Book Title: Punjabna Char Krantikarai Mahatma
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Z_Vijyanandsuri_Swargarohan_Shatabdi_Granth_012023.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230154/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNIsamI sadInA uttarArdhanA paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo - DaoN. ramaNalAla cI. zAha zrI buTerAyajI mahArAja ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAM jaina tyAgI saMyamI sAdhuonI saMkhyA alpa thaI gaI hatI. jaina yationo prabhAvapracAra ghaNo vadhI gayo hato. te vakhate janma jaina na hoya evA paMjAbanA mahAtmAoe gujarAtamAM AvI, saMvegI dIkSA dhAraNa karI sanAtana zuddha jaina dharmano DaMko vagADyo. temAM agresara hatA pUjya zrI buTerAyajI mahArAja. tyAgavairAgyanI sAcI bhAvanA, zAstra-jJAnanI tIvra bhUkha, sAmAjika nIDaratA, sAcuM AtmArthIpaNuM, tejasvI ane pratApI mukhamudrA dharAvanAra zrI buTerAyajI mahArAjano e jamAnAmAM jaina dharmanA punarutthAnamAM ananya phALo rahyo che. zrI buTerAyajI mahArAjano janma paMjAbamAM ludhiyAnA pAse duluA nAmanA gAmamAM vi.saM. 1863mAM thayo hato. temanA pitAzrInuM nAma TekasiMha hatuM. teo jaTa jAtinA hatA. temanuM gotra gila hatuM. TekasiMhanAM patnInuM nAma kama hatuM. teo paMjAbamAM patiyAlA rAjyanAM jodhapura nAmanA gAmanAM vatanI hatAM. TekasiMha ane karmonuM dAmpatyajIvana sukhI hatuM, paraMtu temane eka vAtanuM moTuM du:kha hatuM. temane saMtAna thatAM, paNa jIvatAM rahetAM nahi. janma pachI bALaka paMdara-vIsa divase gujarI jatuM. AthI teo ghaNAM nirAza thaI gayAM hatAM. eka divasa gAmamAM koI saMnyAsI mahArAja padhAryA hatA. teo siddha vacanI tarIke oLakhAtA hatA. TekasiMha ane karmo temanI pAse gayAM ane potAnAM du:khanI vAta karI. te vakhate e saMnyAsI mahArAje temane AzIrvAda ApIne AgAhI karatAM kahyuM ke tamAre have eka saMtAna thaze. te putra haze. tamAro e putra jIvaze, paraMtu te sAdhu-saMnyAsI thaI jaze. ene sAdhu-saMnyAsI thatAM tame aTakAvatA nahi. sAdhu mahArAjanA AzIrvAdathI TekasiMha ane kamane AnaMda thayo. temaNe kahyuM, guru mahArAja! paMjayanA cAra vADI pA.pAro. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAro dIkaro jo jIvato rahe to pachI bhalene e sAdhu-saMnyAsI thAya. ethI amane to AnaMda ja thaze. ene joIne amAruM jIvyu lekhe lAgaze. ame vacana ApIe chIe ke ene saMnyAsI thatAM ame aTakAvIzuM nahi. tyArapachI saM. 1863mAM temanA ghera bALakano janma thayo. bALaka atyaMta tejasvI hatuM. pati patnI bALakane lADakoDathI ucheravA lAgyAM. paMdara-pacIsa divasa thavA chatAM bALakane kazuM thayuM nahi, ethI temano Dara nIkaLI gayo. temane utsAha vadhI gayo. sAdhu mahAtmAnuM vacana jANe sAcuM paDatuM hoya tevuM lAgyuM. ema karatAM bALaka moTuM thavA lAgyuM. bALakanuM nAma TalasiMha rAkhavuM evI bhalAmaNa sAdhu mahAtmAe karI hatI. paMjAbI bhASAmAM Tala eTale vAjiMtra. sAdhu mahAtmAe kahyuM hatuM ke A bALaka jyAre moTA sAdhu-saMnyAsI thaze tyAre teo jyAM jaze tyAM temanI AgaLa benDavAjAM vAgatAM haze. mATe bALakanuM nAma dalasiMha rAkhazo. eTale mAtA-pitAe bALakanuM nAma TalasiMha rAkhyuM. paraMtu loko mATe AvuM nAma taddana navIna ane aparicita hatuM. paMjAbanA lokomAMthI lazkara-dalamAM joDAnArA ghaNA hoya che eTale bALakanuM nAma TalasiMhane badale dalasiMha pracalita banI gayuM. jo ke A nAma paNa vadhu samaya cAlu rahyuM nahi, kAraNa ke mAtApitA e gAma choDIne bIje gAma rahevA gayAM. tyAM zerInAM chokarAMoe dalasiMhanuM nAma buTAsiMha karI nAkhyuM. loko bALakanA nAma mATe Aje jeTalA sabhAna che teTalA tyAre nahotA. sarakArI daphatara vageremAM adhikRta nAma-noMdhANInA prazno tyAre teTalA mahattvanA nahotA. eTale TalasiMhane pachIthI to mAtApitA paNa buTA (buTAsiMha) kahIne bolAvatAM. buTAsiMhane potAne bALapaNathI ja khAvApIvA vageremAM ke bIjI AnaMdapramodanI vAtomAM bahu rasa paDato nahoto. emane sAdhu-saMnyAsIonI sobatamAM ane tyAga-vairAgyanI vAtomAM vadhu rasa paDato hato. daluA nAnuM sarakhuM gAma hatuM. tyAM prAthamika zALA paNa nahotI eTale buTAsiMhane zALAmAM abhyAsa karavAnI koI taka maLI nahotI. gAmamAM zIkhadharmanuM maMdira gurudvArA hatuM. buTAsiMhanAM mAtA-pitA zIkhadharma pALatAM hatAM ane gurudvArAmAM jatAM. buTAsiMha jyAre ATheka varSanA thayA tyAre emanA pitAnuM avasAna thayuM hatuM. have kuTuMbamAM mAtra mAtA ane putra be ja rahyAM hatAM. mAtA pote jyAre gurudvArAmAM jatI tyAre te sAthe nAnA bALaka buTAsiMhane laI jatI. gurudvArAmAM niyamita javAne kAraNe mAtAnI sAthe buTAsiMha paNa dharmapravacana karanAra graMthisAheba je dharmopadeza ApatA te sAMbhaLatA hatA. vaLI bapore buTAsiMhe gurudvArAmAM jatA. tyAM chokarAone zIkhonI gurumukhI bhASAlipi zIkhavavAmAM AvatI. Ama karatAM karatAM zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ J munirAja zrI buddhivijayajI (bUTTerAyajI) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buTAsiMhane gurumukhI bhASA lakhatAM-vAMcatAM AvaDI gaI. zIkhadharmanA graMtho jevA ke graMthasAheba, mukhamaNa, japujI vagere vAMcavAnI taka paNa temane sAMpaDI. vaLI gurudvArAmAM padhAranAra saMtono paricaya paNa thavA lAgyo. Ama roja niyamita guruvANInA zravaNa dvArA vadhatA jatA dharmAbhyAsathI buTAsiMhane dharma pratye ruci vadhavA lAgI. soLeka varSanI uMmara thaI haze tyAre eka divasa buTAsiMhe potAnI mAtAne kahyuM, 'mA ! mAre lagna karIne gharasaMsAra mADaMvo nathI. mAre sAdhu thavuM che.' e sAMbhaLatAM ja mAtAne siddhavacanI bAbAe karelI AgAhI sAcI paDatI lAgI. buTAsiMhe jyAre saMnyAsa levA mATe mAtAnI AjJA mAMgI tyAre mAtAe emane samajAvatAM kahyuM, 'beTA, mArA jIvanano tuM ja eka mAtra AdhAra che. tArA pitAno svargavAsa thayo che. tAre bIjAM koI bhAIbahena nathI. eTale tuM gharanI aMdara paNa saMnyAsI tarIke rahI zake che. tAro svabhAva jotAM huM tane lagna karavAnuM kyAreya kahIza nahi. tArA mATe siddhavacanI mahAtmAe karelI AgAhI huM jANuM chuM. tuM sAdhu thaze e vAta sAcI che, paraMtu tuM gharamAM rahIne sAdhupaNuM pALI zake che. ema karaze to mane paNa sahAro raheze. tAre jo sAdhu thavuM hoya to mArA gayA bAda tuM thaje.' buTAsiMhe kahyuM, 'mAtAjI ! gharamAM mAruM jarA paNa mana lAgatuM nathI. jIvanano bharoso nathI. vaLI paMjAbanA ItihAsamAM to keTalIya mAtAoe dharmane khAtara potAnA saMtAnane arpaNa karI dIdhAM hoya evA dAkhalA che. mATe mane ghara choDIne javAnI AjJA Apo.' e vakhate mAtAjIe kahyuM, 'beTA, tuM jo ghara choDIne javA mATe makkama hoya to mArI tane eTalI ja salAha che ke A eka gharasaMsAra choDIne bIjA prakArano gharasaMsAra nuM vasAvato nahi. tuM sAco tyAgI saMnyAsI bane e mane vadhu gamaze. mATe bhale vAra lAge, paNa tuM koI sAcA tyAgI-vairAgIvidvAna sAdhunI zodha karIne pachI emanI pAse saMnyAsa leje. tane jyAM jyAM javAnuM mana thAya tyAM tyAM tevA saMnyAsIo pAse jaIne raheje ane tAruM mana na Thare to ghare pAcho Avato raheje. A ghara tAruM ja che. ane tArA mATe haMmezA khulluM ja che. tuM je mahAtmA pAse saMnyAsa levAnuM nakkI kare enI vAta pahelAM mane karaje ane pachI saMnyAsa leje.' mAtAnI AjJA maLatAM buTAsiMhe sadgurunI zodha zarU karI. jyAMthI kaMI mAhitI maLatI to te sAdhu mahAtmAne maLavA mATe teo doDI jatA ane emanI sAthe thoDA divasa rahetA. e rIte teo koI vakhata zIkha dharmaguru sAthe rahyA, koI vakhata phakIro sAthe rahyA, koI vakhata nAtha saMpradAyanA bAvAo sAthe rahyA, koI vakhata dhUNI dhakhAvanAra ane carasa-gAMjo pInAra khAkhI bAvAo sAthe rahyA, paraMtu temane kyAMya pUro saMtoSa thato nahi. saMnyAsIonI sAthe rahevAthI te te saMnyAsIonA svabhAvanI vicitratAo ke maryAdAono ane temanA jIvanamAM dhana, milakata, kIrti, nArI ke evA paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 3 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI mATe rahelI vAsanAono paricaya thato. teo ghare AvIne potAnI mAtAne darekanA anubhavanI vAta karatA. mAtA temane AzvAsana ApatAM kahetI ke "beTA, bhale moDuM thAya, bhale javA-AvavAno kharca vadhu thAya, paNa tuM phikara karato nahi. A ghara tAruM ja che. mATe sadgurunI zodhamAM utAvaLe nirNaya leto nahi.' A rIte buTAsiMhe paMjAbamAM TheTha kAMgaDA ane kulumanAlI sudhI ane bIjI bAju jammu ane kAzmIra sudhI sAta-ATha varSa sudhI ghaNI rakhaDapaTTI karI, keTalAya saMnyAsI, phakIra, liMgiyA, nAtha, jogI vagereno saMparka karyo, paraMtu kyAMya emanuM mana TharatuM nahi. ghaNAkharA to gAMjo, carasa, aphINa, bhAMga vagerenA vyasanI hatA. keTalAka to dhana-dolata ane parivAravALA hatA. emanuM aMgata jIvana joIne emanI pAse saMnyAsa levAnuM mana thatuM nahi. ema karatAM buTAsiMhanI umara covIsa varSanI thavA AvI. eka divasa koInI pAse buTAsiMhe sAMbhaLyuM ke moDhe vastranI paTTI bAMdhanArA jaina sAdhuomAM nAgaramalajI nAmanA eka sAdhu mahAtmA ghaNI uMcI koTinA che. buTAsiMhe emano saMparka sAdhyo. sthAnakamArgI e jaina sAdhu bAvIsa ToLAvALA tarIke oLakhAtA hatA. tyAre sAdhuonA samudAya mATe ToLA ke ToLI zabda vaparAto ane sAdhu mATe RSi ke rIkha zabda vaparAto. paMjAbamAM tyAre sthAnakavAsI sAdhuonA mukhya be samudAya hatA- bIsa tolA ane bAIsa tolA. RSi malakacaMdajInA ToLAnA RSi nAgaramalajInA paricayamAM AvatAMnI sAthe emanA saraLa, nirdabha, tyAgI, saMyamI jIvanathI buTAsiMha prabhAvita thayA. vaLI temanuM pravacana sAMbhaLatAM paNa buTAsiMhane khAtarI thaI ke A sAdhu mahAtmA vidvAna che, tyAgI che, saMyamI che ane siddhAMtonA jANakAra che. yuvAna, tejasvI buTAsiMhano saMyamanI ruci ane zAstrajJAnanI sAcI jijJAsAno RSi nAgaramalajIne paNa paricaya thayo. ghare AvIne potAnI mAtAne muni nAgaramalajInI vAta karI. e sAMbhaLIne mAtAjIe emane nAgaramalajI pAse dIkSA levAnI anumati ApI. RSi nAgaramalajI te samaye paMjAbamAM vicaratA ane moTo samudAya dharAvatA sthAnakamArgI mahAtmA RSi malakacaMdajI mahArAjanI ToLInA sAdhu hatA. vihAra karatAM karatAM teo dilhI pahoMcyA hatA. emanI pAse dIkSA levA buTAsiMha dilahI gayA. dilhImAM guru mahArAja nAgaramalajIe emane vi.saM. 1888mAM 25 varSanI umare dIkSA ApI. emanuM nAma RSi buTerAyajI mahArAja rAkhavAmAM AvyuM. buTerAyajI mahArAje potAnA guru mahArAja nAgaramalajI sAthe dilhImAM cAturmAsa karyuM. cAturmAsa darimayAna nAgaramalajI AcArAMga sUtra ane sUyagaDAMga sUtra upara vyAkhyAna ApatA hatA. e vyAkhyAna buTerAyajI dhyAnapUrvaka sAMbhaLatA hatA. vaLI e sUtronI pothIo laIne guru mahArAja zrI vijayAnaMdi svargAeiAga zatAbdI vaMza Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAse besIne teo vyavasthita adhyayana karavA lAgyA hatA. bIjA cAturmAsa daramiyAna saMskRta ane ardha mAgadhI bhASA paNa emaNe zIkhI lIdhI hatI. vaLI, potAnI meLe AgamagraMtho vAMcavAnI sajjatA teo prApta karatA jatA hatA. emanI tIvra samajazakti, vadhu adhyayana mATenI laganI, agharA viSayonI grahaNazakti, asAdhAraNa smaraNazakti vagere joIne guru mahArAjane paNa bahu harSa thato. AgamagraMtho vize guru mahArAja pAsethI sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM buTerAyajI mahArAjane jaina sAdhuonA AcAra tathA siddhAMto vize keTalAka prazno thatA, paraMtu guru mahArAja pAsethI tenuM samAdhAna maLatuM niha. alabatta, guru mahArAja nAgaramalajI eTalA badhA udAra hatA ke potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe buTerAyajIne jyAM javuM hoya tyAM javAnI rajA ApatA. e divasomAM rAjasthAna ane paMjAbamAM sthAnakamArgI ane terApaMthI sAdhuo vacce vAraMvAra vivAda thato. dilhImAM e vakhate terApaMthI sAdhu jitamalajI hatA. buTerAyajIne temanI pAse javAnI jijJAsA thaI. guru mahArAjanI AjJA laIne teo temane maLavA gayA. temanI sAmAcArI joIne teo prabhAvita thayA ane pAchA AvIne potAnA guru mahArAjane te vize vAta karI. nAgaramalajI udAra mananA hatA, chatAM buTerAyajI terApaMthI sAdhuonA vadhu saMsargamAM Ave e vAta emane gamI nahi. buTerAyajI yuvAna satyazodhaka sAdhu hatA. teo terApaMthI sAdhuo pAse javA IcchatA hatA. emanI pAkI marajI joI saraLa prakRtinA RSi nAgaramalajIe chevaTe AjJA ApI. buTerAyajI terApaMthInA sAdhu pAse pharIthI gayA. tyArapachI muni jitamalajI dilhIthI vihAra karIne jodhapura cAturmAsa karavAnA hatA. buTerAyajIe jodhapura javAnI AjJA mAMgI. guru mahArAjane gamyuM nahi, tema chatAM temaNe jodhapura javA mATe AjJA ApI. buTerAyajIe vihAra karI jodhapura pahoMcI muni jitamalajI sAthe cAturmAsa karyuM. cAturmAsamAM satata sAthe rahevAne kAraNe tathA vicAra-vinimayayane kAraNe tyAM paNa temane keTalAka prazno thayA, jenu samAdhAna muni jitamalajI karI zakyA nahi. buTerAyajI mahArAjane keTalIka apekSAe sthAnakavAsI sAdhuo karatAM terApaMthI sAdhuo caDiyAtA lAgyA ane keTalIka apekSAe terApaMthI sAdhuo karatAM sthAnakavAsI sAdhuo caDiyAtA lAgyA. AthI emanuM mana DAmADoLa rahevA lAgyuM. teo potAnA sthAnakavAsI guru nAgaramalajI sAthe rahevAnuM nakkI karIne jodhapurathI vihAra karIne pAchA dilhI AvI pahoMcyA. dilhImAM emaNe guru mahArAja sAthe be cAturmAsa karyo. vRddhAvasthA ane nAdurasta . tabiyatanA kAraNe RSi nAgaramalajIe dilhImAM ja sthiravAsa karyo hato. buTerAyajI emanI pAse pAchA AvyA hatA. paraMtu guru mahArAjano pahelAM jeTalo ullAsabharyo bhAva have jaNAyo nahi. to paNa buTerAyajI daMbha-kapaTa vinA saraLatAthI guru mahArAja sAthe rahIne paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo ma Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI vaiyAvacca karavA lAgyA. buTerAyajIe guru mahArAjane vinaMtI karI ke teo potAne vadhu zAstrAbhyAsa karAve. paraMtu guru mahArAja have mana mUkIne zAstrAbhyAsa karAvatA hoya evuM buTerAyajIne lAgatuM nahi. keTalAka samaya pachI guru mahArAja vadhu bImAra paDayA. buTerAyajIe divasa-rAta joyA vagara athAga parizramapUrvaka emanI sevA -cAkarI karI. temanAM Thallo-mAtru paNa teo jarA paNa kacavATa vagara, balke hozathI sApha karatA ane AsapAsa kayAMya javuM hoya to buTerAyajI temane uMcakIne potAnA khabhA upara besADIne laI jatA. roja ujAgarA thatA to paNa teo guru mahArAjanI pAse khaMtathI, utsAhathI ane gurusevAnA bhAvathI besI rahetA ane temanI satata saMbhALa rAkhatA ane rAtre jayAre jyAre samaya maLe tyAre pote gokhelAM sUtro, thokaDA, bola vagere bolIne yAda karI letA. buTerAyajInI vaiyAvacca nAgaramalajI mahArAjanA hRdayane sparzI gaI. temanA hRdayanuM parivartana thayuM. aMtima samaye emaNe kahyuM, 'buTA, te mArI bahu sevAcAkarI karI che, meM tane joIe teTalo abhyAsa karAvyo nathI. tArI jijJAsA ane jJAnanI bhUkha ghaNI moTI che, mATe tuM A mArI pAMca mUlyavAna hastalikhita prato tArI pAse ja rAkhaje. tuM sadA sukhI raheje ane dharmano pracAra karaje. tuM koI paNa kadAgrahI sAdhuno saMga karato nahi. jyAM tane zuddha dharmanI puSTi thatI lAge tyAM tuM raheje ane te pramANe karaje.' Ama AziSa ApI RSi nAgaramalajI mahArAja kALadharma pAmyA. potAnA guru mahArAjanA kALadharma pachI buTerAyajI mahArAja vihAra karIne patiyAlA padhAryA. emanAmAM tyAgavairAgyanA saMskAra bALapaNathI hatA eTale ugra tapazcaryA mATe temane vizeSa ruci hatI. patiyAlAmAM emaNe ghaNI kaDaka tapazcaryA zarU karI hatI, teo chaThTha, aThThama ke paMdara divasanA upavAsa vAraMvAra karatA. AyaMbila to emanAM vakhatovakhata cAlu rahetAM. gocarI vahoravA jAya tyAre teo judA judA abhigraha dhAraNa karIne jatA. gocarIne mATe teo eka ja pAtra rAkhatA, badhA loko bhojana karI le te pachI teo gocarI vahoravA jatA. badho ja AhAra teo eka ja pAtramAM letAM ane te bhego karIne khAtA ane svAda upara vijaya meLavavA prayatna karatA. ghaNuM kharuM teo divasanA eka ja vakhata AhAra letA. gocarImAM paNa teo lukhkho AhAra pasaMda karatA. teo TADha-taDakAnA parISaho svecchAe vadhu ane vadhu sahana karatA. divase eka ja vastra dhAraNa karatA ane ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM rAtre oDhavA mATe phakta eka ja sutarAu vasra pAse rAkhatA. keTalIka vAra to rAtre teo vajra oDhatA nahi. vaLI teo ziyALAnI ThaMDImAM paNa divase chAtI upara koI vastra dhAraNa karatA nahi. potAnI Atmika zakti khIlavavA mATe teo ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM eka baMdha kamarAmAM AkhI rAta nagna avasthAmAM padmAsana vALIne besavAnI tapazcaryA karatAM. AvI rIte temaNe potAnA zarIrane ghaNuM kahyuM hatuM. teo tyArapachI mAlerakoTalAmAM cAturmAsa hatA. tyAre lagabhaga cha mahinA sudhI rojeroja zrI tirUmAM ghorADA yAdImAMza Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigrahapUrvaka gocarI vahorI lAvatA. Ama buTerAyajI mahArAja yuvAna vayathI ja ugra tapasvI banyA hatA. buTerAyajI mahArAja tapazcaryAnI sAthe sAthe svAdhyAya paNa karatA ane upAzrayamAM vyAkhyAna paNa ApatA. AthI emano cAhakavarga vadhato gayo hato. daramiyAna khAnadAna kuTuMbanA be yuvAnoe emanI pAse dIkSA lIdhI hatI. teo paMjAbathI vihAra karI dilhI padhAryA, tyAM sthAnakamArgI samudAyanA RSi rAmalAlajInuM cAturmAsa hatuM. teo kavi paNa hatA. temanI pAse amRtasaranA eka osavAle dIkSA lIdhI hatI. emanuM nAma RSi amarasiMhajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. amarasiMhe guru mahArAja pAse sAro svAdhyAya karyo hato. teo buddhizALI ane tejasvI hatA. eTale vyAkhyAna ApavAnI javAbadArI amarasiMhajIe lIdhI hatI. buTerAyajI amarasiMhajInA saMparkamAM AvyA. buTerAyajI yuvAna, buddhizALI tathA saMskRta-ardhamAgadhInA jANakAra ane jijJAsu che e jANI amarasiMhajIne emano saMga gamI gayo. teo pAse je kaMI navI navI pothIo AvatI te buTerAyajIne batAvatA ane vAMcavA ApatA. eka divasa amarasiMhajIe buTerAyajIne vipAkasUtranI pothI batAvI pUchyuM, 'A tame vAMcyuM che ?' pothI joI buTerAyajIe kahyuM, 'vipAkasUtra meM vAMcyuM to nathI, paNa enuM nAma paNa Aje pahelIvAra tamArI pAsethI sAMbhaLuM chuM.' amarasiMhajIe vipAkasUtra buTerAyajIne vAMcavA ApyuM. buTerAyajI vipAkasUtra bahu rasapUrvaka, cIvaTathI vAMcI gayA. zAstronuM adhyayana karavAnI emanI bhUkha guru mahArAje pUrI saMtoSI nahotI, eTale te vAMcatAM vadhu AnaMda thayo. paraMtu vipAkasUtra vAMcatAM temAM Avato mRgA-loDhiyAno prasaMga paNa temaNe vAMcyo. temAM varNavyA pramANe gautamasvAmI mRgAvatInA mAMsanA locA jevA, satata lohI ane paru nIkaLatA, tIvra durgaMdha mAratA putrane jovA jAya che, te vakhate durgaMdhane kAraNe mRgAvatI gautamasvAmIne moDhe vasra DhAMkavA kahe che. eno artha e thayo ke tyAre gautamasvAmIe moDhe muhapattI bAMdhI nahotI. moDhe muhapattI bAMdhavAnuM pharamAna AgamasUtromAM AvatuM nathI. eTale emaNe potAnI zaMkA amarasiMhajI pAse darzAvI. amarasiMhajI pAse eno javAba nahoto. eTale guru rAmalAlajIne pUchyuM. emanI pAse paNa javAba nahoto. emaNe eTaluM ja kahyuM ke 'ApaNe moDhe muhapattI na bAMdhIe to loko ApaNane yati kahe, mATe moDhe muhapattI bAMdhavI jarUrI che.' paraMtu A khulAsAthI buTerAyajIne saMtoSa thayo nahi. vaLI jina pratimAnAM darzana-vaMdanano niSedha AgamasUtramAM kayAMya Avato nathI. e vize paNa emaNe amarasiMhajI pAse potAnI zaMkA vyakata karI, paraMtu teno paNa koI saMtoSakAraka khulAso maLyo nahi. dilhInA cAturmAsa pachI buTerAyajI potAnA ziSyo sAthe patiyAlA, amRtasara, siyAlakoTa, ; viDIyo Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAvalapiMDI vagere sthaLoe vicarI pAchA patiyAlA padhAryA. tyAM rastAmAM amarasiMhajI maLI gayA. temaNe buTerAyajIne kahyuM 'buTerAyajI, tame sAro zAstrAbhyAsa karyo che. mArA karatAM tame moTA cho. ApaNe eka ja guru RSi malukacaMdajInA ToLAnA chIe to ApaNe sAthe vicarIe to kema ?' amarasiMhajInI darakhAsta buTerAyajIe svIkArI lIdhI. teo sAthe vihAra karavA lAgyA. ema karatAM amRtasara teo baMne padhAryA, paraMtu amRtasaramAM buTerAyajI muhapattI ane jinapratimA vizenA potAnA vicAro bIjA sAdhuo pAse vyakata karatA te amarasiMhajIne gamatuM nahi. buTerAyajI sAthe zAstrArtha karavAnuM paNa emanuM gajuM nahotuM. amarasiMhajI amRtasaranA moTA zrImaMta parivAramAMthI AvelA hatA. eTale amarasiMhajIno anuyAyI varga moTo hato.potAnA anuyAyI varga pAse buTerAyajI muhapattI ane jina pratimAnI vAta kare te temane gamatuM nahiM. AthI buTerAyajI ane amarasiMhajI vacce matabheda cAlu thayo. chevaTe baMne judA paDyA. pachI buTerAyajInI viruddha amarasiMhajIe pracAra cAlu karI dIdho, zrAvakone mokalIne teo vyAkhyAnamAM zuM bole che, loko sAthe zI vAta kare che tenI jAsUsI karavA lAgyA. potAne koI maLavA Ave to teno buTerAyajI mATe abhiprAya pUchatA ane koI sAro, UMco abhiprAya ApatA te temane gamatuM nahi. vaLI teo zrAvakone taiyAra karIne buTerAyajInI pAse mokalIne muhapattI ane pratimApUjana vize prazna karAvatA, buTerAyajIne lAgyuM ke have badhAMne spaSTa vAta karavAno vakhata pAkI gayo che. eTale temaNe potAnA vicAro zAstranA jANakAra karamacaMdajI zAstrI, gulAbarAyajI vagere zrAvakone jaNAvyA. bIjI bAju amarasiMhajIe buTerAyajIno jAheramAM virodha cAlu karI dIdho, AthI zrAvakomAM paNa be pakSa paDI gayA. paMjAbamAM badhe A bAbata jAhera carcAno viSaya banI gaI. amarasiMhajIe potAnA kSetranA zrAvakone taiyAra karyAM hatA ane dhamakI ApI ke buTerAyajI jo potAnA kSetramAM Avaze to emano veza khecI levAmAM Avaze. A samaya daramiyAna buTerAyajI pAse khAsa koI ziSyo rahyA na hatA. sthAnakavAsI saMpradAyanA bAvIsa ToLAmAM temaNe cAra ziSyo banAvyA hatA. paraMtu emAMthI mAlerakoTalAvALA be ziSyo emane choDIne cAlyA gayA hatA. eka ziSya kALadharma pAmyA hatA. eka jATa jAtinA ziSya hatA, temaNe dIkSA choDI daIne gRhastha veza aMgIkAra karyo hato. AthI buTerAyajI ekalA paDI gayA hatA. paraMtu AvI dhAkadhamakIothI teo DaratA nahotA, kAraNa ke teo AtmArthI hatA ane jinatattvamAM aDaga zraddhA dharAvanAra hatA, evAmAM premacaMdajI nAmanA eka sAdhue potAnA gurumahArAjane choDIne buTerAyajI pAse AvIne pharIthI dIkSA lIdhI hatI. teo temanI sAthe cAreka varSa rahyA hatA. buTerAyajIe premacaMdajIne AgamazAsrono sAro abhyAsa karAvyo hato. paraMtu gujarAnavAlA nagaramAM teo cAturmAsa hatA tyAre eka divasa muni premacaMdajIe kahyuM, gurudeva, mArAthI have dIkSA paLAtI nathI. mAruM mana DAmADoLa thaI gayuM che. mArI kAmavAsanA bahu jAgrata rahe che. mArAM bhogAvalI karmano udaya thayo lAge . zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mATe mane dIkSA choDavAnI AjJA Apo. buTerAyajI mahArAje emane khUba samajAvyA, paraMtu jyAre lAgyuM ke e sAdhujIvanamAM have TakI zake tema nathI, tyAre temaNe dIkSA choDavAnI anumati ApI. muni premacaMdajIe dIkSA choDIne, lagna karIne gRhastha jIvana svIkAryuM. lAhoramAM jaIne emANe sipAInI nokarI lIdhI. gRhastha veze teo koI koI vAra guru mahArAjane vaMdana karavA AvatA. saM. 1902nuM cAturmAsa buTerAyajI mahArAje pasapharamAM karyuM. te vakhate eka navayuvAna emanA saMparkamAM Avyo. emanuM nAma mULacaMda hatuM. emanI umara nAnI hatI, paNa emanI buddhinI paripakavatA ghANI hatI. vaLI emaNe judA judA sAdhuo pAse zAstrAbhyAsa paNa karyo hato. buTerAyajInA muhapattI ane pratimApUjananA vicAro emaNe jANI lIdhA hatA, ane te potAne sAcA jaNAtAM temaNe paNa carcA upADI hatI. tyAra pachI soLa varSanI vaye emaNe buTerAyajI pAse dIkSA lIdhI. temanuM