Book Title: Pathik 1985 Vol 25 Ank 01 02
Author(s): K K Shastri
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/535289/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org STEEL WINDOWS & DOORS Hot-dip Galvanised A Life-time guarantee against corrosio Available from Office: 37, Abdul Rehman Street, Bombay-400 003 T. P. 327740 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SEN HARVIC in Steel Windows Industry The most trusted name Works: Industrial Estate, Road No. 5, UDHNA-394 219 (Surat-Gujarat) T. P. 88875 Use Standard Windows as per IS 1038/83 Save Money & Time For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [133 pazcika-rajatajayaMtI aka] ekabara-navembara 85 nAmane badale e lAIbrerInuM nAma aneTiva lAIbrerI" rAkhavA sUcavyuM. karasanadAsa ghaNI vAra lIMbaDInI havelImAM darzana karavA jatA tathA keI vAra rakama bheTa ApatA. eka vAra bahAragAmathI AvelA mANabhaTTanI kathA emaNe pitAnA baMgale goThavI ene rU. 50 thI 60 nI rakama ekaThI karI ApI hatI. karasanadAsane zikSaNamAM ghaNe rasa hato. emaNe lIMbaInI eNle varnAkayulara skUlanA makAnamAM vidyArthinIone melAva karI parIkSA lIdhI hatI tathA eDhiNa-kapaDAMnAM InAma vaheravAM hatAM. emane lIMbaDInA pustakAlayanA mAnArha kamu ba (onararI presiDenTa) banAvAyA hatA.5 1871 nI 15 mI jAnyuArIe eMglo-varnAkayulara skUlanA pustakAlaya khaMDamAM emaNe "bhAratamAM pustakAlayanuM mahatva" vize pravacana karyuM tyAre lIMbaDInA kAra jazavatasihajIe hAjarI ApI hatI. eo e pustakAlayanA peTrana hatA tathA keTalAMka pustake ane sAmAyike emaNe pustakAlayane bheTa ApyAM hatAM. lIMbaDI mAM tAraphisa zarU karavA emaNe prayAsa karyA hatA. 1 lIbaDImAM tAraphila thaI e pahelAM lokone tAra-saMdezA mokalavA vaDhavANa-kempa (suredranagara) javuM paDatuM. emanA samayamAM lIMbaDImAM vividha sthaLoe nakazIdAra raMgIna thAMbhalAo para ADa khApane lapakAdAra phAnasamAM kerosInathI rezanI thatI. A uparAMta emaNe ThAkora sAheba mATe navo suMdara mahela baMdhAvI Ape. zaheramAM eka bhAgamAM suMdara bajAra banAvavA ema yojanA karI hatI ane e mATa e vistAranI keTalIka dukAne paDAvI nAkhI hatI, paraMtu emanA Akasmika mRtyune lIdhe e yojanAno amala thaI zakayo na hato. karasanadAsa lIMbaDInA jene sAthe haLatAmaLatA ane eka vAra saMdhavI kuTuMbamAM vivAhaprasaMge jamavA paNa gayA hatA. e svacchatAnA eTalA AgrahI ane zokhIna hatA ke pitAnAM kapaDAM TapAlarasta muMbaI devA mATe mokalatA hatA. karasanadAsane harasane rogaM hatA ane lIbaDInA DokTara pestanajI jamazedajInI eo sAravAra letA hatA. emanI aMtima mAMdagI vakhate muMbaIthI De. pAMDuraMga lIMbaDI AvyA hatA, paraMtu e rege gaMbhIra 25 pakaDatAM 1871 nI 28 mI ogasTe e lIMbaDImAM ja gelekavAsI thayA. mRtyunI be kalAka pUrva che. pestanajI ane bIjA mitrone pAse bolAvIne emaNe kahyuM hatuM : "bhAI, mArA maraNanI kriyA mArAM kuTuMbIo je pramANe karavA mAge te pramANe karavAmAM tame vAMdha lezo mA. mAre guMsAI mahArAjanI tathA vaiSNavonI sAthe kAMI paNa vera nathI.' meM phakta temane ane vaiSNava dharmanA bhalA sAruM ane sudhArA sAru ATalI tanamane raMja kheMcI paNa che. tene badale e lekee mane saMtApavAmAM koI paNa khAmI rAkhI nathI. A temanA apakAra mATe huM temane mAphI ApuM chauM tathA mArA aMtaHkaraNamAM kAMI paNa lAvatA nathI. mArA pachavADe tame A jAhera karaje."11 kAThiyAvADanA poliTikala ejanTa eNnDarasane emanA mRtyu aMge jAheranAmuM prasiddha karI emanA mAnamAM e divase tamAma sarakArI kacerIo baMdha karavAno hukama karyo hato. muMbaI sarakAre emanA 187ii ne 14 mI sapTembara nA gaeNjheTamAM emanA vRtyunA samAcAra prasiddha karI emane aMjali ApI hatI. emanA nidhana pachI ema. ena. ziragAMvakaranI lIMbaDI rAjyanA AsisanTa poliTikala ejanTa tarIke nimaNuka thaI hatI. Ama, karasanadAsa mULajInI lIbaDI rAjyanA vahaTakartA tarIkenI kArakirdI TUMkI chatAM noMdhapAtra hatI. lIMbaDImAM emanI smRti sacavAya evuM che... smAraka thavuM joIe. For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir : AkAbara-navemadAvAda - - - - - * * daheja harAmanuM dhana che, harAmanI kamANI karAmamAM jaze. jo tamArI AjanI pahelI ane badhAthI moTI samAjasevA e che ke ApaNe ApaNA jIvanamAM tarapha vaLi ane hiMdI ane hiMdIne je rASTrabhASA tarIke pratiSThita kariye paho ! - sanAtana dharma jIvamAtramAM IzvaranuM darzana kare che. harijana hiMdu samAjanAM ekAtmaka ane jei prakAre brAhmaNe ane bIjA leka. jagadaguru zaMkarAcArya svAmI svarUpAnaMda sarasvatI huM ApaNuM dezanAM bALakane mATe e jarUrI samajhate nathI ke e pitAnI buddhinA vikAsane te mATe videzIya bhASAne be pitA upara upADe ane pitAnI UgatI AvatI zakiene nAza kare, oja A asvAbhAvika paristhiti UbhI karanArAone jarUra gunegAra mAnuM chuM. duniyAmAM AvuM bIje kayAMya nahi heya. Ane kAraNe dezane je nukasAna thayuM che tenI to ApaNe kalpanA paNa karI zakatAM nathI, kAraNa ke ApaNe pote e sarvanAzathI gherAyelAM chiye. huM enI bhayaMkaratAne aMdAja karI zakuM chuM, kemake huM karoDo mUgAM dalita ane pIDita le konA saMparkamAM AvyA karuM chuM. ' - mahAtmA gAMdhI bhAratamAM janma maLavo durlabha che; emAM paNa manuSya tarIke janma sudurlabha che. mahAbhArata ApaNe jo dArU ane bIjA nA karAvanArAM pINAMonI Tevane zikAra thayA karIzuM te ApaNI svataMtratA paNa gulAmenI svataMtrA jevI haze , te che . mahAtmA gAMdhI prajAnuM rakSaNa karavuM e zAsakanI pahelI pharaja che. je zAsaka ema nathI karatA tene sattAsthAna upara cITakI rahevAne koI adhikAra nathI. mahAbhArata magaja nazvara che, saMpatti Do samaya rahenArI che, jIvana khUba ja TUMkuM che ane javAnI kSaNabhaMgura che, pRthvI uparanA badhA padArtha nAzavaMta che, mAtra nirmaLa kIrti anadhara ane loka samaya sudhI TakI rahevAnI che. hitopadeza " judAM judAM rASTrae potAnA cAritrane khyAla ApatAM pratIke-cihno tarIke judAM judAM prANa enI pasaMdagI karI che, jemake amerikAe garuDapakSInI, jarmanIe siMhanI, IMglenDe guMDAnI, laDI rahelA kukaDAnI, junA raziyAe rIMchanI. AmAMnA moTA bhAganAM prANI AkramaNakArI ane laDI paDanAra che. emAM kAMI AzcaryanI vAta nathI ke bhAratIya svabhAvathI saumya ane ahiMsaka che, kAraNa enuM saMrakSaka prANI gAya che. mArAM paM, javAharalAla nahI paMjAbI caMdu halavAI karAMcIvALA pradhAna kAryAlaya : 185, vAlakezvara mArga, tInabatta, muMbaI-400 01 zAkhAo : 1. jhaverI bajAva, re. 'mAra roDa, kelibA, 4. dAdara TI , , nA sAyana sarkala, 7. ThAkurahAra, dhApara, (pazcima) nI linkane vAMdarA, kI kArakhAnuM : "caMdubhavana', grAnTa roDa, muMbaI-41 ke '; , , , For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 'pathika' sapiyegI vicAra bhAvana! ane jJAnanuM mAsika che, jIvanane UdhvagAmI banAvatAM abhyAsapUrNa ane ziSTa sAhityika lakhANAne svIkAravAmAM Ave che. 0 prasiddha thaI gayelI kRtine pharI prasiddha karavA mATe na mAkalavAnI lekhakrAe kALajI rAkhavI. kRti sArA akSare zAhIthI ane kAgaLanI eka ja bAjue lakhelI hAvI joIye. kRtimAM dAI anya bhASAnAM avataraNa mUkayAM hAya tA enA gujarAtI tarajUmA ApavA jarUrI che. MIOS pathika' pratyeka agrejI mahi nAnI 27 mI tArIkhe prasiddha thAya che. jo 10 divasamAM aMka na taMtrI : ke. kA. zAstrI : sahata`trI : DaoN. nAgajIbhAi bhaTTI maLe te sthAnika posTa oNphisa varSa : 25: AkaTA nave.1985-Aso,kA,sa,2041 : aMka 1-2 mAM likhita phariyAda karavI ane enI nakala atre mekalavI, 0 kRtimAMnA vicAronI javAbadArI lekhakanI raheze. 'pathika'mAM prasiddha thatI kRti enA vicArI-abhiprAyA sAthe . taMtrI sahamata che ema na samajhavuM. 0 asvIkRta kRti pAchI meLavavA jarUrI TikiTa AvI haze tA ja parata karAze. www.kobatirth.org 0 namUnAnA aMkanI nakala mATe 3-00 nI TikiTA mekalavIra 5. A.