika alpanizcita kALa mATe hoya che. eTalA mATe e sAmAyikane "ilvarakAlika' (thoDA kALa mATenuM kahevAmAM Ave che. sAdhu bhagavaMtonuM sAmAyika jIvanaparyatanuM hoya che. eTalA mATe e sAmAyikane "yAvarkathita' kahevAmAM Ave che. pUrvenA samayamAM gRhasthonA sAmAyikanA paNa be prakAra pADavAmAM AvyA hatA : (1) RddhipAtra ane (2) sAmAnya rAjA, maMtrI, moTA zreSThIoe vAjategAjate ThAThamATha sAthe upAzrayamAM sAmAyika karavA javuM joIe, ke jethI AvA moTA moTA mANaso paNa sAmAyika karavA jAya che enA sAmAnya loko upara ghaNo prabhAva paDe. sAmAnya gRhastho upAzrayamAM athavA gharamAM sAmAyika kare tene "sAmAnya' sAmAyika kahevAmAM AvatuM. vaLI tyAre evI mAnyatA paNa pravartatI hatI ke devAdAra mANasoe to ghare ja sAmAyika karavuM. teoe upAzrayamAM sAmAyika karavA na AvavuM, kAraNa ke leNadAra tAAM sAmAyika karavA Avyo hoya athavA ugharANI karavA Avyo hoya to potAnA, leNadharanA ne bIjA sAmAyika karanArAonA mananA bhAva bagaDe athavA temAM khalela paDe. sAmAyikanA dravya sAmAyika" athavA "vyavahAra sAmAyika" ane "bhAva sAmAyika ' athavA "nizcaya sAmAyika' evA be prakAra paNa batAvavAmAM Ave che. emAM bhAva sAmAyika athavA nizcaya sAmAyika dekhItI rIte caDiyAto prakAra che. dravya sAmAyikano Adarza paNa bhAva sAmAyika sudhI pahoMcavAno che. gRhastho eka Asana para besI, ucita veza sAthe, maryAdita upakaraNo (caravALo, navakAravALI, jJAnanAM pustako vagere) sAthe be ghaDInuM vidhipUrvaka sAmAyika kare tene dravya sAmAyika kahe che. temAM samatAbhAvanI sAdhanA karavAnI hoya che. AtmAnuM sva-bhAvamAM ramaNa te bhAva sAmAyika athavA "nizcaya sAmAyika'. eTalA mATe ja "bhagavatIsUtramAM kahyuM che : appA sAmAiyaM, apA sAmAiyassa attho| ("bhagavatIsUtra', za. 1, u. 9)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 jinata AtmA sAmAyika che, AtmA ja sAmAyikano artha che.] upAdhyAya zrI yazovijayajIe savAso gAthAnA stavanamAM kahyuM che : bhagavatI aMge bhAkhIo, sAmAyika artha, sAmAyika paNa AtamA dharo sUdho artha, Atmatattva vicArIe." zrI kuMdakuMdAcArye niyamasAramAM A prakAranA nizcaya sAmAyikane sthAyI' sAmAyika tarIke oLakhAvyuM che. juo : jo samo savvabhUesu tasesu thAvaresu ya] tassa sAmAiyaM ThAi iya kevala bhAsiyaM / / 126 / / trisa ane sthAvara evA sarva jIvo pratye je samatAbhAva rAkhe tenuM sAmAyika sthAyI che ema kevalI bhagavaMtoe kahyuM che.] A prakAranI gAthA thoDA zabdaphera sAthe anya prAcIna graMthomAM paNa sAMpaDe che. bhagavatIsUtra (za. 1, u. 9)mAM nizcaya sAmAyikanA tattvasvarUpa upara prakAza pADato eka sarasa prasaMga Ave che. bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA keTalAka sAdhuo vicaratA hatA. bhagavAna pArzvanAthanA samayamAM cAturyAma saMvara(cAra mahAvrata)no dharma paLAto hato. bhagavAna mahAvIre dezakALa pArakhIne cAra vratamAMthI paMca mahAvratano upadeza Apyo tathA rojaroja ubhayakALa pratikramaNano paNa upadeza Apyo. bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA kAlAsyaveSiputra nAmanA aNagAra bhagavAna mahAvIra svAmInA keTalAka sAdhu bhagavaMtone maLe che tyAre teo pUche che, "he viro, tame sAmAyikane jANo cho ? tame sAmAyikanA arthane samajo cho ?' viroe kahyuM, "he kAlAsyaveSiputra ! ame sAmAyikane jANIe chIe. ame sAmAyikano artha paNa samajIe chIe." "he sthaviro ! jo tame jANatA ho to sAmAyika zuM che te mane kaho !' he Arya! amAro AtmA e sAmAyika che ane e ja sAmAyikano artha che."
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika tyAra pachI te sthaviroe kAlasyaveSiputrane saMyamanI sAdhanA mATe krodhAdi kaSAyonI niMdAgoM kevI rIte jarUrI che te samajAvyuM. AvI rIte keTalAka padArthonI je samajaNa potAne nahotI te sthaviro pAsethI maLatAM kAlAsyaveSiputre pratikramaNa sahita paMca mahAvratano dharma svIkAryo ane sArI rIte te dharmanuM pAlana karI, upasargAdi samabhAve sahana karI, karmakSaya karI, kevaLajJAna pAmI, mokSagati pAmyA. Ama, sAmAyika eTale AtmA eTalI UMcI dazA sudhI sAmAyikanuM mahAtmya darzAvavAmAM AvyuM che. 'Avazyaka niryuktimAM kahyuM che : sAmAiya bhAvapariNai bhAvAo jIva eva sAmAiyaM / sAmAyika e svabhAvanI pariNati che. ema svabhAvanI dRSTie jotAM jIva (AtmA) eja sAmAyika che.] 'vizeSAvazyaka bhASya'mAM paNa kahyuM che : 49 sAmAiyaovautto jIvo sAmAiyaM sayaM ceva / [sAmAyikamAM upayogayukta jIva (AtmA) pote ja svayaM sAmAyika che.] sAmAyikanA prakAro enA paryAyavAcaka nAmonI dRSTie paNa batAvavAmAM AvyA che. sAmAyikanA ATha prakAranAM nAma ane te dareka upara dRSTAMta zAstrakAroe ApyAM che. e mATe nIce pramANe gAthAo che : sAmAiyaM samaiyaM sammaM vAo samAsa saMkhevo / aNavajjhaM ya pariNNA paccakhANeya te aTThA // [sAmAyika, samayika, samavAda, samAsa, saMkSepa, anavadya, parijJA ane pratyAkhyA ema ATha nAma sAmAyikanAM che. -- damadaMte meajje kAlaya putthA cilAiputte ya / dhammai ilA teilI sAmAiya aTThudAharaNA / / [1. damadaMta rAjA, 2. metArya muni, 3. kAlAcArya, 4. laukikAcAra paMDito, 5. cilAtIputra, 6. dharmaruci sAdhu, 7. ilAcIputra ane 8. tetalIputra ema sAmAyika vize ATha udAharaNo che.]