nAma mULacaMda hatuM eTale sAdhu tarIke temanuM nAma muni mULacaMdajI rAkhavAmAM AvyuM. temaNe guru mahArAja buTerAyajI sAthe rAmanagaramAM cAturmAsa karyuM. mULacaMdajI mahArAja jevA tejasvI ane nIDara ziSya maLatAM buTerAyajInI naitika hiMmata hatI te karatAM paNa vadhI gaI. vi.saM.1903nuM cAturmAsa teo baMnee lAhora pAse caMdrabhAgA nadInA kinAre AvelA rAmanagaramAM karyuM. te vakhate guru ziSya vacce muhapattI vize ghaNI vicAraNA thaI, ane cAturmAsa pachI mAgasara mahinAmAM teo baMnee rAmanagaramAM muhapattIno doro toDI nAkhyo. teoe muhapattI havethI hAthamAM rAkhaze evuM jAhera karyuM. paMjAbamAM A krAMtikArI ghaTanAthI ghaNo khaLabhaLATa macI gayo. have sthAnakamArgI upAzrayamAM javuM temane mATe muzkela banI gayuM, alabatta ATalA samaya daramiyAna temanI sAthe saMmata thanAra zrAvakone samudAya hato, paraMtu paristhiti have vikaTa thavAnI hatI. A samaya daramyAna dIkSA choDI janAra premacaMdajIne gRhastha jIvananA kaDavA anubhavo thatAM ane vairAgyano udaya thatAM teo pharI dIkSA levA taiyAra thayA. paraMtu te vakhate buTerAyajIne ziyAlakoTa javAnuM anivArya hatuM. eTale temaNe potAnA ziSya mULacaMdajI mahArAjane piMDadAdanakhA nAmanA gAme premacaMdajIne pharI dIkSA ApavA mokalyA. paraMtu premacaMdajI have dIkSA mATe eTalA badhA adhIrA thaI gayA hatA ke vihAra karI mULacaMdajI mahArAja tyAM pahoMce te pahelAM to temaNe buTerAyajI mahArAjane potAnA guru tarIke dhAraNa karIne, saMgha samakSa tathA jinapratimAnI sAkSIe sAdhunAM vastra paherI lIdhA hatAM. tyArapachI teo mULacaMdajI mahArAja sAthe vihAra karIne buTerAyajI mahArAja sAthe joDAI gayA hatA. buTerAyajI mahArAje muhapattIno doro kADhI nAkhyo te pachI paMjAbamAM vicaravAnuM AraMbhamAM paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane mATe bahu kaThina banI gayuM. tema chatAM evA virodhanA vaMToLa vacce paNa teo svasthatAthI ane nIDaratAthI vicaratA rahyA hatA. eka bAju emanI vidvattA, vinamratA, saraLatA ane lokapriyatA kevI hatI ane bIjI bAju temane mAthe kevA saMkaTo AvI paDyA hatAM tenA keTalAka prasaMgo nodhAyA che. zarUAtano eka prasaMga patiyAlA zaherano che. paMjAbanA sthAnakavAsI saMpradAyanA mukhya RSi amarasiMhajI tyAre patiyAlAmAM birAjamAna hatA. amarasiMhajInA gurubhAie sittera jeTalA upavAsanI tapazcaryA karavA dhArI hatI. sATha jeTalA upavAsa pachI tapazcaryA daramyAna ja teo kALadharma pAmyA. e prasaMge patiyAlAmAM eka guNAnuvAda mahotsava rAkhavAmAM Avyo hato. e avasare cAre bAjuthI hajAro zrAvaka-zrAvikAo tathA aneka saMto-mahAsatIo patiyAlA padhAryAM hatAM. te vakhate mAlerakoTalAthI dilhI tarapha vihAra karatA buTerAyajI mahArAja potAnA ziSya muni premacaMdajI sAthe patiyAlA padhAryA hatA. tyAM AvatAM ja temaNe joyuM ke temaNe muhapattIno je doro choDI nAkhyo che tenI carcA patiyAlAmAM ThekaThekANe cAlI rahI hatI. buTerAyajIno virodha karavA mATe paNa pravRttio cAlI rahI hatI. ATalA badhAM sAdhu sAdhvIo ekatra thayAM che teno lAbha lai te badhAMnI samakSa buTerAyajI mahArAje vicAryuM ke AvI paristhitimAM ahIM patiyAlAmAM rahevuM potAne mATe ucita nathI. ahIM rahIne saMgharSa karavAno ke lokonA upadravano bhoga banavAno koi artha nathI. ahIM ToLAnI sAme zAsrasiddhAMtanI vAta cAlaze nahi. mATe patiyAlA choDIne AgaLa vihAra karavo yogya che. Ama vicArIne buTerAyajI mahArAje gocArI-pANI karyA pachI tarata patiyAlAmAMthI vihAra karyo. jyAre amarasiMhane A vAtanI khabara paDI tyAre teo ane temanA sAdhuo vicAramAM paDI gayA, kAraNa ke buTerAyajIne pATha bhaNAvavAnI temanI yojanA niSphaLa thatI hatI. teoe thoDAka yuvAnone bolAvIne samajAvyuM ke tame buTerAyajI pAse jAva ane temanI prasaMzA karI, tathA temane Agraha pUrvaka vinaMtI karI game te rIte yuktipUrvaka samajAvIne ahIM pAchA bolAvI lAvo. teo buTerAyajI mahArAja pAse pahoMcI gayA. emanI muhapattinI ghaTanAnI teoe bahu prazaMsA karI. pachI bahu ja AgrahapUrvaka jAtajAtanAM vacano ApIne teo buTerAyajI mahArAjane patiyAlA pAchA teDI lAvyA. buTerAyajI mahArAje potAnA ziSyo sAthe patiyAlAnagaramAM pAcho praveza karyo. sthAnaka tarapha teo jyAre jatA hatA te vakhate je rIte keTalAka zrAvako temanA tarapha karaDI najarathI jotA hatA ane kAnamAM vAto karatA hatA te parathI temane lAgyuM ke temane mATe vAtAvaraNa dhAravA karatAM vadhu pratikULa ane taMga banyuM che. paraMtu have bIjI vAra pAchAM pharavAnuM temanA jevA sAdhu 10 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe yogya na kahevAya. eTale have to je thavAnuM haze te thaze ema samajIne teo zrAvako lai gayA te sthAnakamAM UtaryA. teo tyAM beThA hatA eTalAmAM pacIseka sAdhuo ane lagabhaga 400 strIpuruSo tyAM AvIne temane gherI vaLyAM. amarasiMhajInI yojanA evI hatI ke buTerAyajI pAse muhapattI moDhe baMdhAvavI ane jo na bAMdhe to badhAMe bhegA maLI temano sAdhuveza kheMcI levo. bhegA thayelA ToLAmAMthI gaMgArAma nAmanA eka sAdhu ke je jabarA hatA ane je potAne ghaNA vijJAna ane zAstranA jANakAra tarIke oLakhAvatA hatA temaNe UbhA thaine badhAnI vacce jorathI moTA avAje badhAne saMbhaLAya te rIte buTerAyajIne kahyuM, 'buTerAyajI, jo tame Agama sUtrone mAnatA ho to pachI AcAryanuM kahyuM paNa tamAre mAnavuM joie. paraMtu tame te mAnatA nathI.' buTerAyajIe kahyuM, 'huM sUtra siddhAMtamAM mAnuM chuM, ane AcAryanuM kahevuM paNa mAnuM chuM.' gaMgArAmajIe kahyuM, 'jo tame AcAryanuM kahyuM mAnatA ho to tamArA guru nAgaramalajI muhapattI moDhe bAMdhatA hatA ane jinapratimAmAM mAnatA nahotA, to tame emanI viruddha kema varto cho? tame tamArA gurunI AjJAnuM ullaMghana kema karo cho? tame mRSAvAdI cho; tame nihnava cho; tame mithyAddaSTi patita cho.' A sAMbhaLI buTerAyajIe kahyuM, 'mane mArA guru nAgaramalajIe zikhavADyuM che kearihNto maha devo jAvajjajIvaM susAhuNo guruNo / jiNapatrataM tattaM, iha sammataM mae gahiyaM // ( sudeva arihaMta, susAdhu guru tathA jinezvara bhagavAna dvArA prarUpita tattva(dharma)nuM jAva jIva huM zaraNa grahaNa karuM chuM.) mArA guru nAgaramalajIe mane je A zikhavADyuM che teno huM svIkAra karuM chuM, emAM sUtra siddhAMta ane gurunI AjJA baMneno svIkAra AvI jAya che. mAre mATe e pramANa che. kudeva, kuguru, kudharma mAre mATe pramANa nathI.' A sAMbhaLI nakakI karelI yojanA pramANe gaMgArAmajIe bUma pADIne badhAne kahyuM, 'bhAio ! buTerAyajI sAthe vadhAre vAta karavAno koi artha nathI. jo teo atyAre muhapattI na bAMdhe to tame badhA atyAre ja emano veza utArI lo ane emane mArIne ahIMthI bahAra kADhI mUko.' Ama vAdavivAda ugra jhagaDAmAM pariNamyo. e jo vadhe to jaina sAdhuonI zobhA nahI rahe ema samajIne buTerAyajInA eka anurAgI banAtIrAma nAmanA eka jabarA zrAvake UbhA thaine moTA avAje saMta-mahAsatIone kahyuM ke 'zuM tame badhA ahIM zAstranI carcA karavA AvyA cho? tamane jaina sAdhu-sAdhvIone Ama karavuM zobhe che? tame badhAM ahIMthI haTho ane potapotAnA sthAne jAva. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khabaradAra, buTerAyajIne koIe hAtha aDADyo to." banAtIrAmanA avAjathI badhA DaghAI gayA. emanI sAthe bIjA keTalAka zrAvako paNa joDAI gayA. gaMgArAmajIne khAtarI thaI gaI ke ahIM potAnuM kazuM cAlaze nahi. teo tyAMthI AghA khasI gayA. tyAra pachI temaNe potAnA keTalAka saMta-satIone eka bAjue lai jaI ne dhImA avAje khAnagImAM kahyuM, buTerAyajI ahIM patiyAlAmAM vAraMvAra Ave che. ahIM ghaNI tapazcaryA karI che. eTale emanA anurAgI zrAvako ahIM ghaNAM che. eTale teo buTerAyajIno veza utAravA deze nahi. paraMtu have buTerAyajI ahIMthI aMbAlA tarapha vihAra karavAnA che. jo ke aMbAlAmAM paNa temanA anurAgI zrAvako ghaNAM che, to paNa ApaNA zrAvako paNa ochA nathI. emanA dvArA tyAM ApaNe emano veza utarAvI laizuM. chatAM jo aMbAlAnA zrAvako tema nahi kare to mArA ghANAM vaiSaNava bhakato che. temanI pAse ApaNe e kAma karAvI laizuM. mATe ApaNe badhAM ahIMthI jaladI vihAra karIne aMbAlA pahoMcI jaIe ane buTerAyajI tyAM Ave te pahelAM lokone taiyAra karI daIe. gaMgArAmajI tarata vihAra karIne potAnA sAdhuo sAthe aMbAlA pahoMcI gayA. buTerAyajIe pAMceka divasa patiyAlAmAM sthiratA karIne aMbAlA tarapha vihAra karyo. aMbAlAnA kAvatarAnI temane khabara na hatI. vihAra karatAM karatAM jyAre teo aMbAlA zahera tarapha jatA hatA tyAre rastAmAM keTalAka anurAgI zrAvakoe buTerAyajIne cetavyA ke "gurudeva, aMbAlA zaheramAM vAtAvaraNa bahu taMga thaI gayuM che. vakhate ApanA upara saMkaTa AvI paDe. mATe aMbAlA praveza karavo te Apane mATe hitAvaha nathI. Apa AgaLa cAlyA jAva." buTerAyajIne emanA ziSya muni premacaMdajIe paNa vinaMtI karI ke guru mahArAja, aMbAlA zaheramAM ApanA mAthe bhaya che. mATe ApaNe aMbAlA zaheramAM na jatAM aMbAlA kenTonamenTachAvaNI tarapha vihAra karIe. buTerAyajIe kahyuM, "bhAi premacaMda ! ema upasargothI DarI jaie te kema cAle? bhagavAna mahAvIrane paNa upasargo ane parISaho thayA hatA. eTale ApaNe DaravuM nA joie. paraMtu jo tane Dara lAgato hoya to tuM sIdho aMbAlA chAvaNI pahoMcI jA. huM aMbAlA zaheramAM be traNa divasa rokAIne pachI tyAM AvIza." | muni premacaMdajI sAce ja DarI gayA hatA. teo aMbAlA zaheramAM na jatAM sIdhA chAvaNImAM pahoMcI gayA. buTerAyajI ekalA vihAra karatAM aMbAlA zaheramAM padhAryA. pote sthAnakamAM UtaryA ane gocarI lAvIne AhAra pANI karyA. aMbAlA zaheramAM RSi amarasiMha, gaMgArAmajI vagere agAu AvI gayA hatA. aMbAlAmAM moharasiMha nAmanA eka jaina zrAvaka hatA teo sUtra-siddhAMtanA abhyAsI hatA ane buTerAyajInA 12 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa anurAgI hatA. gaMgArAmajIe buTerAyajIne samajAvavA mATe mohorasiMhane mokalyA. mohorasiMha buTerAyajI pAse AvyA ane muhapattInI carcA karI. buTerAyajIe kahyuM, 'bhAi mohorasiMha tame sUtrasiddhAMtanA abhyAsI cho. tame emAMthI muhapattI moDhe bAMdhavAno pATha batAvo to huM muhapattI moDhe bAMdhI laiza.' teo baMne vacce muhapattI vize zAstranAM vacanonI carcAvicAraNA thai. ethI mohorisaMhane khAtrI thai ke muhapattInI moDhe bAMdhavAnI vAta jinAgamamAM kayAMya AvatI nathI. eTale emaNe kahyuM 'gurudeva, ApanI vAta satya che. huM svIkAruM chuM. paraMtu ahIMnuM vAtAvaraNa pratikULa che. ahIM ApanuM apamAna thavAnA saMjogo che. jo ame ApanA pakSe rahIe to amAre paNa takalIpha bhogavavAnI Ave, mATe Apa muhapattI moDhe bAMdhI lo te sArI vAta che.' paraMtu buTerAyajIe tema karavAno spaSTa inkAra karI dIdho. moharasiMhe AvIne gaMgArAmajIne kahyuM ke buTerAyajI muhapattI moDhe bAMdhavAnI spaSTa nA kahe che. teo potAnI zraddhAmAM ane potAnA nizcayamAM bilakula aDaga che. bIje divase aMbAlA zaheramAM eka sthAnakamAM badhAM sAdhu-sAdhvI ekatra thayAM ane teoe zrAvakonI sabhA bharIne kahyuM, buTerAyajI jo AvatI kAle savAre patikramaNa karatI vakhate moDhe muhapattI na bAMdhI le to te ja vakhate emano veza chInavI laine, emane nagna karIne ane mArIne sthAnaka bahAra kADhI mUkIzuM. sabhAno Avo nirNaya jANIne buTerAyajInA anurAgI zrAvako mohorasiMha, sarasvatIdAsa vagerene lAgyuM ke A barAbara nahi thAya. emAM zAsananI avahelanA thaze. jaina sAdhu-samAjanI koi zobhA nahi rahe. mATe teo rAtane vakhate buTerAyajI pAse pahoMcyA, teoe kahyuM, 'gurudeva, Apane mAthe bhayaMkara saMkaTa che. mATe Apa sUryodaya pahelAM zaheramAMthI vihAra karI jajo ane pratikramaNa vagere Avazyaka kriyAo pachI tyAM karajo.' buTerAyajIe temane kahyuM, 'bhAio, AvI rIte gabharAine huM keTalA divasa rahI zakuM? mane koino Dara nathI. mATe savAre jayAre badhA loko mAro veza utAravA Ave tyAre tame mane bacAvavA Avazo nahi. huM mAruM saMbhALI laiza. huM jATano dIkaro chuM. mane koi hAtha aDADaze to huM joi laiza. huM to ekalo chuM. mArI pAchaLa koi rovAvALuM nathI. je zrAvako mAro veza utAravavA Ave teone kahejo ke potAnI berInAM baloyAM phoDIne mArI pAse Ave. ahIM rAja aMgrejanuM che. mAro veza koi utAraze to tene pUchanAra paNa koi sattAvALA haze ne? mAre kAMi DarI javAnuM kAraNa nathI. huM mArA nirNayamAM aDaga chuM. jeo veza chInavI levA Ave teone kahejo ke teo potAnuM ghara saMbhALIne Ave. vagara levedeve sarakAra taraphathI temane kaMi takalIpha na thAya.' paMpanA thai ciArI pA vATo 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buTerAyajInI nIDaratA ane AtmavizvAsa joine tathA veza kheMcavA jatAM mArAmArI thAya to polIsanuM lapharuM thAya e bIke koi AvyuM nahI. buTerAyajIe tyAMja savAranuM pratimaNa karyuM ane tyAM ja traNeka divasa rokAyA. zrAvakomAM paNa be bhAgalA paDI gayA. eTale paNa A vivAda thALe paDavA lAgyo. buTerAyajI tapazcaryA, zAsrAbhyAsa ane cAritrapAlanamAM ucca koTinA hatA, je divase divase vadhato jato hato. amarasiMhajI ane emanA ziSyo taraphathI zrAvakone caDhAvavAmAM AvatA ke jethI buTerAyajIne sthAnakamAM UtaravAnI sagavaDa ke gocarI-pANI maLe nahi, paraMtu teo bahu phAvatA nahi. aMbAlAnA A prasaMga pachI buTerAyajI mahArAja aMbAlA chAvaNI gayA. tyAMthI muni premacaMdajIne sAthe lIdhA. tyAMthI vihAra karIne meraTha thai dilhI padhAryA. eka mahino tyAM rahI pharI paMjAba tarapha padhAryA. aMbAlA, mAlerakoTalA, patiyAlA, ludhiyAnA, hoziyArapura, jalaMdhara, jaMDiyAlA guru. amRtasara vagere sthaLe vicarI teo gujarAnavAlA padhAryA. potAnA ziSya muni mULacaMdajI ahIM karmacaMdrajI zAsrI pAse abhyAsa karavA rokAyA hatA temane lai vihAra karatAM teo dilhI padhAryA. dilhImAM saM.1908mAM temaNe be yuvAnanone bahu dhAmadhUma pUrvaka dIkSA ApIne ekanuM nAma rAkhyuM vRddhicaMdrajI ane bIjAnuM nAma rAkhyuM muni AnaMdacaMdrajI. buTerAyajI mahArAjanI bhAvanA hatI siddhAcalajInI yAtrA karavAnI ane gujarAtanA sAdhuono samAgama karI potAnI zaMkAonuM samAdhAna karavAnI. eTalA mATe dilhIthI emaNe potAnA cAre ziSyo muni mULacaMdajI, muni premacaMdajI, muni vRddhicaMdrajI ane muni AnaMdacaMdrajInI sAthe gujarAta tarapha pahoMcavAnI bhAvanA sAthe vihAra karyo. eka pachI eka gAme vihAra karatA teo pAMceya jayapura mukAme padhAryA. cAturmAsa pachI teo badhA vihAra karI kisanagaDha thai ne ajamera pahocyA. nAgoramAM muni vRddhicaMdrajInA pagamAM saMdhivAnA kAraNe asahya pIDA thavA lAgI. eTale teone nAgoramAM rokAi javuM paDayuM. daramiyAna mUlacaMdajI mahArAje gujarAta bAju vihAra karyo. AnaMdacaMdrajI mahArAjanuM citta saMyamapAlanamAM Dagumagu rahevA lAgyuM. thoDA vakhatamAM teo sAdhuno veza choDIne pita banI gayA ane jayotiSano vyavasAya karavA lAgyA. thoDA vakhata pachI bikAnerathI saMghanA AgevAno nAgora AvyA ane buTerAyajI mahArAjane bikAnera cAturmAsa mATe padhAravA vinaMtI karI. e vinaMtIno svIkAra karI buTerAyajI mahArAje bikAnera tarapha vihAra karyo. daramiyAna vRddhicaMdrajI mahArAjane paganI pIDA ochI thai gai, eTale teo paNa guru mahArAjanI sAthe bikAnera padhAryA. premacaMdajI mahArAja cAturmAsa mATe nAgoramAM ja rokAyA. mUlacaMdajI mahArAja vihAra karatA karatA pAlitANA pahoMcI gayA ane emaNe cAturmAsa pAlitANAmAM karyuM. vi.sa.1910nuM cAturmAsa A rIte buTerAyajI mahArAje potAnA ziSya vRddhicaMdrajInI sAthe 14 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bikAneramAM karyuM. tyAM osavAla jainonAM 2700 jeTalAM ghara hatAM. buTerAyajI mahArAjanI vANIthI teomAM sArI dharmajAgRti AvI gaI. bikAneranA kharataragacchanA yatione paNa buTerAyajI pratye AdarabhAva thayo. teoe paNa potAnI pauSadhazALAmAM sthiratA karavA mATe emane vinaMtI karI. bikAnerathI buTerAyajI mahArAjanI bhAvanA zatruMjayanI yAtrA karavAnI hatI. paraMtu ajameranA saMghano patra Avyo ke huMDhiyAnA pUjya ratanacaMdajI zIkha ApanI sAthe mUrtipUjA vize zAstrArtha karavA icche che. A patra maLatAM buTerAyajI mahArAje gujarAta tarapha vihAra na karatAM ajamera tarapha potAnA ziSya vRddhicaMdrajI sAthe vihAra karyo. zAstrArtha karavA mATe teo icchatA hatA. kAraNa ke e viSayamAM emano abhyAsa ghaNo uDo thayo hato. teo ajamera tarapha jaI rahyA hatA tyAre mArgamAM jANavA maLyuM ke muni ratanacaMdajIe terApaMthInA matanuM khaMDana karatI eka prata lakhI che. enI tapAsa karAvIne buTerAyajI mahArAje e prata meLavI lIdhI. e vAMcatAM ja emane lAgyuM ke muni ratanacaMdajInAM potAnAM ja vAkayo vaDe mUrtipUjA sAbita thaI zake ema che. vihAra karatAM karatAM teo potAnA ziSya sAthe ajamera pahoMcyA. paraMtu tyAre Azcarya sAthe jANyuM ke muni ratanacaMdajI ajamerathI cUpacApa vihAra karIne bIje cAlyA gayA che. buTerAyajI sAthe mUrtipUjA vize pote zAstrArtha nahi karI zake ane karaze to parAjita thaze evo Dara emane lAgyo hato. buTerAyajI mahArAja je hetuthI ajamera padhAryA te hetu have rahyo nahi. paraMtu ajamera padhAravAnA kAraNe eka vizeSa lAbha thayo. ajamerathI e vakhate eka saMgha kesariyAjInI yAtrA karavA mATe jai rahyo hato. jainonA gharabAra vagaranA pradezamAM ekalA vihAra karavA karatAM saMgha sAthe vihAra karavAmAM muni mahArAjone sUjhatA AhAra vagerenI anukULatA rahe che. buTerAyajI mahArAja e rIte saMgha sAthe kesariyAjI padhAryA. tIrthayAtrAno A emano prathama anubhava hato. kesariyAjInA AdinAtha bhagavAnanI camatkArika pratimAnA harSollAsapUrvaka darzana karIne teoe atyaMta dhanyatA anubhavI. kesariyAjInA mukAma daramyAna vaLI bIjo eka anukULa yoga sAMpaDyo. gujarAtamAMthI te vakhate kesariyAjInI yAtrA karavA mATe eka saMgha Avyo hato. saMghapati prAMtija pAse AvelA kalola nagaranA zeTha becaradAsa mAnacaMda hatA. teo bIjA AgevAno sAthe buTerAyajI mahArAjane maLavA AvyA. temaNe kahyuM, "mahArAjazrI ! amane thoDIka jijJAsA thai che. Apane derAsaramAM darzana karatA joyA hatA. ApanA veza parathI Apa sthAnakamArgI sAdhu lAgo cho. paraMtu sthAnakavAsI sAdhu muhapattI moDhe bAMdhe, jyAre Apa muhapattI hAthamAM rAkho cho. tethI amane prazna thAya che. amane jaNAvazo ke Apa koNa cho to AnaMda thaze.' buTerAyajI mahArAje kahyuM, "bhAi huM janmathI ajaina chuM. amAro parivAra zIkhadharmane pALe che. meM yuvAnavaye sthAnakamArgI bAvIsa ToLAmAM dIkSA lIdhI hatI. paraMtu zAstronuM UDuM adhyayana karyA pachI paMjAbanA cAra krAnti:kArI mahAtmAo 15 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mane khAtrI thaI gaI ke jina pratimAnA siddhAMta sAcI che. vaLI moDhe muhapattI bAMdhavAnuM AgamasUtramAM kyAMya pharamAna nathI. eTale muhapattI hAthamAM rAkhuM chuM. amArI bhAvanA gujarAta tarapha vihAra karI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavAnI che.' saMghavIe kahyuM, to pachI guru mahArAja ! Apa baMne amArA saMgha sAthe joDAIne amane lAbha Apo. vaLI amane paNa anukULatA raheze, kAraNa ke rastAmAM ghaNe ThekANe jainonA ghara AvatAM nathI. buTerAyajI mahArAja ane vRddhicaMdrajI mahArAje saMghapatinI vinaMtIno svIkAra karyo ane teo saMgha sAthe joDAI gayA. prAMtija sudhI saMgha sAthe teo vihAra karI amadAvAda pahoMcyA. nagara bahAra zeTha haThIsiMhanI vADIe UtaryA. emanA AgamananA samAcAra amadAvAdanA saMghamAM pahoMcI gayA. saubhAgyavijayajI mahArAje mANasa mokalI emane upAzraye teDAvyA. dAdA maNivijayajI, saubhAgyavijayajI vagere saMvegI sAdhuonAM darzana karI teoe dhanyatA anubhavI. thoDA divasa rokAine' zatruMjayanI tIrthayAtrA pahelI vAra karIne teoe ananya dhanyatA ane prasannatA anubhavI. thoDA divasa teo tyAM rokAyA. tyAM yationuM jora ghaNuM hatuM. eTale cAturmAsa AsapAsa karavAno emaNe vicAra karyo. najIkamAM vihAra karIne vRddhicaMdrajI ane premacaMdajI mahArAje bhAvanagaranA sthaLanI anukULatA joi AvyA. bhAvanagaranA saMghe pAlitANA AvIne temane vinaMtI karatAM buTerAyajI mahArAje gujarAtamAM prathama cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM bhAvanagaranA cAturmAsa pachI pharI teo bhAvanagaranA saMgha sAthe siddhAcalajInI yAtrAe gayA. pAlitANAmAM thoDo samaya rokAi temaNe amadAvAda tarapha vihAra karyo. vRddhicaMdrajI ane premacaMdajI mahArAje giranAranI yAtrA mATe jUnAgaDha tarapha vihAra karyo. rAmAnugrAma vihAra karatA buTerAyajI mahArAja ane mULacaMdajI mahArAja lIMbaDI padhAryA. tyAM thoDA divasa rokAyA te daramiyAna mULacaMdajI mahArAjane tAva Avyo ane te Utarato nahoto. e samaye guru mahArAja buTerAyajIe potAnA ziSya mULacaMdajI mahArAjanI ghaNI sevAcAkarI karI hatI. evAmAM vRddhicaMdrajI mahArAja giranAranI jAtrA karI tyAM AvI pahocyAM hatA. muni premacaMdajI chUTA paDI ekalavihArI thaI gayA hatA. mULacaMdajI mahArAjane te sAruM thai gayuM tyAra pachI vihAra karIne teo traNe amadAvAda AvI pahoMcyA ane ujamaphoinI dharmazALAmAM UtaryA. tyAM paMnyAsa dAdA maNivijayajI tathA gaNi saubhAgyavijayajInA gADha samAgamamAM teo AvyA. ane teo traNee maNivijayajI dAdA pAse mUrtipUjaka samudAyamAM saMvegI dIkSA levAno nirNaya karyo. e mATe saubhAgyavijayajI mahArAja pAse yogavahana paNa karyA. tyAra pachI saM. 1912mAM caturvidha saMgha samakSa maNivijaya dAdAe traNene saMvegI dIkSA ApI. muni buTerAyajInuM nAma buddhivijayajI, muni mUlacaMdajInuM nAma muni 16 -- 8 mA - zrI vijayAnaMdasUri svargArohAga zatAbdI graMtha Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukitavijayajI ane muni vRddhicaMdrajInuM nAma muni vRddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. saMvegI dIkSA dhAraNa karIne teo traNee harSollAsa sAthe kRtArthatA ane dhanyatA anubhavI. jaina zAsananA itihAsamAM A eka jabarajasta krAMtikArI ghaTanA banI. ethI paMjAbathI AtmArAmajI mahArAjane paNa bIjA sattara sAdhuo sAthe gujarAtamAM AvI sthAnakamArgI dIkSA choDI saMvegI dIkSA dhAraNa karavAnI preraNA maLI. Ama gujarAta upara paMjAbI sAdhuonA Agamanano ghaNo prabhAva paDyo. buTerAyajI mahArAja kharekhara eka UMcI koTinA sAdhu hatA. teo brahmacaryanA pAlanamAM tathA svAdendriya upara vijaya meLavavAmAM ghaNA makakama hatA. tapazcaryA, vihAra vagere karavA mATe temanI pAse sAruM zarIrabaLa ane manobaLa hatuM. bhAvanagaramAM cAturmAsa karyA pachI buTerAyajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe pAlitANA padhAryA hatA. te samayanA be eka prasaMgo noMdhAyelA che. pAlitANAmAM mULacaMdajI mahArAja gocarI vahoravA jatA. teo paNa potAnA guru mahArAjanI jema eka ja pAtramAM badhI gocarI vahorI lAvatA. evI rIte mizra thai gayelI gocArI teo vAparatA jethI svAda upara vijaya meLavAya. paMjAbanA loko dALazAkamAM goLa na nAkhe. eka divasa mULacaMdajI mahArAja gocarI vahorI lAvyA hatA. gocarI vAparatAM buTerAyajI mahArAje mULacaMdajIne kahyuM, 'mUlA, A kaDhI bahu gaLI lAge che.' te vakhate mULacaMdajI mahArAje kahyuM, 'gurudeva, e kaDhI nathI paNa kesariyA dUdha che. e to gaLyuM ja hoya.' Ama buTerAyajI mahArAje khAvAnI vAnagIomAM rasa lIdho nahoto. pAtramAM je Ave te teo vAparI letA. zikhaMDa, dUdhapAka ke kaDhI vacce emane bahu phera jaNAto nahi. pAlitANAmAM eka divasa mULacaMdajI mahArAja eka zrAvakanA ghare gocarI vahoravA gayA tyAre te zrAvaka pAse jANavA maLyuM ke pAlitANAmAM ghaNA zrAvako rIMgaNAnuM zAka khAya che ane sthAnakavAsI sAdhuo rIMgaNAnuM zAka vahore paNa che. bahubIjanA prakAranuM A zAka abhakSya gaNAya che. jainothI te khavAya nahi. mULacaMdajI mahArAja jayAre e zrAvakane ghare gocarI vahoravA gayA tyAre te zrAvake acAnaka