-DrAphTa-patrA-lekhApathika kAryAlaya,madhuvana, elisa brija, amaddAvAda-380 006 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sva. mAnasa gaccha khAraDa smAraka TrasTa-sacAlita AdyatatrI : sva. zrI mAnasagajI khAraDa divALIkanA vArSika lavAjama : dezamAM rU. 30-00 videzamAM : zi. 60: chUTaka : zi, 5 dezamAM cAlu chUTaka aMka : za, 3-00 2. 12 navA vikrama-varSanAM abhinaMdana AgAmI kArttika mAsathI bhAratamAM vikramanuM 2042 nuM varSa zarU thAya che te TAMkaNe 'pathika'nA paeNTrA, AjIvana brADA, vArSika grAhako ane AkhAlavRddha vizALa saMkhyAnA vAcakeAne abhina'dana ApatAM ame AnaMda anubhavaye chiye ane bhAvanA kariye chiye ke Apa saune ja mAtra nahi, samagra bhAratIya janatA yAM. kAMya hoya tyAM emane AgAmI varSa Adhi-vyAdhi-upAdhimAMthI ugArI laI zAMti ane saukhya ApanAruM nIvaDA. tho sau sukhathI pUrNa, tadurasta badhAM thajo. bhaluM satra jojo ne kAIne duHkha nA ho. vinati 'vArSika grAhakAMe 'pathika'nA peAtAtAnA navA varSInA lAjamanA rU. 30/-samayasara mokalI ApavA vinati, saranAmAmAM gALavatuM lamAM pahelA eka kyA mAsathI grAhaka thayAnuM kahe che. e mAsa pahelAM lavAjama maLavu' abhISTa che. agAunAM lavAjama eka ke ekathI vadhu varSoMnAM bAkI che teo paNa saveLA mAkalI ApavA kRpA kare. eka hAthamAM Ave e gALAmAM lavAjama mAkalI ApanAra AvA vartulane dhyAnamAM na levA vina''ti, pathika'nA AzrayadAtA rU, 1001/-thI ane AjIvana grAhaka rU. 301-thA thavAya che. bakSisa tarIke paNa rakama svIkAravAmAM Ave che. sva. zrI, mAnasa gajIbhAInA ane pathika'nA cAhakane 'pathika kAryAlaya'nA nAmanA mA ke DrAphaTathI mekalI ApavA vinaMti A chellI e prakAranI tema rU. 50/- thI laI vadhu bakSisanI rakama anAmata ja raDe ane enuM mAtra vyAja ja vaparAya che. For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kAvyA : navale varSa hatA (gajhala) pathikanA paMtha'' bhItaranA bhaDakA (gajhala) rastAne sadeza gamatuM (gIta) kayAreka (gajhala) ala vadhyAnuM gIta kada haMsa (gajhala) e varasAdI kAvya sAcA upAya (saoNneTa) pachI saMbhArIe gajhala AthAra UgelI DALa para gajhala jheranA kaTArA gajhala eka adhyAhAra (gajhala) gajhala gItaH sparza mana magalASTaka mRtyuthI sArA (muktaka) vIja (gIta) unnADa (sAneTa) zAkha (gIta) mauna rudana kathAMthI paDe hAya che. ApaNu athataMtra (muktaka) UlaTAsUlaTI jamAnA (,,) www.kobatirth.org anukramaNikA DaoN. ramaNubhAI pI. paTela zrI harSadeva mAdhava caMdrakAMta na. bhaTTa 39 33 "" 23 ,, "madhuram" ,, gulAma abbAsa "nAzAda" naMdana aMdhAriyA ,, 12 ' 27 " 23 39 . wr 22 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manahara carADavA jagadIza ema. cADAvAlA pIyUSa pu. paDayA, yeti' 39 33 haSa~da jozI, 'upahAra' nilaya antariyA bacubhAI devANI bhArata yAjJika zazikAMta IsanAvA 11 prA. vAsudeva vi. pAThaka, 'vAga' zrI bacubhAI devANI. DaoN. ca'pakabhAI ra. mAdI dakSA paDayA rAzikAMta IsanAvA rajanI pAThaka bhAgyeza jahA ajaya purAhita alpa trivedI harIza vaTAvavALA zivAlakara rAhita dilIpakumAra ma. devANI naTavaralAla za, jethI wr zrI kusuma khI. bhagata , dilIpa sI, parIkha naTavaralAla za. jozI For Private and Personal Use Only "3 37. 10 32 11 .. 29 ma 12. "" 23 31 OM : 13 "" 95 = 14 '' r 91 15 25 31 "1 47 50 50 H 13 19 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAya che I AI sI heya vakSeviTane upAya (muktaka) samaya cAlyo gayo (gajhala) tyakatAnA duhA eka kAvya . . . emAyA nIraNaal / prA. vAsudeva vi. pAThaka, vAgartha "zrI ahamada makarANI , naTavaralAla zaM, jozI , pathika paramAra * apa trivedI , zazikAMta IsanAvA , dakSA paMDayA , nilaya aMjAriyA , dilIpakumAra manajIbhAI devANI , mIrA AsIka , harSadeva mAdhava , bharata yAjJika , manahara carADavA , harSada jozI. upahAra' . . cha. vIdhI nAkhyuM pataMgiyuM (gajhala) javuM kayAM (1) (0) tane () nIDane bhaNatara thaze ) pethaDajInI kathA jIvana (gajhala) yamane kAMI zad () vasaMtamAM (gajhala) saMbadhe mahIM () zrI nalina paMDyA , dilIpakumAra ma. devANI , harSada jozI. upahAra' , bharata yAjJika , ajaya pusahita , harSadeva mAdhava $ ^ --- = , vigha rAmasiMhajI gohila che. mugaTalAla , thAnakI ke jyazrIbahena kamaleza ThAkara Da, hariprasAda muM, zAstrI K janoIvaDhuM gajhala sAta peTanI (2) caritaH avatArI puruSa mahArANA pratApa mahAgI zrI araviMda rASTravIra chelabhAI bhaktakavi lArAma jJAti ane nivAsasthAna 2gabhUmi: u raMgabhUmi ne gujarAtI kalAkAre takhtAnI karUNAMtikA raMgabhUminI bhASA nibhadhikA "jI/saMsArabAre mahekatI dhUpasaLI ladhuvArtA: 'prItanuM pratIka pati-patnI sarakatI sAla sAthe tethI, amRta jAnI De. kirITa vidya che. janaka dave zrI. ramezadeva ArTa . zrI caMdrakAMta na. bhaTTa che. kavina zAha zrI. pIyUSa pu. paMDayA, ti' For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra' ke ' a & A - ra ) C M livane che , kA : bI. gautama vaTAva sukAi, asaMtoSanI AganA taNakhA zrI. ThAkarazI , sArA patI pAse karAvelI sAmAsAmI zikSA zrI. naTavaralAla zaMkarala rAvaNadahana - zrI. rameza jozI nibaMpAdi samyaka vikAsa che, pravINacaMdra parIkha rASTravikAsamAM avarodhaka tara A, araviMdAbahena mahetA rASTra-ekatAnuM nirmANa zrI. harSada jozI paDakArane bhAratIya saMskRti Aje sAmane kare che . priyabALA zAha irihAsapurAtatva ane sAdhanaH prAcIna bhAratIya vijJAninAM sUrya-caMdra tathA zrI deveza a, bhaTTa - anya grahanAM bhramaNa aMgenAM avalokana vAhanIkIya rAmAyaNamAM pratibiMbita lokajIvana adhyA. subhASa brahmabhaTTa mauryakAlIna samAjavyavasthA , Da, maganabhAI Ara. paTela tArI , De. hasamukha dhI. sAMkaLiyA gujarAtamAM zItaLAjA adhyA, thomasa paramAra navasaga durgApUjA-mahotsava zrI. hasamukha vyAsa vI chamAtA zrI, manasukha svAmI kAzvaranI virala zaktigaNeza-pratimA ' , ravi hajAranI jAdAyanA prAcIna maMdiranA samayAMkana vize ) dinakara mahetA punarvicAraNA pratihAsasaMkalanamAM sikkAonuM mUlya , bhAskararAya la. mAMkaDa jalatAna ahamadazAha 1 le che , zaMbhuprasAda ha. desAI rIgaNIsamI sadInA prAraMbhe saurASTranI rAjakIya che. esa. vI. jonI ja paristhiti ane karakarAra janArmamAM briTiza eDaminisTrazana che. e. ema, kIkANI bhAvanagara rAjyanI kalyANakArI Arthika nIti, De. pI. jI. karATa I. sa. 189-1919 kizanadAsa mULajIne lIMbaDI rAjyane vahIvaTa De, mugaTalAla . bAvIsI - ItihAsa pariSadanuM jJAnasatra gujarAta ItihAsa pariSadanuM 8 muM jJAnasatra visanagara mukAme zrI valabharAma hemacala lAIbrerInA upakrame AgAmI tA. 16-17 navembaranA roja suprasiddha vidvAna che. cInubhAI nAyakanA pramukhasthAne yojAvAnuM che. prasiddha ItihAsavida zrI manubhAI che paLI , darzaka A jJAnasatranuM udaghATana karaze. A jJAnasatramAM (1) gujarAtanI jJAtio paraMparA ane parivartana, (2) gujarAtamAM dezI rAjyanuM vilInIkaraNa tema ekIkaraNa, ane na3) visanagaramAM ItihAsa ane saMskRti, e traNa viSayo para carcA thaze. 100 103, ' ', "* *, ife, if For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na pathikanA vizALa akhAnA vAdhanA karakamaLamAM ane tAravatI-khiI pati ane AnaMda anurviye chiye. 