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 sAmAyikanAM ATha nAmanA artha nIce pramANe che : (1) sAmAyika : jemAM samatAbhAva rAkhavAmAM Ave che. A samabhAva nAmanA sAmAyika upara damadaMta rAjAnuM dRSTAMta che. (2) samayika : sa-mayika. mayA eTale dayA. sarva jIva prati dayAno bhAva dhAraNa karavo te. A samayika sAmAyika upara metAryamuninuM dRSTAMta suprasiddha che. jinatattva (3) samavAda : sama eTale rAgadveSa-rahitatA. jemAM evA prakAranAM vacana uccAravAM te samavAda-sAmAyika. enA upara kAlakAcArya (kAlikAcArya)nuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. (4) samAsa : samAsa eTale joDavuM, ekatra karavuM,vistAra ocho ka2vo, thoDA zabdomAM zAstronA marmane jANavo te. A samAsa sAmAyika upara cilAtIputranuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. (5)saMkSepa : thoDA zabdane ghaNo arthavistAra vicAravo athavA dvAdazAMgInuM sArarUpa tattva jANavuM. te A saMkSepa sAmAyika upara laukikAcAra paMDitonuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. (6) anavadya : anavadya eTale niSpApa. pApa vagaranA AcAraNarUpa sAmAyika te anavadya sAmAyika. tenA upara dharmaruci aNagAranuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. (7) parijJA : parijJA eTale tattvane sArI rIte jANavuM te. parikSA sAmAyika upara ilAcIkumAranuM dRSTAMta suprasiddha che. (8) pratyAkhyAna : pratyAkhyAna eTale paccakkhANa. koI vastuno tyAga karavAnI pratijJA lIdhI hoya te pratyAkhyAna. pratyAkhyAna sAmAyika upara tetIputranuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. AvI rIte sAmAyikanA ATha judA judhdha paryAya dRSTAMta sahita batAvavAmAM AvyA che. bhagavAna mahAvIre syAdvAda ane ekAntavAdanI dRSTi ApaNe jagatanA jIvo upara mahAna upakAra karyo che. pratyeka paristhitine judI judI apekSAe tapAsI zakAya che. sAmAyikanA viSayamAM artha, rahasya ke dhyeyanI samajaNa vagara, mAtra gatAnugatika rIte jevuM-tevuM sAmAyika karanAranA sAmAyikathI mAMDIne samabhAvanI vizuddhatama pariNati sudhI sAmAyikanI aneka kakSAo hoya
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 431 che. naya ane nyAyanA prakhara abhyAsI upAdhyAya zrI yazovijayajIe sAthe nayanI apekSAe sAmAyikanA prakAro darzAvyA che ane te sAmAyika kevuM hoya tenuM varNana temaNe eka padamAM karyuM che. teo lakhe che : "catura nara ! sAmAyika naya dhAro. loka pravAha chAMDa kara apanI pariNati zuddha vicAro." tyArapachInI kaDImAM teo saMgrahanayanI apekSAe sAmAyikano Adarza rajU karatAM kahe che : 'dravyata akhaya abhaMga AtamA sAmAyika nija jAte, zuddha rUpa samatAmaya kahIe, saMgraha nakI bAti. jJAnataMtakI saMgati nAhI, rasiyo prathama guNaThAne." Ama prathama guNasthAnathI teramA guNasthAnaka sudhI jIvanuM sAmAyika kevuM kevuM hoya te A padamAM temaNe varNavyuM che. eTalA mATe ja sAmAyika e satata abhyAsa dvArA UMce caDavAnI sAdhanA che, ema darzAvatAM e padamAM aMte teo kahe che : sAmAyika nara aMtara daSTa, jo dina dina abhyAse, jaga jazavAda lahe jo beTho, jJAnavaMta ke pAse.' sAmAyikamAM dravyakriyAthI mAMDIne dezavirati, sarvavirati, saMvara ane nirjarA, upazama zreNI, lapaka zreNI, AtmAnA ATha rUcaka pradezo, cAra ghanaghAtI karmano kSaya, kevaLajJAna ane chelle siddhagati - e badhAMne lakSamAM laI TheTha siddhAtmAo sudhInI dazA mATe judI judI gatinI apekSAe judA judA naya kevI rIte ghaTI zake che te zAstrakAra maharSie darzAvyuM che. anaMta vaividhyamaya saMsAramAM badhA ja jIvo ekasarakhI koTinA hoI zake nahi. judI judI gatinI apekSAe jIvone joIe to keTalAye devagatimAM che ane keTalAye manuSyagatimAM che. vayanI apekSAe manuSyano vicAra karIe to keTalAye bAlAvasthAmAM che ane keTalAye vRddhAvasthAmAM che. jo mokSagati e jIvonuM aMtima lakSya hoya to keTalAye jIvo mokSagati tarapha AgaLa vadhI rahelA jovA maLaze, to keTalAye enAthI viparIta dazAmAM jaI rahelA, ghasaDAI rahelA dekhAze. mokSamArgI jIvo paNa judI judI kakSAnA ane judA judA tabakkAmAM jovA maLaze.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 jinatattva tIrthaMkara paramAtmA jyAre samavasaraNamAM dezanA Ape che tyAre te evI hoya che ke temAMthI badhA ja vikAsonmukha jIvone pote je kakSAe hoya tyAMthI UMce kema caDI zake tenuM mArgadarzana maLI rahe che. mokSaprApti mATe samyagadarzana, samyajJAna ane samyakucAritranI AvazyakatA rahe che. samyaphacAritranA sarvavirati ane dezavirati evA be mukhya prakAra che. gRhasaMsAra choDI dIkSA lenAra sAdhu bhagavaMtonuM cAritra te sarvaviratinA prakAranuM che. gRhastho je saMyamanI ArAdhanA kare te dezavirati cAritra che. sarvavirati sAdhu bhagavaMto mATe bhagavAna mahAvIre ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratonuM pAlana karavAno upadeza Apyo che. gRhastho mATe e ja vrato amuka aMze pALavAnAM kahyAM hovAthI tene aNuvrata - nAnAM vrata tarIke oLakhavAmAM Ave che. A aNuvratonuM pAlana sArI rIte thaI zake e mATe bIjAM traNa guNavrata ane cAra zikSAvratanuM pAlana karavAnuM bhagavAne kahyuM che. traNa guNavrato che : (1) dik parimANa vrata, (2) bhogapabhoga parimANa vrata ane (3) anartha daMDa viramaNavrata. cAra zikSAvrato che : (1) sAmAyika vrata, (2) dezAvakAsika vrata, (3) pauSadha vrata ane (4) atithi saMvibhAga vata. Ama zrAvakanAM bAra vrata batAvavAmAM AvyAM che. je dezavirati zrAvaka A bAra vrata custapaNe pALe te sAdhunI najIka pahoMce che. A bAra vratamAM navamuM vrata ane zikSAvratamAM paheluM vrata te sAmAyika vrata che. je zrAvaka sAmAyika vrata barAbara pALe te teTalo vakhata sAdhupaNAmAM AvI jAya che. sAmAyika e zikSAvrata che. zikSA eTale abhyAsa. "dharmabindu' graMthamAM haribhadrasUrie kahyuM che : sAdhu dharmAbhyAsaH zikSA - eTale jemAM sAro (sAdhu) dharmAbhyAsa thayA tenuM nAma zikSA. zikSAvrata eTale vAraMvAra abhyAsa karavAnuM vrata. zrI haribhadrasUrie "paMcAzaka'mAM kahyuM che : sikkhAvayaM tu etthaM sAmAiyamo tathaM tu viNeyaM / sAvajjeyara jogANa vajjaNA sevaNAsvaM / / ahIM zrAvakadharmamAM sAmAyikane zikSAvrata jANavuM. sAvagha ane itara (anavadya) yogone anukrame varjavA ane sevavArUpe te vrata che.]