utsAhapUrvaka rIMgaNAnuM zAka pAtramAM ThalavI dIdhuM. mULacaMdajI mahArAje upAzrayamAM AvIne guru mahArAja buTerAyajIne A vAta kahI. e gocarI to teone kalpe nahi, eTale na vAparatAM paraThavI dIdhI. paraMtu buTerAyajI mahArAje e prasaMge mULacaMdajI mahArAjane kahyuM ke 'mUlA ! AmAM zrAvakono kaMi doSa nathI. vastutaH zuddha AhAra mATe dharmapracAranI jarUra che. dharmapracAra sAdhuo vagara saraLatAthI thai zake nahi. ApaNA zvetAmbara saMvegI sAdhuo ghaNI alpa saMkhyAmAM che. jo ApaNe gujarAta, rAjasthAna, paMjAba vagere pradezamAM sArI rIte dharmapracAra karavo haze to ghaNA sAdhuonI jarUra paDaze. eTale mArI tane bhalAmaNa che ke jeno upadezaka baLavAna teno dharma baLavAna e nyAye sArA cAritrazIla paMpanA cAra DAciArI pADApAo 17 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuone taiyAra karavA joIe. e jo thAya to ApoApa zrAvakono AcAra sudharI jaze. atyAre cAre bAju aMdhAruM che. mATe yogya pAtra joine emane saMyamanA mArge vALavA joie. e kAma tuM bahuM sArI rIte karI zake ema che, kAraNa ke tArI pAse dharmAnurAgI bhakto ghaNA Ave che.' buTerAyajI mahArAjanI A vAta mULacaMdajI mahArAjanA manamAM vasI gaI. emaNe nizcaya karyo ke yogya pAtrone zodhIne dIkSA ApIne saMvegI sAdhuonI saMkhyA vadhAravI joize. e kAma emaNe hoMzabhera upADI lIdhuM. baTerAyajI mahArAje saMvegI dIkSA lIdhA pachI gujarAtamAM amadAvAda, bhAvanagara vagere sthaLe cha cAturmAsa karyo. te samaya daramiyAna temaNe zAstrIya adhyayana sArI rIte karyuM. bhAvanagaramAM hatA tyAre 45 Agamono paMcAMgI sahita abhyAsa karI lIdho hato. amadAvAdanA ane bhAvanagaranA saMghoe emane mATe paMDitonI vyavasthA karI ApI hatI. te vakhatanA jANItA paMDita harinArAyaNa pAse emaNe haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya, lakSmI sUri, vinayavijayajI uparAMta upAdhyAya yazovijayajInA saMskRta, prAkRta ane gujarAtImAM lakhAyelA graMthono UMDANathI abhyAsa karyo. emAM yazovijayajI upAdhyAyanA graMthoe emane bahu prabhAvita karyA. emAM tarka ane nyAyayukata e graMthonA abhyAsathI emanI daSTi khUlI gai. emanI zraddhA aDaga thai gai. emaNe pote ja potAnA AtmakathanamAM lakhyuM che : "upAdhyAyajIke graMthoMkI racanA dekhake mereko parama upakArI uttama puruSa dIse hai, tattva to kevalajJAnI jANe! mereko mahArAjajI isa bhavameM mile nthii| parabhavakA saMbandha to jJAnI mina tava puchayuM .......piur mera sarathA to zrI navinayana sAtha ghaort fmatte hai paMjAbathI nIkaLyAne mahArAjazrIne ghaNAM varSa thaI gayAM hatA. relave ke tAraTapAla vagaranA e divasomAM paMjAbanA rAmanagara, jamma, gujarAnavAlA vagere zaheromAMthI emanA bhakto paMjAba padhAravA mATe jatA-AvatA musApharo sAthe vinaMtIpatra mokalatA. AthI saM. 1918mAM amadAvAdamAM cAturmAsa karI buTerAyajI mahArAje paMjAba tarapha vihAra karyo. pAlI ane dilhI cAturmAsa karI teo paMjAbamAM patiyAlA, amRtasara vagere sthaLe vicaryA ane lokone bodha Apyo. have muhapattI ane pratimApUjananI carcA karavAnI emanI bhAvanA na hatI. paraMtu amarasiMhanA zrAvakoe 1923mAM pharI carcA upADI. zAstrArtha karavA mATe buTerAyajIne paDakAra karyo. emaNe e paDakAra jhIlI lIdho. emanA devIsahAya nAmanA zrAvakabhakate sAmevALA sAthe zarata karI ke zAstrArtha karavAmAM sAkSI tarIke taTastha paMDito paNa rAkhavA paDaze, ane tophAna na thAya eTalA mATe becAra sipAio paNa rAkhavA paDaze. paraMtu amarasiMha eka athavA bIjuM bahAnuM kADhI zAstrArtha karavAnuM TALyuM. amarasiMhanA zrAvaka bhakatoe paNa emane carcA TALavAnuM ane khamatakhAmaNAM karI levAnuM samajAvyuM. e jANI buTerAyajI amarasiMhajI pAse 18 zrI vijayAnaMdasari svargArohAga zatAbdI graMtha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA ane khamatakhAmaNA karI AvyA. paraMtu ethI amarasiMhajInA zrAvakoe evI vAta uDADI ke buTerAyajI khamatakhAmaNA karavA AvyA hatA paNa amarasiMhajIe to emanI sAthe kaMi carcA karavAnI nA pADI dIdhI. bIje divase amarasiMhajInA keTalAka bhakato amarasiMhajI pAse gayA ane kahyuM ke jema buTerAyajI mahArAje tamArI pAse khamatakhAmaNA karyA che tema tamAre paNa emanI pAse jaIne khamatakhAmaNA karavA joie. paraMtu eTalI vAta thatAMmAM te amarasiMhajInA zrAvakoe buTerAyajInA zrAvakone dhakkA mArI bahAra kADhayA, ane amarasiMhajInA bIjA divasana vihAra paNa jAhera karI dIdho. paraMtu bIje divase savAre buTerAyajI jaMgalamAM kahe gayA tyAre amarasiMhajI tyAM rastAmAM maLyAM. emaNe buTerAyajIne kahyuM, "buTerAyajI! huM tamane khamatakhAmaNA karavA Avato hato, paraMtu zrAvakoe mane aTakAvyo. loko bahu vicitra che. huM tamane vAraMvAra khamAvuM chuM.' Ama buTerAyajI mahArAja sAthe zAstracarcA nivArI amarasiMhajIe kSamApanA karI lIdhI. ethI vivAdane vaMToLa zamI gayo ane jemAM zraddhA hoya te pramANe AcaraNa karavA lAgyA. alabatta buTerAyajI mahArAja nA AgamananA kAraNe paMjAbamAM AtmArAmajI mahArAja vagere bIjA ghaNAM sAdhu-mahAtmAoe paNa potAnA saMpradAyamAMthI nIkaLI gujarAtamAM jai saMvegI dIkSA levA mATe hilacAla cAlu karI dIdhI hatI. - paMjAbanAM potAnAM kSetro saMbhALI, Thera Thera jinamaMdiranA nirmANanI yojanA karI gujarAta tarapha AvavA mATe buTerAyajI mahArAje paMjAbathI nIkaLI saM. 1927nuM cAturmAsa bikAneramAM karyuM. teo gujarAta tarapha AvI rahyA che e samAcAra maLatAM emanA ziSyo mULacaMdajI mahArAja ane vRddhicaMdrajI mahArAja temane levA mATe gujarAtathI vihAra karI AbuthI AgaLa pAlI sudhI pahoMcyA hatA. amadAvAdamAM AvIne buTerAyajI mahArAje potAnA ziSyo sAthe jaina zAsananI unnati mATe vividha yojanAo vicArI. temaNe amadAvAda, bhAvanagara, pAlitANA vagere sthaLe cAturmAsa karyA. amadAvAdamAM teo hatA tyAre yatimAMthI sAdhu thayelA ratanavijayajI nAmanA eka zithilAcArI sAdhue paMjAbI sAdhuone utArI pADavA prapaMco karelA, paraMtu amadAvAdanA saMghanA zreSThIoe emane phAvavA dIdhA nahotA. vi. saM. 1932mAM buTerAyajI mahArAja bhAvanagarathI amadAvAda padhAryA. temanI uMmara have 65 varSa vaTAvI gai hatI. temanI tabiyata have joie tevI sArI rahetI nahotI. e varSe paMjAbanA tejasvI mahAtmA AtmArAmajI mahArAja amadAvAda AvI pahoMcyA. buTerAyajI mahArAje emane tathA emanI sAthe AvelA bIjA 17 sthAnakamArgI sAdhuone saMvegI dIkSA ApI. Ama saMgI sAdhuonI saMkhyA vadhatI gai. buTerAyajI mahArAje potAnA traNa mukhya ziSyomAM kSetronI vaheMcaNI karI ApI. mUlacaMdajI paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAja amadAvAda ane gujarAta saMbhALe, vRddhicaMdrajI mahArAja kAThiyAvADa saMbhALe ane AtmArAmajI mahArAja pAchA paMjAba padhAre ane paMjAbanAM kSetro saMbhALe. buTerAyajI mahArAje saM. 1932 thI 1938 sudhI, jIvananA aMta sudhI amadAvAdamAM sthiravAsa ryo. teo have AtmadhyAnamAM vadhu magna rahetA. ziSyone teo jarUra pUratuM mArgadarzana ApatA. temanI pAse zeTha premAbhAi, zeTha dalapatabhAi, zeTha hemAbhAI vagere amadAvAdanA zreSThIo AvatA ane temanI saMbhALa letA. mahArAjazrI nagarazeThanA vaDa chellAM pAMca-cha varSa sthiravAsa rahyA hatA. amadAvAdamAM te jamAnAmAM nagarazeThanuM sthAna ane mAna ghaNuM moTuM hatuM. zeTha dalapatabhAInAM patnI gaMgA zeThANI paNa dharmAnurAgI jAjavalyamAna nArI hatAM. chatAM brahmaniSa mahArAja eTalA badhA nispRha anAsakata hatA ke potAne vaMdana karavA AvanArI bahanAmAM gaMgA zeThANI koNa che te jANavAnI kyAreya utsukatA darzAvI nahotI. vi. saM. 1935nA Aso mahinAmAM dAdAguru gaNi maNivijayajI amadAvAdamAM kALadharma pAmyA. vi. saM. 1938mAM buTerAyajI mahArAje amadAvAdamAM paMcotera varSanI umare paMdara divasanI bImArI pachI phAgaNa vada amAsa (paMjAbI caitra vada amAsa)nA roja rAtre samAdhipUrvaka deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAM jhaDapathI prasarI jatAM tyAM tyAM emanA bhaktavargamAM zoka chavAi gayo. catra suda ekamanA roja sAbaramatI nadInA kinAre caMdananI citAmAM emanA pArthiva dehano jyAre agnisaMskAra karavAmAM Avyo tyAre tyAM hajAro nagarajanonI AMkhomAMthI AMsu vahyAM hatAM. buTerAyajI mahArAjane aMjali ApatAM zrI nyAyavijayajI mahArAje lakhyuM che ke buTerAyajInI dehamudrAmAM pratApa hato, AtmamudrAmAM guNagaurava hatAM ane vizAla lalATapaTamAM brahmacaryanuM alaukika ojasa hatuM. emanA paMjAbI khaDatala dehamAM suMdaratA, sukumAratA ane sajajanatA taravaratI. buTerAyajI mahArAja eTale parama tyAgamUrti, mahA yogIrAja, satya ane saMyamanI pratimA." zrI vijayAnaMdasari svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI mUlacaMdajI (muktivijayajIgaNI) mahArAja Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI mahArAja (zrI mULacaMdajI mahArAja). vikamanI vIsamI sadInI zarUAtamAM jaina zAsanamAM sAdhu-sAdhvIonI sthiti joIe tevI saMtoSakAraka nahotI. sAcA tyAgI, vairAgI, saMvegI sAdhuonI saMkhyA ghaNI ghaTI gai hatI. zrIpUjayo, yatio vagerenuM varcasva vadhI gayuM hatuM. Thera Thera emanI gAdIo sthapAyelI hatI. bIjI bAju paMjAbamAM sthAnakavAsI sAdhuomAM mUrtipUjA ane muhapanI vize khaLabhaLATa macI gayo hato. e vakhate paMjAbathI, potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe vihAra karI gujarAtamAM AvanAra krAMntikArI sAdhuomAM pU. zrI buTerAyajI mahArAja mukhya hatA. emanI sAthe mULacaMdajI mahArAja tathA vRddhicaMdrajI mahArAja paNa hatA. mUlacaMdajI mahArAjano janma paMjAbamAM ziyAlakoTamAM vi. saM. 1886mAM bhAvaDA jaina jJAtimAM upakezavaMzamAM, baraDa gotramAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma sukhA zAha hatuM. mAtAnuM nAma bakorabAi (mahatAbadevI) hatuM. bALaka mULacaMda nAnapaNathI ja bahu tejasvI hato. dekhAve paNa te sazakata ane pratibhAzALI hato. pAMca varSanI umare ene nizALamAM mUkavAmAM Avyo hato. nizALamAM vyAvahArika zikSaNa levA uparAMta te sthAnakamAM jAya, sAmAyika kare, pratikramaNa kare ane thokaDAno mukhapATha kare. te sAdhuonA paricayamAM AvIne temanI preraNAthI ghaNAM niyamo leto. ema karatAM kizora mULacaMdane dIkSA levAnI bhAvanA thaI. mAtA-pitAe e prastAvane anumodana ApyuM. soLa varSanI uMmare vi. saM. 1902mAM RSi buTerAyajI pAse mULacaMde dIkSA lIdhI ane te mULacaMdajI svAmI banyA. e divasomAM paMjAbanA sAdhuomAM buTerAyajI mahArAjanuM nAma ghaNuM moTuM hatuM. cAritranA pAlanamAM teo atyaMta kaDaka ane zuddha hatA. zAstrono ghaNo UMDo abhyAsa emaNe karyo hato emanI jJAnanI bhUkha ghaNI moTI hatI. teo janme jATa komanA hindu hatA. saMskRta bhASAnuM jJAna temane nAnapaNathI ja vArasAmAM maLyuM hatuM. soLa varSanI vaye dIkSA lIdhA pachI temaNe potAnA guru RSi nAgaramalajI pAse, RSi amarasiMhajI pAse tathA zrI pUja(yati) rAmalAlajI pAse Agama graMtho uparAMta vyAkaraNa, nyAya vagereno paNa ghaNo sAro abhyAsa karyo. jema jema teo vadhu ne vadhu abhyAsa karatA gayA tema zAstromAM evA evA pATha emanA vAMcavAmAM AvyA ke je vize emanA mananuM samAdhAna koI karI zakatuM nahi. jinapratimAnI pUjA karavI ke nahi tathA muhapatti moDhe bAMdhavI paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 21 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA DAkalA na mAna - ke nahi te vize buTerAyajI ane emanA ziSya mULacaMdasvAmIe ghaNAnI sAthe zAstracarcA karI, paraMtu tema chatAM mananuM samAdhAna na thatAM teo baMnee vi.saM. 1903mAM paMjAbamAM rAmanagaramAM muhapattino doro toDI nAkhyo. ethI saMghamAM ghA UhApoha thayo hato. potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe buTerAyajI mahArAje potAnA be ziSyo mULacaMdajI ane vRddhicaMdrajI sAthe gujarAta bAju vihAra karavAnuM nakakI karyuM. eka hajAra karatAM vadhu mAilane e kaThina ane ugra vihAra hato. rastAmAM yogya gocarI-pAgI paNa maLe nahi, tema chatAM teonI laganI eTalI badhI tIvra hatI ke badhAM kaSTo sahana karIne paNa teo amadAvAda AvI pahoMcyA. tyAM teo paM. zrI maNivijayajI dAdAne maLyA. temanI sAthe satsaMga karyo, zAstracarcA karI ane badhI zaMkAonuM samAdhAna meLavyuM. teoe nirNaya karyo ke prathama zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karavI ane pachI paM. maNivijayajI dAdA pAse pharIthI saMvegI dIkSA levI. teoe amadAvAdathI vihAra karIne zatruMjayanI yAtrA karI ane cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM. tyAra pachI vi. saM. 1912mAM amadAvAdamAM AvIne pU. maNivijayajI dAdA pAse teoe saMvegI dIkSA lIdhI. buTerAyajInuM nAma buddhivijayajI, mULacaMdajInuM nAma mukitavijayajI ane vRddhicaMdrajInuM nAma vRddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. jo ke A navAM nAma karatAM potAnA jUnAM nAmathI ja teo vadhu oLakhAtA rahyA hatA. gujarAtamAM e samaye sAcA tyAgI, saMvegI sAdhuonI saMkhyA ghaNI ja ochI thai gai hatI. kaThina sAdhanAmArga ane pratikULa saMjogone kAraNe samagra gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna ane paMjAbamAM maLIne pacIsathI trIsa jeTalAja saMvegI sAdhuo chUTAchavAyA vicaratA hatA. yati ane zrIpUjanI saMkhyA uttarottara vadhatI jatI hatI ane moTAM moTAM nagaromAM teonuM baLa ghaNuM rahyuM hatuM. paMjAbathI AvelA A traNa sthAnakavAsI sAdhu mahArAjoe jaina sAdhusaMsthAmAM eka krAMtikAraka pagaluM bharyuM hatuM. ane tene lIdhe buTerAyajI mahArAja saMvegI mUrtipUjaka samudAyanI saMvegI dIkSA dhAraNa karyA pachI jyAre paMjAba pAchA pharyA tyAre tyAM ghaNo khaLabhaLATa macI gayo hato. emanA prabhAvathI tyArapachI paMjAbanA vatanI ane janma brahmakSatriya evA AtmArAmajI mahArAja ane emanI sAthe paMdarathI vadhu sAdhuo paNa paMjAbamAMthI vihAra karIne gujarAtamAM AvyA ane teoe paNa saMgI dIkSA dhAraNa karI. Ama paMjAbI sAdhuono gujarAta upara ghaNo moTo upakAra thayo. buTerAyajI, mULacaMdajI ane vRddhicaMdrajI mahArAjanA e upakAranA kAraNe eka saikA jeTalA samayamAM saMvegI sAdhuonI saMkhyA aDhI hajArathI vadhu thaI gaI te mATe gujarAta paMjAbI sAdhuonuM haMmezAM RNI raheze. buTerAyajI mahArAja prakhara zAstrajJAtA hatA. mULacaMdajI mahArAja anuzAsananA AgrahI hatA ane temanI pAse vyavasthAzakti ghaNI sArI hatI. mULacaMdajI mahArAje joyuM ke sAdhu vagara zAsanane uddhAra nathI mATe jema bane tema vadhu dIkSA ApavI joie. emano prabhAva paNa evo moTo hato ke 2 2 zrI vijayAnaMdasUri svargArohAga zatAbdI graMtha Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLavA AvanAra yuvAnane emanI pAsethI khasavAnuM mana na thAya. dIkSAnI zakayatA jaNAya tyAM teo vilaMba karatA nahi. jyAM dIkSArthInI saMmati hoya, paraMtu svajanono virodha hoya tyAM amadAvAdanA nagarazeTha premAbhAi sAthe evI yojanA karI hatI ke gujarAtanA evA dIkSArthIone paMjAba mokalavAmAM Ave ane tyAM AtmArAmajI mahArAja dIkSA temane Ape ane paMjAbanA evA dIkSArthIo hoya to temane gujarAtamAM mokalavAmAM Ave ane temane mULacaMdajI mahArAja dIkSA Ape. A rIte thoDAMka varSomAM ja sAdhuonI saMkhyA je 25-30 nI hatI temAMthI ekaso upara thaI gaI. Ama chatAM jovAnuM e hatuM ke mULacaMdajI mahArAja jene paNa dIkSA Ape tene potAno celo na banAvatAM buTerAyajI mahArAjano athavA vRddhicaMdrajI mahArAjano celo banAvatA, eTale ke potAnA hAthe thanAra navadIkSita sAdhune potAnA ziSya tarIke sthApavAne badale potAnA gurubhAi tarIke sthApIne potAno Adara navadIkSita pratye vyakta karatA. pU. AtmArAmajI mahArAje potAnI gAmaThI hiMdI bhASAmAM emane kahyuM, 'maiM tumhArA ziSya honekuM AyA huM.' paraMtu AtmArAmajI mahArAjane paNa saMvegI dIkSA ApyA pachI ane temanuM nAma muni AnaMdavijaya rAkhyA pachI temane potAnA ziSya na banAvatAM potAnA gurubhAI banAvyA eTale ke buTerAyajI mahArAjanA ziSya banAvyA. mULacaMdajI mahArAjano A eka ghaNo moTo guNa hato. eTalA mATe AtmArAmajI mahArAje pote racelI pUjAnI DhALamAM mukitavijayajI mahArAjane saMprati rAjA tarIke biradAvatAM lakhyuM che mukti gaNi saMpratirAjA, mukti gaNi caMgI; mULacaMdajI mahArAje bhAvanagara, pAlanapura, vaDodarA, zihora, pAlitANA, amadAvAda ema gujarAtamAM ghaNAM sthaLe cAturmAsa karyAM. teo jJAna-dhyAnamAM paNa eTalA ja magna rahetA. teo sAdhusAdhvIone niyamita vAcanA ApatA. teo roja ochAmAM ochA traNa kalAka to dhyAna dharatA hatA. temaNe jyAM jyAM cAturmAsa karyuM tyAMnAM saMgho temanAthI khUba prabhAvita thayA hatA. zihora jevA nAnA kSetramAM paNa temanA cAturmAsathI vAtAvaraNa ghaNuM protsAhita thayuM hatuM. zihoramAM teo gAmanI pAsenI eka TekarI (je zatruMjayanI marudevA TuMka tarIke oLakhAya che) upara bapore dhyAna dharavA jatA. tasa laghu bhrAtA AnaMdavijaya. vRddhicaMdrajI mahArAjanA AgrahathI chevaTe mULacaMdajI mahArAjane potAnA keTalAka ziSyo karavA paDyA hatA, jemAM haMsavijaya, gulAbavijaya, kamalavijaya, thobhaNavijaya, dAnavijaya vagere mukhya hatA. mULacaMdajI mahArAje saMghanI vAraMvAra vinaMtI chatAM AcAryanI padavI levAnI nA pADI hatI ane jIvananA aMta sudhI gaNi rahyA hatA. te divasomAM phoTogrAphInI zodha thaI hatI. ane AvA mahAna zAsanaprabhAvakano phoTo levaDAvavA mATe zeTha premAbhAI ane bIjAoe bahu Agraha karyo hato, paraMtu paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 23 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevo phoTo temaNe kyAreya levA dIdho nahoto. emanA kALadharma pachI emanuM AbehUba tailacitra haMsavijayajI mahArAje banAvaDAvIne amadAvAdamAM ujamabAInI dharmazALAmAM rakhAveluM te eka citra Aje upalabdha che. e samaye sAdhuo ochA hatA ane kSetro ghaNAM hatAM eTale teoe kSetro vaheMcI lIdhAM hatAM. mULacaMdajI mahArAja vizeSata amadAvAda ke enI AsapAsa vicaratA. vRddhicaMdrajI saurASTramAM gohilavADamAM vicaratA. bUTerAyajI mahArAja pote ane AtmArAmajI mahArAja paMjAbamAM vicaratA. nItivijayajIne sUrata, khAMtivijayajIne hAlAra ane jhAlAvADa, guNavijayajI ane thobhANavijayajIne jhAlAvADa ane dAnavijayajIne kaccha saMbhALavAnuM soMpavAmAM AvyuM hatuM. mukitavijaya gaNi AcArapAlanamAM ghaNA custa hatA ane potAnA ziSyo mATe paNa ghaNA kaDaka rahetA. temanI saMghavyavasthA namUnArUpa gaNAtI. temanI pAse sarasa kAryazakita ane tvarita nirNaya levAnI sUjha hatI. temanI aMtaraMga nIti ane bahiraMga nIti paraspara susaMvAdI hatI. teo ziSyone atyaMta vAtsalyabhAvathI rAkhatA, paNa prasaMge eTalA ja kaDaka thaI zakatA. teo potAnA guru mahArAjanI AjJA ziSyo pAse barAbara paLAvatA ane na pALe to daMDa athavA prAyazrita ApatA. temane prabhAva eTalo badho hato ke temanA ziSyo koI paNa saMghamAM hoya ane kaMI prazna Ubho thAya ane saMghanA AgevAno mAtra eTaluM ja kahe, "bhale, ame e bAbatamAM mULacaMdajI mahArAjane lakhIzuM to paristhiti tarata badalAI jatI. temanA eka ziSya uttamavijaye eka nAnA chokarAnI mazkarI karI ane chokarAe mahArAjane lAta mArI, to bhASA samiti na sAcavavA mATe emane mULacaMdajI mahArAje aThThamanuM prAyazcitta ApyuM hatuM. tevI ja rIte daMDAsANa na vAparavAne kAraNe eka ziSyane kUtaruM karaDayuM to temane paNa aThThamano daMDa Apyo hato. muni bhakitavijaya potAnI saMsArI patnI mATe kaDavA zabdo, nA pADavA chatAM bolyA to temane upAzrayanI bahAra cAlyA javAnI AjJA karI. teo ujamabAInA upAzrayethI haThIbhAInI vADInA upAzraye gayA tyAM temane potAnI bhUla mATe bahu pazcAttApa thayo ane jyAM sudhI mULacaMdajI mahArAja potAne pAchA na bolAve ane emanAM darzana na thAya tyAM sudhI AhArapANIno tyAga karyo. ema cAra upavAsa thayA tyAre zeTha dhoLazAjIne khabara paDI to temaNe mULacaMdajI mahArAjane samajAvyA ane samAdhAna karAvI ApyuM. pAchA ujamabAInA upAzraye AvI bhaktivijaya munie AMkhamAM AMsu sAthe vaMdana karI kSamA mAgI. tyArapachI emanI pAtratA joI emane mULacaMdajI mahArAje paMnyAsapada ApyuM hatuM. lIMbaDInA saMghe patra lakhavAmAM avinaya dAkhavyo to mahArAje lIMbaDImAM sAdhuono vihAra baMdha karAvyo. eka ziSya muni motIvijaya tabiyatane kAraNe, paNa AjJA vagara lIMbaDI gayA to mULacaMdajI mahArAje emane saMghADA bahAra mUkyA. paraMtu tyArapachI motIvijaye mAphI mAgI ane gurubhAI vRddhicaMdrajIno bhalAmANapatra Avyo ke tarata emane pAchA saMghADAmAM laI lIdhA 24 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. mULacaMdajI mahArAja AjJApAlanamAM keTalA custa hatA te A uparathI jaNAI Ave che. pote pANa gurubhAI vRddhicaMdrajIno bola AjJAnI jema uThAvatA. gurumahArAjano amadAvAdathI eka vakhata bhAvanagara patra Avyo ke tarata ja unALAmAM bharabapore pote amadAvAda tarapha vihAra cAlu karI dIdho hato. muktivijaya gaNi-mULacaMdajI mahArAja vize keTalAka prasaMgo muni darzanavijayajIkRta "Adarza gacchAdhirAja'mAM noMdhAyA che. keTalAka prasaMgo anuzrutithI prApta che. ahIM evA keTalAka prasaMgo ApyA che. mULacaMdajI mahArAja yuvAnone dIkSA ApI samudAyanI vRddhi karatA hatA. tenI sAme amadAvAdamAM keTalAke virodha vyakata karyo ane nagarazeTha pAse saMgha bhego karAvI temAM paM. dayAvimaLajI, paM. ratnavijayajI gaNi ane gaNivarya mULacaMdajI mahArAja vagere badhA mahAtmAone paNa upasthita rahevA nimaMtraNa apAyuM hatuM. te sabhAmAM eka vRddha zeThe UbhA thaI hiMmatapUrvaka phariyAda karI ke, muktivijayajI mahArAja mAtA-pitAnI rajA vagara jene-tene mUMDI nAkhe che te barAbara nathI. sabhAmAM A rIte keTaloya UhApoha thayo, eTale mULacaMdajI mahArAje UbhA thai kahyuM ke saMgha je nirNaya karaze te AjJA tarIke huM mAthe caDAvIza. paraMtu A bAbatamAM utAvaLo nirNaya na thAya te jovA vinaMtI che. pATa upara birAjamAna sarva mahAtmAo pratye tamane badhAne atyaMta pUjyabhAva che e huM jANuM chuM. tamArI hAjarImAM ja huM e badhAne pUchuM chuM ke temAMthI koNe koNe potAnAM mAtApitAnI rajA laIne dIkSA lIdhI hatI ? eka pachI eka sAdhu bhagavaMtone saMgha samakSa pUchavAmAM AvyuM ane e badhAmAMthI eka paNa sAdhu bhagavaMte ema kahyuM nahi ke pote mAtA-pitAnI rajA laIne dIkSA lIdhI che. e jANI saMghanA AgevAnone paNa Azcarya thayuM. mULacaMdajI mahArAje potAnA paMjAbI bulaMda avAjathI pachI saMghane kahyuM, tame badhA joI zako cho ke tamane jemanA tarapha atyaMta pUjyabhAva che ane jemanA vaDe zAsananI zobhA che evA ApaNA A badhA ja birAjamAna pUjya sAdhu bhagavaMtoe dareke potAnAM mAtApitAnI rajA vagara dIkSA lIdhI che. teoe bhale evI rIte dIkSA lIdhI hoya paraMtu Aje teo saMghanA pUjya banyA che ane temane joIne temanAM mAtA-pitA paNa Aje to bahu rAjI thAya che. dIkSA mATe rajA jarUrI che paraMtu A viSama kALamAM evAM vivekI ane jJAnI mAtA-pitA kyAM che ke je potAnA putrane dIkSA mATe saharSa rajA Ape. ApaNane sArA sArA sAdhuo joIe che, zAsananA sUtradhAro joIe che, paraMtu celAo jhADa upara kaMI UgatA nathI, ke halAvIne pADI levAya. e to tamArAmAMthI ja AvavAnA che, ane tame jo ene AvavA nahi do to paristhiti kevI thaze teno vicAra kare. mATe rajA sivAya dIkSA ApavI nahi evo TharAva karavA karatAM jene dIkSA levAnI bhAvanA hoya tene mAtA-pitA mATe nahi, trAsa na Ape, sAdhu pAse AvatAM na aTakAve evo TharAva karavo joIe. - - - - 1 - paMjAbanA cAra krAMtikArI mahAtmAo 25 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULacaMdajI mahArAjanI A vANI sAMbhaLI saMgha vicAramAM paDI gayo. sAcI paristhiti samajI gayo ane kaMIpaNa TharAva karyA vinA vikharAI gayo. - dhrAMgadhrAmAM devazI ane guNazI be bhAIo hatA. teo mUrtipUjAnA virodhI hatA. temaNe Agama-batrIsIno abhyAsa karyo hato. temaNe