2. mAnasaMgajI bAraDe 1961 mAM pazcimanA Araba | vAre [ 8 usAha emane hatuM ane e utsAhanA baLa upara theDI taDakI-chAMyaDI enabavIne paNa emaNe pazcima - ro mA varSamAM praveza karAvyuM ane cAra mahinA pUrA thatAM ja eo pArthiva dehano tyAga karI prebhamAM ET. dhAmanA vAsI banyA tyAre hadayanA koI paNa jAtanA hicakicATa vinA ame emanA mitroe paNa bhale silakamAM kazuM ja na hatuM. pathikane jUno eka paNa ake ame meLavI zakyA na hatA chatAM paNa, midamya utsAhathI pathikane cAlu rAkhavA nirdhAra karyo ane amane bhaka anubhava thato game amArA A utsAhane 'pathikanA cAhakoe ane amAsa sanmitro temaja ziSyoe pena tema A jyanA ka kAha banI, aneka sajajane kolejo ane mAdhyamika zALAnA aneka AyAyI temane pustakone ema. che. vArSika mAMhaka banI je dUdha ApI che tenAthI amane ghaNuM baLa maLyuM che ane pathika' dhIme dhIme enA [ paga upara UbhuM rahetuM thatuM jAya che. sva. mAnasaMgabhAInI manobhAvanAne miAchalI banAvavA ane A tA, 2-3-85 thI "sva. mAnasaMgajI bAraDa samAraka TrasTanI paNa sthApanA karI ane mAlanika sTa vairI e jahera TrasTanI noMdhaNI kacerI-amadAvAda pradezamAM noMdhAI paNa gayuM, jenAthI Aje rIyAnA khAnagI mAlikIpaNAne kaI prazna rahyo nathI. vaLI, TrasTanA baMdhAraNamAM e baMdhana rAkhavAmAM AvyuM che. pena ane AjIvana rAhanI rakama anAmata ja raheze ane enuM vyAja ja upayogamAM levAze. che. atyAra sudhI e baMdhanane ame aDaga rIte vaLagI rahyA chiye, eTaluM ja nahi, badhAMhAmAM e paNa baMdhana svIkAravAmAM AvyuM che ke hA. 50/-thI laI uparanI rakamanAM bheTa-bakSisane maLe te e paNa anAmata ja rahe, bAra mahinAnA aMka atyAranA cAlu cAra phA kadamAM chapAya teTaluM vyAja nathI [ AvatuM, ame cAra mahinA thaI zake teTaluM vyAja hajI meLavI zakiye chiye. ane e kAraNe ame A jAherakhabaro tarapha najara doDAvavI paDe che. cAlu vArSika jAherakhabaramathI navA varSathI e AkhA ja pAnAnI baMdha thAya che te 24 mA varSathI AkhA pAnAnI be umerAI che. ame vadhu vArSika jAhera to khabara maLe enA prayatnamAM paNa chiye. grAhake juna theDA baMdha thayA che, te navI thanArI saMkhyAmAM sAro vadhAro paNa thayuM che, jene kAraNe 24 mAM varSanA jAnyuArI ane sambaranA aMka amArI pAse vika silakamAM rahyA nathI. bAkInA aonI paNa cAra-pAMca nakala ja che. divALI-kathAmale ni che. saMkhyAmAM chapAvavI zarU karI je che ke jethI navA thanAra AjIvana ane vArSika grAhakone ame sa SaDa * * * pathikanI lekhene svIkAra vizenI nIti sva, mAnasaMgajInA samayanI ja cAlu che, Ara. vi. A ja ane sarjakanA lekhonuM te sadbhAgya ene maLe ja che, uparAMta nakti lekhanI AvatI vAto paNa samucita Adara karavAmAM Ave che, jene laI evA navalohiyA sa nA utsAha vadhatuM ke bhASA joDaNI ane virAmacihno vize ame satata sajAga chie. lekhaka mahAzayo pAta to patA pAse rAkhelI eka sAthe sarakhAvI jaze to e khyAlamAM AvI jaze. rajapAyelo che ja sauSThavajoe tetAthI leza paNa evuM mahi tevuM sopAna pA-eDI-virAchallAmAM ja e bAhyaga che ane e mATe cIvaTa hovI ja joIe che. varSa daramyAna mAya Ai mija nAvihina lemokSa potAnI mane paNa A ke, ha, dhI sAMkaLiyA mINabhUkha navyAsa, jI jatAba vA thI Na A For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir <] ekaTokhara-navAra pa [pazcika-rajatajaya"tI a'ka vI. jAnI, zrI ramezadeva ArTa, zrI gautama vaTAva jevA svajaneAe sAtha satata ApyA che e amAru gaurava che. A rajatayatI divALI aMkamAM paNa ucca kreTinA vidvAna sAthIdAra, ane saMzAdhaka temaja sazane amane sAtha Lyo che. kavitA mAtra divALI-makamAM ja levAnA zistA che. te pramANe A rajatajaya tI-divALI mAM paNa jovA maLaze. A vakhate nAnAM kAvyezanI saMkhyA echI nathI, meTA bhAganA kavie navAti che, paNa emanAmAM amane kAvyatattva ane vicAra sauSThava paNa jovA maLyAM che ane enA ame samAdAra karyA che. vinati deharAviye chiye ke jAherakhabarA ApIne zu A dhA ja lekhake saMzodhakeA-sAnA ame RNI chiye ane ApanA sAtha-sahakAra avicchinna maLI rahe te pramANe cAlu rAkhazeA. sva. mAnasa gacchanA ane amArA snehIoe varSa daramyAna tema A vizeSAMkamAM pAtapeAtAnI saMsthAnI jAherakhabara ApI amane sAtha ApyA che. jAherakhakhara lAvI ApavAmAM paNa evA ja sAtha tyA che. AAmAM vaDAdarAnA snehI bhAizrI avinAza maNiyAra agrasthAne che. AmAM bhAI zrI pIyUSa pu, paDayA(eDavokeTa-rAjakaeNATa)ne paNa sAtha maLyo che. badhA ja mahAnubhAvone! ame TrasTIe! hRdayapUrvaka AbhAra mAniye cei. amArI vizeSa vinati tA nazALa vAcaka vargane che ke jee paeNTranamAvana ane vArSika grAhaka banI pathikane uttarAttara AgaLa vadhAravAmAM sahAyaka thaI rahyA che. 'pathika' itihAsa-purAtattvane varelu' che tethI ene paNa e vadhu sevA ApI zake e dRSTie ane vAcakane AkarSINu rahe e mATe gayA varSathI saMdhyAnA raMga' nAmanI kacchanA tejasvI itihAsanA prasAte bhUta karatI tihAsamUlaka rasamaya navalakathA- ApavAnuM zarU karyuM. ke jeNe grAhakAnuM kheMcANa karyuM che. grAhakavRddhimAM A paNa eka kAraNu umerAyuM che, pathikanuM sadbhAgya che ke A navalakathAnA lekhaka kacchanA eka vayovRddha nivRtta nyAyamUrti zrI ThAkarazI pu. kasArA jevA bahuzruta vidvAna maLyA che. emaneA ahIM savizeSa AbhAra mAniye chyuiM, ahI amArA vizaLa saMkhyAnA sau kAI vAyakAne A rajatajaya'tI divALI eka aNa karI kRtArthatA anubhaviye chiye. -~ta trI jyAre vinati : rU. 301/-nA cekamAMthI have baeNnka-kamizana vagerenA rU. 20/-kapAya che. 3. 30 mAMthI rU. 13- kapAya che, tethI amArI khAsa vinaMti che ke nANAM bahArathI mokalanAra mahAnubhAvAe ma.o. yA benkenDrAphaTathI jameAkalavAM. -tatrI Arthika nakhaLA varganA loko mATe hariomanagara hAusiMga sAsAyaTI The. AmAdara gAma pAse, tA. vAgheDiyA, vaDAdarA zaheranI tadna najIka makAnanI kiMmata rU. 15000/ ane vadhArAnI jamInanA rU. 1/ cA. * pramANe vadhu vigata mATe maLela hariosa - durvya'kura epArTamenTa, khArIvAva roDa, vArA For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padhirajatajayaMtI aka] A bara-navembara 85 navale varSa aMdhArAnA mahAsAgarane ulecI samRddhinA prakAza pAtharavA lAkha lAkha dIvaDAo laI, 9, AvI gaI dIvALI ! cAle, ApaNe varSanA Are ubhAM rahI nirAzA-hatAzA-azraddhAne khaMkherI nAkhI, atItanI asmitAne marI vItelA varSanuM saravaiyuM kADhIe : bhUlene bhAgAkAra, bUrAIonI bAdabAkI karI satkAryane saravALA, gune guNakora mAMDIe ne, pachI punaH jIvananI adITha maMjilanA pathika banI adhika umaMga-utsAhathI sajaja thaI saMkalpanA laI sakriya rahIe. () ramaNabhAI pI. paTela ke, lAMbhavela (tA. ANaMda) hatA evA pataMgiyAnA zAnA za kasaba hatA, atyAra sudhI kulanA te baMdha leba hatA. rahelI kaLAnI jema Aje ghaDI che AMkha, sapanAMo ene eka be te kyAM sababa hatAM ? taDakAo rajhaLatA hatA zerImAM grISmanI, e pUchatAtA cAMdanInAM kavAM paraba hatAM? khAza banI sthira thayAM jaLa pharI pharI, retALa kAMThA beu emanI adaba hatA. harSadeva mAdhava i-247, bhAvanA TenAmenTsa, vAsaNA bereja pAse, amadAvAda-380 007 "pathikane paMtha juvAnIne Are Ubhe tuM, chalAMga have lagAvI de acala ane aTala raheje tuM, tAruM teja jamAvI de. kadI DarIza nA tArI rAhe, tuphAna ane vaMToLa jAme, kadI namAvIza nA zira tAruM samAjanA daMbhanI sAme. pragati ne pratibhAnAM ojasa deje tuM sarva prasarAvI, jJAna ane gItAnA zabda sarvene hRdaye pragaTAvI. jamAnAnI jAlImatA joI jIvavAnuM muzkela thayuM che, samajAvI baMdhuM bhaginI ne chUTAM paDyAM te sarvagayuM che. samUhanI tAkAta vadhArI samUhane de nAda jagAvI, tANAvANu sAtha karIne sone ke tuM Aja sajAvI gaye jamAne, gaI mahattA ahaM ane khera ThATha, kare kArya sau sAthe maLIne vakhata game che vAtane. pathika ! tArI pracaMDa zaktinI jhaLahaLa jyota jalAvI de, lekhanamAM vAcA mUkIne UMce paMtha batAvI de. -caMdrakAMta na bhaTTa che. "gAyatrI," mAdhavapura (gheDa)-36rara30 bhItarane bhaDake (gajhala) le, ave rUMve rUMve aDake ! lapachapanA karate nahi khaDake ! DALa upara pepaTa huM beThe, A pILA kharate nahi phaDake. vAMsalaDInuM sUra madha pIdhuM, bhItarane Tharate nahi bhaDake. sAMja paDaze gharamAM paga muka, kura jharate nahi taDake. hAtha juo vahune; I kahetAM samaNe paNa sarata nahi laDake! A maravuM-nI vacce sate, mA-mahIM bharata nahIM thaDake ! manaDara cAvaDA For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okaTobara-navembara/85 pathika-rajatajayaMtI aMka rastAne saMdeza bhayamAM ne bhayamAM mANasenA bhayathI saDasaDATa karate roDa upara huM UDate jIte sAIkala upara, tyAM acAnaka hAtha laMbAve "e pathika ! e bhAI.I!" koNa? AjubAju joyuM, kaMI dekhAyuM nahi, avAja : "hu mANase vinA pUrI pUrI maruM chuM, ghaNuya divasathI mAnavajAta kema nathI dekhAtI?" have A viraha sahana nathI thato, Aje tamane nahi javA dauM. AjanI rAta, lIjha, rokAI jAo mAre ghera." "nahIM nahIM nahIM, are ! kayu, plIjha." "nA...nA..nA, rAThAI jAo." "are emanI bIka rakhAya? "e te tAruM rakSaNa kare che." mANasane, jeje, tArI pAse rAtavAsa rAkho, ene bharese