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 473 abhayadevasUrie zikSAno artha samajAvatAM kahyuM che ke grahaNa ane sevanarUpI paramapadasAdhaka evI viziSTa ceSTA eTale zikSA. je vratamAM AvI ceSTA mukhya rUpe hoya e vrata te zikSAvrata. sAmAyika zikSAvrata che mATe ja te vAraMvAra karavAnuM kahyuM che, kAraNa ke koI paNa kArya vAraMvAra karavAthI, tenA vadhu mahAvarAthI te vadhu sArI rIte thaI zake che. jema anubhava vadhato jAya tema tenI khAmIo dUra thatI jAya. sAdhanAmAM abhyAsathI uttarottara vizuddhi AvatI jAya che. AraMbhamAM thoDI kacAza hoya, tethI te pravRtti choDI devAne yogya nathI. kuMbhArano dIkaro cAkaDA upara mATInAM vAsaNa banAvatAM zIkhe athavA nAnuM bALaka akSara lakhatAM zIkhe to temAM jema jema vadhAre mahAvaro thato jAya tema tema pariNAma sAruM AvatuM jAya. sAmAyika vratamAM AraMbhamAM koIne levAnI ke pAravAnI vidhi bilakula na AvaDatI hoya to te vagara paNa sAmAyikano AraMbha karI zake che, ane pachI tenI vidhi zIkhI laI zake che. zAstrakAroe kahyuM che ke vratanuM pAlana na karanArane jeTalo doSa lAge che teTalo doSa avidhithI vrata karanAne lAgato nathI. vizeSAvazyaka bhASyamAM zrI jinabhadra kSamAzramaNe kahyuM che : sAmAiaMbhi u kae samaNo iva sAvavo havai jmhaa| e eNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjaa| [sAmAyika karavAthI zrAvaka sAdhu jevo thAya che. eTalA mATe bahu vAra sAmAyika karavuM joIe. be ghaDInA sAmAyikamAM pAparUpa pravRttio aTakI jAya che, ane tyAga tathA saMyamAdi bhAvo anubhavavA maLe che. mATe zrAvakone jyAre jyAre samaya maLe tyAre sAmAyika karavAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che : jhAhe khaNiu tAhe sAmAiyaM karei / vaLI anyatra paNa kahevAyuM che : jIvo pamAyabahulo bahusovi a bahuvihesu atthesu| eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjaa|| [jIva bahu pramAdavALo che. bahu prakAranA arthomAM (padArthomAM) te bahu racyopacyo rahe che. eTalA mATe bahu vAra sAmAyika karavuM joIe.J.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinatattva Avazyaka cUrNi'mAM kahyuM che : yadA savva sAmAiyaM kAumasato tadA desasAmAiyaMpi tAva bahuso kujjA tathA jatthaM vA vIsamai acchai vA nibbAro savattha sAmAiyaM karei / [jyAre sarvathI (sarvavirati laIne) sAmAyika karavAne azakta hoIe tyAre dezathI (dezaviratimAM) paNa sAmAyika bahu vAra karavuM joIe. tathA jyAM visAmo (phurasada) maLe athavA nircApAra hoya (bIjuM kaMI karavApaNuM na hoya) tyAre to sAmAyika sarvathA karavuM ja joIe.) sAgAra dharmAmRtamAM kahyuM che : sAmAyikaM suduHsAdhyamapyabhyAsena saadhyte| nimnI karoti vA binduH kiM nAzmAnaM muhuHpatan / / [atyaMta du:sAdhya chatAM sAmAyika abhyAsathI (nitya pravRttithI) sAdhya thAya che. satata jalabindu paDavAthI zuM paththara (ghasAIne) nIco nathI thato ?. kriyAvidhipUrvakanuM gRhasthoe karavAnuM dravya sAmAyika be ghaDInuM hoya che. gRhasthoe guru bhagavaMtanI sAkSIe (athavA sthApanAcArya sanmukha rAkhIne). rojaroja Avazyaka kriyA tarIke avazya te karavAnuM hoya che. gRhasthone potAnA gRhajIvananI maryAdA hoya che eTale emane mATe A dravya sAmAyikanuM vidhAna che, paraMtu dravya sAmAyika thayuM eTale te bhAva sAmAyika na thaI zake evuM nathI. vastuta: dravya sAmAyika karyuM hoya ane puruSanuM mana te samaye harijanavAsamAM ugharANI mATe bhaTakatuM hoya athavA strInuM mana rasoDAmAM bhaTakatuM hoya to te dravya sAmAyika mAtra dravya sAmAyika ja rahe che. bhAva temAM parovAyelo na hovAthI te vadhAre phaLa ApatuM nathI. puNiyA zrAvaka gRhastha hatA chatAM enuM dravya sAmAyika evuM uttama bhAva sAmAyika banI rahetuM ke emanA sAmAyikanI prazaMsA khuda bhagAvana mahAvIranA mukhe thayelI che. dravya sAmAyika be ghaDInuM hovuM joIe evI prAcIna paraMparA cAlI AvI che. A sAmAyika levAnI ane te pUruM thaye pAravAnI vidhimAM keTalAka pheraphAro thatA rahyA che, to paNa enA mukhya dhvani ke bhAva to samAna ja rahyo che. sAmAyikanI levA- pAravAnI kriyAvidhimAM keTalAMka sUtro bolavAnAM hoya che. e sUtromAM navakAramaMtra, paMcidia, iriyAvahI, tasya uttarI, annatya, logassa, karemi bhaMte vagere sUtro samAna rahyAM che. bIjAM keTalAMka sUtromAM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 475 phirakAbhede pharaka che. to paNa teno Azaya samAna rahyo che. koI paNa kriyAvidhinA AraMbhamAM navakAramaMtra pachI iriyAvahI sUtra bolAya che. doSonI kSamApanA mATenuM e sUtra che. jyAM sudhI iriyAvahI dvArA, doSonI kSamApanA dvArA zuddhi thatI nathI tyAM sudhI dhArmika kriyA ke vidhi bahu phaLa ApatI nathI. iriyAvahI sAthe logassano kAusagga avazya joDAyelo hoya che. ethI darzana-vizuddhino lAbha thAya che. sAmAyikanuM sauthI mahattvanuM sUtra te "karemi bhatte samAya che. e sAmAyika mATenI pratijJAnuM sUtra che samAyikano AdhAra A pratijJA sUtra upara che. tIrthaMkara paramAtmA jyAre paMcamuSTie lonca karI svayaM dalita thAya che tyAre sAmAyika cAritranI pratijJA le che. bhagavAna mahAvIra svAmIe sAmAyika cAritranI pratijJA lIdhI tyAre siddha bhagavaMtone namaskAra karI karemi sAmAimaM, savva me akaraNijja pAvakama' e pramANe uccarI pratijJA lIdhI hatI. sAdhu bhagavaMto jyAre dIkSA le che tyAre "karemi bhajo sAmAiyaM"nI pratijJA trividha trividha eTale ke nava koTie le che. gRhastho jyAre be ghaDInuM sAmAyika kare che tyAre "karemi bhajo' sUtra bolIne cha koTie paccakkhANa le che. eTalA mATe sAdhu bhagavaMtonA "karemi bhajomAM ane gRhasthonA "karemi bhattemAM keTalAka zabdo judA jovA maLaze. A zabdo ghaNA mahattvanA arthasabhara ane sUcaka che. sAdhu bhagavaMto jyAre dIkSA le che tyAre "karemi bhatte' uccare che. teo mAvajIvana sAmAyika svIkAre che. gRhasthonuM sAmAyika niyamAnusAra eTale ke be ghaDInuM hoya che. AthI sAdhu bhagavaMtoe sarva prakAranA sAvadya yoganAM paccakhANa levAnAM hoya che. eTale temanA karemi bhantamAM "saLaM" ane "jAvajIvAya" zabdo Ave che. gRhasthonA jIvanamAM AraMbha-samAraMbha cAlu hoya che, eTale teo be ghaDI mATe sAvadya yoganAM paccakakhANa le che. sAdhu bhagavaMtone gRhasthajIvananI, AjIvikAnI ke anya sAMsArika javAbadArIo hotI nathI. sarva sAMsArika saMbaMdhothI teo nivRtta thaI gayA hoya che. eTale teo traNa karaNa karavuM, karAvavuM, anumodavuM) ane traNe yoga(mana, vacana, kAyA)thI paccakakhANa le che. gRhasthane javAbadArIo hovAthI, AjIvikA tathA sAMsArika kAryomAM mamatvano bhAva rahevAthI teo be karaNa ne traNa yogathI paccakakhANa letA hoya che. mana, vacana
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46. jinatattva ane kAyAthI sAvadya yoganI anumodanA karIza nahi evuM paccakkhANa guhasthane levAnuM hotuM nathI. teo levAne samartha ke adhikArI hotA nathI. te to bhaMga thavAno saMbhava rahe che. eTale sAdhuonA "karemi bhamAM "tivihe tiviheNa" ane "karasaMpi ane na samaNujjANe mi" pATha Ave che. sAdhuoe mAvajIvana samabhAvamAM, anAsakta bhAve, sAkSI bhAve rahevAnuM hoya che. guhastha be ghaDI mATe tenI sAdhanA karavAnI hoya che. AthI sAmAyika daramiyAna gRhastha khAya ke pIe to te tene mATe sAvagha yoga che. sAdhu bhagavaMto AhArAdi le, zaucAdi kriyA kare paraMtu te temane mATe sAvadya kriyA nathI. sAdhu bhagavaMtone traNa karaNa ane traNa yogathI pAparUpa kAryo na karavAnAM paccakhANa hoya che. tenA nava bhAMgA A pramANe thAya che : (1) manathI karIza nahi, (ra) vacanathI karIza nahi, (3) kAyAthI karIza nahi, (4) manathI karAvIza nahi, (5) vacanathI karAvIza nahi, (6) kAyAthI karAvIza nahi, (7) manathI anumodanA nahi karuM, (8) vacanathI anumodanA nahi karuM ane (9) kAyAthI anumodanA nahi karuM. Ama "karemi bhinta'mAM sAdhu bhagavaMtoe nava bhAMgA athavA nava koTie paccakhANa levAnAM hoya che. gRhastha cha bhAMgA athavA cha koTie paccakkhANa levAnAM hoya che. sAmAyika vidhipUrvaka karavAmAM "karemi bhajo sAmAiya' e sUtra dvArA pratijJA levAnI hoya che. bhAratIya paraMparAmAM dhArmika vidhiomAM prasaMgAnusAra ane dhyeyanA mahattvAnusAra maMtra, sUtra, stotra ityAdinuM eka vAra, be vAra, traNa vAra, pAMca vAra, sAta, nava, bAra, ekavIsa ke tethI vadhu vAra paThana thAya che. uccAraNamAM utAvaLane lIdhe, anavadhAnane lIdhe ke anya koI kAraNe tenA artha ane AzayamAM citta ekAgra na thayo hoya to vadhu vAra uccAravAthI ekAgra thaI zake che. AvI keTalIka vidhiomAM maMtrasUtrAdine vadhu vAra doharAvavAnI paddhati sarvamAnya che. (jAhera jIvanamAM paNa kyAMka sogaMdavidhimAM ke kAyado pasAra karavAmAM traNa vAranuM vAMcana svIkArAyuM che.) sAmAyikanI vidhimAM enuM pratijJAsUtra sauthI mahattvanuM hovAthI enuM uccAraNa eka vAra nahi paNa traNa vAra thavuM joIe evo mata keTalAka