dhrAMgadhrAmAM virodhano vaMToLa Ubho karyo hato. mULacaMdajI mahArAje e vAta jANI tyAre temaNe potAnA ziSya mahAna tapasvI, jJAnI ane sArI tarkazakita dharAvanAra muni dAnavijayajIne tyAM mokalyA. temaNe tyAM jaIne prema, zAMti, dhIraja ane vAtsalyabhAvathI baMne bhAIone zAstronA pATho batAvI evo sarasa pratibodha karyo ke baMne temanI pAse dIkSA levA taiyAra thaI gayA. dAnavijayajIe teo baMnene mULacaMdajI mahArAja pAse mokalyA. mULacaMdajI mahArAje e baMnene dIkSA ApI ane devazI te muni devavijaya thayA ane guNazI te muni guNavijaya thayA. teo baMnee AgamazAstrono eTalo sarasa UMDo abhyAsa karyo hato ke tyArapachI paMjAbathI AvelA AtmArAmajI mahArAjane mUrtipUjA vize keTalIka zaMkAo hatI to tenuM samAdhAna karavAnuM kAma guNavijayajIne soMpavAmAM AvyuM. guNavijayajI pAse besIne AtmArAmajI mahArAje potAnI zaMkAonuM sarasa samAdhAna karI lIdhuM ane mULacaMdajI mahArAja pAse guNavijayajInI khUba khUba prazaMsA karI. e vakhate mULacaMdajI mahArAje AtmArAmajIne eTaluM ja kahyuM ke guNavijayajI mahAna jJAnI mahAtmA che. paraMtu temanuM AyuSya TUMkuM che. vadhumAM vadhu teo cha mahinA sudhI vidyamAna raheze. tyArapachI guNavijayajI mahArAja mULacaMdajI mahArAje karelI AgAhI pramANe cha mahinAmAM kALadharma pAmyA. mULacaMdajI mahArAja dIkSA ApavAnA utsAhI hatA, paraMtu te pachI padavI ApavAnI bAbatamAM eTalAja kaDaka hatA. emanA eka ziSya darzanavijayajI mahArAje yogavahananI kriyA karI lIdhI hatI. eTale emane padavI ApavA mATe premAbhAI zeTha ane saMghanA AgevAnoe bhalAmaNa karI hatI. paraMtu potAne yogya lAgaze te pachI ja padavI Apaze ema mULacaMdajI mahArAje kahyuM hatuM. tyArapachInuM darzanavijayajInuM comAsuM vaDodarAmAM hatuM ane mULacaMdajI mahArAjanuM keTalAka mAIla dUra chANI gAmamAM hatuM. eka divasa mULacaMdajI mahArAje darzanavijayajIne saMdezo kaherAvyo ke atyaMta tAkIdanuM kAma che eTale tarata tame chANI AvI pahoMco, jyAre saMdezo ApavAmAM Avyo tyAre darzanavijayajI mahArAja gocarI vahorIne AvyA hatA ane vAparavAnI taiyArI karatA hatA. emanI sAthenA sAdhuoe kahyuM ke gocarI vAparIne pachI jAva, paraMtu guru mahArAjano saMdezo hato eTale darzanavijayajI gocarI vAparavA rokAyA nahi. teo tarata ja sIdhA cAlyA chANI tarapha. lAMbo vihAra karI teo mULacaMdajI mahArAja pAse AvyA. sukhazAtA pUchI ane zuM kAma che te jANavA mATe utsuka rahyA, paraMtu vinaya anusAra pUchayuM nahi ane gurumahArAja kahe tenI rAha jotA rahyA. lagabhaga doDha-be kalAka gurUmahArAje bIjI badhI vAto karI, paraMtu zA mATe bolAvyA che te kaMI kahyuM nahi. cAturmAsanA divaso hatA eTale zrI vijayAnaMdasUri svargArohAga zatAbdI graMtha Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAne upAzraya pAchA AvavuM anivArya hatuM. pharI lAMbo vihAra karIne darzanavijayajI vaDodarAnA upAzraye pAchA pharyA. mULacaMdajI mahArAje saMdezAvAhaka dvArA jANyuM hatuM ke darzanavijayajI gocarI vAparyA vinA cAlyA AvyA che. pharI eka vakhata evI ja rIte mULacaMdajI mahArAje saMdezo mokalAvyo. pharI gocarI vAparyA vagara darzanavijayajI AvyA. doDha-be kalAka beThA, paraMtu mULacaMdajI mahArAje pote zA mATe bolAvyA che tenI kazI ja vAta karI nahi. darzanavijayajI prasanna citte vaDodarA pAchA pharyA. thoDA divasa pachI trIjI eka vAra mULacaMdajI mahArAje e ja pramANe saMdezo kahevarAvyo ane darzanAvijayajI mahArAja AvI pahoMcyA. judA judA viSayo para bIjI ghaNI vAta thaI paNa pote zA mATe bolAvyA che te mULacaMdajI mahArAje kahyuM nahi. have darzanavijayajIthI rahevAyuM nahi. temaNe kahyuM, "gurumahArAja ! Ape mane ATale dUrathI vihAra karAvIne A trIjI vAra bolAvyo, paraMtu Apa zA mATe bolAvo cho te to kaMI kahetA nathI." mULacaMdajI mahArAje kahyuM "basa mAre je kAma hatuM te A ja hatuM. tamArI padavI mATe pAtratA jovI hatI. tame haju kAcA cho eTale tamArAthI pUchyA vagara rahevAyuM nahi. tame have vaDodarA pAchA pharo." darzanavijaya pAchA pharyA. paraMtu Akhe raste vicAramAM rahyA, ke guru mahArAje kharI kasoTI karI. adhIrA banavA mATe saMtApa potAne thayo. thoDA divasa pachI premAbhAI zeTha ane saMghanA AgevAno maLavA AvyA ane darzanavijayajInI padavInI vAta nIkaLI tyAre mULacaMdajI mahArAje kahyuM ke emanI haju joIe teTalI pAtratA thaI nathI. meM emanI traNa vAra kasoTI karI. trIjI kasoTImAM teo adhIrA banI gayA ane hArI gayA. ema chatAM gocarI vAparyA vagara ATalo lAMbo vihAra karIne javA AvavAnA temanA kAryanI prazaMsA paNa karI. darzanavijayamAM vinaya guNa ghaNo moTo che, paraMtu haju temAM thoDI nyUnatA che tema mULacaMdajI mahArAje jaNAvyuM. A vAta premAbhAIe darzanavijayajIne paNa karI. ethI darzanavijayajIe AvI kasoTI karavA mATe guru mahArAja pratye roSa vyakata na karyo, paraMtu adhIrA banI prazna karavAnI potAnI bhUla mATe kSamA mAgI. tyArapachI thoDA ja vakhatamAM darzanavijayajInI have pAtratA che ema samajIne tathA premAbhAI zeTha ane saMghanA AgevAnonI bhalAmaNathI mULacaMdajI mahArAje darzanavijayajIne padavI ApI hatI. jaina zAsananA rakSaNane mATe jaladI jaladI dIkSA ApavAnA utsAhavALA mULacaMdajI mahArAja koI eka yuvAnane dIkSA ApavAnI vidhi amadAvAdamAM ujamabAInA upAzrayamAM karI rahyA hatA. dIkSA aMge te yuvAnanA keTalAMka sagAMsaMbaMdhIono virodha hato. paraMtu jyAM sudhI yuvAnanI saMmati hatI tyAM sudhI mULacaMdajI mahArAja sagAsaMbaMdhIonI paravA kare evA nahotA. jyAre upAzrayamAM dIkSAnI vidhi cAlu thaI tyAre keTalAMka sagAMsaMbaMdhIoe upAzrayanI bahAra bUmAbUma cAlu karI ane vAtAvaraNa ugra banatAM keTalIka strIoe to mULacaMdajI mahArAjanA nAmathI chAjiyAM levAM paNa paMjAbanA cAra kAnimarI mahAtmAo Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlu karyAM. paraMtu ethI mULacaMdajI mahArAja asvastha thAya tevA na hatA. temaNe to dIkSAnI vidhi yathAvat cAlu rAkhI ane niyata kramAnusAra pUrI karI. dIkSA apAI gaI. eka navA sAdhuno umero thayo. sagAMsaMbaMdhIo babaDatAM babaDatAM cAlyAM gayAM. bIje divase saMghanA AgevAnonI beThaka maLI. keTalAka AgevAnoe evo sUra vyakata karyo ke guru mahArAja ! tamAre AvI rIte dIkSA na ApavI joIe. mULacaMdajI mahArAje zAMti ane svasthatApUrvaka premabhAvathI kahyuM, juo bhAIo! jainazAsanane jIvaMta rAkhavuM hoya to sAdhuo joIze. dIkSAno prasaMga evo che ke sagAMsaMbaMdhIone potAnA gharano koI yuvAna jAya e game nahi. bahAra strIo chAjiyAM letI hoya ane huM dIkSA Apato houM to mane paNa e gamatI vAta nathI. ApaNI pAse sAdhuo bahu ja ochA che, to tame mane pahelo javAba e Apo ke jaina zAsanane jIvaMta rAkhavuM che ke nahi ? badhAe hA kahI eTale mULacaMdajI mahArAje kahyuM ke to saMgha have TharAva kare ke saMghanA jeTalA AgevAno che teo dareka potAnA kuTuMbamAMthI eka yuvAnane dIkSA mATe amane Ape. ema jo thAya to mArI paNa sthiti AvI kaphoDI na thAya. paraMtu saMghano kayo AgevAna potAnA saMtAnane dIkSA ApavA mATe sAmethI zarata svIkAre ? eTale badhA ja cUpa thaI gayA. eTale mULacaMdajI mahArAje teone badhAne vartamAna dezakALanI sthiti samajAvI ane temAM apavAdarUpa saMjogomAM sagAMsaMbaMdhIono virodha chatAM dIkSA ApavAnI jarUriyAta darzAvI. e jamAnAmAM sAdhuo ochA hatA, eTale ghaNAM nagarone sAdhuono lAbha maLato nahi. emAM mahesANAmAM eka-be tapasvIo AvelA ane teo roTalA-roTalIno sukko TukaDo ane thoDuM pANI vahoratA. AthI mahesANAnA zrAvakomAM evI mAnyatA ane prathA thaI gayelI ke sAdhu mahArAja gocarI mATe Ave tyAre roTalA-roTalIno lukhkho nAno TukaDo ja mAtra vahorAvavo joie. jaina sAdhune bIjuM kazuM vahorAvI zakAya nahi. AthI bIjA sAdhuo mahesANA javAnuM pasaMda karatA nahi. paMjAbI sAdhuone to mahesANAmAM uNodarI vrata jevuM thaI jatuM. zrAvakoe sAdhubhakti mATe yogya dRSTi rAkhavI ghaTe ane mahesANAnA zrAvakone mAThuM na lAge e rIte yuktipUrvaka krame krame samajAvavuM joIe ema mULacaMdajI mahArAjane lAgyuM. e mATe emaNe devavijayajIne mahesANA cAturmAsa mATe mokalyA, kAraNa ke devavijayajIne AjIvana AyaMbilanuM vrata hatuM, eTale teo ja tyAM TakI zake. devavijayajIe mahesANA jaI lukhkho, nIrasa thoDo AhAra laI potAnI ArAdhanA cAlu karI. paraMtu temaNe vyAkhyAnamAM bhagavatIsUtra no viSaya lIdho ane supAtra dAna, gurubhakti, sAdhuo mATenAM zuddha AhAra-pANI, udAratA ane umaLakA sahitanI sAdhubhakti vagere viSayanI anekAnta daSTie lokone samajaNa ApI. AthI mahesANAnA saMghane dAnagharmanuM sAcuM rahasya samajAyuM. sAdhuone roTalA-roTalIno mAtra lukhkho TukaDo vahorAvavAnI prathAmAM teoe pheraphAra karyo. 28 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vakhata mULacaMdajI mahArAja amadAvAdamAM ujamaphaInA upAzrayamAM nIce vyAkhyAna ApI rahyA hatA tyAre upAzrayamAM upara be navadIkSita yuvAna sAdhuo vacce bolAcAlI thaI. teo eTaluM moTethI bolatA hatA ke vyAkhyAnamAM paNa temano avAja saMbhaLAvA lAgyo. thoDI vAre uparanI garabaDa zAMta thaI. vyAkhyAna pUruM thayuM ane sau vikharAyA. e vakhate premAbhAI zeTha ane bIjA keTalAka AgevAnoe mULacaMdajI mahArAjane ekAMta sAdhIne kahyuM, guru mahArAja, ApanA sAdhuo Ama aMdaraaMdara laDe ane moTethI sAmasAme barADA pADe e keTalI zaramAvanArI vAta che ! mULacaMdajI mahArAje e sAMbhaLI lIdhuM, paNa kaMI uttara Apyo nahi. thoDA divasa pachI parvano eka divasa Avyo. vyAkhyAnamAM bhAIo ane bahenonI ghaNI sArI hAjarI thaI. vyAkhyAnanA aMte patAsAMnI prabhAvanA hatI. e vakhate vyAkhyAna pUruM karIne guru mahArAja, premAbhAi zeTha ane bIjA AgevAno sAthe upAzrayamAM upara jaIne beThA. eTalAmAM nIce bairAMono kolAhala vadhato gayo ane moTemoTethI keTalAMka bairAMo patAsAM mATe laDatAM hoya tevuM jaNAyuM. hAtha lAMbA karI karIne ekabIjAne tuM tuM karIne laDatI strIomAM koIkanuM hAthanuM ghareNuM paNa paDI gayuM. mULacaMdajI mahArAje AgevAnone kahyuM, juo to kharAM. A kaI baheno laDe che? AgevAnoe joi AvIne kahyuM ke laDanArI bahenomAM keTalIka to moTI moTI zeThANIo paNa che. mULacaMdajI mahArAje taka sAdhIne kahyuM, juo bhAI pAMca patAsAM mATe A moTI moTI zeThANIo paNa aMdara aMdara jhaghaDe che. potAnAM ghareNAM karatAM paNa patAsAM emane vahAlAM lAge che. have nagaranI zeThANIoja dharmanA prasaMge mAMhomAMhe jo Ama barADA pADatI hoya to amArI pAse je sAdhuo Ave che te tamArA gharanA ja yuvAno che. eTale amArA sAdhuone sArA saMskAra ApavAnuM kAma to ame karIe ja chIe. paraMtu navadIkSita hoya tyAre paNa teo sArA saMskArI yuvAno hoya evuM tame jo icchatA ho to enI zarUAta tamArA gharathI ja karavI joIe. guru mahArAjanI e Takora sAMbhaLIne sau AgevAna paristhiti samajI gayA ane sAdhuonI TIkA karatAM pahelAM potAnI jAtane ane kuTuMbane sudhAravAnI prathama AvazyakatA che te temane samajAyuM. mULacaMdajI mahArAje amadAvAdamAM yatio-zrIpUjonuM jora toDI nAkhyuM. temane vaMdana karavAnuM, temanA sAmaiyAmAM javAnuM, temanI pAsethI padavI levAnuM baMdha karyuM. temanA sthApanAcArya upara chevaTe rUmAla oDhADavAnuM paNa na svIkAryuM. e divasomAM pAlitANAmAM paNa yationuM ghaNuM jora hatuM. ene lIdhe pAlitANAmAM koI sAdhuonuM sAmaiyuM paNa karI zakAtuM nahi. sAdhuo zatruMjayanI yAtrAe Ave to chAnAmAnA yAtrA karIne cAlyA jAya. jAheramAM bahu dekhAya to yatio taraphathI temane mAra paNa paDe. yationo Dara sAdhuone ane saMghane ghaNo raheto. AvI paristhitimAM yationuM jora toDavA mATe mULacaMdajI mahArAje kammara kasI. temaNe darzanavijayajI mahArAjane cAturmAsa mATe pAlitANA mokalyA. darzanavijayajIe tyAM jaI haThIbhAInI dharmazALAmAM comAsuM karyuM. saMghanA AgevAno to yati pAse jatA, paraMtu yuvAno to sAdhuonI samAcArIthI prabhAvita thavA lAgyA. 29 paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo sAdhuo pAse AvavA lAgyA ane dharmanI vAto sAMbhaLavA lAgyA. yuvAnomAM nagarazeThanA be dIkarAoe to potAnI meLe evI pratijJA karI ke roja jyAM sudhI sAdhubhagavaMtanAM darzana na thAya tyAM sudhI ghI khAvuM nahi. sAdhuo pAse janAra yuvakonI saMkhyA divase divase vadhatI jatI hatI. eTale yatioe nagarazeThane te aTakAvavA mATe Agraha karyo. je koI jAya te saMgha bahAra thAya tevo TharAva karavA paNa kahyuM. e pramANe saMghanI sabhA bolAvI TharAva karI tenA upara sahI levAmAM AvI. keTalAke sahI karI, keTalAke na karI. jemANe na karI temane thoDA divasanI mudata ApavAmAM AvI. te mudatamAM sahI na kare to saMgha bahAra mUkavAnI dhamakI ApavAmAM AvI. paraMtu ethI prazna ukalyo nahi. khuda nagarazeTha harakhacaMda zeThanA ghare ja prazna Ubho thayo, kAraNa ke emaNe dIkarAone sAdhu pAse jatA aTakAvyA to teoe ghI khAvAnuM ane kuTuMbanA badhA sabhyo sAthe jamavAnuM baMdha karyuM. AvI sthiti bIjAM keTalAMka gharomAM pANa hatI. ethI mudata pUrI thayA pachI saMgha pharI jyAre maLyo tyAre nagarazeThe TharAva phADI nAkhyo ane kahyuM, dareka potapotAnI marajI mujaba karI zake che. jene yati pAse javuM hoya te yati pAse jAya ane sAdhu pAse javuM hoya te sAdhu pAse jAya. yatio paNa paristhitine pAmI gayA ane potAno Agraha choDI dIdho, A ghaTanA pachI darzanavijayajI mahArAje vyAkhyAna vAMcavAnuM cAluM karyuM. emaNe samarAditya kevaLI caritrano viSaya vyAkhyAnamAM zarU karyo. divase divase vyAkhyAnamAM zrAvakonI saMkhyA vadhatI gaI ane yatio taraphathI koI trAsa na thAya e mATe dharmazALAnA vyavasthApakoe ane gAmanA sazakata yuvakoe saMgaThita thaIne pAkI vyavasthA karI. e varSathI pAlitANAmAM sAdhunA vyAkhyAnanI zarUAta thaI ane yationuM jora nabaLuM paDyuM. tyArapachI mULacaMdajI mahArAja paNa pAlitANA AvyA. teo yuvAnone zAstrajJAna ApatA ane bhakti saMgIta sahita rAga-rAgiNImAM pUjA bhAgAvavAnuM zIkhavatA. e vakhate saMghamAM haju paNa keTalAka loko yatio pAse jatA hatA. Ama saMghamAM be bhAga paDI gayA hatA. mULacaMdajI mahArAje potAnA anuyAyIo mATe saMgha zabda vAparavAmAM vyavahAru muzkelIo joi. eTale emaNe saMgha ne badale ToLI zabda vAparyo ane potAne pakSe vadhu mANaso hatA eTale "moTI ToLI' evo zabda prayojyo ane e varSe zrI siddhakSetra jaina moTI ToLI nI sthApanA thaI. (A nAma Aje paNa pAlitANAnA saMgha mATe cAlu che. yatiomAM bhaLelA samudAya mATe tyAre nAnI ToLI evo vaparAyelo zabda, teo yatiomAMthI nIkaLI gayA pachI paNa temane mATe cAlu rahyo che. moTI ToLI saMgIta sAthe tAlabaddha rIte pUjAo bhANAvavA mATe pAlitANAmAM Aje paNa jANItI che.) keTalAka mANasone niMdArasathI ane doSadRSTithI eka sAdhunI vAta bIjA sAdhune ane bIjA sAdhunI vAta trIjA sAdhune karavAnI Teva hoya che. te eka mANasa eka divasa mULacaMdajI mahArAja pAse Avyo ane kahyuM, "guru mahArAja ! Apa kahe jaI AvyA pachI keTaluM ochuM pANI vAparo cho. zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha 30 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre vRddhicaMdrajI mahArAja to keTaluM badhuM pANI vApare che.' mULacaMdajI mahArAja e vyakitane jANatA hatA ane vRddhicaMdrajI mahArAja sAthe visaMvAda karAvavA mATe AvuM te bolyo hato e teo tarata samajI gayA. emaNe tene samajAvIne kahyuM, "bhAI, pUrvanA paDelA saMskAro jaladI jatA nathI. gayA janmamAM vRddhicaMdrajI mahArAja brAhmaNa hatA. huM musalamAna hato ane tuM camAra hato. vRddhicaMdrajI mahArAja brAhmaNa hatA. eTale pANI bahu vApare e dekhItuM che, kAraNa ke kahevata che ke bheMsa, brAhmaNa ne bhAjI, pANI joI thAya rAjI. gayA janmamAM huM musalamAna hato. musalamAno aThavADiye eka divasa, jummAnA divase ochA pANIthI nahAya. eTale huM ochuM pANI vAparuM te yogya che. ane gayA janmamAM tuM camAra hato. cAmaDA cUMthavAnuM kAma tuM karyA karato hato. eTale A janmamAM paNa tuM badhAnA AtmA sAme nahi, paraMtu zarIranI cAmaDI sAme joyA kare che. badhAMnI cAmaDInA durguNo tane dekhAya che. tuM camAra hato. eTale tArAmAM doSadaSTi Ave e svAbhAvika che." Ama kalpita vAta karIne mULacaMdajI mahArAje e mANasane yukitapUrvaka camAra jevo kahyo. tyArathI e mANasa sAdhuonA doSa joto baMdha thayo. amadAvAdanA nagarazeTha premAbhAI ne rojano niyama hato ke gharethI pAlakhImAM upAzraye AvI sAmAyika laI vyAkhyAna sAMbhaLavA bese ane vyAkhyAna pUruM sAMbhaLe. eka vakhata premAbhAI zeTha koIkane moDhe kahyuM ke ApaNo vepArIono samaya to bajAramAM kyAM cAlyo jAya tenI khabara paDe nahi, paraMtu ApaNA jaina sAdhuo Akho divasa upAzrayamAM besIne zuM karatA haze? emano samaya kema karIne pasAra thato haze? temane kaMTALo nahi Avato hoya ? premAbhAI zeThe karelI A TIkA pharatI pharatI mULacaMdajI mahArAjane kAne AvI. emane ema lAgyuM ke premAbhAi zeThane A TIkAno javAba yukitathI Apavo joIze. eka divasa emaNe potAnA ziSyone sUcanA ApI ke Aje mAruM vyAkhyAna game teTaluM moDe sudhI cAle to paNa tame mane samayanI yAda apAvatA nahi. pachI e divase emane vyAkhyAnamAM adhyAtmano evo sarasa viSaya vividha dRSTAMto sAthe cAlu karyo ane traNa sAmAyika karatAM paNa vadhu samaya e viSaya calAvyo. premAbhAI zeTha ane bIjA badhA zrotAo to tallIna banIne sAMbhaLI ja rahyA hatA. vyAkhyAna pUruM thayuM tyAre premAbhAi zeThane khabara paDI ke Aje to eka nahi paNa traNa sAmAyika jeTalo samaya pasAra thaI gaye hato. emaNe mahArAjane kahyuM, "guru mahArAja! adhyAtmanI vAtomAM Aje to eTalo badho rasa paDyo ke samaya kayAM pasAra thaI gayo tenI khabara ja na paDI." mULacaMdajI mahArAje kahyuM, "premAbhAI, tame to koIka ja divasa AvI adhyAtmanI UMDI vAtamAM rasa lenArA cho, paraMtu ame sAdhuo to adhyAtmanI AvI vAtomAM divasa-rAta rasa lenArA rahyA. amAro samaya kayAM pasAra thaI jAya tenI khabara ja na paDe. UlaTuM amane to AvI vAtomAM divasa-rAta vItI jAya to paNa samaya ocho paDe." 31 paMjAbanA cAra krAntikArI mAhAtmAo Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru mahArAjano A javAba sAMbhaLI premAbhAi samajI gayA ke guru mahArAje Aje vyAkhyAna zA mATe vadhu samaya calAvyuM hatuM. agAu bIjA AgaLa pote karelI ajJAnayukta TIkA mATe pazcAttApa thayo ane te mATe temaNe mULacaMdajI mahArAjanI kSamA mAgI. eka vakhata premAbhAI zeThanA vaDe vaiSNavonI navanAta maLI hatI. te vakhate nAtanA eka-be AgevAnoe jaina sAdhuonA AcAra vizenA potAnA ajJAnane kAraNe majAka karatAM kahyuM ke jaina sAdhuone khAvApIvAnI koi ciMtA nahi. roja miSTAnna maLe. ane sAruM sAruM khAIne lahera kare. e TIkA premAbhAIe sAMbhaLI. emaNe mULacaMdajI mahArAjane te kahI. eTale mahArAje kahyuM ke, pharI vaiSNavonI nava nyAta maLe tyAre mane jaNAvajo. keTalAka divasa pachI premAbhAInA vaDe vaiSNovonI navanAta pharI ekaThI thaI. premAbhAI e e vAta mahArAjane jaNAvI. eTale teo madhyAhnanA samaye eka tarapaNI laIne tarata vahoravA nIkaLyA ane vaMDe jaI premAbhAIne dharmalAbha kahyuM. mahArAja vahoravA padhAryA che ema jANI premAbhAI sabhAmAMthI tarata UbhA thaI gayA ane gurumahArAjane rasoDe laI gayA. be-traNa miniTomAM ja mahArAja pAchA pharyA ane premAbhAI zeTha tarata pAchA AvIne nyAtanA AgevAno pAse beThA. koIke kutUhalathI pUchyuM, tamArA mahArAja vahoravA padhAryA ane basa be miniTamAM ja pAchA pharyA ? premAbhAIe kahyuM, hA, emane mAtra capaTI mIThAno ja khapa hato, eTale te vahorIne pAchA gayA. e jANI AgevAno bolyA, oho ! eka capaTI mIThA mATe tamArA mahArAja bharaunALAmAM A veLAe ughADA page keTale dUrathI vahoravA padhAryA ? zuM eTaluM mIThuM emanI pAse nahotuM ? premAbhAIe kahyuM, amArA jaina sAdhuo kazI ja khAdya vAnagI potAnI pAse vadhu samaya rAkhI na zake. dareka TaMke vahorI lAvIne te vAparI levI paDe. ghaNAkharA mahAtmAo to divasamAM eka ja vakhata AhAra kare ane keTalAyane to ghI-dUdha-dahIM-mIThAI vagerenI yAvat jIvana bAdhA hoya. sUryAstathI bIjA divase sUryodaya sudhI koI pANInuM TIpuM sudhdhAM mukhamAM nAkhe nahi. premAbhAInI A vAta sAMbhaLI jaina sAdhuonA AcAra vize nahi jANanAra ajaina lokone Azcarya thayuM. jaina sAdhuo mAla-pANI uDAvIne lahera kare che evI TIkA karanArA vaiSNava AgevAnoe potAnI ajJAnayukata TIkA mATe kSamA mAgI. Ama, mULacaMdajI mahArAjanA vyaktitva ane cAritrapAlana upara prakAza pADanArA ghaNA prasaMgo che. mULacaMdajI mahArAje vi.saM. 1944 nuM comAsuM pAlitANAmAM zatruMjaya girirAjanI chAyAmAM karyuM. ahIM temanI tabiyata bagaDavA lAgI hatI. pagamAM je phollo UThayo hato te maTato na hato. chAtImAM paNa darada thatuM hatuM. upacAro karavA chatAM ArAma thato na hato. eTale emane cAturmAsa pachI pAlitANAthI bhAvanagara padhAravA mATe vRddhicaMdrajI mahArAje vinaMtI karI hatI. te pramANe vinaMtI karavA bhAvanagara saMghanA AgevAno pAlitANA pahoMcyA hatA. mahArAjazrI ziSyaparivAra sAthe bhAvanagara padhAryA. vaidoe judA judA upacAro karyA, paraMtu khAsa pharaka paDyo nahi. azakti 32 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divase divase vadhavA lAgI. vRddhicaMdrajI mahArAja khaDe page temanI vaiyAvacca karavA lAgyA. saM.1945 nA mAgasara vada-6 (mAravADI miti poSa vada 6) nA divase mULacaMdajI mahArAjanI tabiyata vadhAre bagaDI. teo potAno aMtima samaya pArakhI gayA ane anazana svIkArI lIdhuM. teo bolyA bhAI vRddhicandrajI ! aba to hama cale / sabako samhAlanA hama jina zAsanakI prabhAvanA upAsanA jo kucha bana paDI, so kara lI aba tuma hI saba samhAlanA basa ! namo arihaMtANam / / bapore traNa kalAka ane vIsa miniTanA samaye emaNe 59 varSanI vaye deha choDayo. bhAvanagaranA saMghe dAdAsAhebanA kampAunDamAM temanA pArthiva zarIrano agnisaMskAra karyo. jaina saMghanA eka mahAna yugaprabhAvaka mahAtmA svarge sIdhAvyA. dAdAsAhebanA kampAunDamAM emanA agnisaMskAranA sthaLe tyArapachI samAdhi maMdira bAMdhavAmAM AvyuM. muktivijayajI gaNivaryane eTale ke mULacaMdajI mahArAjane gacchAdhirAja tarIke tathA vIsamI sadInA jaina zAsananA rAjA tarIke oLakhAvavAmAM AvatA hatA. emanA kALadharma vakhate vRddhicaMdrajI mahArAja bolI UThayA ke mAruM to chatra gayuM che. e vakhate AtmArAmajI mahArAja rAdhanapuramAM hatA. kALadharmanA samAcAra sAMbhaLatAM ja temaNe potAnA sAdhuone gaMbhIra svare kahyuM, sAdhuo, zAsana kA samrATa calA gyaa| ve baDe the, baDe gaMbhIra guNajJa aura samayajJa the / inameM zAsanake netA banane ke guNa the aura vo hI zAsana ke sacce ziratAja the / muktivijayajI (mULacaMdajI) mahArAjane aMjali ApatAM keTalAMka gIto lakhAyAM che. emAMthI thoDIka paMktio juo jaya mukitavijaya gaNi mahArAjA, jaya mULacaMda gaNi mahArAjA, jaya tapAgacchaka nAyaka tAjA, zAsana samrATa gururAjA. rA mahAvIra vacana ke subhaTa the, mallAha jina zAsana taiyAkA, cAritra sudarzana guNa baDhe ese, gurudevako vaMdana ho ! temane aMjali ApatAM zrI darzanavijayajI (tripuTI) mahArAje lakhyuM che : "guru brahmacArI dharmadhorI mahAvatI guNapAvanA paMjAbapANI sakalavANI mahAjJAnI zubhamanA zrI jainazAsana ekachatra surAjya zAsaka maMDanA, te muktivijaya gaNIMdra gurunAM caraNomAM ho vaMdanA.'' paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo 33 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) zrI vRddhicaMdrajI mahArAja potAnA guruvarya zrI buTerAyajI mahArAja tathA gurubaMdhu zrI mULacaMdajI mahArAja sAthe paMjAbathI gujarAtamAM AvIne sva. pU. zrI vRddhicaMdrajI mahArAje je bhagIratha kArya karyuM teno ItihAsa bhavya che. zrI vRddhicaMdrajI mahArAjano janma paMjAbamAM gujarAnavAlA