rAkhIza nahi. mANasanA rUpamAM have mANasa nathI rahyo, eNe te phakta mANasanuM maheNuM paheryuM che, e te jaMgalI asura bane. tArA upara eNsiDa-balba pheMkaze, tane mAraze, bALaze, bIba--dhaDAke karaze." are.... bApa re! "pathikabhAI ! mAro saMdeze kahI dejene A nagarajanene : mANasanA rUpamAM mANasa mArA upara cAle. A te gAMdhIbApunI karmabhUmi, ApaNe kema lajavIe ? be hAtha joDI mANasenA virahamAM jhUrata roDa belya. jagadIza ema, cADAvAlA 42, pratApanagara sesAyaTI, sivara mila pAse, rAjapura gomatIpura, amadAvAda-380 021 gamatuM amane phUla banI ramavuM gamatuM, haiye rAkhI nAma prItanI pAMkhe taravuM gamatuM. amane.. raMgonA dariyAmAM, phUla-kula-1nA madhamadhatA vanamAM, asitane AMkhamAM rAkhI yamunAne aMtaramAM jhIlavuM gamatuM. amane. savAra-sAMje dhaMdhaNamAM, UDatI garajanA kaNakaNamAM vanamALInAM pagalAM suNatI rAdhAnA mana jevuM amane jIvana thaIne jIvavuM gamatuM. amane.. ( pIyuSa paMDyA, "jAti I-2, gavarmenTa kavATarsa, jAma TAvara sAme, 2AjakoTa-360001 "are ! kayu eTale ?" "mANasamAM saLavaLI UThelI AsarI zaktione nIthavA mATenI kAyadAnI jogavAI." "te mAnavajata asura banI che?" "paNa huM asura nathI." plIjha, rekAI jAo." nA...nA, are ! "pelI puSpadilanI mArI naveDhA AkhI rAta UMdhe nahIM ciMtAmAM ne ciMtAmAM, kaI mANase mArI nAkhyA haze hamaNuM ja gula gula bhramara, vasate hasyA che." "te kahI dejene mANasane mane bIka lAge che miliTI, esa.Ara.pI. ne polIsanI." For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathikarajatajayaMtI aMka] akabaranabara 85 kyAreka vaMdhyAnuM gIta uThe madhamadhI sarala jIvananI vADImAM kyAreka, che cheDathI sA5 samI lalakArA mAratI. bane sAkAra svane ke hRdayanA upavane kyAreka, A kALajhALa vAsanAnI bhUkha, saphaLatA kayAMka mUke che jIvana kerA jharUkhAmAM, dhasamasatA TreliyAnA pUramAM taNuuM chatAM pUrie sAthiyA suMdara jIvananA cekamAM kayAreka khoLe ne khAlI A kUkha... nirAzAnuM timira chApe, dizAo na dIse kyAye, khaLakhaLatA kaLAmAM lAkha lAkha sUrajane dile AzAkinArI hA jIvananabhamAM ane kayAreka, UDe aMdhAra taNI raja, jIvananA mRgajaLe doData, dIse nA cIja sAIkalI, surajanI sAkhe ne ratnAnI AMkhe meM maLe che raNadIpI zAMti jIvananA raNa mahIM kyAreka, cItaryA che zamaNanAM vraja, jIvana jaMjALa gUMcavADe, mati khaMDita thAye hA, lIlAMchama ghAsa ane lIlAchama melanIya saphaLa thAya che. puruSAtana prabhuprasAdathI kyAreka khAlIpe khakhaDe-nuM duHkha jIvananA vana mahIM saghaLe suNAve kAkarava' mATe, chaMcheDayA sApa samI . madhura keyala taNe TahukA paDe kAne are kyAreka peTAvI paTAvI thAkI re, bAI ! huM, dIse che bhagabhagata saghaLe jagatanA cokamAM Aje, bhALyo I thAnakane dIvo, prabhuprasAda pAmelA dIse che haMsalA kyAreka. hoThe ugela veNa sukkAM zuM thAya? jamAnAmAM ahe Aje kavitaDAM seMkaDe phAle, tame khamA khamA re, ghaNuM jIvo. nagada sAcI kavitAnI prasAdI hA maLe kyAreka. AyakhAnI oDhaNIe lAgyAM kalaMka, vicAronA khaDakalAmAM mUMjhAI jAya che mane, AMkhya kuMDALa kALuM che mukha! sUrajazI kiMtu jhaLake che anerI Aza te kayAreka, chaMcheDayA sApa samI.... karoDe mAnavI janmI gujarI jAya che. jIvana, naMdana aMdhAriyA are paNa saMta sAIkalI maLI jAya che kayAreka che. gu hA beDa kelenI, bloka naM. 2, IST ra3, --madhurama 5, valabha saMsAyaTI, kaileja roDa, naDiyAda AnaMdanagara, bhAvanagara-364001 keda huM sa gajhala saMge sAme e karagaratI hatI, (gajhala) dUpha lehInI ja tharatharatI hatI. AkArane raMgothI evA sajAvyA che. bharabapore suya mAthA para hatuM, cUmIne rAte rAte evA mahekAvyA che. mArI chAyA mArAthI DaratI hatI. hoTho kholI TahukIne evA raDAvyA che. eTaluM joyuM nathI nAme nizAna, pRthvIne mola kakSane evA pragaTAvyA che. du:khanA dariye sadA bharatI hatI, tame duSTo bevakUpha pu lUTe che ! rUpa pIDAnuM dharIne jiMdagI dardIne dAbI badhAM evAM ugADayAM che. hAsyarUpe mazkarI karatI hatI. bharelA jAmo pharI pharI DhIMcyA kya. kAMThe rahI gaI kAmanA "nAzAdanI, piyune kAThAne evA jagAvyA che, nAva te majhadhAramAM taratI hatI, karI de Aje tuM ahesAsa jakhyAmAM gulAma abbAsa "nAzAda' guMjI gajhale phIdA the harSade dahekAvyA che. C/o. esa. ema. eDanavAlA, lADavADA, baherA harSada jozI, upahAra maji pAse, vaDodarA-390017 vyAsavAsaNa tA. kapaDavaMja-787129 For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir oNkaTobara-navembara 85 [pAthaka-rajatajayaMtI aMka be varasAdI kAvya 1. bhIMjAyA hevAne 2. rAtabhara mArA kacavATa dhodhamAra paLIne sAMje lothapotha thaI gayelA tuM maLI gaI tyAre vagaDAnI AMkha maLI gaI, dUra thaI gayelo, pachI savAre tethI ja te sUryanuM navajAta e rAtre AkAza kiraNa paDavuM tyAre jharamara jharamara pAne pAna para varasatuM hovA chatAMya tArI AMkhonI camaka mane svapna phUTI nIkaLI. muzaLadhAra AvyuM !. - nilaya aMjAriyA che. navApurA, mAMDavI-37045 sAce upAya maMdA-anuSkapa mApadastha prathamavase sAva AkAza karuM, nAnuM evuM najara catuM kyAMya nA eka phara; gherAM kALAM ghana saghana gherAya ne vIkharatAM, Aze UMcAM nayana DhaLatAM nikha nairAzya thAtAM. vATe vATe divasa vItatAM mAsa Akheya khUTayo, varSAne ne nabhakSitijathI kaI saMdeza chUTayo. pachI saMbhArIe jANe kikalAnI vize kaMI dhArIe, koNa jheka khAya DAkobArIe? A bUraja parathI kharelA suryane sUryavaMzI thaI ane paDakArIe. roja addAo havA thaI nIkaLe, dhAsanuM paherI kavaca ke jhAlIe, caMdravaMze lehImAM thIjI gayA, ApaNe khAlI citAo ThArIe. bolIe ItihAsanuM pAnuM jUnuM, vAMcIe nahi to pachI saMbhArIe... bharata yAjJika -247, bhAvanA TenAmenTsa, vAsaNA bereja pAse, amadAvAda-380 007 gajhala AMkha sAme ghora aMdhAruM haze, e nagaramAM eka ghara mAruM haze, mauna jevAM bAraNuM UbhAM ane bArasAkhe sparzanuM bAruM haze. lAgaNInuM vana have UgI jaze, zvAsamAM te zuM have tAruM haze? oraDe pagaluM have mUkI gayAM, te have keruM ne kuMvAruM haze ! zazikAMta dasanAvA othAra kaphana upara kabara caNIne, upara ubhaDaka beThI lAza. UDI jADI ane bAle, taraphaDatI saharAnI pyAsa, mRgajaLanA mAtama thAte bApaDA sUrajane ghAta. AgaLa pAchaLa upara nIce khaMDerene tho khakhaDATa. pracaMDa banIne paDaghAti, lAzone juo ghoMghATa. paththara mATI Arasa iMTa, kabaranI tyAM mAramAra, Izue UDIne je gAMdhIjIne goLIbAra cAmAcIDiyAthI cisAta samayane pAgala othAra !! dakSA paMDayA 23, gAyatrI sosAyaTI, dhanasurA-383 310 kaI behyuM: "haribhajananI Adare evI helI, jAgI UThe bharanIMdara ne medha AthI dhakelI." beltha kaIH "nagara-hadanI vhAra yoje ujANuM, uccAre ke : "anazana kare te thaze pANI pANI." tyAM te bheLuM bhUlakuM vadatuM: "vAta A vartha thAya, sAde ene saraLa basa che eka sAro upAya H kArelAnuM karo zAka, roTalIo UnI zanI, mehule Avaze deDI, khAvAne e khare dhUnI." bacubhAI devANI che. bajAramAM mAdhavapura (gheDa)-362230 For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pathika-rajatajaya`tI ka ] UgelI DALa para UgelI DALa para parNAnI mara sAva...khara khara khara... sUkIkhama banI gaI che ! maiM zveta caLakatI rikta sapATI jevI kArIdhAkAra A kAgaLanI DALa para zabdanAM paricita pa'khI TALAM AvI te khese che tyAre mArI bhItaranuM pa khI evuM pUjI UThe che ke mukta AkAzamAM sunakAra bharyo AkAzanI pele pAra zabdonI relAtI lAgaNImaya kavitA bharI dauM cetarapha ne kArIdhAkAra A kAgaLanI DALa para zabdapa khInAM TALAM chavAI jaze.......kAgaLamAM zabdapaNuM laI...... ! UgelI DALa para ataLa evuM zabdapaNuM relAtuM...... gajhala bheda je juve paththara ne ghAsamAM, te paDe bhUte ahI AsapAsamAM, ne vadhu vRkSeA AMbavA AkAzane vAdaLAM nIkaLatAM khudanI tapAsamAM. eka eka pRSTha raherA para vAMcajo, jiMdagInI vAratA che pAsamAM. tyA phare biMdAsa hai phADA jharaNAM, zuM bhalA purAyA tArA nivAsamAM ? www.kobatirth.org zazikAMta prasanAnA AkaTobara-navembara 85 The. era prakAra kavATarsa, na. 315, mIThApura-361345 rajanI