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 477 zAstrakAroe darzAvyo che. "vyavahAra sUtramAM (u. 4, gA. 309) kahyuM che : sAmAiyaM tiguNamaTThagrahaNaM cc| enA upara TIkA lakhatAM AcArya malayagirie lakhyuM che : triguNa trIna varAna seho sAmAyikamuccarayati / nizIthacUrNimAM paNa kahyuM che : __ sehA sAmAiyaM tikkhutto kaDDai / [vartamAna samayamAM zvetAmbara mUrtipUjaka samudAyamAM sAmAyikanI vidhimAM karemi bhatte ' sUtra eka vAra bolAya che. sthAnakavAsI paraMparAmAM te traNa vAra bolAya che. A eka vAra ke traNa vAra bolavAnI paraMparA keTalI prAcIna che ane temAM pheraphAra kyArathI thayA che ane zA kAraNathI thayA che te saMzodhanano eka rasika viSaya che.J. sAmAyikano samaya be ghaDIthI vadhAre rAkhavAmAM nathI Avyo, kAraNa ke mAnavanuM citta koI paNa eka viSayamAM sAmAnya rIte be ghaDIthI vadhAre samaya ekAgra nathI thaI zakatuM. A vAtane jo lakSamAM levAmAM Ave to sAmAyika levAnI vidhi lAMbI ane aTapaTI hoya to citta svastha ane ekAgra thAya te pahelAM evI vidhithI zramita na thaI jAya ? vidhi vizeno A prazna paNa eka mahattvano prazna na hoI zake ? nivRtta, dharmapremI gRhastho vidhipUrvaka saLaMga, eka karatAM vadhu sAmAyika karI zake, paraMtu je vyavasAyI vyasta gRhastho hoya teo savAra-sAMja sAmAyika karI zake ane te pramANe karavAno bhAva thAya te mATe sAmAyikanI saraLa ane saMkSipta ne chatAM upayogI kriyAo sahitanI vidhi hovI joIe. koI vAra be ghaDI jeTalo samaya paNa na rahe ane chatAM sAmAyika karavAno utkaTa bhAva hoya to zuM karavuM? zrI ratnazekharasUri vagere pUrvAcAryoe kahyuM che ke AvA saMjogomAM "karemi bhatte'no pATha uccAryA vagara potAnI dhAraNA pramANe sAmAyika karavuM, kAraNa ke "karemi bhatte'mAM je gurubhagavaMta mATeno AdarabhAva che te sacavAvo joIe. "karemi bhajeno pATha bolyA pachI tenI pratijJAvidhino anAdara na thavo joIe. eTale "karemi bhanta"nA uccAraNasahita vidhipUrvaka kareluM sAmAyika to avazya be ghaDInuM ja hovuM joIe.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ nitattva gRhasthoe sAmAyika kevI rIte ane keTalA samaya mATe karavuM joIe ? zAstrakAroe e mATe eka muhUrta eTale ke be ghaDIno kALa (aDatAlIsa miniTano samaya) kahyo che. divasa ane rAtrimAM je kALa pasAra thAya che tenuM vibhAjana prAcIna kALamAM muhUrta, ghaTikA, paLa, vipaLa vageramAM karavAmAM AvyuM hatuM. jUnA samayamAM kALamApaka je sAdhano pracalita hatAM emAM kAcanI 'ghaDI' AvatI. kAcanA uparanA eka goLAmAMthI badhI retI nIcenA goLAmAM paDI jAya eTalA kALane eka 'ghaDI' kahevAmAM Avato. be ghaDI maLIne eka muhUrta jeTalo kALa thato. A muhUrtanuM vartamAna mApa aDatAlIsa miniTanuM che. ApaNA zAstragraMthomAM aDatAlIsa miniTano nirdeza kyAMya nathI, kAraNa ke kalAka ane miniTano vyavahAra aMgrejo bhAratamAM ghaDiyALa lAvyA pachI cAlu thayo che. eka ghaDI barAbara covIsa miniTa thatAM be dhaDInI 48 miniTa evuM ghaDInuM rUpAMtara thayuM che. vee AgamagraMthomAM gRhasthonA sAmAyika mATe koI nizcita kALano nirdeza jovA maLato nathI. vaLI 'karemi bhatte' sUtramAM 'jAva niyama' zabda Ave che. 'jyAM sudhI niyama lIdho che tyAM sudhI' evo artha thAya che. jyAre samayamApaka sAdhano sulabha nahotAM tyAre mANaso amuka paDachAyo amuka jagyA sudhI pahoMce tyAM sudhI, athavA dIvo pUro baLI rahe tyAM sudhI ke evI nizAnI rAkhI samayano niyama letA. ghaTikAyaMtra pracalita thayA pachI teno niyama levAmAM Avato. bhagavAna mahAvIranA samaya pachI eka muhUrta athavA be ghaDIno nirdeza sAmAyika mATe jovA maLe che. sAmAyikamAM sAvaghayoganuM paccakrRkhANa levAmAM Ave che. judAM judAM paccakkhANonA judA judA kAlamAna hoya che. nAnAmAM nAnuM paccakkhANa te navakArazInuM che. temAM samayanirdeza nathI paNa paraMparAthI te eka muhUrtanuM gaNavAmAM Ave che. e rIte sAmAyikamAM paNa kAlanirdeza nathI, paNa paraMparAthI te eka muhUrtanuM gaNavAmAM Ave che. sAmAyikanA kALa vize spaSTatA karatAM jinalAbhasUrie 'AtmaprabodhamAM kahyuM che : iha sAvadyayoga pratyAkhyAnarUpasya sAmAyikasya muhUrtamAnatA siddhAnte'nuktA'pi jJAtavyA pratyAkhyAnakAlasya muhUrtamAtra tvAnnamaskArasahita pratyAkhyAnavaditi / jaghanyato'pi
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 479 A sAvagha yoganA pratyAkhyAnarUpa sAmAyikanA muhUrta kAlamAnano nirdeza zAraTyasiddhAMtomAM nathI, paNa koI paNa pratyAkhyAnano jaghanya kALa eka muhUrtano che, navakArazInA pratyAkhyAnanI jema.] hemacaMdrAcArye "yogazAstra'nA tRtIya prakAzamAM sAmAyikanAM lakSaNo jaNAvatAM muhUrtanA kALano nirdeza karyo che. - sAdhu bhagavaMtonuM sAmAyika vAvajIvana hoya che. teo AraMbhaparigraha ke AjIvikAnI ke gharasaMsAra calAvavAnI javAbadArImAMthI mukta hoya che. eTale sAvadya yogamAMthI nivRtta thaI teo samatAbhAvamAM satata rahI zake che. aTale teone nizcita kALa mATe eka Asane besI sAmAyika karavAnuM hotuM - nathI. (pratikramaNAdi anya kriyAvidhi mATenI vAta judI che.) gRhastha sAMsArika javAbadArImAMthI nivRtta thAya to eka Asane besI zake ane samatAbhAvamAM ke hI zake. e mATe kAyAnA sAvadha yoga jo zAMta thAya to te aMtarmukha banI samatAbhAvano anubhava karI zake. jo gRhastho mATe AvI koI kALamaryAdA na rAkhavAmAM AvI hoya ane pAMca-paMdara miniTa jyAre jeTalo avakAza hoya tyAre te pramANe sAmAyika karI zake ema hoya to A kriyAvidhinuM gaurava rahe nahi ane anavasthA pravarte. vaLI gRhasthonA jIvanamAM zithilatA, pramAda vagere AvavAno saMbhava savizeSa rahe. vaLI ochAmAM ochA samaya mATe sAmAyika karavAnuM valaNa vadhatuM jAya, dekhAdekhI thAya ane sAmAyikano abhAva paNa thaI jAya. e dRSTie paNa sAmAyikano kAlamAna nizcita hoya e jarUrI che. vaLI, koI paNa kriyAvidhimAM jyAM svecchAe samaya pasAra karavAno hoya to eka prakAranI ekarUpatA (Uniformity) rahe ane sAmAnya janasamudAyamAM vAdavivAda, saMzaya vagerene mATe avakAza na rahe e paNa jarUrI che. AthI ja keTalAye saikAo pasAra thaI gayA chatAM sAmAyikanA be ghaDInA kAlamAnanI paraMparA judA judA pradezanA ane judI judI bhASA bolatA tamAma jainomAM ekasarakhI cAlI AvI che. koIkane prazna thAya ke sAmAyikanI kALamaryAdA be ghaDInI ja zA mATe ? vadhu samaya mATe na rAkhI zakAya ? Ano uttara e che ke gRhastha jIvanane lakSamAM rAkhIne tathA manuSyanA cittanI zaktine lakSamAM rAkhIne A kALamaryAdA nizcita karavAmAM AvI che. sAmAyikano kALa eTalo badho moTo na hovo joIe ke guhasthone potAnI rojiMdI javAbadArIo ane kAryomAMthI nivRtta