jillAmAM rAmanagara nAmanA zaheramAM vi. saM. 1890 nA poSa suda 11nA roja thayo hato. mAtApitAe emanuM nAma kRpArAma rAkhyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma hatuM lAlA dharmayazajI ane mAtAnuM nAma hatuM kRSNAdevI. teo vIsA osavAla jJAtinA, bhAvaDA vaMzanA ane gadahiyA gotranA jaina hatA. kRpArAmane cAra bhAIo ane eka bahena hatAM. bhAIonAM nAma hatAM (1) lAlacaMda, (2) musadIlAla, (3) hajArImala ane (4) hemarAja. bahenanuM nAma hatuM rAdhAdevI. lAlA dharmayazajI sukhI zrImaMta hatA. temano vepAra sonAcAMdIno, kApaDano ane zarAphIno hato. zaheramAM temanI moTI dukAna hatI. kRpArAme gAmanI zALAmAM abhyAsa karyo ane cauda varSanI uMmara thatAM pitAnI dukAne sonAcAMdInA vepAramAM joDAi gayA hatA. e divasomAM nAnI uMmaramAM lagna thatAM. kRpArAmanA moTA bhAIonAM lagna thaI gayAM hatAM. tyArapachI kRpArAmanI sagAI karavAmAM AvI hatI. paraMtu koIka kAraNasara e sagAI tUTI gaI hatI. eTale emanI bIjI sagAI karavA mATe mAtApitA vAtacIta calAvI rahyAM hatAM. paraMtu kRpArAmano jIvanano rAha kaMI judo ja hato. e divasomAM rAmanagaramAM pUjaya buTerAyajI mahArAjanuM comAsuM hatuM. emanI sAthe emanA ziSya mULacaMdajI mahArAja paNa hatA. mULacaMdajI paMjAbanA e pradezamAM e kALe lukApaMthI sthAnakavAsI sAdhu, DhuMDhaka rIkhI (RSi) hatA. dharmayazajInuM kuTuMba emanI madhura vANI sAMbhaLavA upAzraye jatuM. kizora kRpArAma upara enI ghaNI prabaLa asara paDI. emaNe potAnI sagAI karavAno mAtApitAne inkAra karI dIdho ane potAne dIkSA levAno bhAva thayo che ema jaNAvyuM. AthI mAtApitA, bhAIbhAMDuo ciMtAmAM paDI gayAM. teo kRpArAmane upAzraye jatA aTakAvavA lAgyAM, eTale lAga joI upAzraye jaI tyAM ja divasa-rAta rahevAnuM kRpArAme cAlu karyuM. mAtA-pitAe kRpArAmane zrImaMta sukhI gharanI sagavaDo, kauTuMbika jIvanano AnaMda, sAdhupaNAnAM kaSTo vagere samajAvavA mAMDyAM. paNa kRpArAma to haTha laIne beThA hatA ke potAne dIkSA ja levI che. cAturmAsa pachI buTerAyajI mahArAja to vihAra karIne cAlyA gayA. tAra-TapAla ke relave vagaranA e divasomAM emano saMparka rAkhavAnuM saheluM nahotuM. paraMtu kRpArAme to dIkSA levAnI ja vAta karyA 24 zrI vijayAnaMdari svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isiaceadAsana ki munirAjazrI vRddhicaMdrajI mahArAja Jan Education International Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI. ethI pitAjI tathA moTA bhAIo emane vAraMvAra dhamakAvavA lAgyA. kyAreka mAravA lAgyA. tema chatAM tenI kAMI asara na thaI. kRpArAma mAnyA nahi. AthI krodhe bharAyelA bhAIoe zaheranA tahasiladAra hAkima pAse jaIne phariyAda karI. zaheranA zrImaMta vepArI eTale tarata phariyAdanI asara thaI. tahasiladAra zekha jAtino musalamAna hato. eNe sipAIone mokalyA. kRpArAmane pakaDI lAvIne kacerImAM pUravAmAM AvyA. tahasiladAre paNa kRpArAmane dhamakAvyA, satAvyA, paNa kRpArAme emanI sAthe saMsAranI asAratAnI ja vAta karI ane pote dIkSA levA mATe pratijJAbaddha che ema kahyuM. chevaTe tahasiladAra paNa thAkyA. emaNe lAlA dharmayazajIne bolAvIne kahyuM ke tamAro dIkaro koI paNa rIte mAnaze nahi. saMsAranI asAratA ene samajAI che. vairAgya enA dilamAM sAcI rIte vasyo che. dIkSA levAno eno nirdhAra che. e lagna nahi ja kare. mATe tame ene dIkSA levAnI rajA Apo e ja barAbara che. A rIte samajAvavAmAM, dhAkadhamakI ApavAmAM, herAna karavAmAM traNa varSa pasAra thaI gayAM. chevaTe mAtApitAne lAgyuM ke dIkarAne dIkSA ApavI ja paDaze eTale teoe nAchUTake saMmati ApI. te vakhate buTerAyajI mahArAja vihAra karIne dilhI pahoMcyA hatA. temanuM cAturmAsa dilhImAM hatuM. kRpArAmane dIkSA levAnI saMmati maLI eTale emanA eka ajaina mitra aroDA jAtinA yuvAna jIvanamale paNa dIkSA levAno vicAra karyo. eNe paNa dIkSA mATe mAtApitA pAse ghaNI mahenata pachI saMmati meLavI. teo baMne dilhI javA nIkaLyA. e divasomAM tyAM relave nahotI. pravAsanAM khAsa sAdhano nahotAM. baLadagADI ane ghoDA upara pravAsa thato. kRpArAmane mAtApitA ane kuTuMbIjanoe bhAre haiye vidAya ApI. temanI sAthe mAsInA dIkarA tathA eka nokarane mokalyA. vaLI buTerAyajI mahArAjane bhalAmaNaciThThI lakhI ke hAla kRpArAmane gRhasthaveze abhyAsa karAvajo ane cAturmAsa pachI dIkSA Apo. kRpArAma ane jIvanamala dilhI AvI pahoMcyA. buTerAyajI mahArAja pAse abhyAsa cAlu karyo. ema karatAM doDha mahino thaI gayo. have cAturmAsa zarU thavAne thoDA divasa hatA. kRpArAmano vairAgya eTalo tIvra hato ke cAturmAsa pahelAM dIkSA levAno temaNe Agraha rAkhyo, kAraNa ke cAturmAsamAM dIkSA apAya nahi. vaLI cAra mahinAmAM saMjogo kevA badalAI jAya enI zI khabara paDe ? eTale avasara barAbara jANI laI tathA baMne yuvAnonA vairAgyanA bhAvanI barAbara kasoTI karIne gurumahArAje cAturmAsa besatAM pahelAM aSADha suda 13, saM. 1908 nA roja teo baMnene dIkSA ApI. kRpArAmanuM nAma muni vRddhicaMdrajI rAkhavAmAM AvyuM ane jIvanamalanuM nAma muni AnaMdacaMdajI rAkhavAmAM AvyuM. cAturmAsa pahelAM dIkSA ApavAmAM AvI e sAruM ja thayuM, kAraNa ke dIkSA pachI thoDA divase paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo / / 1 1 / ' ' 35 E Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmanagarathI kRpArAmane teDI javA mATe pitAzrIno mANasa Avyo hato, kAraNa ke kRpArAmanA eka bhAInuM avasAna thayuM hatuM. dIkSA samayasara levAI gaI ethI muni vRddhicaMdrajIne bahu AnaMda thayo. - dilhIthI vihAra karI buTerAyajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe jayapura padhAryA. emanI bhAvanA gujarAta bAju vihAra karavAnI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAje saM. 1909 nuM cAturmAsa guru mahArAja sAthe jayapuramAM karyuM hatuM. sAthe muni mUlacaMdajI, muni premacaMdajI tathA muni AnaMdacaMdajI mahArAja paNa hatA. A cAturmAsamAM abhyAsano vizeSa lAbha thayo kAraNa ke jayapuramAM hIrAcaMdajI nAmanA eka vidvAna yati hatA. vRddhicaMdrajIne jotAM ja temane temanA upara prIti thaI hatI. temaNe vRddhicaMdrajIne saMskRta-prAkRtamAM vyAkaraNa bhaNAvavAnuM tathA bIjA keTalAka graMthono abhyAsa karAvavAnuM utsAhathI svIkAryuM. vRddhicaMdrajInI sAthe anya munione paNa A lAbha maLyo. jayapuramAM hatA tyAre guru mahArAja traNe ziSyo ane keTalAka zrAvako sAthe pAse sAMganeramAM darzana karavA gayA hatA. rastAmAM nadI AvatI hatI te pAra karavAnI hatI. jatAM to teo pahoMcI gayA, paraMtu buTerAyajI mahArAjane pagane taLiye pholA upaDI AvyA. have calAtuM baMdha thaI gayuM. eTale teone rAtrivAsa tyAM ja rahevuM paDyuM. paraMtu darda jeTaluM zamavuM joIe teTaluM zamyuM nahi. bIje divase pAchA pharatAM guru mahArAjathI calAtuM nahotuM. Teko laIne thoDuM cAlatA, thoDo ArAma karatA, paraMtu nadInA kAMThAno pradeza Avyo tyAM to cAlavuM azakaya thaI gayuM hatuM. e vakhate vRddhicaMdrajIe guru mahArAjane potAnA khabhe UMcakI lIdhA. bIjA zrAvakoe paNa temAM madada karI. paNa sauthI vadhu jahemata to vRddhicaMdrajIe uThAvI hatI. jayapuramAM cAturmAsa pachI guru mahArAja sAthe vihAra karI teo kizanagaDha padhAryA. tyAMthI ajamera padhAryA. te vakhate teonI have jinapratimAmAM zraddhA daDha thaI hatI eTale zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavAnI abhilASA jAgI. daramiyAna bikAneranA zrAvako cAturmAsa mATe vinaMtI karavA AvyA hatA. cAturmAsa pachI zatruMjayanI yAtrA mATe tarata vihAra karavo hato paNa A varSe vRddhicaMdrajIne page vAnuM sakhata darda cAlu thayuM hatuM, eTale teo bahu lAMbo vihAra karI zakatA nahi. eTale teo guru mahArAja sAthe bikAnera padhAryA. mUlacaMdajI mahArAjanuM jaMghAbaLa sAruM hatuM eTale teo lAMbA vihAra karI zakatA. temaNe guru mahArAjanI AjJA laI sIdho pAlitANA tarapha vihAra cAlu karyo ane tyAM pahoMcI zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karI cAturmAsa tyAM ja karyuM. muni premacaMdajI ane muni AnaMdacaMdajIe gurumahArAjanI AjJA laI potapotAno svataMtra vihAra karI anyatra comAsuM karyuM. bikAneranA cAturmAsa daramiyAna muni vRddhicaMdrajIe guru mahArAja pAse zAstrono gahana abhyAsa karyo, paraMtu ahIM kharatagacchanA yationuM varcasva vadhAre hatuM. zrAvakonI kriyAvidhi paNa judI hatI. eTale teo potAnI DhaMDhaka samAcArImAM paNa thoDo thoDo pheraphAra karatA rahyA hatA. zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bikAneramAM hatA tyAre ajameranA saMghano buTerAyajI mahArAja upara patra Avyo ke ajameramAM DhuMDhIAnA pUjya ratanacaMdajI ApanI sAthe mUrtipUjA vize zAstrArtha karavA mAge che. buTerAyajI to e mATe sajaja ja hatA. tarata teo vRddhicaMdrajI sAthe tyAMthI vihAra karI ajamera pahoMcyA. ratanacaMdajIe terApaMthanuM khaMDana karatI eka prata lakhI hatI. rastAmAM buTerAyajIne e prata maLI. te vAMcatAM ja lAgyuM ke ratanacaMdajInAM vAkyothI ja mUrtipUjA siddha thaI zake ema che. paraMtu teo ajamera pahoMcyA tyAre Azcarya sAthe jANyuM ke ratanacaMdajI tyAMthI cUpacApa nIkaLIne bIje cAlyA gayA hatA. Ama ajamera AvavAnuM prayojana na saryuM. paraMtu ethI bIjo eka lAbha thayo. teonI icchA siddhAcalajInI yAtrAe javAnI hatI. vihAra lAMbo ane kaThina hato. mArgamAM zrAvakonAM ghara ochAM AvatAM. evAmAM ajamerathI kesariyAjIno eka saMgha nIkaLato hato. teoe buTerAyajI ane vRddhicaMdrajIne joDAvA vinaMtI karI eTale teo temAM joDAI gayA. teoe saMgha sAthe prayANa karyuM. eTale vihAragocarI vagerenI anukULatA prApta thaI. te vakhate gujarAtamAM prAMtijathI kesariyAjI Avela eka saMgha pAcho pharI rahyo hato. saMghapatie vinaMtI karI eno svIkAra karI baTerAyajI mahArAja tathA vRddhicaMdrajI mahArAja saMgha sAthe joDAI gayA eTale gujarAta sudhIno vihAra karI, teo baMne amadAvAda pahoMcyA ane zahera bahAra zeTha haThIsiMhanI vADIe UtaryA. te vakhate derAsaranA darzane AvelA nagarazeTha hemAbhAIe rastAmAM temane joyA. koI sAdhuo AvyA haze ema mAnI vaMdana karI zaheramAM upAzraya tarapha jatA hatA tyAM emane thayuM ke sAdhuo gujarAtI jevA nathI. vaLI ajameranA eka vepArInI peDhI amadAvAdamAM hatI tyAM saMdezo Avyo hato ke be paMjAbI sAdhuo gujarAta tarapha AvI rahyA che ane teo bahu vidvAna, guNavAna, cAritrazIla ane paricaya karavA jevA che. e vAta zeTha hemAbhAI e sAMbhaLI hatI eTale rastAmAM je emane thayuM ke A e be paMjAbI sAdhuo to nahi hoya ne ! tarata DelAnA upAzraye AvIne teo gaNi saubhAgyavijayanA vyAkhyAnamAM beThA. te daramiyAna saubhAgyavijayajIne e be sAdhuonI vAta karI. tarata temane teDavA mANasa mokalAyo. buTerAyajI mahArAja tathA vRddhicaMdrajI mahArAja DelAnA upAzraye AvI pahoMcyA. temano paricaya thatAM saubhAgyavijayajI bahu AnaMdita thayA. bIjI bAju gujarAtamAM AvA saMvegI sAdhuonAM darzana thatAM buTerAyajI ane vRddhicaMdrajIne paNa bahu harSa thayo. teo thoDA divasa amadAvAdamAM rahyA. tyAM vAta sAMbhaLI ke kezarIcaMda gaTA nAmanA eka zreSThI amadAvAdathI siddhAcalano saMgha laI jAya che. A be paMjAbI sAdhuo siddhAcalajInI yAtrA karavAnI potAnI bhAvanA darzAvelI hatI. eTale zeTha hemAbhAIe kezarIcaMdane bhalAmaNa karI ke A be sAdhuone paNa sAthe laI levAmAM Ave. kezarIcaMda kahyuM ke, hA, jarUra ame emane saMghamAM sAthe laI laIzuM. paraMtu amArA saMghamAM badhA yuvAno che ane je vRddho che temane mATe gADAMnI vyavasthA che. ame ATha divasamAM jhaDapathI tyAM pahoMcavAnA chIe. buTerAyajI umaralAyaka che. vaLI lAMbo vihAra karIne paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 37 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyA che mATe temane mATe DoLInI vyavasthA karIzuM. paraMtu buTerAyajIe DoLIno upayoga karavAnI nA pADI ane pote lAMbA vihAra karaze ema jaNAvyuM. teo baMne saMgha sAthe joDAI gayA ane caitra suda terase pAlitANA pahoMcyA. vRddhicaMdrajIne page vAnI takalIpha hatI chatAM te sahana karIne paNa teo sahunI sAthe pAlitANA pahocI gayA, eTaluM ja nahi paNa siddhAcalajInI yAtrAnuM varSonuM svapna sAkAra thatuM hatuM eTale pAlitANA pahocIne bIje divase caitra suda caudase savAre ja DuMgara caDIne jAtrA karI. AdIzvara dAdAnAM darzana karI baMnenAM hradaya harSathI gadgad thaI gayAM. bIje divase teoe pharIthI DuMgara caDIne caitrI pUnamanI paNa jAtrA karI. pAlitANAmAM mULacaMdajI mahArAja AvIne judI judI dharmazALAmAM UtaryA hatA. have buTerAyajI mahArAja ane vRddhicaMdrajI mahArAja AvI pahocatAM guruziSyo eka varSa pachI pAchA ekatra thayA. pAlitANAmAM hatA tyAM sudhI jyAre jyAre anukULatA maLI tyAre tyAre teo DuMgara caDhIne jAtrA karI AvatA. teo caitra-vaizAkha pAlitANAmAM rokAyA, paNa tyAM yationuM jora hatuM. eTale cAturmAsa bIje karavuM hatuM. e mATe buTerAyajI mahArAje vRddhicaMdrajI mahArAjane AsapAsanAM kSetromAM tapAsa karavA mokalyA. vRddhicaMdrajI mahArAja taLAjA, mahuvA, trApaja, ghoghA, sAvarakuMDalA vagere sthaLe vihAra karIne pachI bhAvanagara AvyA. anya kSetro karatAM bhAvanagaranuM kSetra emane vadhu anukULa lAgyuM. moTuM zahera hatuM. jainonI vasatI sArI hatI. loko dharmAnurAgI hatA. alabatta yati-gorajIne vadhAre mAnanArA hatA. paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAjanA paricayamAM AvyA pachI zrAvakoe temane ane buTerAyajI mahArAjane cAturmAsa mATe padhAravA AgrahapUrvaka vinaMtI karI. eTale saM. 1911 nuM cAturmAsa buTerAyajI mahArAje potAnA be ziSyo vRddhicaMdrajI ane premacaMdajI sAthe bhAvanagaramAM karyuM. mULacaMdajI mahArAja pAlitANAmAM ti akhecaMdajI pAse abhyAsa karavA mATe rokAyA. bhAvanagaranA cAturmAsamAM zrAvako upara teonI ghaNI moTI asara paDI. teonA custa saMyamapAlana ane zAstrajJAna mATe lokone bahu Adara thayo. buTerAyajI mahArAjanuM vyAkhyAna to sarasa rahetuM, paNa pachIthI loko vRddhicaMdrajI mahArAjane vadhu maLavA AvatA. kudaratI rIte emaNe lokonAM dila jItI lIdhAM hatAM. emanI vAtacItanI ane prakRtinI saraLatAthI, sAcA vairAgyathI, karuNAdaSTithI, tarkayukta rIte samajAvavAnI zailIthI temaja madhura bhASAthI maLavA AvanArA lokAnuM emanA pratyenuM AkarSaNa ghaNuM vadhI gayuM. emane pAMcadasa miniTa maLavA AvelA loko kalAka sudhI khasatA nahi. jyAre juo tyAre emanI sanmukha zrAvaka-zrAvikAo beThelAM ja hoya ane emanA mukhethI nIkaLatI vANI sAMbhaLavAmAM magna ja hoya. teo potAnI zaMkAonuM samAdhAna ane navuM mArgadarzana meLavatAM 3/ zrI vijayAnaMdari svargArohAga zatAbdI graMtha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja hoya. vRddhicaMdrajI mahArAje prathama cAturmAsamAM ja bhAvanagaranA zrAvakone gheluM lagADI dIdhuM. yatio taraphano lokono rAga ocho thayo. - bhAvanagaramAM cAturmAsa pachI vRddhicaMdrajI mahArAja pAchA siddhAcalanI yAtrA karavA ane guru mahArAja sAthe rahevA pAlitANA gayA. tyArapachI buTerAyajI mahArAje tathA mULacaMdajI mahArAje pAlitANAthI amadAvAda tarapha vihAra karyo ane vRddhicaMdrajI tathA premacaMdajI mahArAje giranAranI yAtrA mATe jUnAgaDha tarapha vihAra karyo. mArgamAM premacaMdajI mahArAja temanAthI judA paDI gayA. teo AcAramAM zithila thatA jatA hatA. jUnAgaDhamAM giranArI yAtrA mATe amadAvAdathI saMgha Avyo hato, temAM muni kevaLavijayajI ane muni tilakavijayajI nAmanA be sAdhuo hatA. vRddhicaMdrajIne maLatAM ja teone potAnI sAthe joDAI javA vinaMtI karI jethI emanA zAstrajJAnane paNa potAne lAbha maLe. vRddhicaMdrajI mahArAjanI prakRti eTalI saraLa ane gamI jAya evI hatI. teo saMgha sAthe joDAyA, paNa potAnI jhaDape AgaLa prayANa karavA kahyuM ane pote dhorAjImAM thoDA divasa mukAma karavAno vicAra karyA. paraMtu baMne munio, saMghapati ane saMghanA mANasone vRddhicaMdrajIno saMga choDavAnuM gamatuM nahotuM. eTale teoe potAnI jhaDa5 ochI karI, najIka najIkanA mukAma nakkI karyA ane yAtrAno Akho kAryakrama badalI kADhyo, pAga vRddhicaMdrajI mahArAjane potAnI sAthe ja rAkhyA. vRddhicaMdrajI tyAre bAvIsa varSanA yuvAna hatA. baMne munio kevaLavijayajI ane tilakavijayajI temanA karatAM umare moTA hatA ane tapasvI hatA. eTale mukAma para pahoMcyA pachI vRddhicaMdrajI mahArAja te baMne mahAtmAnI sArI vaiyAvacca karatA. vRddhicaMdajI mahArAja zAstrArtha karavAmAM kuzaLa hatA. temano abhyAsa ghaNo UMDo hato ane manana paNa ghaNuM karyuM hatuM. pote sthAnakavAsI hatA, paNa mUrtipUjAmAM mAnatA hatA. yAtrA daramiyAna kAlAvaDa, jAmanagara vagere sthaLe DhaMDhaka matanA je koI temanI pAse carcA karavA AvatA temane teo potAnA jJAnathI niruttara karI detA. teo amadAvAda tarapha pAchA pharI rahyA hatA tyAre samAcAra maLyA ke buTerAyajI mahArAja ane mULacaMdajI mahArAja lIMbaDImAM rokAI gayA che, kAraNake mULacaMdajI mahArAjane tAva Ave che. AthI vRddhicaMdrajI mahArAja tarata tyAM pahoMcI gayA. buTerAyajI mahArAja potAnA mAMdA ziSyanI sevAsuzruSA premathI karatA hatA. have e javAbadArI vRddhicaMdrajI mahArAje laI lIdhI. tethI mULacaMdajI mahArAja prasanna thayA, kAraNa ke guru mahArAja pAse sevAcAkarI karAvatAM temane kheda thato hato. thoDuM sAruM thayuM eTale teo traNee lIMbaDIthI vihAra karyo, paNa vihAranA zramane lIdhe mULacaMdajI mahArAjane pAcho tAva Avyo. eTale lIMbaDI pAchA pharavuM paDyuM. tAva sAva maTI gayo tyArapachI vihAra karI teo traNe amadAvAdamAM AvI UjamaphaInI dharmazALAmAM UtaryA. paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 39 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdamAM have teo paMnyAsa dAdA maNivijayajI tathA gaNi saubhAgyavijayajInA vadhu gADha saMparkamAM AvyA. ethI teo traNene dAdA maNivijayajI pAse mUrtipUjaka samudAyamAM saMgI dIkSA levAnI IcchA thaI. zeTha hemAbhAIne vAta karI. temaNe dAdA maNivijayajIne vAta karI. e mATe yogavahana karavAnI vyavasthA thaI. yoga pUrA thayA eTale saM. 1912 mAM caturvidha saMgha samakSa dAdA maNivijayajIe teo traNene saMvegI dIkSA ApI ane muni buTerAyajInuM nAma muni buddhivijayajI, muni mULacaMdajInuM nAma muni mukitavijayajI ane muni vRddhicaMdrajInuM nAma muni vRddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. jaina dharmanA ItihAsamAM A eka moTI krAntikAraka ghaTanA banI. sAcA tyAgI, vairAgI, khamIravaMtA A traNe paMjAbI mumukSa mahAtmAono prabhAva gujarAta, saurASTra, rAjasthAna, paMjAba vagere sthaLe ghaNo moTo paDyo. ethI paMjAbathI AtmArAmajI mahArAja sthAnakavAsI saMpradAya choDIne potAnA sattara bIjA sAdhuo sAthe gujarAta AvI pahoMcyA ane teoe paNa mUrtipUjaka samudAyamAM saMvegI dIkSA lIdhI. buTerAyajI mahArAja ane emanA ziSyonAM navAM nAma rAkhavAmAM AvyAM. paNa teonAM potAnAM mULa nAma eTalAM badhAM pracalita banI gayAM hatAM ke navAM nAmo bahu rUDha thayAM nahi, eTale muni vRddhivijayajI paNa vRddhicaMdrajI mahArAja tarIke ja vadhu jANItA rahyA. saM. 1912nuM cAturmAsa teo traNee dAdA maNivijayajI sAthe amadAvAdamAM ja karyuM. potAnI samAcArIne paNa barAbara zuddha karI lIdhI. have gujarAtI bhASA paNa teo barAbara bolatA thaI gayA hatA, eTaluM ja nahi paNa potAnI paMjAbI bhASAmAM bole-lakhe to temAM gujarAtI zabdo ane bhASAprayoga ajANatAM AvI jatA. amadAvAdanA samaya daramiyAna teo traNene abhyAsa karavA mATe zeTha hemAbhAI e tathA saMghe paMDitonI vyavasthA karI ApI. emAM te vakhatanA jANItA paMDita haranArAyaNa zAstrI pAse saMskRta kAvyagraMtho uparAMta upAdhyAya yazovijayajInA graMthono abhyAsa karavAnI sArI taka maLI. saM. 1914 mAM vRddhicaMdrajI mahArAje amadAvAdathI vihAra karI, zatruMjaya ane giranAranI yAtrA karIne bhAvanagaranAM cAturmAsa karyuM. guru mahArAje emane have vyAkhyAna vAMcavAnI AjJA ApI hatI. tyAre emanI umara covIsa varSanI hatI. A cAturmAsa daramiyAna paNa temaNe bhAvanagaranA zrAvakone pharI pAchA ghelA karI dIdhA hatA. vRddhicaMdrajI mahArAjanI pratibhA ghANI tejasvI hatI. teo zarIre UMcA, gorA ane bharAvadAra hatA. temano cahero paNa bharAvadAra ane prazAMta hato. teo bALabrahmacArI hatA. emanuM cAritra eTaluM badhuM nirmaLa hatuM ane bhakti, vinaya, vaiyAvacca tathA zAstrajJAna vagere guNothI temanuM jIvana eTaluM badhuM pavitra hatuM ke emanI pAse rahevAthI ghaNAne vairAgyano bodha thato hato. keTalAka dIkSA 40 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levA taiyAra thatA ane keTalAka gRhastho emanI pAse AjIvana caturtha vatanI-brahmacaryanI bAdhA letA. A varSa daramiyAna vRddhicaMdrajI mahArAjanI gurubhakitano eka viziSTa prasaMga noMdhAyelo che. bhAvanagarathI potAnA guru mahArAja zrI buTerAyajI mahArAja tathA guru baMdhu zrI mUlacaMdajI mahArAja sAthe teo siddhAcalajInI yAtrAe AvyA hatA. pAlitANAmAM mukAma karyo hato. eka divasa mUlacaMdajI mahArAja gurudevane mATe dUdha vahoravA gayA. koIka zrAvikAne ghare jaI dUdha vahoryuM. paraMtu e zrAvikAe bhUlathI daLelI khAMDane badale daLeluM mIThuM nAkhI dIdheluM. A bhUlanI khabara nahotI zrAvikAne ke nahotI mUlacaMdajI mahArAjane. upAzrayamAM AvyA pachI jyAre teo gocarI vAparavA beThA tyAre buTerAyajI mahArAje dUdhano ghUMTaDo pItAM ja kahyuM, "mUlA! mArI jIbha kharAba thaI gaI lAge che. dUdhano svAda kaDavo lAge che.' tarata gurudevanA hAthamAMthI pAtra laIne mUlacaMdajI mahArAje dUdha cAkhyuM to khabara paDI ke dUdhamAM sAkarane badale bhUlathI mIThuM nakhAI gayuM che. eTale emaNe kahyuM, 'gurudeva, Apa e dUdha pIvuM rahevA do. huM e dUdha pI jaIza.' tyAM vRddhicaMdrajI mahArAje dUdhanuM pAtra laI lIdhuM ane kahyuM, A dUdha tamArA baMnene pIvAne yogya nathI. vaLI paraDavAthI jIvahAni thavAno saMbhava che. mATe huM ja A dUdha pI jAuM chuM. ema kahI teo badhuM dUdha pI gayA. buTerAyajI mahArAja tathA mULacaMdajI mahArAja to e jotA ja rahI gayA. vRddhicaMdrajI mahArAje apadhya dUdha pI to lIdhuM, paraMtu ethI emane jhADA thaI gayA. emAMthI AgaLa jatAM emane saMgrahaNIno roga thayo, je ghaNA auSadhopacAra karavA chatAM jIvana paryata maTayo nahi. ethI emanuM zarIra kSINa ane azakta thaI gayuM hatuM. saM. 1914nA varSa daramiyAna vRddhicaMdrajI mahArAjanA saMsArI pitA lAlA dharmayazajInA avasAnanA samAcAra AvyA. mahArAjazrIe emanA upakAronuM smaraNa karyuM. paraMtu badhI sAMsArika mAyA have emANe utArI nAkhI hatI. saM. 1915nuM comAsuM vRddhicaMdrajI mahArAje keTalAka zrAvakonI vinaMtIthI ghoghAmAM karyuM. tyAM yationuM jora hatuM. eTale upAzrayamAM UtaravA na maLyuM. teo eka gRhasthane ghare UtaryA. tyAMnA yati dalIcaMdajIe emane vyAkhyAna vAMcavAnI manAI pharamAvI. AvI paristhiti UbhI thaze e teo jANatA ja hatA. eno saraLatAthI emaNe svIkAra karI lIdho. paNa divase divase zrAvako vRddhicaMdrajInA rAgI thatA gayA. vyAkhyAna paNa cAlu thayuM. ane paryapaNamAM emaNe upAzrayamAM kalpasUtra vAMcyuM. tyArathI ghoghAmAMthI yatino mahimA ocho thaI gayo. saM. 1916nuM cAturmAsa bhAvanagaramAM karI teo saM. 1917mAM amadAvAda AvyA, kAraNa ke gurudeva buTerAyajI mahArAje have paMjAba bAju vihAra karyo hato. amadAvAdamAM vRddhicaMdrajI mahArAje paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo 41 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra cAturmAsa karyAM. te daramiyAna amadAvAdanA zreSThIo zeTha hemAbhAI, zeTha premAbhAI, zeTha dalapatabhAI, zeTha maganabhAI vagere upara temano ghaNo prabhAva paDyo. zeTha dalapatabhAI bhagubhAIe siddhAcalajIno saMgha kADhavAnI bhAvanA vyakta karI, paNa te e zarate ke sAthe vRddhicaMdrajI mahArAja padhAre. mahArAjazrIe saMmati ApI eTale bahu dhAmadhUmapUrvaka saMgha kADhavAmAM Avyo. zeThazrIe A mATe e divasomAM rUpiyA eMsI hajAranuM kharca karyuM hatuM. tyAra pachI bhAvanagara, amadAvAda, rAghanapura vagere sthaLe mahArAjazrIe cAturmAsa karyAM. 