pAka Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jheranA kaTArA jherane kaTArA sheja pIdhI ne aMga aMga mIrAM phUTI, me' te| hAtha mahI' hAtha sheja pratye ne cAra pAMca rekhA tUTI. mIrAMnI AMkhamAMthI nIkaLe che rAja khanI vhelI savAra eka jharaNa, mIrAMnA ta'khairanA tUTele tAra mArA AMgaNAnuM khelakahyu` garaNa rANAne sadezA mekakalavA pena laI beThI tyAM sahI sheja khUTI, me' tA jheranA kaTArI sheja pIdhA ne aMga aMga mIrAM phUTI. rAdhA banIne sheja kahuM chuM huM "kAna" tyAM .. pAradhIe tIra eka tAthu, zakharInA khAramAMthI kAMTAne kADhatAM jIvananuM jhADa khUba thAkayu. giridhara nAgarane rIjhavavA nAcu [13 tyAM dhUMgharunI gAMTha eka chUTI, me tA jheranA kaTArA sheja pIdhA The. 153.era, satyam sAsAyaTI, sekaTara-22, gAMdhInagara-382022 gajhala ne aMga aMga morAM phUTI, bhAgyeza jahA vALA pIdhA pachI mRgajaLa lakhuM', svapnanA kAgaLa upara sagapaNu lakhuM, AMsumAM tAruM gajhala thaI AvavuM, AMkhane huM chaMdanuM tAraNuM lakhuM. leAhImAM AkAza paNa TALe vaLe, zvAsane sahavAsanuM kAraNa lakhuM. haiAya IcchA AsamAnI raMganI, sAMjanuM svapnuM banI kSaNa kSaNa lakhuM lAgaNIne cItarI che zvAsamAM, A hatheLIne thIjeluM rahyuM lakhuM. For Private and Personal Use Only 36, vijrayabhavana, bhADArADa, keMsarA pA, khIlImerA-396321 ajaya purahita Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okaTobara-navembara/5 [pathika-rajatajayaMtI ane eka adhyAhAra (gajhala) astitvane UbhuM carelI che, tuM zyAma bhItara pAMgarelI che: varSo sudhI ItihAsa paNa kaheze dasamI sadImAM avatarelI che. Adama ane IvanA samayathI hajI vadhastarabha para laTakI rahelI che; saMdarbhamAM ghaTanA samarIne tuM khAlI chatAM AkhI bharelI che. upamA kyA graDanI have daIzuM ? pRravI tarapha avirata DhaLelI che. bhUro samaya hAMphI gayA tyAre saDake badhI thIjI gayelI che. sAgara ane sAgara ane Akhara saMvedanAo vistarelI che; tuM sUryathI para saMbhave kayAMthI, jyAM AMkha paNa me bharelI che? alpa trivedI amRtavela-364ra90, vAyA : mahuvA (baMdara), (ji. bhAvanagara) - gajhala AMkhamAM tArA maraNanI vAratA, kRSNa te che vAMsaLInI dvArakA, TeravAmAM zabda-gaMgA ghUghave, che pavitra, zivajI ! tArI jaTA. cUpa che tuM kema, gAMdhArI ! have ? putra se mAryA pachInI vAsanA. pAMDave lAkSAgharethI nIkaLI mota muThThI sAtha bhIDe bAraNAM. beMcane kheMcAya enAM cIra tuM, dropadI luMTAya evI dhAraNuM. harIza vaTAvavALA gujarAta hAusiMga beDa kolenI, akeTa reDa, vaDodarA-390 005 gIta tame mAne nA mAne, bhAI ! ame DammariyA mANasa, valavalatA vAyarAnAM jobana ame, khullA medAna paTa, khUba khUba UMce caDelA ame, dhumariyA mANasa, tame mAne, nA mAne. sAgaranAM mene uchALa ame, AMkhonAM mojAne taTa, dUra dUra vistarelA sAva ame, dhummasiyA mANasa, tame mAne, nA mAne........ rumajhuma rumajhuma ghammara valoNAM ame, AyakhuM juo te keruM karuM, chAsiyA sAgaramAM phINa phINa thatA ame, mAkhaNyiA mANasa, tame mAne, nA mAne. zivAlakara sahita sparza sUmasAma dilanI rAhamAM kyAMka mRdu-arza, AchAdita, sparzatAne bhAva jhaSNujhatA e vasaMta-bahAra, suvarNapaNuM, ke maghamaghI UThe, mijutA ne vedanA-pachI-saMvedanA, basa eka pachI eka svapnanI rAha-rahe gulAba-sama mahekI UThe, priye ! e kAtaratI hRdaya-maMdirane tArI yAda, basa badhe ja satAvatI, mana lalacAvatI, nacAvatI pharake che mArA e sUmasAma dilanI rAhamAM, dilIpakumAra manajIbhAI devANI mAdhavapura (gheDa)-36rara30 For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] ekabara-navebarA5 [15 nUtana maMgalASTaka (zArdUlavikrIDita) bhUmi bhArata puNya A jahIM ghaNA devAMzIo jamiyA, te che Azrita anya, mukta karavA vIra ghaNAe laDyA; ne devI "janazAhI" rUpa kalinuM AvI laIne chUpuM, je joI jana dezanA khuza thatA, kuryAta sadA maMgalam ! putrI e janazAhInI thanakatI sAthe ja AvI ahIM phelAvI nija mahinI, nIrakhI so ghelA banyA e mahIM; ne lAgyA karavA upAsanI badhI yuktiprayukti thakI, tevI "cuMTaNI devI" deza taNI A kuryAta sadA maMgalam | jene jJAna ne rAjanItinuM kaMI, je nA bhaNelA vaLI, jene jJAna umedavAra taNuM nA, nA cUMTaNInuM jArI, jJAti lAlaca ke dabANa thakI je de voTa ApI nija, tevA e matadAra bhArata taNuM karyuM. sadA maMgalam | ne siddhAMta, svamAna nA jIvanamAM dekhAya che e taNa, jeIne nija svArtha pakSapalaTa jeo karatA sadA; cuMTAvA pada pAmavA kuTila je karmo kare rAtadI, tevA sabhya gRhe taNA guNabharyA karyuM sadA maMgalam | haiye je niyamI nahIM, pharajanI ciMtA na jenA dile, bhUle ke karatA samUhathI chatAM je lAbha sau mAnatA, ne je re batAvatA, nava kare je lAMca vinA kaMI, sakkarI jana deza A punitanA karyuM. sadA maMgalam | jene bha na lebhane, nava dayA, mAnavya nA ke dila, ciMtA kevaLa lakSamIna, kuTila je karmo kare kAja e, phALAthI sarakArane vaza kare ne je pachIthI raLe, tevA sajajane zreSThI bhArata taNuM kuryaH sadA maMgalam ! icchA aMtaramAM turaMta banavA zrImaMta jene ghaNI, je kAje dinarAta mahenata ane khoTA vicAra kare, jene leka taNI nathI jarI paDI, Adarza keI nahIM, tevA sAMprata zikSite bhUmi taNa, ku. sadA maMgalam ! bIjA che bahu bhUmi A zuci mahIM, je svArtha sAdhe sadA, jene baMdhana dharma nIti tANe nA, nA dezatI lAgaNI, sevA je karatA jaNAvyA mahIMthI mevA chatAM pAmatA, tevA sAMprata sajajane sahu maLI ku. sadA maMgalam ! 16, aMbikAkuMja sosAyaTI, maNinagara, amadAvAda-380008 naTavaralAla zaM, jozI For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avatArI puruSa mahArANA pratApa vaidya rAmasiMhajI gohila mahArANA pratApane janma tA. 9-4-1540 nA roja thayo hato. mahArANA pratApane rAjyabhiSeka mevADanA kuMbhalagaDha nAmanA gAmamAM rAjamahelamAM thayo hato. mahArANA pratApane svargavAsa tA. 19-1-1597 nA roja udepura pAsenA gAmamAM thayo hate. cAvaMDa gAmamAM gohilanAM kuLadevI zrI cAmuMDA mAtAjInuM mULa sthAnaka che. mahArANA pratApane 11 rANI tathA 13 dIkarA hatA. mahArANA pratApa bAdazAha akabaranI sAme aNanama rahevA mATe jiMdagI paryata laDavA ke sAmAnya mAnavI sahana nA karI zake tevI emaNe ane emanA kuTuMbe yAtanAo sahana karI. eka divasa evo paNa AvyuM ke mahArANA potAnI mAtRbhUmi mevADanAM covIseya paragaNuM hArI gayA. pitAnA rAjakuTuMbane aravallI pahADInI jAvarA guphAmAM rAkhyuM ane te mAyarAnI guphAmAM, ke jyAM emanuM zastrAgAra hatuM tyAM, jhUMpaDAM bAMdhIne rahevA lAgyA. bIjI bAju akabare mahArANAne mAthuM lAvI ApanArane savAlAkha senAmahera ApavAnuM jAhera karyuM, AthI mughala senAnA lAkhe mANasa aravallInAM paththare paththara ane jhADave jhADavuM khUMdI vaLyA, AvI paristhitimAM mahArANAe potAnA sainyanA badhA mANasone chUTA karI dIdhA ane pote evA nirNaya para AvyA ke mevADanI gharatI choDIne cUpacApa kaI ajANyA sthaLane Azraya levo. A vAtanI jANa emanA amAtya bhAmAzAha ane bhIla saradArane thaI ane eo tarata ja verAna jaMgala khUMdatA mAyarAnI guphAmAM AvI pahecyA ke jyAM mahArASTranuM nivAsasthAna hatuM. A vakhate eTale ke 1578 mAM bhAmAzAhe mahArANA pratApane 20,000 sonAmahera ane 25,00,000 cAMdInA sikakA caraNemAM dharI dIdhA. A najarANuM mahArANAzrIne cUliyA nAmanA gAmamAM ApavAmAM AvyuM hatuM. e jamAnAmAM A rakama eTalI meTI hatI ke mahArANuM 25,000 sainikone bAra varSa sudhI nibhAvI zake. A rakamathI mahArANAe ghoDA ane hathiyAra kharIdIne eka zaktizALI senA taiyAra karI, jemAM 4000 bhIla sainika paNa hatA. mahArANAe sarvaprathama 1578 mAM mughalenA divera nAmanA eka asarakAraka thANA upara humale karyo. A vakhate dira upara mulatAnakhAM nAmane eka mughala senApati adhyakSa hatA. mulatAnakhAe hAthI upara savAra thaIne mahArANA pratApanI senA upara AkramaNa karyuM. mahArANAnI senAnA senApati A vakhate mahArANAnA pATavI kuMvara zrI amarasiMhajI hatA. khUnakhAra jaMga khelAye. A vakhate mahArANane te mAtra sainikone doravaNI ja pUratuM ja dhyAna ApavAnuM hatuM. kuMvara amarasiMhajInA lazkaramAM