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 jinatatva thaIne eTalA kALa mATe avakAza meLavavAnuM ja kaThina thaI jAya. vaLI sAmAyikamAM kAyAne sthira karIne eka Asane besavAnuM che. bhUkha, tarasa, zaucAdinA vyApArone lakSamAM rAkhIne tathA zarIra jakaDAI na jAya te dhyAnamAM rAkhIne A kALamaryAdA nizcita karavAmAM AvI che. sAmAyikamAM besanArane mATe sAmAyika utsAharUpa hovuM joIe, zarIrane zilArUpa na hovuM joIe. A uparAMta bIjI eka dRSTie paNa ATalo kALa yogya gaNAyo che. sAmAyikamAM sauthI agatyanuM to cittane samabhAvamAM rAkhavAnuM che. koI paNa eka vicAra, viSaya, ciMtana-manana mATe sAmAnya manuSyanuM citta be ghaDIthI bahu samaya sthira rahI zakatuM nathI. be ghaDI pachI cittamAM caMcaLatA ane viSayAntara cAlavA lAge che. bhadrabAhu svAmIe "Avazyaka niryuktimAM kahyuM che, 'maMto muhUttatti vittaUTyA havaTTa ' (koI paNa eka viSayanuM dhyAna citta eka muhUrta sudhI karI zake che.) Adhunika mAnasazAstrIo ane zikSaNazAstrIo A vAtanuM samarthana kare che. koIka apavAdarUpa vyaktio ethI vadhu samaya sudhI eka ja viSaya upara potAnA cittane ekAgra karavAnI zakti dharAvatI hoya che. keTalAka gRhastho eka Asane besI saLaMga eka karatAM vadhu sAmAyika karavA mATe zarIra ane cittanI zakti dharAvatA hoya che. teone pharIthI sAmAyika pAravA tathA levAnI vidhi karavAnI jarUra nathI, paraMtu evI vyaktioe paNa ekasAthe traNathI vadhu sAmAyika na karavAM. traNa sAmAyika pUrAM karyA pachI, pAravAnI vidhi karyA pachI, cothuM sAmAyika navesarathI vidhi karIne zarU karavuM joIe, ema cittanA upayogane lakSamAM rAkhIne batAvavAmAM AvyuM che. gRhastha sAmAyika levAnI vidhi pUrI karyA pachI ghaDI be ghaDIno eTale ke 48 miniTano samaya sAmAyikamAM pasAra karavAno hoya che. sAmAyika levAnI ane pAravAnI vidhino samaya e aDatAlIsa miniTamAM gaNAto nathI. A aDatAlIsa miniTa daramiyAna sAmAyika karanAre zuM karavuM joIe ? A aDatAlIsa miniTa sAmAyika karanAra, mana, vacana ane kAyAnA sAvagha yogono tyAga karIne, samatva keLavI sva-svarUpamAM lIna thAya, AtmaramaNatA anubhave e sAmAyikano Adarza che. paraMtu ema saLaMga 48 miniTa sudhI AtmaramaNatAmAM sthira rahevuM e moTA tyAgI mahAtmAo mATe paNa duSkara che. to gRhasthanI to vAta ja zI ? gRhastha mATe to A zikSAvrata che. eTale
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 481 gRhasthe e mATe abhyAsa karavo joIe. sAva zarUAta karanAra mATe to 48 miniTa kema pasAra karavI e prazna thaI jAya. eTalA mATe zAstrakAroe batAvyuM che ke sAmAyikamAM svAdhyAya karavo joIe. sAmAyikanI vidhimAM paNa guru mahArAja pAse svAdhyAya mATe anujJA mAgavAnI hoya che. potAnI ruci ane zakti anusAra AdhyAtmika graMthono svAdhyAya karI zakAya. vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA e svAdhyAyanA prakAro che. guru mahArAja ke koI jJAnI puruSanA sAnnidhyamAM sAmAyika thatuM hoya to temanI sAthe zAstracarcA karI zakAya. vaLI sAmAyikamAM pote kaMThastha karelAM sUtrono mukhapATha karI zakAya. athavA navAM sUtro, stavano, sajjhAyo vagere paNa kaMThastha karI zakAya. taduparAMta sAmAyikamAM navakAravALI gaNI zakAya. maMtrajApa paNa karI zakAya. keTalAka zAstrakAro sAmAyikamAM AraMbhamAM Atmazuddhi mATe, karmakSaya mATe cAra logassano kAusagga karavAnI bhalAmaNa kare che. jeo gharamAM sAmAyika karatA hoya che teoe gharanI vAtomAM potAnuM citta cAlyuM na jAya te mATe sAvadhAnI rAkhavI joIe, jeo sAmAyikamAM bolavAnI chUTa rAkhatA hoya teoe potAno vacanayoga barAbara sacavAya te pratye dhyAna rAkhavuM jarUrI che. anyathA AkhuM sAmAyika ToLaTappAmAM pasAra thaI javAno saMbhava rahe che. sAmAyikamAM bolavAno niSedha nathI, paraMtu sAmAyika karanAra eTalo samaya jo mauna pALe to aMtarmukha thavAne athavA svAdhyAyamAM cittane kendrita karavAne vadhu avakAza rahe che. vaLI pote sAmAyikamAM zAno svAdhyAya karavA icche che e pahelethI vicArI lIdhuM hoya to nirarthaka samaya bagaDato nathI. sAmAyika karanAranI ciMtanadhArA zubha rahe ane enA manamAM adhyavasAyo zubha ane zuddha rahe e sauthI mahattavanI vAta che. gRhasthane mATe savArasAMja ema be vakhata sAmAyika karavAnuM kahyuM che. sAmAyika e be ghaDInuM sAdhupaNuM che. mATe jeTalAM vadhu sAmAyika karavAnI anukULatA maLe teTalAM vadhu sAmAyika karavAM joIe. ane sAmAyikamAM keLavelo samatA bhAva, pote sAmAyikamAM na hoya tyAre paNa cAlu rahe e mATe prayatnazIla rahevuM joIe. eTalA mATe ja kahyuM che : sAmAiya posaha saMThiassa jIvassa jAi jo kAlo / so saphalo bodhavvo seso saMsAraphalaheu / /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 jinatattva siAmAyika ane pauSadhamAM rahelA jIvano je kALa pasAra thAya che te saphaLa jANavo. bAkIno samaya saMsAravRddhinuM kAraNa che. prAcIna samayamAM taMgiyA nagarInA zrAvako sAmAyika karavAmAM atyaMta udyamazIla rahetA ane potAnI jiMdagInAM varSa janmatithi pramANe na gaNatAM, pote jeTalAM sAmAyika kyAM hoya teno saravALo karIne gaNatA ane koI pUche to potAnI umara te pramANe kahetA. gRhasthonuM sAmAyika eTale be ghaDInuM sAdhupaNuM. sAmAyikamAM Atmavizuddhi e sauthI mahattvanI bAbata che. sAvadya yoganA paccakakhANa dvArA navAM azubha karmone AvatAM rokavAnAM hoya che. e vaDe jeo samatAbhAva sAthe AtmasvarUpanuM dhyAna dharI zake teo sAmAyikanuM phaLa vizeSa pAmI zake. Atmavizuddhi mATe cittanI vizuddhi Avazyaka che. gRhasthone mATe citta vikSubdha thavAnA prasaMgo ane kAraNo ghaNAM hoya che. mATe sAmAyika karanAre potAnA caMcaLa cittane zAMta ane svastha karIne sAmAyika karavA besavuM joIe. gRhasthanuM sAmAyika e zikSAvrata che. eTale ke eka ja divasamAM badhuM barAbara thaI jaze evuM nathI. rojarojanA abhyAsathI emAM uttarottara vadhu pragati thatI rahe. vaLI, mananI zuddhi rahe ane vadhe e mATe gRhastha bAhya keTalIka zaddhio paNa sAcavavI joIe. je sthAnamAM pote sAmAyika karavA bese e sthAna svaccha, jIvajaMturahita, bIjAnI avarajavaramAM vikSepa paDe nahi evuM zAMta, pramArjeluM hovuM joIe. ethI svaccha, zAMta ane prasanna vAtAvaraNa nirmAya che. zakya hoya tyAM sudhI pUrva dizA ke uttara dizAmAM mukha rahe e rIte besavuM joIe. vaLI anukULatA hoya to roja eka ja sthaLe besavuM joIe, eka ja sthaLe lagabhaga niyata samaye sAmAyika karavA besavAthI tyAMnuM pavitra vAtAvaraNa sarjAya che. ane sAmAyikamAM besatAMnI sAthe te vAtAvaraNa mananA zubha bhAvone poSaka bane che. sthala uparAMta Asana, vastro, upakaraNo vagerenI zuddhi paNa sAcavavI joIe. mananI zuddhi mATe kAyAnI