1927mAM jyAre temaNe jANyuM ke guruvarya buTerAyajI mahArAja pAchA gujarAta tarapha AvI rahyA che tyAre temanuM svAgata karavA mULacaMdajI mahArAja sAthe teo pATaNa, pAlanapura thaI TheTha rAjasthAnamAM pAlI sudhI pahoMcyA hatA. ghaNAM varSe pAchA teo traNe ekatra thayA. AbunI jAtrA karI teo gujarAtamAM padhAryA ane Thera Thera vicarI yatio-zrI pUjyonA jorane ochuM karI nAkhyuM. e divasomAM RddhisAgara nAmanA eka sAdhu lokone maMtra-taMtra zikhavADI vahemamAM nAkhatA ane tatvasiddhAntathI vimukha banAvatA hatA. bIkanA mAryA ghaNA loko RddhisAgarane anusaratA. jyAre vRddhicaMdrajI mahArAjanA jANavAmAM A vAta AvI tyAre temaNe e daMbhI sAdhunA mohamAM na phasAvA mATe ghaNo pracAra karyo ane lokone emanI mAyAjALamAMthI choDAvyA hatA. mahArAjazrIe lokone sanmArge vALavA jAgRtipUrvaka kevA kevA prayAso karyA hatA eno bIjo eka prasaMga paNa nodhAyelo che. vi. saM. 1939 mAM jeThamalajI nAmanA eka sAdhue samaktisAra nAmano graMtha chapAvIne pragaTa karyo hato, emAM jaina dharmanI keTalIka avaLI prarUpaNA karavAmAM AvI hatI. e vAMcavAthI keTalAye lokonA manamAM zaMkA-kuzaMkA thavA lAgI hatI. mahArAjazrIe jyAre e graMtha vAMcyo tyAre emane thayuM ke enuM khaMDana thavuM jarUrI che. pote te lakhe tenA karatAM potAnA laghu gurubaMdhu AtmArAmajI mahArAja te kAma karavAne vadhu samartha che ema samajIne temanI pAse te lakhAvavAnuM vicAryuM. AtmArAmajI mahArAja tyAre amadAvAdamAM hatA. vRddhicaMdrajI mahArAjanI AjJA thatAM tarata temaNe samakita zalyoddhAra nAmano graMtha khaMDanamaMDanarUpe hiMdImAM lakhI Apyo. enuM gujarAtI bhASAntara thayuM. vRddhicaMdrajI mahArAja paNa e joI gayA ane AtmArAmajI mahArAja paNa pharI tapAsI gayA. tyArapachI jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI e graMtha pragaTa thayo. enI samAja upara ghaNI sArI asara thaI ane lokonA manamAM jAgelI zaMkAonuM samAdhAna thayuM. vRddhicaMdrajI mahArAjane emanA guru buTerAyajI mahArAje bhalAmaNa karI hatI ke jaina zAsanane sudaDha karavuM hoya to sAdhuo vadhAravA joize. buTerAyajI mahArAja pote to adhyAtmarasamAM vadhAre lIna hatA eTale A javAbadArI vRddhicaMdrajI mahArAje ane mULacaMdajI mahArAje upADI lIdhI. paraMtu eka divasa rAte ekAMtamAM besI baMnee nirNaya karyo ke koIe potAnA celA na karavA, paraMtu je koI 42 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSArthI hoya tene dIkSA ApIne tene gurudeva buTerAyajInA ziSya karavA, eTale ke tene potAnA gurubhAI karavA. ziSyano moha keTalo badho hoya che e to sAdhupaNAmAM je hoya tene vadhAre samajAya. vRddhicaMdrajI mahArAja ane mULacaMdajI mahArAje ziSyamoha upara vijaya meLavyo hato. paraMtu eka divasa dharmasaMkaTa UbhuM thayuM. mULacaMdajI mahArAja pAse be yatio dIkSA levA AvyA. te jANIne buTerAyajI mahArAje AjJA karI, "mUlA! A baMnene have vRddhinA celA banAvaje." gurudeve vRddhicaMdrajI mahArAjane paNa kahyuM ke "vRddhi ! have A bene tArA celA banAvaje." e divase rAtre pharI vRddhicaMdrajI mahArAja ane mULacaMdajI mahArAja ekAMtamAM maLyA. vRddhicaMdrajI mahArAje mULacaMdajI mahArAjane kahyuM, tame jANo cho ke meM pratijJA lIdhI che ke mAre koI ziSya na karavA, eTale teone huM celA tarIke kevI rIte svIkArI zakuM? mULacaMdajI mahArAje kahyuM, tamArI pratijJAnI vAta sAcI che. meM paNa evI prartijJA lIdhI che. paraMtu bIjI bAju gurudevanI AjJAnA pAlanano prazna che. have gurudevanI AjJAnuM pAlana e aMgata pratijJA karatAM caDiyAtI vastu che. mATe tamAre celA svIkAravA ja paDaze. vRddhicaMdra mahArAje kahyuM ke jo gurudevanI AjJA hoya to eka celo tame karo ane eka celo mane Apo. mULacaMdajI mahArAje kahyuM, ema banI nahi zake, kAraNake gurumahArAje mane AjJA karI che ke dIkSA ApIne mAre e baMnene ApanA ja ziSya karavAnA che. chevaTe mULacaMdajI mahArAje dIkSA ApIne temane vRddhicaMdrajI mahArAjanA ziSya banAvyA. ekanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM muni gaMbhIravijayajI ane bIjAnuM nAma muni cAritravijayajI. potAne be ziSyo thayA eTale samaya joine vRddhicaMdrajI mahArAje gurudevane kahyuM, gurudeva! mAre be celA che ane mULacaMdajI mahArAjane eka paNa celo nathI. e sAMbhaLI buTerAyajI mahArAje mULacaMdajI mahArAjane kahyuM, "mUlA ! have jene dIkSA Ape tene tAro celo banAvaje.' - gurumahArAjanI AjJA thatAM kizanagaDhathI AvelA eka yatine dIkSA ApIne mULacaMdajI mahArAje emane potAnA celA banAvyA. emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM muni gulAbavijayajI. vRddhicaMdrajI mahArAjanI ane mULacaMdajI mahArAjanI nispRhatA ane udAratA keTalI badhI hatI te AvA prasaMgo uparathI joI zakAya che. vRddhicaMdrajInA vaDIla gurubaMdhu mUlacaMdajI mahArAja emanA karatAM umaramAM cAra varSa moTA hatA. temaNe dIkSA paNa vahelI lIdhI hatI. vaLI teo zarIre sudaDha ane sazakta hatA. eTale emaNe yogavahana karIne gaNinI padavI meLavI hatI. paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAja potAnI nAdurasta tabiyatane kAraNe icchA ane bhAvanA hovA chatAM yogavahana karI zakyA nahotA. eTale emaNe potAnA munipadathI pUro saMtoSa mAnyo hato. potAnA gurubaMdhu pratye teo pUro vinaya sAcavatA. temanI AjJA paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 43 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAratA.vi.saM. 1938mAM gurumahArAja buTerAyajI amadAvAdamAM kALadharma pAmyA. ethI jANe eka AdhArastaMbha gayo hoya evo emane kheda thayo. have samudAyanI javAbadArI gaNivarya mULacaMdajI mahArAja upara AvI. varSe varSe sAdhu-sAdhvIonI saMkhyA vadhatI jatI hatI. paNa enI badhI vyavasthAmAM mULacaMdajI mahArAja atyaMta kuzaLa hatA. jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI vi.saM. 1954 mAM zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanuM jIvanacaritra gadyamAM pragaTa thayeluM, eno AdhAra laIne vaLAvALA zrI durlabhajI mahetAe padyamAM sAta paricchedamAM DhALa ane duhAnI maLIne 1125 kaDImAM rAsanA prakAranI sudIrgha racanA saM. 1972 mAM karI che. zrI vRddhicaMdrajI mahArAja pratye emanA bhaktonI vANI kevI rIte mahorI che te AnA uparathI joI zakAya che. ane te uparathI e mahAtmAno prabhAva keTalo badho preraka ane protsAhaka haze tenI pratIti thAya che. kRtinA AraMbhamAM kavi kahe che H zrI zubha vIra prabhu namI, zAradA mAya pavitra, mahA muni vRddhicaMdanuM kahIzuM janmacaritra. brahmacArI saMyama grahI, bhArata bhUmi mojAra, vicaryA nispRha bhAvathI kIdho ati upagAra. zAsana soha vadhArIne, svarga gayA gururAya. durlabha padapaMkaja namI, guNa giruA tasa gAya. kavi pote vaLAnA hatA ane mahArAjazrInA saMparkamAM AvyA hatA eTale emaNe bIje na maLatI evI vaLAnI keTalIka vigato A rAsakRtimAM ane pAdanodhamAM vaNI lIdhI che. teo lakhe che : 44 pratibodha suNatAM nitya bhAve, mithyAtva timirane dUra haThAve, zuddha jinamata bIja vAve, muni zrAvaka AcAra batAve, lokA tapA sahu suNavA Ave, zuddha paMtha jAgRti thAve. gocarI re paNa pote Ave, bhakSyAbhakSya viveka batAve, zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakAcAra samajAve, mithyAtvanA paravo nahI karavA, rasoDe pANiyare caMdaravA, sUcave jayaNA dharavA, kAThI garAziyAno ziNagAra, jotA ghaNA zrAvakane dvAra, kahe A zuM? viruddhAcAra? loMkA tapAno bheda nivAre re, jinamata zuddha sarave dila dhAre re, upagAra karyo e bhAre re. Ama vRddhicaMdrajI mahArAje vaLAmAM potAnI vANIthI ghaNo utsAha pragaTAvyo hato. emanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA loMkI ane tapA (sthAnakavAsIo ane mUrtipUjako) badhA ja AvatA ane teo vaccenA bhedabhAva temaNe nivAryA hatA. vaLI loko garAsiyA jevo je AcAra pALatA hatA temAM paNa pheraphAra karAvyo hato. kavi pAdanoMdhamAM lakhe che ke jainonA ghare garAsiyAnI jema je hukkA pivAnA hatA te temaNe baMdha karAvyA hatA. eka ja divasamAM cAlIsa jeTalAM kuTuMbomAM mahArAjazrInA preraka upadezathI zrAvakoe hukakA phoDI nAkhyA hatA. vaLA-vallabhIpuramAM emaNe devaddhigaNinI smRtimAM derAsara, upAzraya, smAraka vagere karavA mATe paNa upadeza Apyo hato. vRddhicaMdrajI mahArAjane siddhAcalajInI yAtrAnuM ArSaNa ane anukULatA vizeSa rahyAM hatAM. temaNe pahelI yAtrA paMjAbathI amadAvAda AvIne karI hatI. tyAra pachI temaNe judA judA saMgho sAthe vihAra karIne vIsathI vadhu vAra zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karI hatI. emANe eka vakhata zatruMjaya mahAtIrthanI navvANuM yAtrA paNa karI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAje zatruMjaya tIrthanI bAbatamAM emanA jamAnAnI daSTie eka mahatvanuM kArya karyuM hatuM. pAlitANAnA ThAkore jyAre yAtrikavero nAkhyo tyAre tenI sAme virodha noMdhAvavA rAjakoTamAM poliTikala ejanTa pAse kesa dAkhala karavAmAM Avyo hato. te vakhate amadAvAdamAM rahI vRddhicaMdrajI mahArAje badhAM zAstro jhINavaTapUrvaka vAMcIne zreSThIone zAstrIya purAvAo ApIne amadAvAdathI rAjakoTa mokalyA hatA. ghaNAM varSa kesa cAlyo hato. paraMtu emanI daramiyAnagIrIthI vyakitagata yAtrikavero rada karavAno ane zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe dara varase rUpiyA paMdara hajAra pAlitANAnA ThAkorane ApavAno cukAdo Avyo hato. paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 45 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. 1944 mAM mUlacaMdajI mahArAjanI nizrAmAM amadAvAdathI zatruMjayano saMgha nIkaLyo hato. vRddhicaMdrajI mahArAja tyAre potAnI nAdurasta tabiyatane kAraNe pAlitANA AvI zake tema nahotA. eTale saMgha bhAvanagara AvIne pachI pAlitANA javAno hato. vRddhicaMdrajI mahArAjane A saMgha nIkaLavAnA samAcAra maLatAM teo potAnA gurubaMdhune maLavA AturatApUrvaka rAha jovA lAgyA hatA. jyAre saMgha bhAvanagara Avyo tyAre vRddhicaMdrajI potAnA sAdhu-sAdhvInA samudAya sahita zahera bahAra sAmeyuM karavA gayA ane ghaNAM varasa pachI mUlacaMdajI mahArAjane maLatAM atyaMta harSa anubhavyo. vaDIla gurubaMdhunuM Agamana thatAM ane eka udyAnamAM teo pATa upara birAjamAna thatAM vRddhicaMdrajI mahArAje potAnAM sAdhu-sAdhvI sahita vidhipUrvaka vaMdana karyA ane mUlacaMdajI mahArAjanAM caraNakamalamAM potAnA mastaka vaDe sparza karyo. A dazya jonAra bhAvavibhora banI gayA ane jainadharmamAM vinayane keTaluM badhuM mahatva apAyuM che te samajIne te mATe rucivALA thayA. tyArapachI mUlacaMdajI mahArAjanA parivAranAM sAdhu-sAdhvIoe vRddhicaMdrajI mahArAjane vaMdana karyA. Ama paraspara vaMdanavidhi patI gayA pachI bhAvanagara zaheramAM saMghano bhavya praveze thayo. saMgha be divasa rokAyo te daramiyAna baMne gurubaMdhuoe paraspara anubhavonI, adhyayananI ane zAsananAM kAryonI vicAraNA karI. vRddhicaMdajI mahArAje joyuM ke pAThazALAo ane vidyAzALAo vagara zrAvakomAM teja nahi Ave. e mATe emaNe ghaNe sthaLe bALako mATe pAThazALAo cAlu karAvI hatI. pAlitANAmAM saMskRta vagerenA abhyAsa mATe murzIbAdanA bAbu buddhisiMhajIne preraNA karIne buddhisiMhajI pAThazALA' nI sthApanA karAvI hatI. bhAvanagaramAM jaina dharma prasAraka sabhA nAmanI saMsthAnI sthApanA karAvI hatI tathA "jainadharma prakAza patranuM prakAzana karAvyuM hatuM. lIMbaDImAM temaNe jJAnabhaMDAra vyavasthita karAvyo hato. jJAnavRddhinAM AvAM aneka kAryo emanA hAthe thayAM hatAM. saM. 1944nA cAturmAsa pachI pAlitANAmAM gaNivarya zrI mUlacaMdajI mahArAjanI tabiyata bagaDI. temanA zarIramAM rakatavAtano vyAdhi thaI Avyo ane te vadhato gayo. ethI zarIramAM ghaNI azakita AvI gaI ane cAlavAnI zakti paNa rahI nahi. vRddhicaMdrajI mahArAja emanA satata samAcAra meLavatA rahyA hatA, paraMtu jyAre jANyuM ke pAlitANAmAM auSadhopacArathI kaMI pharaka paDyo nathI tyAre temane bhAvanagara bolAvI sArA vaidyo-DaoNkTara pAse upacAra karAvavAnuM vicAryuM. temaNe bhAvanagarathI zreSThIone mokalyA. gaNivarya mahArAja cAlI zake ema nahotA. eTale temanA mATe mAnA (pAlakhI jevuM vAhana) nI vyavasthA karAvI. temAM besI mUlacaMdajI mahArAja bhAvanagara padhAryA. bhAvanagaramAM ghaNA upacAra karAvyA paNa vyAdhi vadhato rahyo. AyuSya pUruM thatAM saM. 1945 nA mAgasara vada chaThThanA divase emaNe deha mUkyo. gaNivaryanA aMtima avasthAnA samAcAra sAMbhaLI emanA saMghADAnA bAvIsa jeTalA sAdhuo bhAvanagaramAM ekatra thayA hatA. muni jhaverasAgarajI to 46 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayapurathI vihAra karIne AvI gayA hatA. saue ane khAsa karIne to vRddhicaMdrajI mahArAje mUlacaMdajI gaNivaryanI ghaNI sArI sevAbhakti karI hatI. kALadharma pAmyA pachI gaNivarya mUlacaMdajI mahArAjanA dehane mahArAjazrInI sUcanAthI dAdAvADImAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo hato ane tyAM ArasanI derI karI emanAM pagalAM sthApana karavAmAM AvyAM hatAM. e mATe kharca karavAmAM bhAvanagaranA saMghe pAchuM vaLIne joyuM nathI, kAraNake tapagacchanA saMvegI sAdhuonA punarutthAnanuM mahatvanuM kendra bhAvanagara banI gayuM hatuM. vRddhicaMdrajI mahArAjanA chelle dasa ziSyo hatA (1) kevaLavijayajI (2) gaMbhIravijayajI (3) uttamavijayajI (4) caturavijayajI (5) rAjavijayajI (6) hemavijayajI (7) dharmavijayajI (kAzIvALA vijayadharmasUri) (8) nemavijayajI (zAsanasamrATa vijayanemisUri) (9) premavijayajI ane (10) kapUravijayajI (sanmitro, A ziSyomAM vijayadharmasUri ane vijayanemisUrie zAsananAM bhagIratha kAryo karI ghaNuM ujjavaLa nAma karyuM hatuM. vRddhicaMdrajI mahArAjane vidyAbhyAsa ane jJAnasaMpAdana pratye ghaNI ruciprIti hatI. temaNe svaya zAstrasiddhAMta uparAMta vyAkaraNa, kAvya, koza, alaMkAra vagereno sAro abhyAsa karyo hato, eTale bhAvanagaranAM cAturmAsa ane sthiravAsa daramiyAna e dizAmAM emaNe pote ghaNuM saMgIna kArya karyuM hatuM ane saMgha pAse karAvyuM hatuM. keTalAya jaina yuvAno emanI pAse zaMkA-samAdhAna mATe, jJAnacarcA mATe ke vyAkaraNAdinA abhyAsa mATe niyamita AvatA. bhAvanagaranA kuMvarajI ANaMdajI ane amaracaMda jasarAja to roja roja emanI pAse niyamita AvatA. teo rAtanA bAra-eka vAgyA sudhI mahArAjazrI sAthe jJAnagoSThi karatA rahetA. aMtima varSomAM mahArAjazrInI tabiyata lathaDatI jatI hatI ane ujAgarA thatA nahotA. e vakhate paNa teo e zrAvakone vahelAM cAlyA javAnuM kahetA nahi. paraMtu jyAre ghaNI agavaDa thavA lAgI tyAre emaNe potAnA ziSya muni nemavijayajIne kahyuM hatuM, "jo ne nemA ! mAruM zarIra AvuM narama che ne A loko mane bahu ujAgarA karAve che. e sAMbhaLI, guru mahArAjanI anumati meLavI nemavijaya mahArAje zrAvakone vahelo AvavA ane vahelAM javA mATe kaDaka sUcanA ApI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAjanA aMtima divasomAM je zrAvakoe emanI divasa-rAta sevA-bhakita karI hatI temAM zrI kuMvarajI ANaMdajI ane zrI amaracaMda jasarAjanAM nAma mukhya hatAM. mahArAjazrIne vA ane saMgrahaNInA asAdhya dardo to hatAM ja temAM chAtImAM vAraMvAra thaI AvatA du:khAvAnuM darda vadhatuM cAlyuM hatuM. vaidarAjonA upacAro chatAM emAM pharaka paDato nahoto. eTale AvA zarIra mahArAjazrI keTaluM kheMcI zakaze e prazna hato. mahArAjazrInA A aMtima kALe emanI yAdagIrIrUpe emano phoTo pADavAnI icchA saMghanA keTalAka zreSThIone thaI. e divasomAM phoTogrAphInI paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodha thaI cUkI hatI ane bokasa kemerA vaDe phoTo pADavAmAM Avato. mahArAjazrIe agAu keTalIyavAra potAno phoTo paDAvavA mATe anicchA darzAvelI, paraMtu have to zreSThIo kemerAvALAne pahelAM taiyAra rAkhIne vinaMtI karatA ke jethI mahArAjazrI jo hA pADe to tarata ja phoTo pADI levAya.saM. 1948 nA paryuSaNa pachI eka divasa zreSThIoe bahu ja AgrahapUrvaka vinaMtI karI ane saMghanA premane vaza thaI mAtra dAkSiNya khAtara mahArAjazrIe hA kahI ke tarata ja emano phoTo kemerAvALAe pADI lIdho hato. phoTAnI aneka nakalo kaDhAvI jaina dharma prasAraka sabhAe gurubhakatone ApI hatI. mahArAjazrIne A eka ja phoTo maLe che je Aja sudhI pracalita rahyo che. evI ja rIte mahArAjazrInuM jIvanacaritra lakhavA mATe keTalAke koziSa karI hatI. e mATe joItI mAhitI to mahArAjazrI pAsethI ja maLI zake. ekabe vakhata koI-koI ke mahArAjazrIne emanA jIvana vize prazno karyA tyAre mahArAjazrIe sahaja rIte enA javAba ApyA hatA, paraMtu pachIthI jyAre potAne vahema paDyo ke jIvanacaritra lakhavA mATe A prazno puchAya che tyAre temaNe javAba ApavAno spaSTa InkAra karI dIdho hato. mahArAjazrIne vihAra karIne siddhAcalajI ane taLAjA javAnI bhAvanA vAraMvAra thatI. paraMtu cAlavAnI zakita rahI nahotI. saMghe emane mATe DoLInI vyavasthA karavAnuM nakkI karyuM paNa DoLIno upayoga karavAnI emANe spaSTa nA pADI dIdhI hatI. teo kahetA ke pote samudAya mAM vaDA che ane pote DoLIno upayoga kare to emano dAkhalo laI bIjAo paNa DoLImAM besavA lAge ane ema karatAM sAdhusamudAyamAM zithilAcAra vadhe. mahArAjazrInI zArIrika pIDA jema jema vadhatI gaI tema tema temano Atmopayoga paNa vadhato gayo. dehabhAvamAMthI chUTI adhyAtma svarUpamAM ane anubhavajJAnamAM teo vadhu lIna rahevA lAgyA hatA. zarIranI vedanA tIvratama thatI tyAre paNa temanA mukhamAMthI UMhakAro nIkaLato nahi. teo arihaMta, siddha, sAhu e traNa zabdonuM niraMtara raTaNa karatA rahetA ane potAne maLavA AvelAone paNa e traNa zabdonuM raTaNa karavA kahetA. evA azAtAnA vakhatamAM paNa teo causaraNa pannAnuM raTaNa karatA ane koI koI gAthAno artha ullAsapUrvaka samajAvatA, jANe ke zarIramAM kaMI vyAdhi ja nathI. saM. 1949nA vaizAkhamAM mahArAjazrInI tabiyata vadhu bagaDI ane vaizAkha suda 7nI rAtre 930 vAge emaNe samAdhipUrvaka deha choDyo. A zokajanaka samAcAra samagra zaheramAM pharI vaLyA. bhakatonAM ToLeToLAM umaTyAM. gAmegAma tArathI khabara apAyA. bIje divase savAre bhAvanagaramAM badhAM bajAro-zALAo vagere baMdha rahyAM. suzobhita pAlakhImAM mahArAjazrInA dehane mUkIne bhakato jaya jaya naMdA, jaya jaya bhadrA nA uccAro karatA dAdAvADImAM laI AvyA. hajAronI medanI tyAre ekatra thaI hatI. mahArAjazrInA dehane tyAM agnisaMskAra karavAmAM AvyA. eka mahAna jyoti vilIna 48 zrI vijayAnaMdasUri svargArohA zatAbdI graMtha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI gaI. e prasaMge aneka lokoe ane judA judA saMghoe emanI smRtimAM saMsthAonI sthApanAnA, tapazcaryAnA, anukaMpAdAna, supAtradAna vagerenA saMkalpo jAhera karyA hatA. vRdricaMdrajI mahArAja paNa potAnA vaDIla gurubaMdhu mUlacaMdajI mahArAjanI jema 50 varSanI vaye kALadharma pAmyA. baMne bhAvanagaramAM kALadharma pAmyA. baMnenI uMmara vacce cAra varSanuM aMtara hatuM ane kALadharma vacce paNa cAra varSanuM aMtara rahyuM hatuM. baMneno agnisaMskAra bhAvanagaramAM dAdAvADImAM thayo hato. baMnenAM pagalAMnI derI paNa pAse pAse karavAmAM AvI che. paMjAbathI bharayuvAna vaye nIkaLelA A be sAcA saMyamI, sAcA tyAgI, samartha dharmopadezaka mahAtmAoe gujarAta upara ananya upakAra karI gujarAtamAM ja deha choDayo. pU. buTerAyajI mahArAja, pU. mUlacaMdajI mahArAja ane pU. vRddhicaMdrajI mahArAja paMjAbathI vihAra karI gujarAtamAM AvyA ane saMvegI dIkSA dhAraNa karI. tyArapachI buTerAyajI mahArAja ane mUlacaMdajI mahArAja paMjAba jaI AvyA, paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAja to pAchA paMjAba kyAreya gayA ja nahi. temaNe paMjAba uparathI, potAnA vatana ane kauTumbika svajano uparathI Asakita kyAranIya utArI nAkhI hatI. teo gujarAtanA thaIne, gujarAta sAthe, bhAvanagara sAthe ekarUpa thaIne rahyA hatA. gurumahArAja buTerAyajI mahArAje emane kAThiyAvADa ane temAM paNa bhAvanagara kSetra saMbhALavAnI AjJA karI tyArathI teo te kSetrane savizeSapaNe sAcavavA lAgyA hatA. agAu gujarAta karatAM paNa kAThiyAvADa dharma ane saMskAramAM pachAta hatuM. vaLI tyAM sthAnakavAsI mArga vadhu pracalita banyo hato. e daSTie maMdiramArgane tyAM vadhu cetanavaMto banAvavAmAM vRddhicaMdrajI mahArAjanuM moTuM yogadAna raheluM che. samagra bhAvanagara jillA upara ane temAM paNa bhAvanagara zahera upara emano upakAra ghaNo moTo rahyo che. emaNe paMjAba choDyA pachI kula 38 cAturmAsa gujarAtamAM karyA emAM covIsa cAturmAsa kAThiyAvADamAM karyA ane aDadhA cAturmAsa-19 jeTalAM cAturmAsa bhAvanagaramAM karyA. e uparathI paNa A vAtanI pratIti thaze. bhAvanagaranA saMgha pAse emaNe vakhatovakhata vividha suMdara dhArmika, sAmAjika, zaikSaNika kAryo karAvyAM ane pariNAme e jamAnAmAM bhAvanagara mAtra gujarAtanuM ja nahi, samagra bhAratanuM eka mahattvanuM saMskArakendra banI gayuM hatuM. vRddhicaMdrajI mahArAjanA svargavAsa pachI aMjali ApatI vividha kAvyakRtionI racanA thaI che. gujarAtImAM racAyelA ATha zlokanA eka aTakamAM eka kavie lakhyuM che moTA-nAnA sarava janane mAna Ape suharSe, hete bolI madhura vacano bhakatanA citta karyo. jenA citte avicaLa sadA tulya daSTi vibhAse te zrI vRddhivijaya gurune kema bhUlI javAze ? paMjAbanA cAra kAtikArI mahAtmAo 49 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAnonAM vadana nirakhI nitya AnaMda pAme, graMtho dekhI abhinava ghaNo harSa je citta jAme, tattvo jANI jinamata tathA jJAnadaSTi prakAze, te zrI vRddhivijaya gurune kema bhUlI javAze ? vRddhicaMdrajInA praziSa kAzIvALA zrI vijayadharmasUrie stutirUpa aTakanI racanA saMskRta zlokamAM karI che. enI viziSTatA e che ke emaNe prathama sAta zlokamAM pratyekamAM prathama caraNamAM pahelo zabda bevaDAvyo che, jemake vAraMvAraM, parva parva, sAcuM kArya ItyAdi tathA te pratyeka zlokanuM aMtima caraNa nIce pramANe ekasarakhuM ja rAkhyuM che : __ svargasthau'sau vilasati sukhaM madagururvRddhicandra H / pU. zrI vijayanemisUrijI mahArAjanA praziSya pU. zrI vijayanaMdasUrie saMskRta padyamAM zrI vRddhistotram nAmanA kAvyanI dasa zlokamAM racanA karI che, jemAMnA prathama ATha zlokanuM aMtima caraNa tuve kodaM dhyAno e pramANe rAkhyuM che. zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanA uttama guNono mahimA gAtA A stotranA AraMbhanA zlokamAM teo kahe che sadA smaryA saMDakhyA skhalita guNaM saMsmArita yugapradhAnaM pIyUSopamamadhura vAcaM vratidhuram / vivekAddijJAtasva parasamayAzeSa viSayaM stuve so'haM dhyAnollasitahRdayaM bRddhivijym|| (sadA smaraNa karavAlAyaka, asaMkhya ane akhalita guNo vaDe yugapradhAnanuM smaraNa karAvanAra, amRta samAna mIThI vANIvALA, muniomAM agresara, svarUpa siddhAMtanA sarva viSayone vivekathI jANanAra ane dhyAnamAM (athavA te ja huM chuM evA dhyAnamAM) ullasita hRdayavALA zrI vRddhivijayanI huM stuti karuM chuM.) zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanI yazojjavala gAthAnuM jema jema pAna karIe chIe tema tema temanA pratye mastaka vadhu ne vadhu name che. va . 