solaMkI ane paDhiyAranA kakSAe mulatAnakhAnA hAthInA baMne paga kApI nAkhyA. hAthI jamInadosta thaI gaye, upara beThela mulatAnakhAM jamIna para paTakAya. eve vakhate kuMvarazrI amarasiMhajIe vIjaLIvege hAthI pAse pahoMcI jaine mulatAnakhAnI chAtImAM joradAra bhAle bhoMkI dIdhe. mulatAnakhAMnI chAtI vIMdhIne lalabhaga eka phUTa bhAlo jamInamAM khUMpI gayo eTale ke mulatAnakhAM jamInamAM jaDAI gayA. A dazya mahArANA darathI joI rahyA hatA. eo tackAla ghaTanAsthaLa para pahoMcI gayA. kuMvara amarasiMhajI potAnA kAme lAgI gayA. mulatAnakhAM jamIna para tarata hato. eNe mahArANAnI sAme joyuM ane emane ema lAgyuM ke A ja mahAbAhu mahArANA pratApa haze. eNe tarata pUchayuM ke Apa ja mahArANA pratApa che? mahArANAe sAMtika bhASAmAM hA kahI tethI mulatAnakhAM AnaMdavibhora banI gayuM ane AtmasaMtoSa thaye ke mRtyuveLAe AvA virala puruSanAM darzana thayAM. [anusaMdhAna pa, 68 nIce ]. For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAyogI zrI araviMda Da, mugaTalAla jI. thAnakI, chellAM so varSomAM bhAratavarSamAM thayelA mahApuruSonI hAramALAmAM zrI araviMdanuM eka cokkasa ane ananya evuM sthAna che. ematA jIvanamAM aneka kSetromAM eoe nAmanA meLavelI. heziyAra vidyAthI, premALa kuTuMbIjana, vidvAna adhyApaka, prakAMDa muddo, uttama salAhakAra, pratibhAzALI taMgI, kAMtikArI netA, Akavi ane mahAyogI tarIke eone pratiSThA prApta thayelI, - 15 oNgasTa, 1872 nA roja janmASTamInA divase emane janma De. kRSNadhana ghoSa(ema. DI.)ne tyAM kalakattAmAM thayeluM. aMgreja prinsipAle zrI araviMdanI AMkhe joIne kaheluM jANe ke emane divya darzane thatAM rahetAM hoya ema lAge che. , saMskAravAra : zrI araviMdane dhArmika saMskArone keTalIka vAra emanA nAnA rAjanArAyaNa bejha taraphathI maLela, iMglenDathI zikSaNa laI AvIne yuropIya saMskRtithI aMjAI jaI , kaSNadhana ghoSe pitAnA traNa putrone saMskArathI aMgrejo banAvavA mATe khAsa sUcanAo sAthe vilAyatamAM aMgreja zikSakenA hAthamAM sepyA. bhAratavarSanA mahAna dharma sthApaka gautama buddhane dhAryA saMskAra ApavAmAM emanA pitA rAjA zuddhodana niSphaLa gayA hatA tema zrI araviMdane bhAratIya saMskArothI dUra rAkhavAmAM emanA pitA saMpUrNa niSphaLa gayA e e pachInAM varSomAM spaSTa joI zakAya che. gulAmI vidhaH vilAyatamAM vidyArthI tarIke emanI kArakirdI ejasvI hatI. kAvyo nibaMdho vagere grIka leTina vagere bhASAomAM lakhIne meLavelAM pAritoSikethI tathA ziSyavRttio vaDe gujarAtamAM ghaTatI rakamanI khoTa emaNe pUrelI rASTravAdathI prerAIne bhAratIya vidyAthI enI krAMtikArI saMsthA "kalama ane khaMjaramAM emaNe ugra bhASaNe karelAM, A kAraNe ane aMgrejonI gulAmI na karavA khAtara e AI.sI.esa. parIkSAmAM sAme cAlIne hAjara na rahyA ane nApAsa thayA. gAyakavADa rAjyamAM vaDodarA mukAme nekarI karavAnuM nakakI karI phiraMgI sTImaramAM ee bhAratavarSa AvavA ravAnA thayA. e ja varSe svAmI vivekAnaMda pazcimamAM gayA. sTImara kampanInI bhUlamAM zrI araviMdavALI sTImara DUbI gaI che evA beTA samAcAra vahetA thatAM putraviyoge rAjA dazaratha peThe zrI araviMdanA pitAe prANa choDyA. * svapnadraSA : vaDodarAmAM anya heddAo uparAMta 12 varSa sudhI prophesara ane prinsipAla tathA mahArAjA sayAjIrAvanA maMtrI tarIke eee kArya kareluM. prephesara tarIke eatizaya lokapriya nIvaDelA evuM emanA ziSya sva. kanaiyAlAla munazIe lakhyuM che. rAjadharaNa : 1907 mAM taphAvALI surata keMgresamAM ucca netA tarIke zrI araviMde sabhAbhaMga karAvavA paDadA pAchaLathI saphaLa kArya karAveluM. dezanAM duHkha dUra karavA 1904 thI ja cAlu rAjakIya kArakirdI sAthe emaNe gasAdhanA zarU karI hatI. ' 29 varSanI vaye paradezagamananuM prAyazcitta karIne paNa emaNe eka baMgALI bALA mRNAlinIdevI sAthe lagna karyA. kalakattAmAM nezanala kolejanA prinsipAla tarIke rahevA uparAMta ugra bhASA ane ' lekhethI eo lekasevA karatA rahyA. ""vaMde mAtarama" patranA emanA lekha vAMcavA sau Atura DoLa rAha jotAM evuM AcArya kRpalANIjIe lakhyuM che. krAMtikArI juvAnane eka hAthamAM talavAra ane bIjA hAthamAM gItA ApIne guptatA ane zAMtinA zapatha eo levaDAvatA. For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18] ekabara-navembara/85 [pathika rajatajayaMtI aMka - gerI bAlhI : enI besanTa zrI araviMdane bhAratanA gerI bAlI' kahelA aMgreja sI.AI.DI. ophisare nedha lIdhelI ke sadA gaMbhIra dekhAtA zrI araviMda bhAratavarSamAM bhaMyakaramAM bhayaMkara mANasa che. eka vakhata emanI dharapakaDa karatI vakhate aMgreja adhikArIo emane oraDAmAM paDelI bhAratamAtAnI caraNaraja jevI mArIne paNa dArUgoLo mAnIne uThAvI gayA hatA. nArAyaNadazana : alIpara jela-kalakattAmAM emane baeNbe-mukadamA aMge 366 divasa rahevuM paDeluM, jyAM eone sarvatra nArAyaNadarzana thayAM hatAM. emano eka paNa paise lIdhA vagara bacAva karanAra prasiddha vakIla dezabaMdhu cittaraMjanadAse kahyuM hatuM ke "jyAre e netAnA bhautika dehanI hayAtI nahi hoya tyAre paNa A dezanA ane samagra jagatanA leke emanA zabdamAMthI preraNA meLavaze." kalamanI kRtio : jelamukti pachI thoDA samaye karIne aMgreja sarakAra dharapakaDa karavAnI che evA samAcAra aMgreja bahena-bhaginI niveditA taraphathI maLatAM turata ja nokA vaTe eo nya vasAhata "caMdranagara" cAlyA gayA ane gheDA vakhatamAM tyAMthI tA. 4-4-1910nA roja pAMDicerI poMcI gayA. paMDicerIthI eoe "Arya" ane "kamalegI" nAmanAM mAsika calAvyAM tathA gItAnibaMdha vega samanvaya vedarahasya-mahAgraMtha divyajIvana ane mahAkAvyasAvitrI vagere emanI kalamamAMthI pragaTayAM. zrI mAtAjI sAthe : 1920 mAM emanA kAryamAM kAyama mATe madada karavA phrenca sannArI (mIrAM AlphAnjhA) zrI mAtAjI joDAyAM, 24-1-192 nA roja adhimanasU-zakti (zrIkRSNanI cetanA) pitAnA zarIramAM utAryA pachI Azramane vahIvaTa zrI mAtAjIne saMpIne zrI araviMda ekAMtamAM besI gayA. samAdhi : 1950 nI 5 Disembare gaMgAvataraNanI jema eka divyazakti (atimanasa-zakti) eee pitA upara utArI ane prANanI Ahuti ApI. tA. 9-12-1950 sudhI eTale 111 kalAka sudhI enuM zarIra tapatuM rahyuM, eTale ke nirvikAra rahyuM ane jAhera janatA mATe khulluM rakhAyeluM. (A bAbata atimanasU-zaktinI eka TI sAbitI che) Aje paNa emanI samAdhinAM darzanathI hajAro mANase zAMti meLave che. anekavidha kSetre para prabhutva dharAvanAra emanA vyaktitvane zrIkRSNanA zarIra sAthe sarakhAvI zakAya. emaNe cIMdhelA mArganuM anusaraNa karIne pUrva ane pazcimamAMnAM hajAro loka zAMti ane zakti meLave che ane meLavaze evuM jarUra lAge che. - Aje paNa duniyAnA 30 dezamAMthI lagabhaga 1700 mANase zrI araviMdAzrama- paMDicerImAM ' rahe che ane zrI araviMdanA pUrNaganA siddhAMta mujaba judAM judAM kAma dvArA bhagavAnane meLavavAne prayAsa karI rahyAM che, jo ke A badhAne peDicerI jaine rUbarU jevAthI vadhu khyAla Ave. saMdarbhagraMtha : - (1) zrI araviMda mahAgI : sundaram (2) yugAvatAra zrI araviMda paMDitarAva rAvala (3) mahAgI zrI araviMda : aMbubhAI purANa (4) Mother India mAsikanI phAIla (5) tIrthadhAma peDicerIH De. mugaTalAla jI. thAnakI che. pI/3, gavarmenTa oNphisarsa kelenI, medhANInagara, amadAvAda-380 016 For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rASTravIra chelabhAI ka, jayazrIbahena kamaleza ThAkara * rASTravIra chelabhAInI cha--mI janma-yaMtI prasaMge-vaMdanA * tA. 16-10-1889). saurASTrane siMha "saurASTrane zivAjI' "zu-saMta' jevAM aneka prajAkIya birudo dvArA sorASTranA lokakavionA kaThe ane kalame biradAvAyelA, saurASTranI khamIravaMtI nArI zaktie jemanA vIratatvanI cakale ne cauTe rAsaDA lIdhA te aradhI sadInA ItihAsa-puruSa amara vIra chelabhAInI zauryakathAo gujarAtabharamAM ane TheTha rAjasthAna sudhI guMje che. saurASTrane babbe traNa traNa dasakAothI dhamaroLatA bahAravaTiyAonI takAyelI baMdUka sAme ekalavIra chelabhAIe DhAla banI, UbhA rahIne janatAnI pratAraNAone aMta a. lokakavionI vANI gahekavA lAgI. lokokti pracalita banI ke saurASTramAM