zuddhi paNa Avazyaka che. A badhI bAhya zuddhio che, paraMtu te paNa atyaMta upayogI che. gRhasthoe sAmAyika mATeno paheraveza paNa saMyamane ucita evo, suzobhano ane alaMkArothI rahita, ane zakya hoya to sAdhu jevo rAkhavo jarUrI che. sAmAyika karanAra gRhastha sAmAyikanI vidhinI zuddhi paNa sAcavavI joIe. vidhi kramAnusAra, garabaDa vagara, pUrI svasthatAthI karavAthI citta paNa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 483 svasthatA ane prasannatA anubhave che. sUtronAM uccAraNa zuddha hovAM joIe ane kAusagga paNa rUDI rIte thavo joIe. bAhya vizuddhi AMtarika vizuddhine poSaka hovI joIe. gRhastho mATe jarUrI che. paraMtu teo bAhya "vizuddhimAM ja aTakI jAya ane AMtarika pariNAmo eTalAM vizaddha na rahe to barAbara nathI. je mahAtmAo samatAbhAva sahita tarata AtmasvarUpamAM ramaNa karI zake che temane mATe pachI bAhya skUla vizuddhinI eTalI anivAryatA kadAca na rahe evuM banI zake che. paraMtu AraMbha karanAra vyakti bAhya vizuddhinI bAbatamAM jANIne pramAda kare to te AMtarika vizuddhi prApta karavAmAM keTale aMze pahoMcI zake e prazna che. gRharatho vidhipUrvaka, jayaNApUrvaka sAmayika karavA bese tema chatAM keTalIka vAra jANatAM-ajANatAM mana, vacana ane kAyAnA keTalAka doSa thaI javAno saMbhava che. zAstrakAroe mananA dasa, vacananA dasa ane kAyAnA bAra ema batrIsa prakAranA doSa gaNAvyA che, je jANavAthI evA doSamAMthI bacI zakAya che. nIcenI gAthAmAM mananA dasa doSa gaNAvavAmAM AvyA che : aviveka jaso kittI lAbhatyo gabva bhaya niyaanntyo| saMsaya rosa aviNau avahumANa e dosA bhnniybvaa|| (1) aviveka, (2) yazakIrtinI vAMchA, (3) lAbhavAMchA (4) garva, (5) bhaya, (9) nidAna (niyANuM), (7) saMzaya, (8) roSa, (9) avinaya ane (10) abahumAna-ema mananA dasa doSa gaNAvavAmAM Ave che.] (1) aviveka? sAmAyikanuM prayojana ane svarUpa jANyA vagara sAmAyika karavuM ane cittamAM vikalpo karavA ke sAmAyikathI lAbha thaze ke nahi ? ethI koI taryuM che ke nahi ? - vagere. (2) yazovAMchA potAne yaza maLe, vAhavAha thAya evA AzayathI sAmAyika karavuM. (3) lAbha : sAmAyika karIza to dhanalAbha thaze, bIjA bhautika lAbha thaze evA bhAvathI sAmAyika karavuM. (4) garva: mArA jevuM sAmAyika koI na karI zake evo garva rAkhavo.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 jinatattva (5) bhaya : huM sAmAyika nahi karuM to loko mArI TIkA karaze ke niMda karaze. mATe evI ciMtA ke bhayathI sAmAyika karavuM. (7) nidAna : nidAna eTale niyANuM. dhana, strI, putra, vepAramAM amuka lAbha meLavavAnA khAsa prayojanapUrvaka saMkalpa sAthe sAmAyika karavuM. (7) saMzaya : sAmAyika karavAthI lAbha thAya che ke nahi tenI kone khabara che evo saMzaya rAkhyA karavo. (8) roSadoSa : roSathI eTale ke krodhathI sAmAyika karavA besI javuM. (krodhathI uparAMta anya kaSAyo sahita sAmAyika karavuM te.) (9) avinaya doSa : vinayanA bhAva vagara sAmAyika karavuM. (10) abahumAna doSaH sAmAyika pratye bahumAna hovuM joIe. evA bahumAna vagara ke evA utsAha umaMga vagara - premAdaranA bhAva vagara ke bhaktibhAva vagara sAmAyika karavuM te. sAmAyikanA dasa prakAranA vacananA doSa nIce pramANe batAvavAmAM AvyA che. kubayaNa sahasAkAre, sachaMda saMkheva kalahaM c| vigahA vihAso'suddhaM niravekkho muNamuNA dosA ds|| (1) kuvacana : sAmAyikamAM kuvacano, asabhya vacano, tochaDA zabda, apamAnajanaka zabdo, bIbhatsa zabdo vagere bolavA te. (2) sahasAkAra acAnaka, asAvadhAnIthI, vicAryA vinA, manamAM jevA AvyAM tevAM vacano bolI nAkhavAM. (3) svachaMda zAstrasiddhAMtanI viruddha, sAmAyikanuM gaurava na sacavAya evA asatyamaya, manamojI, halakAM, svachaMdI vacano bolavAM. (4) saMkSepaH sUtranA pATha vageremAM AvatA zabdo ityAdi pUrepUrAM na uccAratAM teno saMkSepa karI nAkhavo. akSaro, zabdo TuMkAvI daIne bolavA. (pa) kalahaH sAmAyikamAM bIjAnI sAthe kleza-kaMkAsa thAya, jhaghaDA thAya evAM vacano bolavAM. vaLI evAM vacano irAdApUrvaka bolavAM ke jethI bIjA loko vacce kalaha thAya, jhaghaDA thAya, kleza-kaMkAza thAya, aNabanAva thAya. (3) vikathA : cittane viSayAMtara karAve ane azubha bhAva ke dhyAna
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 485 tarapha kheMcI jAya evI vAtone vikathA kahevAmAM Ave che. evI mukhya cAra pracAranI vikathA gaNAvavAmAM Ave che : strIkathA, bhaktakathA, rAjakathA ane dezakathA. (7) hAsya : sAmAyikamAM koInI majAka uDAvavI, mazkarI karavI, kaTAkSabharyAM vacano bolavAM, bIjAne hasAvavA mATenAM vacano bolavAM, bIjAnAM vacanonA cALA pADavA, jANIjoIne UMcAnIcA avAjo karavA ane sAmAyikanuM pUruM gAMbhIrya na sAcavavuM. (8) azuddha : jaina dharmamAM zabdonA uccAraNanI zuddhi upara bahu bhAra mUkyo che. kAno, mAtrA vagere vadhAre-ochAM bolavAthI ane svarabhaMjananA azuddha uccAro karavAthI ghaNA anartho thAya che. (9) nirapekSa H sUtra-siddhAMtanI upekSA karI, asatya vacana bolavuM athavA samajyA vagara avaLI rajUAta karavI. (10) muNamuNa : muNamuNa eTale guNaguNa karavuM. sUtra vagereno pATha karatI vakhate zabdonuM spaSTa uccAraNa na karatAM utAvaLe nAkamAMthI aDadhA akSaro bolI jhapATAbaMdha garabaDAvI javuM. (dasamAM doSa tarIke muNamuNane badale AvAgamananI bIjAne sUcanAo ApavI tene doSa tarIke vikalpe gaNAvavAmAM Avela che.) sAmAyikamAM kAyAnA bAra prakAranA dveSa nIce pramANe batAvavAmAM AvyA che : kuAsaNaM calAsaNaM calA diTThI sAvajja kiriyA' 'laMbaNAkuMcaNa pasAraNA AlasamoTana mala vimAsaNaM nidrA veyAvaccati bAra se kAyadosA / / (1) kuAsana (palAMThI) : sAmAyikamAM paga upara caDAvIne ayogya rIte, abhimAnapUrvaka, avinayapUrvaka besavuM. (2) calAsana (AsthirAsana): sAmAyikamAM sthira na hoya tevA, hAlakaDolaka thAya tevA Asana upara besavuM athavA besavAnI jagyA vAraMvAra badalavI. (3) caladRSTi : dRSTi sthira na rAkhatAM caMcala rAkhavI, sAmAyikamAM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 jinatattva Amatema judI judI dizAmAM joyA karavuM. (4) sAvadya kriyA sAmAyikamAM beThA pachI pAparUpa, doSarUpa kAryo karavAM arthAt gRhastha gharanAM kAmo karavAM ke karAvavAM. (5) AlaMbana : bhIMta vagereno Teko laIne besavuM, te ALasa, pramAda, avinayanuM sUcaka che. (ka) AkuMcana-prasAraNa : niprayojana hAthapaga lAMbATUMkA karyA karavA. (7) ALasa ALasa maraDavI. (8) koTana (moDana): sAmAyikamAM beThAM beThAM hAthapaganI AMgaLIonA TAcakA phoDavA (TacAkA vagADavA). (9) mala : zarIrane khaMjavALI mela utAravo. (10)vimAsaNa : lamaNe athavA gaLAmAM hAtha nAkhI citAmAM beThA hoya tema besI rahevuM athavA kaMI sUjha na paDe ethI UbhA thaI Amatema AMTA mAravA. (11) nidrAH sAmAyikamAM jhokAM khAvAM, UMghI javuM. (12) vaiyAvacca sAmAyikamAM bIjA pAse zarIra ke mAthuM dabAvarAvavuM, mAlIsa karAvavuM vagere prakAranI sevAcAkarI karAvavI. keTalAka vaiyAvaccane badale vastra-saMkocanane gheSa tarIke gaNAve che. ThaMDI-garamIne kAraNe athavA niSkAraNa kapaDAM sarakhAM kyAM karavA te. keTalAka AcAryo