50 * : zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) zrI vijyAnaMdasUri mahArAja (zrI AtmArAmajI mahArAja) nyAyAmbhonidhi, tArkika ziromaNi, sarvadarzananiSNAta, naiSThika bAlabrahmacArI, mahAna krAntikArI ane dIrghadRSTA, zAsana-ziromaNi, yugaprarvataka, kavi ane saMgItajJa, tapasvI ane saMyamI, tejasvI jyotirdhara, mahAna jainAcArya zrImad vijayAnaMdasUri (zrI AtmArAmajI mahArAja) nuM jIvana aneka preraka ane romAMcaka ghaTanAothI ane bodhavacanothI sabhara che. gata zatakamAM paMjAbanI zIkha paraMparAnusArI koma taraphathI jaina dharmane maLelI be mahAna vibhUtionI bheTano RNa svIkAra avazya karavo joIe. jo potAnI dharmaparaMparAmAM teo rahyA hota to jeo kadAca mahAna zIkha dharmaguru banyA hota te be mahAtmAo saMjogAnusAra mahAna jaina sAdhu mahArAja banyA. temanuM preraka krAMtikArI jIvana nihALavA jevuM che. vikramanI vIsamI sadInA AraMbhanA e be mahAtmAo te sva. pUjya zrI buTerAyajI mahArAja ane emanA ziSya sva. pUjya zrI AtmArAmajI mahArAja. pU. AtmArAmajI mahArAjanA jIvananAM saMsmaraNo eTale AjathI savAso doDhaso varSa pahelAMnI paMjAbanI dharatI upara jaina dharmanA kSetre je moTo khaLabhaLATa macyo tenAM aitihAsika saMsmaraNo. AtmArAmajI mahArAjanA gurunuM nAma hatuM buTerAyajI mahArAja. buTerAyajI mahArAja janme zIkha hatA. emano janma vi.saM. 1863mAM ludhiyANA najIka dulavA gAmamAM thayo hato. emanuM nAma buTTAsiMha hatuM. emanI mAtAnuM nAma karmo ane pitAnuM nAma TekasiMha hatuM. bAlyAvasthAthI ja emane saMnyAsa levAnI tIvra bhAvanA thayA karatI hatI. ekano eka putra hovAnA kAraNe mAtApitAnI marajI buTTAsiMhane saMnyAsa levA devAnI na hatI. paraMtu buTTAsiMha potAnA nirNayamAM acala hatA. saMnyAsa konI pAse levo ? buTTAsiMhanuM mana potAnA zIkha dharmanA guruo karatAM te vakhate te bAju vicaratA jaina paMca mahAvratadhArI, pAdavihArI ane rAtribhojananA tyAgI sthAnakavAsI sAdhuo tarapha kheMcAyuM hatuM. paMdara varSanI vaye eTale ke vikrama saMvata 1888 mAM dilhImAM AvIne emaNe sthAnakavAsI sAdhu mahArAja pAse dIkSA lIdhI, ane emanuM nAma buDherAyajI rAkhavAmAM AvyuM. buDherAyajI tejasvI sAdhu hatA, kriyAkAMDamAM custa hatA. abhyAsa karavAmAM nipuNa hatA. emaNe saMskRta ane ardhamAgadhI bhASAno ghaNo UMDo abhyAsa karyo. zAstronuM adhyayana karyuM. sthAnakavAsI paMjAbanA cAra kAntikArI prahAtmAo 51 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpradAyane mAnya evAM batrIsa AgamonuM jhINavaTapUrvaka vAraMvAra parizIlana karyuM. pAMceka varSa karelA AgamonA adhyayanane kAraNe mUrtipUjAno virodha emanA manamAMthI nIkaLI gayo. jema jema zAstranA mULa pAThonuM vadhu ne vadhu ciMtavana teo karatA gayA tema tema mUrtipUjAmAM temanI zraddhA vadhu ne vadhu dRDha thatI gaI. ane eka divasa, vi. saM. 1912 mAM emaNe amadAvAda AvIne pU. maNivijayajI mahArAja pAse navesarathI saMvegI dIkSA dhAraNa karI. emanuM nAma buddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM, paraMtu buddhivijayajI karatAM buTerAyajI mahArAja tarIke ja teo vadhu jANItA rahyA. paMjAbathI teo gujarAtamAM AvyA tyAre potAnA be paMjAbI ziSyone paNa laIne AvyA hatA H (1) mULacaMdajI mahArAja ane (2) vRddhicaMdrajI mahArAja teo baMnee paNa mUrtipUjaka samudAyamAM pharIthI dIkSA dhAraNa karI ane teonAM nAma anukrame muktivijaya ane vRddhivijaya rAkhavAmAM AvyAM. paraMtu emanA gurunI jema teo paNa potAnAM mULa nAmathI mULacaMdajI mahArAja ne vRddhicaMdrajI mahArAja tarIke vadhu jANItA rahyA. potAnA guru mahArAja sAthe teo gujarAtamAM vicaratA rahyA. potAnA mArge bhaviSyamAM AtmArAmajI nAmanA potAnA karatAM paNa vadhu tejasvI ane samartha evA eka paMjAbI sAdhu mahArAja gujarAtamAM bIjA ghaNA sAdhu mahArAjo sAthe Avaze evI tyAre emane svapnamAM paNa kalpanA nahotI. AtmArAmajI mahArAja janme kapUra brahmakSatriya jAtinA hatA. emano janma vi. saM. 1892 nA caitra suda 1 ne maMgaLavAranA roja paMjAbanA jIrAnagara najadIka laherA nAmanA gAmamAM thayo hato. emanuM nAma dittArAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma hatuM gaNezacaMdra ane mAtAnuM nAma hatuM rUpAdevI. emano paraMparAthI prApta thayelo kuladharma te zIkhadharma hato. nAnAMmoTAM rAjyonI sattA mATenI uthalapAthalano e jamAno hato. aMgrejI saltanata paNa dezI rAjyone laDAvavAmAM jAtajAtanA kAvAdAvA karatI hatI. nAnapaNamAM mAtA-pitA gumAvanAra azakata gaNezacaMdre thANedAra tarIke nokarI karI. tyAra pachI mahArAjA raNajitasiMhanA sainika tarIke kAma karyuM. laherAnA jAgIradAra attarasiMgha zIkha dharmaguru hatA. gaNezacaMdranA, jotAM ja manamAM vasI jAya evA putra dittAne zIkha dharmaguru banAvavA teo icchatA hatA. paraMtu potAnA putrane dharmaguru banAvavAnI icchA gaNezacaMdranI na hatI. attarasiMghane e vAtanI gaMdha AvatAM gaNezacaMdrane kedamAM pUryA, to paNa gaNezacaMdre dittAne soMpavAnuM kabula karyuM nahi. eka divasa jelamAMthI bhAgI jaIne gaNezacaMdra attarasiMgha sAme bahAravaTe caDyA. ema karavAmAM aMgreja kaMpanI sarakAra sAthe paNa teo saMgharSamAM AvyA, pakaDAyA, dasa varSanI jela thaI. AgrAnI jelamAM temane rAkhavAmAM AvyA. eka vakhata uparIo sAthenI baMdUkanI jhapAjhapImAM goLI vAgavAthI teo mRtyu pAmyA. eka bahAdura saradAra gaNezacandranA jIvanano Ama karuNa aMta Avyo. para zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad vijayAnaMdasUri mahArAja ciMtana va manana kI mudrA meM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNezacaMdrano putra bALaka dinArAma potAnA pitAnI jema bahAdura ane nIDara hato. jyAre agiyAra varSano hato tyAre eka vakhata temanA laherA gAma upara bahAravaTiyAonI eka ToLakIe humalo karyo. gaNezacaMdranI AgevAnI heThaLa gAmanA lokoe bahAravaTiyAone mAryA ane bhagADyA. pachI teo jyAre ghare pAchA AvyA tyAre gaNezacaMdra joyuM ke gharanAM bAraNAmAM dittArAma talavAra laIne Ubho hato. pitAe putrane pUchayuM, "A tuM zuM kare che ?' dinArAme kahyuM talavAra laIne gharanuM rakSaNa karavA Ubho chuM. e javAba sAMbhaLI pitAe bALaka dinArAmane zAbAzI ApI. dinArAmanI bahAdurIno bIjo eka prasaMga paNa che. eka vakhata jIrA gAmane pAdare eka musalamAna bAI keDamAM nAnuM chokaruM teDIne taLAvanA kinAre vAMkI vaLIne moDhuM dhotI hatI. evAmAM bAInA hAthamAMthI bALaka chUTI gayuM ane UMDA pANImAM paDyuM. bALakane bacAvavA bAI pANImAM paDI, paraMtu te paNa DUbavA lAgI. A ghaTanA pAse UbhelA dinArAme joI. soLa varSanI umare ene taratAM AvaDatuM hatuM. vaLI te hiMmatavALo paNa hato ane dayAvALo paNa hato. eNe tarata pANImAM jhaMpalAvyuM ane DUbatI bAIne tathA enA bALakane bacAvI lIdhAM. gAmamAM jyAre badhAMne A ghaTanAnI khabara paDI tyAre saue zAbAzI ApavA sAthe dittArAmanI hiMmatanI prazaMsA karI. dittArAma bALapaNathI ja jema nIDara hato tema sAcuM bolavAno AgrahI hato. enAmAM nyAyapriyatA paNa hatI. eTale ja potAnA gAmamAM chokarAomAM jyAre kaMI jhaghaDo thato tyAre teo samAdhAna ke nirAkaraNa mATe dittArAma pAse AvatA, kAraNa ke teone khAtarI hatI ke potAno A dostadAra jUThuM nahi bole ane anyAya nahi kare. eka brahmakSatriya baMDakhora yoddhAno putra dittArAma (athavA devIdAsa athavA AtmArAma) te ja ApaNA AtmArAmajI mahArAja, pitA kedamAM jatAM pitAnA eka jaina mitra jodhamala osavAlane tyAM dittAne uchera thayo. jodhalanA eka bhAInuM nAma dittAmala hatuM. eTale nAmamAM goTALo na thAya te mATe dittAnuM nAma devIdAsa rAkhavAmAM AvyuM. jodhamalane ghare jaina sAdhuo AvatA hatA. emanA satata saMparkane kAraNe sAmAyika-pratikramaNa vagere dharmakriyAo karavI ane sUtro kaMThastha karavAM ItyAdi prakAranA saMskAra bALaka dittAnA mana upara paDyA. e divasomAM laherAmAM AvelA be sthAnakavAsI sAdhuo gaMgArAmajI mahArAja ane jIvanarAmajI mahArAjanI chApa dittAnA mana upara ghaNI moTI paDI. eNe enI pAse dIkSA levAno saMkalpa . potAnA putranI jema ucheranAra jodhamalane paNa, nAmarajI chatAM dittAne dIkSA mATe chevaTe saMmati ApavI paDI. dittAe vi. saM. 1910mAM aDhAra varSanI vaye mAlerakoTalAmAM dIkSA lIdhI, ane jIvanarAmajI mahArAjanA teo ziSya banyA. emanuM nAma AtmArAmajI rAkhavAmAM AvyuM. AtmArAmajI mahArAjane jotAM ja harakoI kahI zake ke A tejasvI navayuvAna sAdhu che. emanI 53 paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhamudrA evI pratApI hatI. emanI grahaNazakita ane smaraNazakita ajoDa hatI. rojanI traNaso gAthAo teo kaMThastha karI zakatA. bhASA upara temanuM asAdhAraNa prabhutva hatuM. potAnA guru mahArAja sAthe temaNe paMjAba, rAjasthAna ane uttara bhAratamAM jayapura, pAlI, hoMziyArapura, jIrA, ludhiyANa, dilhI, AgrA vagere sthaLe vihAra karyo hato. ardhamAgadhI uparAMta saMskRta bhASA zIkhavA mATenI temane ghaNI laganI hatI. jema jema temane saMskRta bhASA ane vyAkaraNano abhyAsa thato gayo tema tema AgamanA keTalAka pAThonA khoTA artha vize temanA manamAM saMzaya thavA lAgyo. emane potAnA saMpradAyanI je pothIo vAMcavA maLatI hatI temAM keTalIka jagyAe haratAla (pILA raMganuM dravya) lagADI zabdo bhUMsI nAkhavAmAM AvyA hatA. AthI emanI zaMkA UlaTI vadhatI hatI. AtmArAmajI mahArAjanI adhyayana-bhUkha ghaNI moTI hatI. tIvra grahaNazakita ane smaraNazaktine lIdhe koI paNa graMtha teo jhaDapathI vAMcI letA. te samaye chApelA graMtho bhAgye ja maLatA. hastaprata-pothIorUpe graMtho maLatA. te vAMcatAM temAMnI badhI vigato emane yAda rahI jatI. temaNe jaina Agama graMtho uparAMta vedo, upaniSado, purANo, bhagavadgItA, rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata, zAMkarabhASya ItyAdi hindu dharmanA paNa ghaNA badhA graMtho vAMcI lIdhA hatA. kurAna ane bAIbalano abhyAsa paNa temaNe karI lIdho hato. jaina dharmanAM Agamo ane tenI cUrNi, bhASya, TIkA vagere graMtho uparAMta bIjA ghaNA graMthonuM emaNe parizIlana karyuM hatuM. ethI pratimApUjana tathA anya bAbato vize temanA manamAM keTalAka prazno UThatA hatA, paraMtu temanA mananuM samAdhAna karAvI zake tevI samartha jJAnI evI koI vyakita paMjAbamAM tyAre dekhAtI na hatI. I. saM. 1920 mAM AgrAmAM emaNe cAturmAsa karyuM te vakhate sthAnakavAsI samAjanA vRddha paMDita, vyAkaraNazAstranA niSaNAta ratnacaMdrajI mahArAjano temane meLApa thayo. potAnI zaMkAonuM samAdhAna karAvI zake evI samartha vyaktino A meLApa hato. AtmArAmajI mahArAjanA prazno ane satyazodhananI sAcI laganI joIne ratnacaMdrajI mahArAjane pAga thayuM ke pote khoTA artho karI khoTe mArge AtmArAmajIne doravA na joIe. eTale emaNe mUrtipUjA ane mUhapatti viSe AtmArAmajI mahArAjanA mananuM sAcuM samAdhAna karAvyuM ane kahyuM, "bhAI ! ApaNe sthAnakavAsI sAdhu bhale rahyA, paNa jinapratimAnI pUjanI tuM kyAreya niMdA karato nahi." AtmArAmajIe ratnacaMdrajIne vacana ApyuM ane emano ghaNo upakAra mAnyo. zAstronuM adhyayana-manana A saMdarbhamAM pharI ekavAra AtmArAmajI jhINI najare karI gayA. evAmAM emane zIlAMkAcArya-viracita zrI AcArAMgasUtravRtti nAmanI eka pothI eka yatinA saMgrahamAMthI maLI AvI. e vAMcatAM emanI badhI zaMkAonuM barAbara samAdhAna thaI gayuM. mUrtipUjA ane muhapatti vize spaSTa mArgadarzana emane maLI gayuM. jema jema sthAnakavAsI samudAyamAM anya 54 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuo sAthe teo A viSe nikhAlasa carcA karatA gayA tema tema te te sAdhuo emanI sAthe sahamata thatA gayA. paraMtu te samayanA paMjAbanA mukhya sthAnakavAsI sAdhu amarasiMghajIne bhaya peTho ke rakhene AtmArAmajI jevA tejasvI mahArAja buTerAyajInI jema saMpradAya choDIne cAlyA jAya. eTale emane aTakAvavA temaNe zakya eTalA prayatno karyAya paraMtu temAM teo phAvyA nahi. te samaye khaLabhaLATa to cAre bAju cAlato hato ane uttarottara AtmArAmajI sAthe sahamata thAya evA sAdhunI saMkhyA vadhatI jatI hatI. potAne je satyanuM darzana thayuM te anusAra pote dharma-jIvana jIvavuM joIe ema samajI AtmArAmajI mahArAja tyArapachI bIjA sattara sAdhuo sAthe paMjAbathI vihAra karI gujarAtamAM amadAvAdamAM padhAryA. tyAM buTerAyajI mahArAjane tathA mULacaMdajI mahArAjane maLyA ane potAnI saMvega pakSanI dIkSA dhAraNa karavAnI IcchA vyakata karI. sthAnakavAsI saMpradAyanA bAvIsa varSanA dIkSAparyAya pachI emaNe mULacaMdajI mahArAjanA kahevAthI pharIthI saMvega pakSanI dIkSA buTerAyajI mahArAja pAse lIdhI. emanuM nAma AnaMdavijaya rAkhavAmAM AvyuM. emanI sAthe AvelA bIjA 17 sAdhuoe paNa navesarathI dIkSA lIdhI. e jamAnAmAM A eka mahAna aitihAsika ghaTanA banI. sthAnakavAsI saMpradAyamamAM emanI pavitratA ane tejasvitAne kAraNe emane guru gautamasvAmInA avatAra tarIkenuM mAna ane sthAna maLyuM hatuM te choDIne emaNe mUrtipUjaka saMpradAyamAM navesarathI saMvegI dIkSA dhAraNa karI, emAM emanI apUrva tyAgabhAvanA nihALI zakAya che. vi. saM. 1932mAM saMvegI dIkSA dhAraNa karyA pachI eka cAturmAsa emaNe bhAvanagaramAM karyuM. tyArapachI emaNe rAjasthAnamAM jodhapuramAM comAsu karI paMjAba tarapha vihAra karyo. vihAramAM emane ghaNI takalIpha paDatI, virodhIo taraphathI upadrava thatA, paraMtu teo haMmezAM samatAbhAva rAkhatA. pAMca varSa paMjAbamAM ludhiyANA, graMDiyAlAguru, gujarAnavAlA, hoMziyArapura ane aMbAlAmAM caturmAsa karI emaNe sanAtana zuddha jaina dharmano DaMko vagADayo. AtmArAmajI mahArAja kuzAgra buddhivALA hatA, zAstrajJAtA hatA, asAdhAraNa tarkazakita dharAvatA ane vAda karavAmAM atyaMta nipuNa hatA. svasthatApUrvaka ane cittanI samatulA gumAvyA vagara teo samabhAvapUrvaka zAstrArtha karatA. eka vakhata ludhiyANAmAM eka hAjarajavAbI brAhmaNa paMDita bAbu kizanacaMde karelA praznonA javAba mahArAjazrIe barAbara ApyA. paraMtu mahArAjazrIe karelA praznonA javAba kizanacaMda ApI zakatA nahotA. eTale emanA pakSanA mANasoe ghoghATa ane vitaMDAvAda cAlu karI dIdho. paraMtu mahArAjazrInA pavitra ane sahAnubhUtibharyA vyakitatvano prabhAva evo paDyo ke kizanacaMde ja potAnA pakSanA mANasone ghoMghATa karavAnI nA pADI ane potAno parAjaya svIkArI lIdho. kizanacaMda tyArapachI mahArAjazrInA pAkA bhakata banI gayA. mahArAjazrInA 55 paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALadharma pachI patiyAlAmAM eka utsavamAM mahArAjazrInAM smaraNo vize bolavA jatAM kizanacaMda dhrusake dhrusake raDI paDyA hatA. svastha thayA pachI kizanacaMde mahArAjazrI vize evuM vaktavya rajU karyuM ke loko maMtramugdha banIne sAMbhaLI rahyA hatA. eka vakhata eka sthAnakavAsI bhAIe AvIne mahArAjazrIne jinamaMdira vize prazna karatAM kahyuM, mahArAjajI ! Apa kaho cho ke jinezvara bhagavAnanuM maMdira baMdhAvanAra samadaSTi jIva svargamAM jAya che, to zuM e sAcuM che? mahArAjazrIe kahyuM "hA bhAI! zrutakevalI bhadrabAhusvAmIe e pramANe kahyuM che.' "to pachI maMdira mATe ITa paththara lAvanAra gadheDo paNa svargamAM javo joIe ne?' bhAI, tame jinamaMdiramAM nathI mAnatA eTale e vAta bAju para rAkhIe. paraMtu sAdhusAdhvIone dAna devAnA puNyathI jIva svarge jAya che e to mAno cho ne?' 'jarUra, bezaka." koI tapasvI sAdhune pAraNA mATe koI mANasa bhAvathI dUdha vahorAve to tene svarga maLe ke nahi?" 'jarUra.' "to pachI e dUdha ApanAra bheMsane paNa svarga maLe ke nahi? jo bheMsane svarga maLe to gadheDAne paNa maLe. jo bheMsane na maLe to gadheDAne paNa na maLe.' mahArAjazrInI takeyukata dalIla sAMbhaLI e bhAI cUpa thaI gayA ane zaramAIne cAlyA gayA. paMjAbamAM pAMca varSa vicaryA pachI AtmArAmajI mahArAja vihAra karIne gujarAtamAM padhAryA ane tyAM temaNe amadAvAda, surata, pAlitANA, rAdhanapura ane mahesANAmAM cAturmAsa karyA. A vakhatanA emanA AgamanathI A bhavya ane pratApI mukhamudrAvALA prakhara medhAvI paMjAbI sAdhu bhagavaMtane najare nihALavA ane emanI upadeza-vANI sAMbhaLavA gAmegAma hajAro loko ekatrita thatAM. Thera Thera bahu moTA pAyA upara emanuM zAnadAra svAgata thatuM. saMghanA, mahAjananA AgevAno pAMca-daza mAila sAme page cAlIne emanuM svAgata karavA jatA. pAlitANAmAM emane AcAryanI padavI ApavAmAM AvI tyAre pravAsanAM alpatama sAdhanonA e jamAnAmAM gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAMthI pAMtrIsa hajArathI vadhu mANaso ekatra thayA hatA. teone have vijayAnaMdasUri tarIke jAhera karavAmAM AvyA, paraMtu lokonI jIbhe to AtmArAmajI nAma ja caDeluM rahyuM. pAMca varSa gujarAtamAM vicaryA pachI AtmArAmajIe rAjasthAnamAM jodhapuramAM comAsuM karyuM. tyAMthI pharI pAchA teo paMjAba padhAryA. amadAvAdanA zreSThio sAthe vAta thaI hatI te mujaba pU. 56 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjazrInI bhAvanA anusAra ANaMdajI kalyANajInI peDhIe amadAvAdathI ane pAlitANAthI doDhasothI vadhu jinapratimAo paMjAbanAM jina maMdironA nirmANa mATe mokalI ApI. paMjAbanAM keTalAMka mukhya nagaromAM emanA haste jina pratimAnI pratiSThA thaI. paMjAbamAM AnaMdollAsanuM eka mojuM pharI vaLyuM. vi. saM. 1947 thI 1953 sudhInAM sAta varSamAM paMjAbamAM teo vicaryA ane lokonA dhArmika temaja sAmAjika jIvanamAM temaNe ghaNI jAgRti ANI. AtmArAmajI mahArAja udAra dRSTinA hatA, sarva jIvo pratye samabhAva dhAraNa karanAra hatA. eTale emaNe paMjAbamAM mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI samudAya vaccenA vikhavAdane dUra karyAM. eTaluM ja nahi jaina, hindu, musalamAna ane zIkha e cAra dharmanA loko vacce paNa prema ane baMdhutva, saMpa ane sahakAranI bhAvanA TheraThera vikasAvI. pariNAme emanA bhaktajanomAM mAtra jaino na hatA, hindu, musalamAna ane zIkha komanA keTalAya mANaso paNa emanA custa anuyAyI banyA hatA. emanA upadezathI keTalAye lokoe mAMsAhAra, dArU ane zikArano tyAga karI dIdho hato ane bhaviSyamAM tema na karavA mATe pratijJA lIdhI hatI. emanAmAM sAmI vyaktine samajAvavAnI zakti ghaNI sArI hatI. teo potAnA vartanamAM abhimAna dAkhavatA nahi. teo vyavahArakuzaLa ane svataMtra prakRtinA hatA. temanAmAM gajabanI vinodavRtti paNa rahelI hatI. potAnA ziSyo pAse jema kaDaka zistapAlana, saMyamapAlana karAvatA tema pote vinodavRtti dAkhavI haLavA banatA ane bIjAone haLavAzano anubhava karAvatA. paMjAba ane rAjasthAnamAM e divasomAM jaina sAdhuo karatAM jaina yationuM jora ghaNuM moTuM hatuM. gRhasthAzramI yatio judAM judAM rAjyomAM rAjAono Azraya pAmavAne kAraNe jyotiSa, Ayurveda, maMtra-taMtra ItyAdi vaDe rAjAonAM mana jItI laine emanI pAse dhAryuM karAvatA. rAjya pAsethI keTalIka sattA dharmanA kSetre teo meLavatA. ethI keTalAMka nagaromAM yationI AjJA vagara sAdhuothI cAturmAsa thaI zakatuM nahi. yationA nivAsasthAna pAsethI pasAra thatAM sAdhuoe yatione vaMdana karavA javuM paDatuM. sAmaiyA ke ujamaNAnA prasaMgo mATe paNa yitaonI AjJA meLavavI paDatI athavA rAjanI AjJA yationI saMmati maLyA pachI ja maLatI. AtmArAmajI mahArAje potAnI prakAMDa vidvattAthI keTalAka rAjavIone jaina sAdhuparaMparAnuM gaurava samajAvIne nIDaratAthI lokonA premabharyA sahakArathI ane rAjAonI saMmatithI yationo sAmano karI emanuM jora ghaNuM narama karI nAkhyuM hatuM. sAdhuone mAthe caDI beThelI yati-saMsthAnA pAyA AtmArAmajIe hacamacAvI nAkhyA hatA. A paNa emanI jevI tevI siddhi nahotI. bIjI bAju, je yatio samajadAra ane zAsrajJAtA hatA temane mahArAjazrI sAmethI maLavA jatA ane temanI sAthe sumeLa paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 57 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApatA. AtmArAmajI mahArAjanuM vyakitatva atyaMta prabhAvazALI hatuM. prazasta lalATa, caherA para alaukika teja, dIrdha nayana, sarva jIvone abhaya ApavAnI zobhAvALuM mukhamaMDaLa ane samagra dehamAM devI tejae emanA bharAvadAra zarIranI lAkSaNikatA hatI. teo nIDara hatA ane kSatriya hatA eTale zArIrika tAkAta paNa dharAvatA. eka vakhata mAravA AvelA eka talavAradhArI bhIlanuM kAMDuM pakaDIne vanavagaDAmAMthI gAmamAM ene DhasaDI gayA hatA. teo pratyutpanna mativALA pAga hatA. eka vakhata eka jaMgalamAMthI potAnA ziSyo sAthe vihAra karI rahyA hatA tyAre mArgamAM dUrathI bahAravaTiyAono avAja saMbhaLAyo. temaNe tarata potAnA ziSyone bannenI hAramAM cAlavA kahyuM ane darekane potAno daMDa (lAkaDI) rAIphalanI jema khabhe rAkhavAnuM kahyuM. bahAravaTiyAone dUrathI ema lAgyuM ke A koI baMdUkadhArI sainiko kUca karatA cAlyA Ave che eTale tarata teo nAsI gayA hatA. AtmArAmajI mahArAjamAM vinayano guNa keTalo moTo hato te viSe bhAvanagaranA te samayanA supratiSThita dharmAnurAgI zrAvaka zrI kuMvarajI ANaMdajI kApaDiyAe traNeka prasaMgo noMdhyA che. buTerAyajI mahArAja pAse saMvegI dIkSA letI vakhate buTerAyajInA ziSya mUlacaMdajI mahArAjanA ziSya thavAnI IcchA AtmArAmajIe vyakata karI hatI. paraMtu mUlacaMdajI mahArAjano paNa vinaya guNa eTalo moTo hato. AtmArAmajI buTerAyajInA ja ziSya thAya te vadhu yogya che evo Agraha emANe rAkhyo hato. AthI mUlacaMdajI mahArAja emanA guru nahi paNa vaDIla gurubaMdhu thayA. paMjAbamAM potAnI tabiyata bagaDI te vakhate AtmArAmajIne bezuddha avasthAmAM ludhiyANAthI aMbAlA laI javAmAM AvyA tyAre zuddhi AvatAM temaNe, pote zAstrajJAtA hovA chatAM, mUlacaMdajI mahArAjane patra lakhIne emanI pAse AloyaNa maMgAvI hatI. mUlacaMdajI mahArAja gaNi hatA ane dIkSAparyAyamAM emanAthI moTA hatA, paraMtu potAne AcAryanI padavI maLI te pachI paNa AtmArAmajI mahArAje mUlacaMdajI mahArAja pratye eTalo ja vinaya dAkhavyo hato. saMvegI dIkSA pachI potAnA ziSyone vaDI dIkSA ke padavI ApavAnI hoya to pote AcArya hovA chatAM na ApatAM ane te mUlacaMdajI mahArAja pAse ja apAvatA. evI ja rIte eka vakhata AtmArAmajI mahArAja bhAvanagaramAM vRddhicaMdrajI mahArAjane maLavA AvyA tyAre vRddhicaMdrajI mahArAja haju muni hatA ane pote AcArya thayA hatA tyAre agAunI jema ja temaNe vRddhicaMdrajIne khamAsamaNAM devApUrvaka vaMdana karyA. vRddhicaMdrajI mahArAje nA pADI tyAre temaNe kahyuM, tame mArAthI moTA cho. huM AcArya thayo chuM te zrAvakone mATe tamAro to huM sevaka ja chuM. eka vakhata gujarAtanA be yuvAno ludhiyANAmAM temanI pAse dIkSA levA gayA. teo dIkSAne mATe ayogya hatA evuM jaNAtAM amadAvAdathI zeTha dalapatabhAI bhagubhAIe mahArAjazrIne patra 58 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyo. paraMtu patra moDo pahoMcyo ane dIkSA apAI gaI hatI. te vakhate mahArAjazrIe potAnI bhUlano svIkAra karyo hato. bIjo prasaMga gurubaMdhu vRddhicaMdrajI mahArAja sAtheno che. zArIrika azakitane kAraNe vRddhicaMdrajI mahArAja bhAvanagaramAM sthiravAsa karIne rahyA hatA. tyAre temane maLavA, vaMdana karavA AtmArAmajI gayA hatA. te samaye teo pote pATa upara beThA nahi. sAme nIce besI gayA. paraMtu vRddhicaMdrajIe AjJA karI tyAre ja pATa upara beThA ane emanI AjJA thatAM temaNe lokone mAMgalika saMbhaLAvyuM. AtmArAmajInA vinaya guNanA prasaMgo emanA ziSyo-praziSyoe paNa noMdhyA che. potAnAthI dIkSA paryAyamAM je koI moTA hoya (pachI bhale padavImAM nAnA hoya) to paNa AtmArAmajI temane vaMdana karatA, sAmI vyakita vaMdana karavAne nA pADe to paNa pote vaMdana karyA vagara rahetA nahi. AtmArAmajI mahArAjanI zArIrika tAkAta ane karuNAno eka prasaMga noMdhAyo che. teo jyAre bhAvanagaramAM hatA tyAre zaucakriyA mATe dariyAkinArA tarapha pharatA hatA tyAM joyuM to thoDe dUra kamalavijayajI tathA jazavijayajI mahArAja, lAkaDAMnI be bhArIonI vacce phasAIne paDelA eka gadheDAne kADhavAno prayatna karatA hatA, paraMtu kADhI zakatA nahotA. e vakhate AtmArAmajI mahArAje potAnA colapaTTAne laMgoTanI jema vALI, pUrI tAkAtathI lAkaDAMnI