siMha eka ja, te chelabhAI, bAkI bIja sarakasanA kavisamrATa nhAnAlAle te A vIra javAnanA zaurya para vArI jaIne kahyuM : "aDhAraso sattAvana pachI te jANe vIratva marI paravAyuM che, kSatriyatva haNAI cUkyuM che, paNa hajuya eka apavAda che ane te chelabhAI.' pitAnI hayAtI daramyAna ja vIra chelabhAI "anukRtionA vira(LEGENDARY HERO) banI gayA hatA. chelabhAInI aneka kIrtikathAo ane kathAo - kavi kAlane copaDA maDhAtAM gayAM che. rASTravIra chelabhAI vize emanI hayAtI daramyAna ja eTaluM badhuM vipula rIte lakhAyuM che ke acaMbAmAM paDI javAya. kaI paNa itihAsa-puruSa mATe enI hayAtImAM ja ATaluM badhuM bhAgye ja lakhAyuM haze ane atyAra sudhImAM te thokabaMdha lakhAtuM cAlyuM che. Aje paNa A adyatana yugamAM paNa vIra chelabhAI vize kalame saDasaDATa cAlatI rahI che. vIra chelabhAInA samayanA saiArASTramAM avyavasthita astavyasta ane asalAmatIo vacce bhIMsAtuM ane rahe sAtuM janajIvata hatuM. bahAravaTiyA luTArA, asAmAjika tatte gAme gAmane satata dhamaLatA rahe, UbhA mola bALI nAkhe, UbhA pAka laNI le, tADanI jema bahAravaTiyAonAM dhADAM ne dhADAM khAbake, dhADa luMTa khUna baLAkAra ane pArAvAra pAzavI julamo heThaLa janatA sabaDe, A pare samaye janatAnA tAraNahAra tarIke vIra chelabhAIe atihAsika ktavya bajAvyuM hatuM. bhaDa chelabhAIe aneka kALajhALa bahAravaTiyAone sAmI chAtIe paDakArI, jIva-saTosaTanAM dhIMgANAM khelI, ughADA yuddhamAM paDakArIne parAsta karyA, haNya ane uddhAryA. vIra chelabhAIe emanI javalaMta kArakirdImAM ekAvana jeTalI khUMkhAra bahAravaTiyA-ToLakIne parAsta karI hatI. vIra chelabhAIne bahAravaTiyAone mAravAmAM ja mAtra rasa na hatuM, emane bahAravaTiyAone nahi, paraMtu bahAravaTAMne khatama karavAM hatAM, bahAravaTiyAone uddhAravA hatA, dAnavamAMthI mAnava, zetAnamAMthI InsAna banAvavA hatA. A kAmagIrI kaThaNa ane duSkara hatI. zaraNe karI, abhaya ApI, sanmArge caDAvI emaNe samAjamAM bahAravaTiyAone AtmasAt karI lIdhA hatA. adyatana yugamAM jayaprakAza nArAyaNa dvArA polIsane mAthAno dukhAve banelA caMbalanA DAkuone gunAmAMthI mAphI bakSIne insAna banAvavAnA niSphaLa prayatna vize ApaNe jANIe chIe. A prayoga sarakArane maLe ane khataranAka banyo ane DAkuonI vaNajhAra vadhatI cAlI, ane prazna hala na thayo, paraMtu chelabhAInA samayamAM jyAre samAjaparivartana aMge ane ene lagatA prayoga aMge vicAravAnI bhUmikA ja samAja pAse na hatI tyAre AjathI pANI rAdI pahelAM, saMpUrNa aMdhakAra-yugamAM For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navembara,85 [pazcika-rajatajayaMtI aMka vIra chelabhAIe je bahAravaTAne nirmaLa karI, bahAsvaTiyAone uddhAra karI, samAjajIvanane abhya banAvyuM te haisIagejha bAbata hatI. vIra chelabhAIe uddhAra karelA khuMkhAra bahAravaTiyAonI nAmAvalI moTI che, jemAM mahaMmada khUMkhAra nAmane kALajhALa bahAravaTiyo chelabhAInI hatyA karavA Avela tene hRdayapalaTo thatAM eNe bahAravaTuM te choDI dIdhuM, paraMtu e phakIra thaI gayo ane "mahamada sAMI tarIke AkhA soraThamAM pUjanIya banI gayo. - rASTravIra chelabhAInuM krAMtikArI vyaktitva anethI ja parNavirAma pAmatuM nathI, krAMtikArI rASTriya muktiAsaMgrAma yatanA eka dedIpyamAna Rtvija tarIke paNa chelabhAInuM nAma jhaLahaLe che. vIra chelabhAInA samayamAM rASTriya juvALanAM haju te AcherAM AcherA paDaghama saMbhaLAtAM hatAM, lAla-bAla-pAla tripuTInI hAka vAgatI hatI. gAMdhIjInuM Agamana thaI rahyuM hatuM, kAThiyAvaDamAM tA rAjakIya ane sAmAjika saMdarbhamAM sadaMtara aMdhakAra hatA. eve samaye rASyi ane krAMtikArI cetanAnI lahara vIra chelabhAIne sparzI gaI hatI. chelabhAI rASTriya raMge raMgAyA, mahAtmA gAMdhIjInA aMgata saMparkamAM AvyA. kAThiyAvADa rAjakIya pariSada ane kAThiyAvADa hitavardhaka sabhAnA Adya sthApaka, saurASTranI janajAgRtinA Adya cetAvaka, mahAtmA gAMdhIjInA vaDIla baMdhu samAna mArgadarzaka saurASTranA amara mahAjana berisTara dalapatarAma bhagavAnajI zukalanAM putrInAM lagna chelabhAI sAthe thayAM hatAM. vIra chelabhAI A kAraNe gAMdhIjI, saradAra paTela, javAharalAla naheru sahita aneka rASTranetAonA aMtaraMga saMparkamAM AvyA hatA. rASTravIra chelabhAInuM jUnAgaDhanuM nivAsasthAne rASTriya kAryakare mATenuM chUpuM AzrayasthAna hatuM. chelabhAI vIra bhagatasiMhanI chUpI krAMtikArI senA sAthe saMkalita hatA. vIra bhagatasiMhanA sAthIdArane lAMbA samaya sudhI chU Azraya chelabhAIe ApyA hatA. rASTrazAyara jhaveracaMda meghANI chelabhAInA aMtaraMga mitra hatA. meghANIbhAInA prAraMbhakAlamAM lokasAhitya-saMzodhana mATe chelabhAI badhI sagavaDe upalabdha karI ApatA hatA. jUnAgaDhamAM janatA para bhAre damane cAlatuM hatuM, niSeinI hatyA thatI hatI tyAre vIra chelabhAI ughADI rIte briTiza hakUmata sAthe saMgharSamAM AvyA hatA. gAMdhIjI-saradAre rASTriya mahilA kAryakara zrImatI mRdulAbahena sArAbhAIne gupta rIte mokalyAM hatAM tyAre briTiza hakUmatane khabara paDI jatAM emane kArAvAsamAM pUrI devA paitarA racAyA tyAre vIra chelabhAIe emane gupta rIte sarahada pAra karAvyAM hatAM. saurASTra saLagAvavAnI briTiza kAvatarAkhorIne kAraNe verAvaLanA dezabhakta Do. goradhanadAsa khaMDheriyA sahita pAMca prajAkIya kAryakaronI karapINa hatyAo thatAM, mAtra saurASTra gujarAta ja nahi, samagra deza khaLabhaLI UThayo hato. gAMdhIjI-saradAra sahita rASTranetAo cekI UThayA hatA. e samaye rASTravIra chelabhAI e saLagatI javALAmAM kUdI paDayA hatA. briTiza khaphagInI paravA karyA vagara hatyArAone pakaDIne phAMsIne mAMcaDe laTakADI dIdhA. rASTravIra chelabhAIne janatAmAM jayajayakAra thaye. A samaye ja lagabhaga rAjakeTa satyAgraha bhabhUkI UThayo. vIra chelabhAI A itihAsaprasiddha satyAgrahamAM kUdI paDayA. e samaye gAMdhIjI upara khUnI humalAnuM kAvataruM racAyuM hatuM, jenI jANa chelabhAIe agAuthI karI detAM bAjI UMdhI vaLI gaI hatI. saradAra vallabhabhAI paTela ane gAMdhIjIne apratima sneha chelabhAIe prApta karyo hate.. For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thaka-rajatajayaMtI aMka] vAra-navembara 85 bhAvanagaramAM saradAra vallabhabhAI paTelanI hatyAnuM gAjhA paDyuMtra racAyuM hatuM. saradArazrI para khUnI humalo thayo. sadanasIbe saradArathI bacI gayA. dezabharamAM hAhAkAra thaI gayo. gAMdhIjInA manamAM sakhta AghAta lAge. bhAvanagaramAM rASTravIra chelabhAIe A kAvatarAkhorane paDakAryA, saradArazrInA humalAkhorane jhaDapI lIdhA ane phAMsIne mAMcaDe caDAvI dIdhA. dezabharamAM chelabhAInA A kAryanI mukta rIte prazaMsA thaI. emane rASTravIra'nuM prajAkIya biruddha sAMpaDavuM. deza AjhAda thaze tyAre briTiza cAlabAjIothI dezanA vadhu gojhArA bhAgalA karavAnA kAvatarAM racAyAM hatAM te vakhate vaDodarAnA gAyakavADane chelabhAIe sAcI salAha ApI. haidarAbAdanA nijhAma sAme pagalAM levA chelabhAIne netRtva soMpavA saradArazrIe Adeza Apyo, paraMtu e samaye chelabhAI nAdurasta hatA eTale janarala caudharIne netRtva soMpAyuM hatuM. komavAdI karatUtathI jUnAgaDhanA navAbane nirAdhArI dAkhavI pAkistAna sAthe bhaLavuM paDyuM. A samaye bAbariyAvADa pradezane mukta karavA rASTravIra chelabhAI sainya sAthe dhasI gayA hatA. mahAtmA gAMdhIjI jUnAgaDhanA navAbane agya pagaluM tajI devA samajAvavA mAgatA hatA, pAkistAnI nAkAbaMdI bhedIne jAya keNa AvuM jAnanuM jokhama kheDe koNa? gAMdhI-saradArazrIe A vikaTa kArya rASTravIra chelabhAIne sepyuM. chelabhAI rASTrane kAje, khabhe khApaNa nAkhI, vezapalaTo karI junAgaDhanA rAya kArya kare che. pI. sI. nANAvaTI ane pitAnA aMgata aMgarakSaka abadulA sAthe chUpI rIte navAbane maLyA, paraMtu badhuM raMdhAI cUkayuM hatuM. chelabhAI nirupAya banI pAchA pharyA ane gAMdhIjIne pitAne ahevAla peza karyo. bhale chelabhAIne pitAnA kAryamAM niSphaLatA maLI, paraMtu gAMdhIjInI AjJAne amala thaye hato. gAMdhIjI rASTravIra chelabhAInA A rASTrabhaktiprerita kAryathI ati prasanna thayA hatA. ApaNA rASTriya muktisaMgrAmamAM rASTravIra