vaiyAvaccane badale kaMpana'ne doSa gaNAve che. zarIrane DolAvyA kare athavA ThaMDI vagerene kAraNe zarIra dhrUjyA kare che. sAmAyikamAM kAyAnA A bAra prakAranA doSa mATe nIce pramANe gAthA paNa che : palalaThi athirAsana, dizi paDivati kajja aduM bhe aMgovaMgamohaNaM Alasa karaDaka mlkNddu| vimAsaNA taha uMdhaNAi iva duvAlasa dosa vajjiyassa kAya samai vizuddhaM agavihaM tassa sAmAiyaM / / pAkSikAdi parvane divase pratikramaNamAM 'vaMditta sUtra'mAM tathA moTA aticAra'mAM sAmAyika mATe nIceno pATha Ave che. emAM sAmAyikanA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika aticAra spaSTapaNe darzAvavAmAM AvyA che : vaMdittu sUtramAM sAmAyika vratanA aticAra mATe nIcenI gAthA ApavAmAM AvI che : tiviSe duppaNihANe, aNavadyutaNe tahA saI visphUrNa; sAmAiya vitahakae, paDhame siAvae nide. [traNa prakAranAM duSpraNidhAna (mana, vacana ane kAyAnAM) sevavAM tathA aniyapaNe sAmAyika karavuM tathA yAda na rahevAthI sAmAyika vratane bhUlI javuM e pramANe khoTI rIte sAmAyika karavAne kAraNe prathama zikSAvratane lAgelA aticArane huM niMduM chuM.. prathama zikSAvrata sAmAyikanA pAMca aticAra batAvavAmAM AvyA che. 487 aticAra eTale virAdhanA. aticAra eTale dezabhaMga, eTale ke vratano amuka aMze bhaMga, aticArathI saMpUrNa vratabhaMga thato nathI, paNa vratamAM azuddhi AvI jAya che. anAcArathI vratano saMpUrNa bhaMga thAya che. sAmAyikanA pAMca aticAra A pramANe batAvavAmAM AvyA che : (1) manodu :praNidhAna, (2) vacanadu:praNidhAna, (3) kAyaduHpraNidhAna, (4) anAdara ane (5) smRtyanusthApana. (1) manoduHpraNidhAna : duHpraNidhAna eTale cittanI ekAgratA na sacavAya tethI pravezI jatA sAvadya yoga athavA pApakarma arthAt mananI ekAgratA na sacavAtAM, pramAda thaI javAne kAraNe thatAM pApakarma. (2) vacanaduHpraNidhAna : sAmAyika daramiyAna pramAdathI bolAtAM vacanone lIdhe thatAM pApakarma. (3) kAyaduHprANidhAna : sAmAyika daramiyAna kAyAthI thatAM pApakarma. (4) anAdara : pramAda vagerene kAraNe sAmAyika pratyeno AdarabhAva na rahe. ethI sAmAyika DhaMgadhaDA vagara karAya. sarakhuM levAya nahi. sarakhuM pAravAmAM Ave nahi. samaya pUro thayA pahelAM pArI levAmAM Ave. (5) smRtyanusthApana : eTale smRtinA doSane kAraNe thatAM pApakarma. sAmAyika karavAnA avasare te ka2vAnuM yAda na rahe athavA pote sAmAyika karyuM ke nahi tevuM yAda na rahe. pAravAno samaya thayo ke nahi te yAda na rahe.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ityAdi prakAranAM smRtidoSane kAraNe lAgato aticAra.. pAkSika vagere pratikramaNamAM bolAtA moTA aticAramAM sAmAyikanA aticAra nIce pramANe bolAya che : jinatattva navame sAmAyika vrate pAMca aticAra tiviSe durvANa-hANeNa... sAmAyika lIdhe mana ahaTTa ciMtavyuM, sAvadya vacana bolyA, zarIra aNapaDilehyuM halAvyuM. chatI veLAe sAmAyika na lIdhuM, sAmAyika laI udhADe mukhe bolyA, UMgha AvI, vAta, vikathA, ghara taNI ciMtA kIdhI, vIja, dIvA, taNI ujjaihi huI, kaNa, kapAzIyA, mATI, mIThuM, khaDI, dhAvaDI, araNTo, pASANa pramukha cAMpyA, pANI, nIla, phUla, sevAla, hariyakAya, bIyakAya, ityAdika AbhaDyA, strI tiryaMcataNA niraMtara paraMpara saMghaTTa huA, muhapattIo saMghaTI, sAmAyika aNapUgyuM pAryuM, pAravuM visAryuM. navame sAmAyika vrata viSaye anero je koI aticAra pakSa divasamAMhi sUkSmabAdara jANatAM-ajANatAM huo hoya te vi huM mane vacane kAyAe karI micchAmi dukkaDa.' vratamAM aticAra na Ave e mATe athavA AvelA aticAranuM nivAraNa karavuM hoya to te mATe samyaktvAdinuM anuSThAna jarUrI che. evA anuSThAnathI jIvamAM eka prakAranI sabaLa zakti Ave che, ane kriyAo praNidhAnapUrvaka thAya che. aticAra lAge mATe vratabhaMga thAya enA karatAM vrata na karavuM evI dalIla yogya nathI, kAraNa ke aticArathI vratabhaMga thato nathI. vaLI vidhithI vrata karanAra karatAM na karanArane vadhu doSa lAge che. taduparAMta sAmAyikane zikSAvrata tarIke gaNAvyuM che. eno artha ja e ke temAM mana, vacana ane kAyAne vaza karavA mATe abhyAsanI jarUra rahe che. ajJAna, pramAda, pUrvakarmano udaya, jarA, vyAdhi, azakti vagerene kAraNe jo doSa lAge to tevA aticArathI vratabhaMga thato nathI, paNa jANI joIne, hetupUrvaka anAdara karavAnA ke viDaMbanA karavAnA bhAvathI ke AzayathI aticAranuM sevana koI kare to tethI avazya vratabhaMga thAya che. sAmAyikanI vidhimAM sthApanAcAryanuM mahattava ghaNuMbadhuM che. sthApanAcArya eTale sthApanA karanAra AcArya, arthAt AcArya bhagavaMtanI sthApanA athavA sthApanA nikSepe AcArya bhagavaMta. jaina dhArmika vidhio dhaNuMkharuM koIkanI sAkSIe karavAnI hoya che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 489 tIrthaMkara paramAtmAnI sAkSIe, guru bhagavaMtanI sAkSIe ke chevaTe potAnA AtmAnI sAkSIe e karI zakAya che. koIkanI sAkSIe kriyAvidhi karavAmAM Ave to te vadhAre vizaddha rIte thAya che. koIka ApaNane jue che ema jANatAM kArya ApaNe sabhAnapaNe vadhu sArI rIte karIe chIe tevI rIte dhArmika vidhi koIkanI sAkSIe thatI hoya to temAM baLa ane utsAha Ave che ane zithilatA, utAvaLa, azuddhi, pramAda vagere dUra thavAno saMbhava rahe che. pratyakSa sadgurunI sAkSIe kriyAvidhi thAya to te sauthI uttama che, kAraNa ke temAM AvazyakatAnusAra gurunuM mArgadarzana maLyA kare che. zrAvakoe sAmAyika vidhipUrvaka gurumahArAjanI sAkSIe karavuM joIe. e mATe upAzrayamAM ke sthAnakamAM jaI, temanI samIpe besI, temanI anujJA laI sAmAyika karavuM joIe, paraMtu gRhasthane sAMsArika javAbadArIomAMthI tevI anukULatA na maLe to sAmAyika ghare karavuM joIe, paraMtu sAmAyika cUkavuM na joIe. vaLI koI vakhata upAzrayamAM ke anya sthAnamAM jo guru bhagavaMtanI upasthiti na hoya to temanI sthApanA pratIkarUpe karavI joIe. sthApanA tarIke pratimA, citra, ke akSa, vATaka (koDA), kASTha, graMtha vagerene rAkhI zakAya ane temAM gurumahArAjanI upasthiti che evI bhAvanA bhAvavI joIe. AvA pratIkane sthApanA-guru kahevAmAM Ave che. gurumahArAja tarIke Adarza AcArya bhagavaMtAno che mATe A pratIkane sthApanAcArya kahevAmAM Ave che. gurubhagavaMtanI bhAvanA mATe zAstrakAroe sAmAyikanI vidhimAM sthApanAcArya samakSa jamaNo hAtha prasArI navakAramaMtra bolI, pachI paridiya sUtra bolavAnuM kahyuM che. e sUtramAM AcArya bhagavaMtanA chatrIsa guNa darzAvavAmAM AvyA che "AvA uttama guNo dharAvatA AcArya bhagavaMta mArA guru bhagavaMta che.' evA bhAva sAthe emanI sAkSIe sAmAyika karavAnuM hoya che. jo sAkSAt guru mahArAja hAjara hoya to "paMcidiya" sUtra bolavAnI AvazyakatA rahetI nathI. jo sthApanAcAryanI sagavaDa na thaI zakatI hoya to pacidiya sUtra bolIne, tevI bhAvanA sAthe sAmAyika karI zakAya. jaina dharme ahisA vratano bodha Apyo che eTale paMca mahAvratadhArI sAdhu bhagavaMtoe jIvarakSAnI bAbatamAM sUkSma ekendriya jIvo sadhI ahiMsAvratanuM jayaNApUrvaka pAlana karavAnuM hoya che. UThatA-besatAM, bolatAM-cAlatAM sUkSma