bhArI sAthe gadheDAne UMcakIne evo dUra pheMkyo ke gadheDAno paga chUTo thaI gayo ane Ubho thaIne te cAlavA lAgyo hato. AtmArAmajI mahArAja samaya pAlananA custa AgrahI hatA. sATha varSanA jIvanakALamAM teo ATaluM badhuM kArya karI zakyA tenuM kAraNa e che ke emaNe eka paLa paNa nakAmI javA dIdhI nahi. sva. suracaMdra badAmIe suratanA cAturmAsanA samayano eka prasaMga varNavatAM lakhyuM che ke saMvatsarI pratikramaNa nirdhArita samaye cAlu karavAmAM vilaMba thatAM mahArAjazrIe saMghanA AgevAnone kahI dIdhuM ke have jo moDuM thaze to ame amAruM pratikramaNa karI laIzuM. tema tamAruM pratikramaNa tamArI meLe karI lejo. mahArAjazrInI A cetavaNI pachI pratikramaNa roja nizcita samaye ja cAlu thaI jatuM. evo ja bIjo eka prasaMga amadAvAdano che. amadAvAdamAM tyAre zeTha premAbhAI saMghanA AgevAna ane nagarazeTha hatA. teo AtmArAmajI mahArAjanA vyAkhyAnamAM niyamita AvatA. AtmArAmajI mahArAja have amadAvAda choDIne vihAra karavAnA hatA. temaNe savArano vihArano samaya jAhera karI dIdho ane kahyuM ke pote koInI paNa rAha joyA vagara samayasara vihAra karaze. savAra thaI. emanA vihArasamaye sau koI ekatra thaI gayA. samaya thayo eTale emaNe maMgalika saMbhaLAvI vihAra cAlu karyo. e vakhate keTalAka zreSThioe kahyuM ke nagarazeTha premAbhAI haju AvyA nathI. thoDI vAra rAha joIe. paraMtu emaNe kahyuM ke nagarazeTha hoya ke sAmAnya zrAvaka, amAre mana badhA sarakhA che, vaLI badhA jANe che ke huM samayapAlanano custa AgrahI chuM. eTale ame to vihAra karI daIzuM. emANe 59 paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAra karyo tyAM ja zeTha premAbhAI AvI pahoMcyA. temaNe mahArAjazrInuM mAThuM na lagADayuM, paraMtu moDA paDavA badala kSamA mAgI. evo ja eka prasaMga vaDodarAmAM banyo hato. zrI AtmArAmajI mahArAja vaDodarAthI chANI vihAra karIne javAnA hatA. emaNe vyAkhyAnamAM potAno vihAra jAhera karI dIdho hato. e vakhate kalakattAnA dhanADhaya ane jaina AgevAna bAbu badrIdAsajI emanI vANI sAMbhaLavA kalakattAthI vaDodarA AvI pahoMcyA. mahArAjazrInI vihAranI vAta sAMbhaLI temaNe mahArAjazrIne eka divasa vadhu vaDodarAmAM rokAI javA kahyuM. jaina samAjanA AvA moTA zrImaMta AgevAna mATe rokAvuM kone na game ? paraMtu mahArAjazrIe emane jaNAvI dIdhuM ke amAro vihAra nakakI thaI gayo che. emAM pheraphAra nahi thAya. mATe vyAkhyAna sAMbhaLavuM hoya to tame jANI Ave. eTale bAbu badrIdAsajI chANI gayA ane tyAM emaNe mahArAjazrInuM vyAkhyAna sAMbhaLyuM. mahArAjazrInI pratibhA eTalI moTI hatI ke zeTha badrIprasAde e bAbatamAM kaMI mAThuM lagADayuM nahi, balake potAno AnaMda vyakata karyo. AtmArAmajI mahArAja sAcA tyAgI hatA eTale zrImaMtonI zrImaMtAIthI teo aMjAtA nahi ke temanA tarapha parAdhInatAno bhAva dharAvatA nahi. zrI AtmArAmajI mahArAjanI hAjarajavAbIno eka sarasa prasaMga paNa noMdhAyelo che. AtmArAmajI eka saradAra yoddhAnA putra hatA. eTale emano deha kadAvara, sazakta, khaDatala, UMco ane bharAvadAra hato. dekhAve teo pahelavAna jevA, mala jevA lAgatA hatA. eka vakhata teo eka gAmamAM koI eka akhADA pAsethI pasAra thatA hatA tyAre temane joIne eka kustIbAje bIjA kustIbAjane kahyuM, Aje ApaNA akhADA tarapha A koI eka navo kustIbAja AvI rahyo che. AtmArAmajIe e majAka sAMbhaLI. teo paNa nirdoSa majAka karavAmAM nipuNa hatA. emaNe hasatAM hasatAM ene kahyuM, "bhAI, huM kustIbAja chuM e vAta sAcI che. paraMtu huM deha sAthe nahi, paNa Indriyo sAthe kustI laDI rahyo chuM, ane temAM vijaya meLavavAnI mArI AkAMkSA che. sAcI kustI e che.' AtmArAmajano javAba sAMbhaLI pelo kustIbAja zaramiMdo banI gayo. zrI AtmArAmajI mahArAja pote ApeluM vacana pALavAnA AgrahI hatA ane e mATe je kaMI kaSTa sahana karavAnuM Ave te sahana karatA. evI rIte potAnA ziSyo pAse paNa vacanapAlana karAvatA. eka vakhata emanA eka ziSya zrI harSavijayajI mahArAje ghoghAnA saMghane cAturmAsa mATe hA pADI. paraMtu pachIthI emane bIjA sthaLe vadhAre sAruM cAturmAsa thAya evI vinaMtI thaI eTale emaNe ghoghAnA gRhasthone nA pADI. e vAta AtmArAmajI mahArAja pAse AvI. emANe harSavijayajIne kahyuM ke tame vacana ApyuM che eTale have tamAre ghoghA ja comAsuM karavuM joIze. vaLI emaNe harSavijayajIne kahyuM, vacana ApavAnI utAvaLa na karavI joIe. paNa vacana ApyA pachI tenuM pAlana karavuM ja joIe. zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArA zabdonI jo tame ja kiMmata nahi karo, to pachI tamArA zabdonI koI ja kiMmata nahi kare. emanI AjJAnusAra harSavijayajIe e cAturmAsa ghoghAmAM ja karyuM. AtmArAmajI mahArAja potAnA ziSyonI vatsalatApUrvaka sArI saMbhALa rAkhatA. saMyamapAlanamAM teo dRDha rahe ane temanAmAM kaSAyo na AvI jAya te mATe paNa dhyAna rAkhatA ane yathocita Takora paNa karatA. eka vakhata emanA eka ziSya phariyAda karI ke amuka koIka zrAvaka upAzraye Ave che tyAre emane vaMdana karatA nathI. AtmArAmajI mahArAje mIThAzathI samajAvatAM kahyuM, bhAI, dareka jaina roja navakAramaMtra bole che ane temAM namo loe savvasAhUNaM bole che temAM ApaNane sAdhuone te namaskAra kare che. jo ApaNAmAM sAdhunA guNa hoya to ApoApa ApaNane vaMdana thaI jAya che. pachI te upAzrayamAM AvIne vaMdana kare ke na kare. jo ApaNAmAM sAcuM sAdhupaNuM na hoya to ApaNe vaMdanane pAtra nathI ema samajavu joIe. Ama, AtmArAmajI mahArAje hasatAM hasatAM evI sarasa tarkayukata dalIla sAthe e sAdhu mahArAjane samajAvyuM ke pachI emane koI phariyAda karavAnI na rahI. I.sa. 1893 mAM amerikAnA cikAgo (zikAgo) zaheramAM vizva dharma pariSada bharAvAnI hatI. emAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke bhAga levAne mATe AtmArAmajI mahArAjane nimaMtraNa maLyuM kAraNake teo AMtararASTriya khyAti dharAvatA thayA hatA. paraMtu jaina sAdhuo samudra pAra jatA na hovAthI AtmArAmajI mahArAje e pariSadamAM mokalavA mATe mahuvAnA yuvAna berisTara zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne potAnI pAse be mahinA rAkhIne taiyAra karyAM. vIracaMda gAMdhIne dariyApAra mokalavA sAme keTalAka lokoe virodha karyo hato, paraMtu mahArAjazrIe eno yogya pratikAra karyo ane potAnA nirNayamAM makkama rahyA hatA. vIracaMda rAghavajIe pariSadamAM mahattvano bhAga lIdho, eTaluM ja nahi paNa amerikAmAM bIjAM aneka sthaLoe jaina dharma vize mananIya vyAkhyAno ApyAM ane jaina dharmano ghaNo sAro prabhAva pADyo hato. zikAgo pariSada nimitte zikAgo praznottara nAmano grantha AtmArAmajIe taiyAra ryo hato. emAM Izvara saMbaMdhI jaina dharmanI mAnyatA bIjA dharmonI mAnyatA karatAM kevI rIte ane zA mATe judI paDe che te samartha dalIlo sAthe samajAvyuM che. pU. AtmArAmajI mahArAjanA samayamAM emanA jeTalo zAstrAbhyAsa ane emanA jeTalI vidvatA ane tarkapaTutA bhAgye ja koInI haze. jaina, hiMdu, bauddha vagere dharmanA vividha granthonA hajAro zloka emane kaMThastha hatA. pAzcAtya vidvAno paNa jaina dharma viSe kaMI jANavuM hoya to athavA kaMI zaMkAnuM samAdhAna meLavavuM hoya to emanI pAse AvatA. rUDolpha harnala nAmanA pAzcAtya vidvAne potAno grantha AtmArAmajI mahArAjane arpaNa karyo che ane enI arpaNapatrikA saMskRta bhASAmAM zlokaracanA karIne mUkI che e uparathI paNa AtmArAmajI mahArAjanI videzomAM tyAre prasarelI khyAtino paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo 61 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAla AvI zakaze. AtmArAmajI mahArAje saMvegI dIkSA lIdhA pachI paMjAbamAM jude jude sthaLe je vihAra karyo ane zuddha sanAtana jaina dharmane bodha Apyo tenA pariNAme paMjAbanA jainomAM mUrtipUjAno virodha ghaNo ghaTI gayo. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka samudAya vacce sarasa sumeLa sthapAyo. te samaye rAjasthAnamAM Arya samAjanA sthApaka svAmI dayAnaMda sarasvatI padhAryA hatA. keTalAka loko ema IcchatA hatA ke samakAlIna, samavayaska jevA, dekhAve paNa ekabIjAne maLatA Ave tevA A baMne mahApuruSo ekabIjAne maLe to sAruM. AtmArAmajIe dayAnaMda sarasvatIne jodhapuramAM maLavAno samaya Apyo. teo vihAra karIne jodhapura pahoMcyA, paraMtu tyAM to samAcAra AvyA ke dayAnaMda sarasvatInuM akALa avasAna thayuM che. Ama A baMne mahApuruSo maLavAnI IcchA hovA chatAM ekabIjAne maLI zakayA nahi. jaina dharma uparAMta hindu dharmazAstromAM paNa pAraMgata evA AtmArAmajI mahArAjane jo dayAnaMda sarasvatI maLyA hota to kadAca kaMIka juduM ja pariNAma AvyuM hota. - AtmArAmajI mahArAja te samaye mohanalAlajI mahArAjanA saMparkamAM paNa AvyA hatA ane emanAM tyAga-vairAgya tathA zAstrajJAnathI ghaNA prabhAvita thayA hatA. sUratanuM potAnuM cAturmAsa pUruM thayuM ane saMghanA AgevAnoe jyAre ema kahyuM ke ApanA jevA tejasvI mahAtmA have amane koI nahi maLe tyAre emaNe kahyuM, mohanalAlajI mahArAja mArA karatAM paNa vadhAre jJAnI che ane tejasvI che. tame emane cAturmAsa mATe vinaMtI karajo. Ama, teo bIjAnI zakitanI kadara karanArA, udAra dilanA hatA ene lIdhe ja mohanalAlajI mahArAjane AtmArAmajI mahArAja pratye haMmezAM apAra prema -sadbhAva rahyo hato. AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyAnA samAcAra AvyA tyAre mohanalAlajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe gocarI vAparavAnI taiyArI karatA hatA te baMdha rAkhIne temaNe tarata devavaMdana karyuM hatuM. AtmArAmajI mahArAjanI vyAkhyAnazailI paNa anokhI hatI. teo gujarAtamAM hatA tyAre temanI gujarAtI mizrita hiMdI bhASA atyaMta madhura lAgatI. temano avAja bulaMda hato. temanAM vyAkhyAno vidvattAthI sabhara chatAM sAmAnya zrotAjanone rasa paDe evAM hatAM. temanI vANImAM utsAha, preraNA, dhagaza varatAtAM. paraMtu e badhAM uparAMta anubhavIo kahetA ke emanI vANImAM saMgItanI surAvaTa paNa jaNAtI, kAraNa ke teo layabaddha ane tAlabaddha zabdo uccAratA. emAM rahelI saMgItanI svarabaddhatAnI AchI jhaNajhaNATI zrotAonAM dilane DolAvatI. AtmArAmajI mahArAja viSama paristhitine paNa AzAvAdI dRSTithI jotA ane teno paNa potAnI sUkSma ane pratyutapannamatithI viziSTa rIte artha ghaTAvatA. e divasomAM vihAramAM sAdhuone ghaNI takalIpha paDatI to te parISaha samabhAvapUrvaka sahana karavAno upadeza potAnA ziSyone ApatA. 6 2. zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unALAnA divasomAM paMjAbanAM nAnAM gAmaDAMomAM pANInI achata rahetI ane zrAvakonuM ghara na hoya evA gAmamAMthI ukALeluM pANI to maLatuM ja nahi. eka vAra eka gAmamAMthI pANI na maLyuM ane koIe chAza paNa na vahorAvI tyAre gAmanA mukhIne tyAMthI joIe teTalI chAza maLI. te vakhate e prasaMgano paramArtha ziSyone samajAvatAM emaNe kahyuM ke mukhInI chAza e jaina darzana che, ane gAmanA lokoe potapotAnI jarUriyAta pramANe temAM pANI umerIne marImasAlA nAkhyA hoya e anya darzano che. AtmArAmajI mahArAje paMjAba, rAjasthAna ane gujarAtamAM ugra vihAra karyo. vyAkhyAnapravRtti uparAMta temanA dvArA, temanI preraNAthI aneka dhArmika, sAmAjika pravRttio thatI. aneka vyaktio vaMdana, darzana ke mulAkAta mATe AvatI. potAnI dainika dhArmika kriyAo karavA uparAMta potAnA ziSyone roja niyamita teo zAstrAbhyAsa karAvatA. potAnA ziSyone paNa temaNe saMskRta bhASAmAM eTalA sarasa taiyAra karyA hatA ke keTalIka vakhata teo badhA mAMhomAMhe saMskRtamAM ja carcA karatA. ATalI badhI pravRttio chatAM AtmArAmajI mahArAja samaya kADhIne potAnuM lekhanakArya pAra karatA rahyA hatA. saMskRta ane ardhamAgadhI bhASA upara emanuM evuM asAdhAraNa prabhutva hatuM ke pote dhAryuM hota to potAnA badhA graMtho saMskRta ke ardhamAgadhI prAkRtamAM lakhI zakyA hota. paraMtu potAnA vicArone loko sudhI pahoMcADavAnI bhAvanAne lakSamAM rAkhI emaNe potAnA graMtho hindI bhASAmAM lakhyA hatA. potAnA samayamAM lokonI zAstrAbhyAsa mATenI, zAstragraMtho vAMcavA-sAMbhaLavA mATenI ruci ochI hatI te vize Takora karatAM emANe kahelA zabdo Aje paNa eTalA ja sAcA che. teo kahetA ke zrAvaka-vANiyA lokonI be Indriyo bahu sateja che. eka nAka ane bIjI jIbha. potAnuM nAma rAkhavA khAtara lagna ane bIjA sAmAjika prasaMge mANaso dhAmadhUmapUrvaka kharco karI vAhavAha bolAve che, ane potAnI jIbhanA svAdane khAtara kaMIka nimitta maLatAM moTA moTA jamaNavAra kare che. paraMtu nAka ane jIbha karatAM zrAvakoe potAnI zravaNendriyane ane nayanendriyane vadhu sateja karavAnI jarUra che ke jethI zAstragraMtho vAMcavA game, tattvamAM ruci janma ane dharmacarcA sAMbhaLavI game. AtmArAmajI mahArAje eTalA mATe ja jinamaMdironA nirmANanI sAthe sAthe sarasvatImaMdiro UbhA karavA upara bhAra mUkyo hato. teo mAnatA ke saMskRta ane ardhamAgadhI bhASAno barAbara abhyAsa karIne mANasa jo mULa bhASAmAM zAstragraMtho cIvaTapUrvaka vAMce to enI badhI zaMkAonuM samAdhAna thaI jAya. emaNe lakhelA graMtho A pramANe che : jaina tatvAdarza, ajJAnatimirabhAskara, tasvanirNayaprAsAda, samyakatvazalyoddhAra, zrI dharmaviSayaka praznottara, navatatva tathA upadeza bAvanI, jaina matavRkSa, paMjAbanA cAra kAntikArI mahAtmAo 63 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cikAgo praznottara, jaina matakA svarUpa, isAimata samIkSA, caturthastutinirNaya A uparAMta temaNe snAtrapUjA, aSTaprakArI pUjA, vIzasthAnaka pada pUjA, sattarabhedI pUjA, navapada pUjA temaja saMkhyAbaMdha stavano, pado ane sajjAyonI racanA karI che. A badhA graMthomAM emaNe jainadharma ane tattvadarzananAM vividha pAsAMonI ghaNI vigate chaNAvaTa karI che. jaina tattvAdarza nAmano emano mAtra eka daLadAra graMtha vAMcIe to paNa jainadharmano samagra sAra emAM AvI gayelo jaNAze. AtmArAmajI mahArAje jaina dharmanI anya dharmo sAthe paNa taTastha, tulanAtmaka samIkSA karIne jaina dharmanI vizeSatA zI che te darzAvI che. ajJAnatimira bhAskara nAmanA potAnA graMthamAM emaNe vaidika yajJakarma, vaidika hiMsA, mAMsAhAra, yajJanuM svarUpa ityAdinI vicAraNA vedo, upaniSado, purANo vageremAMthI AdhAra ApIne karI che ane temAM rahelI mithyAtvabharelI ajJAna vicAraNAnuM vivecana karI, bauddha, sAMkhya, jaimineya vagere darzanonI muktinA svarUpanI vicAraNAnuM vizleSaNa karI jaina darzananA siddhAMto kevA abAdhita ane doSarahita che te batAvyuM che. caturthastutinirNaya nAmanA graMthamAM emaNe traNa thoya (stuti) nahi paNa cAra thoya ja zAstrokata che e pUrvAcAryokRta byAsI graMthonA AdhAro TAMkIne siddha karI batAvyuM che. samyakatva zalyoddhAra nAmanA graMthamAM jaina dharma mUrtipUjAmAM zA mATe mAne che te emaNe AgamagraMtho ane ItihAsamAMthI purAvA ApI siddha karI batAvyuM che. teo kavi hatA, eTale emaNe vividha pUjAo ane stavanonI racanA hindI bhASAmAM kAvyamAM karI che. emAM emanI zAstrIya saMgItanI jANakArI uparAMta jaina zAstronA siddhAMtone lokabhASAmAM vaNI levAnI khUbI paNa jovA maLe che. A prakAranuM pUjAsAhitya hindI bhASAmAM sau prathama temanA taraphathI ApaNane sAMpaDe che. AtmArAmajI mahArAje pote racelA sAhitya dvArA jainazAsananI bajAvelI ananya sevAnI suvAsa aneka varSo sudhI mahekatI raheze. zrI AtmArAmajI mahArAja maMtravidyAnA paNa ghaNAsArA jANakAra tathA upAsaka hatA. A mAhitI emanA eka vidvAna ziSya zAMtivijaya dvArA yati zrI bAlacaMdrAcAryane maLI hatI. zrI zAMtivijaya pAse rogopahAriNI, aparAjitA, saMpAdinI vagere vidyAo hatI ane tenI pratIti yati zrI bAlacaMdrAcAryane thatAM temaNe zrI zAMtivijayane A vidyAo konI pAsethI meLavI evuM pUchyuM tyAre zrI zAMtivijaye aMgata khAnagI rIte jaNAvyuM hatuM ke emane e vidyAo emanA guru zrI AtmArAmajI pAsethI maLI hatI. zrI AtmArAmajI mahArAjane A vidyAo konI pAsethI maLI hatI evuM pUchavAmAM AvatAM temaNe kahyuM hatuM ke meDatAmAM eka vayovRddha yuti ghaNI maMtravidyAo jANatA hatA, paraMtu pAtratA vagaranI koI vyaktine teo ApavA nahotA IcchatA. zrI AtmArAmajI ne jotAM ja temane potAnA yogabaLathI lAgyuM ke A bALabrahmacArI tejasvI sAdhune e maMtravidyAo ApI zakAze. e evI siddha vidyAo hatI ke mAtra paThana karavAthI paNa siddha thaI zakatI hatI. 64 zrI vijayAnaMdasari svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatithIe jyAre e vidyAo zrI AtmArAmajI mahArAjane ApI tyAre AtmArAmajIe kahyuM ke pote e vidyAono upayoga potAnA aMgata kArya mATe kyAreya nahi kare, paraMtu yogya samaye mAtra dharmanA hetu mATe ja upayoga karaze ane bhaviSyamAM yogya pAtrane ja te Apaze. zrI zAMtivijaya uparAMta zrI vijayavallabhasUrine emaNe e vidyAo ApI hatI evuM manAya che. AtmArAmajI mahArAjanI maMtrazakti vize eka prasaMga TAMkavAmAM Ave che. bIkAneranA cAturmAsa daramiyAna eka vakhata eka yuvAnane emanI pAse dIkSA levAnI bhAvanA thaI hatI. paraMtu mAtApitAno ekano eka putra hato eTale mAtA-pitA ane sagAMsaMbaMdhIoe khUba virodha karyo hato. e yuvAna cAturmAsamAM roja mahArAjazrI pAse Avato hato ane cAturmAsa pachI ene dIkSA ApavAno divasa paNa nakkI thaI gayo hato. paraMtu mAtA-pitAnA virodhane kAraNe AtmArAmajI mahArAje ene dIkSA ApavAnI nA pADI dIdhI hatI. ethI mAtApitA rAjI thayAM hatAM ane virodha zamI gayo hato. cAturmAsa pachI mahArAjazrI vihAra karavAnA hatA tyAM eka yatie Takora karatAM kahyuM, tame dIkSA ApavAnA hatA ane enI jAherAta thaI gaI hatI. te pachI tamArA hAthe dIkSA na apAya e barAbara nathI. yatinI Takora mahArAjazrI samajI gayA. emaNe tarata kahyuM, bhale tamArI je evI icchA hoya to have nirdhArita thayelA samaye dIkSA apAze ja. ema kahyA pachI traNacAra divasamAM evuM parivartana AvI gayuM ke yuvAnanAM mAtA-pitAe sAmethI rAjIkhuzIthI AvIne potAnA dIkarAne dIkSA ApavA saMmati ApI ane e pramANe nirdhArita samaye dIkSA dhAmadhUma sAthe apAI. e joI mahArAjazrInI maMtrazakitanI yatithIne pratIti thaI hatI. AtmArAmajI mahArAja keTalAMka varSathI paMjAbamAM vicaratA rahyA hatA. have temanI icchA rAjasthAna ane gujarAta tarapha vicaravAnI hatI. paraMtu vi. saM. 1953nuM cAturmAsa gujarAnavAlA (je hAla pAkistAnamAM che) mAM nakakI thayuM hatuM. teo vihAra karatAM karatAM gujarAnavAlA AvI pahoMcyA, paraMtu mArgamAM emanI tabiyata bagaDavA lAgI hatI. pahelAM jeTalo ugra vihAra emanAthI have thato na hato. tarata thAka lAgI jato,hAMpha caDhato. gujarAnavAlAmAM 1953 nA jeTha sudI sAtamanA roja sAMje pratikramaNa karyA pachI rAtre teone ekadama zvAsa caDyo. emanI nidrA UDI gaI. teo Asana upara beThA. temanA ziSyo ane bhakato emanI pAse doDI AvyA. Asana para besI ardhana, ahaMta, ema traNa vAra maMtroccAra karI teo bolyA "lo bhAI, aba hama calate hai, sabako khamAte haiM." ATaluM vAkya bolI temaNe AMkha mIMcI dIdhI. thoDIka kSaNomAM temanA bhavyAtmAe deha choDI dIdho. emanA kALadharmanA samAcAra samagra bhAratamAM seMkaDo tAra dvArA prasarI gayA. zrI AtmArAmajI mahArAjanA badhA ziSyomAM vaDodarAnA ziSyo pravartaka zrI kAMtivijayajI, zrI harSavijayajI vagerenuM sthAna mahattvanuM hatuM ane temAM paNa praziSya vallabhasUri mahArAjanuM nAma paMjAbanA cAra krAntikArI mahAtmAo 65 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauthI mahattvanuM hatuM. vaDodarAnA A chagana nAmanA kizorane rAdhanapuramAM dIkSA ApyA pachI emanuM muni vallabhavijaya evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. gurue emanI kuzAgrabuddhi, daDha cAritrapAlana tathA vyavahAradakSatA pArakhI potAnA A ziSyane zAstrAbhyAsamAM sArI rIte taiyAra karyA hatA. ane emanI samajazakti, javAbadArI vahana karavAnI zakti, samudAyane jALavavAnI AvaData vagere joIne AtmArAmajI mahArAje potAnA samudAyanI javAbadArI vallabhasUrine soMpI hatI. "mArI pAchaLa vallabha paMjAbane saMbhALaze" evA emanA kathanane vallabhasUrie paMjAbamAM ghaNAM varSa vihAra karIne, aneka dhArmika temaja samAjopayogI kAryo karIne sarva rIte sArthaka karI batAvyuM hatuM. emaNe potAnA guru AtmArAmajInuM nAma aneka rIte rozana karyuM hatuM. sATha varSanA AyuSyakALamAM AtmArAmajI mahArAje aneka bhagIratha kAryo karyA. lokomAM temaNe abhuta jAgRti ANI. zikSaNa ane saMskAranAM kSetre paNa aneka samAjopayogI kAryo temaNe karyA. pote jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM keTalIye vyakitao, kuTuMba, saMsthAo, saMgho vagerenA vyaktigata ke sAmUhika praznonA nirAkaraNa karAvI ApyAM. aneka zubha kAryo mATe lokone temaNe preraNA ApI. pariNAme emanI hayAtI daramiyAna ane emanA kALadharma pachI paMjAba, rAjasthAna, gujarAta ane anyatra emanA nAmathI aneka saMsthAo sthapAI. AtmArAmajI ane vijaya AnaMdasUri e baMne nAmono samanvaya karI AtmAnaMdanA nAmathI zALAo, kolejo, pAThazALAo, pustakAlayo, davAkhAnAMo, dharmazALAo vagerenI sthApanA thaI. paMjAbamAM to jyAM jaIe tyAM AtmAnaMdanuM nAma guMjatuM hoya. emanAM nAma ane jIvanakAryane biradAvatAM aneka pado, bhajano kavioe lakhyAM che, je Aje paNa paMjAbamAM ullAsabhera gavAya che. jaina samAja upara, vizeSata paMjAbanA loko upara AtmArAmajI mahArAjano upakAra ghaNo moTo rahyo che. prarvataka zrI kAMtivijayajIe emane aMjali ApatA padamAM lakhyuM che parama maMtra guru nAma che, sAco AtamarAma, tIna lokakI saMpadA, rahaneko vizrAma. vIrajinaMdakI vANI mAnI, gurugama akhIyAM aMjaname, saMjamarAja kIyo zirabhUSaNa, moharAja dala khaMDanameM. viSayavirAgI, parigraha tyAgI, dhUla paDI kahe kaMcaname, namana karata he narapati yatipati, janama saphala lahe vaMdanameM. vijyAnaMdasUri mahArAjA, jaya jaya raho sadAnaMdanameM. kAMtivijaya guru caraNakamalam vaMdana hove anaMtanameM. zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmArAmajI mahArAja jevI mahAna jainapratibhA chellA doDha-be saikAmAM bIjI koI jovA nahi maLe. gujarAta, rAjasthAna ane paMjAba upara emano prabhAva ghaNo moTo rahyo che. emanA kALadharma pachI emanI pratimAnI ke pAdakAnI sthApanA aneka sthaLe karavAmAM AvI che. zatruMjaya tIrtha nIrtha ane giranAra tIrtha upara paNa emanI pratimAnI sthApanA karavAnuM e samayanA bhakatoe ane e tIrthonA vahIvaTakartAoe nakkI karyuM. e emanA taraphanI lokabhakita keTalI badhI daDha ane moTI hatI tenI pratIti karAve che. chellA be saikAmAM thayelA bahuzruta prabhAvaka AcAryo mAM AtmArAmajI mahArAjanuM sthAna mukhya che. emane aMjali ApatAM paMDita sukhalAlajIe lakhyuM che, AtmArAma parama buddhizALI hatA, zaktisaMpanna hatA ane tattvaparIkSaka paNa hatA. paraMtu e badhAM karatAM vizeSa to e che ke teo krAMtikArI paNa hatA. emaNe saMpradAyabaddhatAnI kAMcaLI pheMkI devAnuM sAhasa karyuM hatuM te ja batAve che ke te zAMta krAMtikArI hatA. kAMtikArInI preraNAe ja emane jUnA cIle cAlavAnI nA pADI. rUDhinA cIlA emaNe bhUsyA. trIseka varSa vadhu jIvyA hota to kSatriyocita kAMtivRtti emane kaI bhUmikAe laI jAta te nathI kalpAtuM. zrI AtmArAmajI mahArAjanA eka ziSya zrI caturavijayajI mahArAje saMskRta bhASAmAM kalyANa maMdira stavacaraNa pUrtisvarU5 44 zlokamAM tathA prazastinA pAMca zlokamAM aMjalirUpa manohara racanA karI che, jenA AraMbhanA be zloka nIce pramANe che zreya: zriyAM vimalakeligRhaM vikAzipAdAravindayugalaM nRsuraughasevyam / bhavyAGginAM bhavamahArNavatAraNAya potAyamAnamabhinamya jinezvarasya / kIrtiH sitAMzusubhagA bhuvi posphurIti yasyAnadhaM carikarIti mano janAnAm / AnandapUrva vijayAntagasU ribhatu stasyAhameSa kila saMstavanaM kariSye // i t . - 8 kI .5 1."