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jinatattva jIvonI virAdhanA na thAya te mATe rajoharaNa ane muhapattI divasarAta covIse kalAka potAnI pAse rAkhavAM joIe. (digambara sAdhuo pAse rajoharaNane badale morapIMcha hoya che. teone vastra mAtrano tyAga hovAthI muhapatInI paraMparA teomAM nathI.) sAmAyika karanAra gRhastha be ghaDI mATe sAdhupaNAmAM Ave che. eTalA mATe jIvadayAnA pratIkarUpa rajoharaNa (caravaLo) ane muhapatI jIvadayAnA pratIka uparAMta saMyama ane vinayamAM paNa pratIka che. muhapattI zabda mukhapaTa athavA mukhapaTI uparathI Avyo che. ahIM paTano artha vastra thAya che. makhavatra athavA mukhavastrikA zabda paNa prayojAyelA che. vaLI muhapatI hAthamAM rAkhavAnuM vastra hovAthI tene mATe "hastaka' athavA 'hatyagaM" zabda paNa prayojAyo che. bolatI vakhate mukha ADe muhaparI rAkhavAthI vAyukAya ane apakAyanA jIvonI virAdhanA thatI aTake che. vaLI udhADe mukhe bolavAthI koI vAra thaMka UDavAno saMbhava che. e sAme beThelI vyakti upara, graMtha, navakAravALI vagere pavitra upakaraNo upara paDe nahi e ziSTAcAra ane vinaya muhapatI rAkhavAthI sacavAya che, ane AzAtanAnA doSamAMthI bacI jaI zakAya che. bolavAno prasaMga na hoya to paNa mukhamAMthI durgadha AvatI hoya to muha5nI hoya to tethI bIjAne pratikULatA thatI nathI. muhapattI jema jIvadayA ane vinayanuM pratIka che tema saMyamanuM pratIka paNa che. pAramArthika dRSTie te bhASAsamiti ane vacanaguptino bodha kare che. ayogya, pAparUpa vacana na bolavAno te saMketa kare che. zvetAmbara paraMparAmAM mUrtipUjaka saMpradAyamAM muhapanI hAthamAM rAkhavAmAM Ave che. sthAnakavAsI ane terApaMthI saMpradAyamAM sAdhu bhagavaMto divasarAta muhapattI moDhe bAMdhelI rAkhe che ane gRhastho sAmAyika karatI vakhate muhapattI moDhe bAMdhe che. mUrtipUjaka samudAyamAM sAmAyika levAnI ne pAravAnI vidhimAM muhapattInA paDilehaNanI vidhi Ave che. A vidhi karatI vakhate zarIramAM judAM judAM aMgonuM muhapattI vaDe saMmArjana karavA sAthe je je bola bolAvAnA hoya che temAM te te aMgonI skUla ane sUkSma zuddhinA vicAra sAthe Atmavizuddhino parama uddeza rahelo che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 491 muhapattI-paDilehaNanA evA pacAsa bola ane tenuM vargIkaraNa nIce pramANe che : (1) sUtra, artha, tattva karI sadauM. (2) samyakta mohanIya, mizra mohanIya, mithyAtva mohanIya pariharu. (3) kAmarAga, sneharAga, dRSTirAga pariharuM. (4) sudeva, suguru, sudharma AdaruM. (5) kudeva, kuguru, kudharma pariharuM. (6) jJAna, darzana, cAritra AdaruM. (7) jJAnavirAdhanA, darzanavirAdhanA, cAritravirAdhanA pariharuM. (8) managupti, vacanagupti, kAyagupti AdaruM. (9) manadaMDa, vacanadaMDa, kAyadaMDa pariharuM. (10) hAsya, rati, arati pariharuM. (11) bhaya, zoka, durgacchA pariharuM. (12) kRSNa vezyA, nIla vezyA, kApota lezyA pariharuM. (13) rasagArava, RddhigArava, zAtAgArava pariharuM. (14) mAyAzalya, niyANazalya, mithyAtvazalya pariharuM. (15) krodha, mAna pariharuM. (13) mAyA, lobha pariharuM. (17) pRthvIkAya, akAya, teukAyanI jayaNA karuM. (18) vAukAya, vanaspatikAya, trasakAyanI rakSA karuM. Ama, sAmAyikanuM svarUpa atyaMta gahana che ane eno prabhAva ghaNo moTo che. sAmAyikathI sthUla camatkAronA prasaMgo paNa che. bIjA jIvo upara enI asara thayA vagara rahetI nathI. "mUlAcAramAM kahyuM che : sAmAie kade sAvae Na viddho mao arnnnnmmi| so ya mao uddhAyo Na ya so sAmAiyaM phddiyo|| araNyamAM zrAvake sAmAyika karavAthI pazuono (zikArI dvArA) vadha thato nathI. vaLI te pazuo paNa uddhata (kUra) thatAM nathI ke jethI sAmAyikamAM viba Ave.]
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 jinatattva eTale zrAvaka zuddha bhAvathI sAmAyika jo kAca jaMgalamAM kare to zikArIono zikAra karavAno bhAva zAMta thaI jAya che ane hiMsaka pazuono kUrabhAva paNa zAnta thaI jAya che. "zrI kapUraprakara graMthamAM sAmAyikanuM mAhAtma darzAvatAM kahevAyuM che ke - sAmAyikaM dvighaTikaM cirakarmabhedi, caMdrAvataMsakavaduccadhiyo'traM kiNtu| sparza'pi satyamudakaM malinatvanAzi, ghoraM tamo harati vA kRta eva diip| [be ghaDInuM sAmAyika paNa caMdrAvasaka rAjAnI jema ghaNA kALanAM saMcelAM karmano bhedanAruM thAya che. to pachI ghaNI vAra karavAthI UMcI buddhivALAne karmano nAza thAya temAM zuM Azcarya ? vAta sAcI che ke sparza karavA mAtrathI pANIthI malinatAno nAza thAya che ane aMdhakAra hoya to divo tenuM haraNa kare che.' sAmAyikano mahimA darzAvatAM zrImad rAjacaMdra lakhyuM che ke : "sAmAyika Atmazaktino prakAza kare che, samyagudarzanano udaya kare che, zuddha samAdhibhAvamAM praveza karAve che, nirjarAno amUlya lAbha apAve che, rAgadveSathI madhyastha buddhi kare che.' sAmAyikano Avo parama mahimA hovAthI kahevAya che ke devo paNa potAnA devapaNAmAM sAmAyikanI jhaMkhanA sevatA hoya che. juo : sAmAiyasAmaggiM devA vicitaMti hiyymjjhmmi| jai hui muhutamegaM vA amha devattaNaM sahalaM / / divo potAnA hRdayamAM sAmAyikanI sAmagrIno (tevI anukULatAno) vicAra kare che ane evI bhAvanA bhAve che ke jo amane eka muhUrta mAtra paNa sAmAyika maLI jAya to amAruM devapaNuM saphaLa thaI jAya sAmAyikanuM mUlya thaI zake ema nathI. kadAca koIne sAmAyikanuM mUlya karavuM hoya to zAstrakAre kahyuM che : divase divase lakhkhaM dei suvannassa khaMDiyaM ego| ego puNa sAmAiyaM karei na puhuppae tss|| koI eka mANasa dararoja eka lAkha khAMDI suvarNanuM dAna Ape ane
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika 493 koI eka mANasa sAmAyika kare to dAna ApanAro mANasa sAmAyika karanAranI tole na Ave.) vaLI sAmAyikanuM phaLa darzAvatAM kahevAyuM che ke : sAmAiyaM kuNaMto samabhAva sAvao a ghaDiya dugg| Au suresu baMdhai iti amittAi pliyaai|| be ghaDInA samabhAvathI sAmAyika karanAra zrAvaka (jo tadubhava mokSagAmI na hoya to) asaMkhya varasonuM palyopamavALuM devagatinuM AyuSya bAMdhe che.] Ama, be ghaDInA zrAvakanA zuddha sAmAyikano paNa ghaNo mahimA batAvavAmAM Avyo che. sAmAyikathI azubha karmono nAza thAya che. vaLI gRhastha mATe to e be ghaDInuM sAdhupaNuM che. saMsAramAM keTalAye evA manuSyo haze ke jeo pUrvanAM tevA prakAranAM karmanA udayane kAraNe, vartamAna saMjogone kAraNa AjIvana sAdhupaNuM svIkArI zakatA nathI, paraMtu temanA hRdayamAM to sAdhupaNAnA bhAva satata ramatA ja hoya che. AvA gRhastho pauSadha ane sAmAyika karavAthI sAdhupaNAno AnaMda teTalo samaya lANI, anubhavI zake che. eTalA mATe ja gRhasthoe vAraMvAra jyAre paNa avakAza maLe tyAre sAmAyika karavuM evI zAstrakAroe bhalAmaNa karI che. AvI rIte zikSAvrata sAmAyikano satata abhyAsa karavAthI vyakti dravya sAmAyikamAMthI bhAva sAmAyika sudhI, nizcaya sAmAyika sudhI pahoMcI jaI zake che. paraMparAe e kevaLajJAna ane mokSapada sudhI pahoMcADI zake che. eTalA mATe ja sAmAyikane siddhagatinI sIDI tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. jemaNe sAmAyikano zuddha anubhava jANyo, mANyo haze emane enA A mahimAnI saghapratIti avazya thaze !