chelabhAInuM mahAna krAMtikArI pradAna che, je bhAvI peDhIne sadAya preraNA ApatuM raheze. AvA gujarAtanA gaurava samA mahAna krAMtikArI ItihAsa-puruSa rASTravIra chelabhAIne emanI cha--mI janmajayaMtI prasaMge bhAvabharI vaMdanA. saMdarbhasUci : (1) "AtmakathA-gAMdhIjI. (2) gAMdhI-saradAra paTela-mahAdeva desAI para vyavahAra, (3) gAMdhInI dinavArI H saM. zrI caMdubhAI bhagubhAI dalAla. (4) "chelluM prayANa' : le. zrI jhaveracaMda megha NI. (5) vIra chelabhAIcaritra : le. gokuladAsa ThA. rAyacUrA. (6) chelabhAIcaritra : le. savizaMkara rAvaLa, (7) chelabhAI zauryakathAo : le. "jayabhikhkhuM'. (8) "mardAnagInI mazAla le. delata bhaTTa. (9) saurASTrane siMha chelabhAI (dhArAvAhI jIvanacaritra) le. zrI kamaleza ThAkara. (10) pravacana : nAnAlAla da. kapi. (11) chelabhAi zauryakathAo : le, puSkara caMdaravAkara. (12) InkilAbane Ataza' saMpAdaka zrI mukunda zAha, kanaiyAlAla jozI. (13) vIra chelabhAI zauryakathAmALA (bhAga-paca) le, lita bhaTTa (14) saurASTrane siMha zA-saMta vIra chelabhAI (dhArAvAhI zIrSa prasaMgo, le. jyazrIbahena ThAkara. (15) meghANIsRtigrantha" saM. cunIlAla maDiyA, guNavaMtarAya AcArya. (16) chelabhAI sAhitya saMdarbha sUci' : sucikAra che. amRta rAsiMgA. (17) "jUnAgaDha-darzana' saM, pra 2. nathavANI. (18) jananAda vIra chelabhAI-mRti vizeSAMka. (19) vIra chelabhAI ke. zrI manubhAI bhaTTa, (20) rASTranA amara mahAjana vIra chelabhAI ke. zrIkRSNa zarmA. (21) "soraThI sapUta vIra chelabhAI (saurASTrabhami-junAgaDha) che. zrI upAdhyAya. (22) chelabhAI-viSayaka reDiye nATaka : le. ziva AcArya, For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22] kabara-navembara 85 [pathika-rajatajayaMtI eka (23) vIra chelabhAI zaurya prasaMge : le. zrI nArAyaNajIbhAI ge. kaLasarakAra, ke. rAmazaMkara bhaTTa (audIca-prakAza). (2) audIcya sahastrAbdI smaraNagrantha (vIra chelabhAI). (25) lekakavionAM zaurya prazasti kavita, kathAkavitA (belesa) va. (26) "caMbalathI caDe saurASTra (dhArAvAhIka vIra chelabhAI zaryakathA) le, ziva AcArya. (27) "mahAnibaMdha che.. jazavaMta jIvarAjAnI (chelabhAI viSayaka ulekha). (28) "AtmakathA le. ravizaMkara ma. rAvaLa. (ra9) chelabhAI-viSyaka lekhevAsarikA' zrI nirubhAI desAI. (3) "brahmatejanA taNakhA' che. delata bhaTTa (31) saurASTra siMha chelabhAI' (gujarAtI philma) vartamAnapatro sAmayike vagere (1) zAradA. (2) kAThiyAvADa TAImsa. (3) TAimsa opha inDiyA. (4) bombe koniksa. (5) muMbaI samAcAra, (6) mAtRbhUmi. (7) janmabhUmi. (8) phUlachAba. (9) odIcyaprakAza, (10) zrI abhudaya. (11) saurASTra, (12) vaLe mAtarama. (13) janajAgaraNa. (14) prabhAta-navasaurASTra, (15) prajAbaMdhu. (16) gujarAta samAcAra. (17) saMdeza. (18) bhAvanagara samAcAra. (19) sayAjIviyA (20) navagujarAta, che. ka7/398 : vijayanagara, nAraNapurA, amadAvAda-380013 SARASPUR FABRICS The Fabrics that take you on the Flights of Fashion Polyester/Cotton Suitings and Shirtings Polyester Cotton/Filament Weft Shirtings Polyester/Cotton/Texturised Filament Weft Shirtings and Suitings Superfine Dhoties Polyester/Cotton Dhoties Bleached, Dyed and Printed Poplins Longcloth and many other Quality Products The Saraspur Mills, Limited Saraspur Road, Ahmedabad-380 018 : 374 017, 374 066, 374 117, 374 168, 374 219 Telegram : Rupsaras Telex : 021-388 For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaktakavi dayArAma: jJAti ane nivAsasthAne - De. hariprasAda ga. zAstrI gujarAtI sAhityanA jyotirdharAmAM narasiha mahetA ane premAnaMdanI haroLamAM agrima sthAna dharAvatA bhaktakavi dayArAmanI madhura geya vANI mAtra gujarAtamAM naDi, jyAM jyAM vase eka gujarAtI" tevA sarva dezavidezamAM guMjatI rahe che. e samayanA anya kavionI jema dayArAma pitAnI dIrdha racanAonA aMte Atma-paricaya ApatAM pitAnI jJAtine tathA pitAnA nivAsa-sthAnane nirdeza kare che. saM. 1862 mAM racelI kahevAtI "patralIlAnA aMte kahyuM che : "dayAzaMkara darbhavatI seve, mULa cANoda nivAsa', paraMtu have A kRtinuM varSa ane prAyaH enuM kartava saMdigdha jaNAyuM che. saM. 1863 mAM racita "anya mila AkhyAna'nA aMte kavi pitAne cAdamAM hevAnuM jaNAve che caMDIgrAma che nAma, jyAMhAM zrIzeSazAI prabhuvAsa che, gurjaradeza viSe te puramAM, vase kavi kRSNane dAsa che.' ne pachI pote jJAti nAgara sAdare brAhmaNa hovAnuM paNa spaSTa kare che. - "sapaMcAdhyAyInA aMte paNa kavi caMDIgrAmanA nivAsane tathA sAhedarA nAgara jJAtine nirdeza kare che, premarasagItA" "satyabhAmAne vivAha" "daza skaMdhanI anukramaNikA "bhaktiveSaNa zrI kamiNIjInuM sImaMta' ityAdi keTalIka anya racanAonA aMte paNa kavi e baMnene ullekha kare che, gujarAtanA brAhmaNanA jJAtibhedane nirdeza pramANita saMdarbhamAM dasamI sadInA pUrvArdha sudhI bhAgyeja prayojAya che. nAgara udIcya moDha rAyakavAla Adi jJAtionA ullekha pahelavahelA solaMkI, kAla(I.sa. 94ra-sa304)nA abhilekhemAM upalabdha thAya che. nAgara' zabdanI utpatti mATe skaMdapurANanA hATakezvarakSetramAhAtamya khaMDamAM "nagaravAsI te nAgara" athavA "rakara (viSa) maMtra vaDe nAgono parAbhava karanAra te nAgara' evI kalpanA rajU thaI che, te arvAcIna ciMtanamAM "nAga' + "nIya kalpanA karAI che. vaDanagaranuM prAcIna nAma "AnaMdapura" ke "Anartapura hatuM tema "nagara" paNa hatuM; e "nagara nAme nagaranA nivAsI te nAgara' e mata e sarva karatAM vadhu saMbhavita lAge che. nAgamAM vaDanagarA visanagarA ane sAhedarA vagere bheda kyAre ane kevI rIte paDyA e eka prazna che. nAgaronA A AMtarika vibhAganA ullekha sAmAnya rIte selaMkIkAla pachI dekhA de che. nAgaramAM A bheda kevI rIte paDyA e vize zAstrI vrajalAla kAlidAsa emanA aprakAzita "nAgarapurAvRtta' nAme prathamAM jaNAve che ke vAghelA vaMzanA rAjA visaladeve nAgadeva Adi nAgara maMtrIonA AgrahathI rAjaya yajJa karyo ne enA nAgara Rtvijone "visanagara" nAme navuM nagara vasAvI ApyuM. tyArathI tyAM vaselA nAgarI visanagarA" (visanagarA) tarIke oLakhAyA. visaladevanA pitA rANA vIdhavalanI rANI jyataladevIne tulasIpUjA karatAM patasparzane doSa. lAge tethI enA nivAraNa arthe eNe kapata-vidhAna yAga karAvyo temAM caMdrazama nAme nAgara kavi vedamaMtrI vaDe sarva tene hAjara karI, emAMthI kuMkumanA chAMTAvALA kapAtane oLakhI kADhI, yajJamAM hemI, ene pAcho sajIvana karI uDADI mUkyA, AthI prasanna thayelA raNa viradhavale caMdazamane revAkAMThe naDA pUDA AvI tene sAThoda ane kanyAlI e cha padra (gAma) dAnamAM dIdhAM ne e parathI e ane ene vibhAganA nAgara "pappA (sAThodarA) tarIke oLakhAyA, For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okaTobara-navembara-5 ' [pathika-rajatajayaMtI eka darzAvatI (bhAI) rAjA visaladevanI janmabhUmi heI e rAjAe ene ghaNI suzobhita karI ne tyAM nAgarone uttama prAsAda baMdhAvI ApI vasAvyA ne eene jIvikA bAMdhI ApI. A pAlana bhale sAme rakSaNa karavA e rAjae darbhAvatIne pharatA paththarane keTa badhA praznorA citroDA ane kRSNalAnA vibhAga paNa rAjA viladevanA samayamAM paDyA. pachI vaDanagaramAM je rahyA te "vaDanagarA tarIke oLakhAyA. Ama visaladevanA samayamAM nAgaramAM cha vibhAga paDyA. ahIM jaNAvela viradhavala e dhoLakAne vAghelo rANe viradhavala che. vastupAla-tejapAla enA mahAmAtya hatA. viradhavalanuM mRtyu vi. saM. 1294 (I. sa. 1238)mAM thayuM. e pachI emane putra visaladeva dhoLakAne raNe thayo ne vi. saM. 1300 (I.sa. 1244mAM e samasta gujarAtano mahArAjAdhirAje bace. tejapAlanA mRtyu (I.sa. 1248) bAda nAgaDa nAme nAgara emane mahAmAnya nima. A nAgaDa e ja upara jaNAvela nAgadeva che. visaladeva darbhAvatI(DabhoI)ne durganA pUrva dvAra pAse vaghanAtha mahAdevanA maMdiranuM nirmANa karAvyuM (saM. 1311). visaladeve vi. saM. 1318 (I.sa. 1262) sudhI rAjya karyuM. sAdarA-vibhAganI utpattine lagatI upara jaNAvelI anuzrutimAM gaNavelAM cha gAma DabhoInI AsapAsa AvelAM che. naDA DabhoI-miyagAma karajaNa relave paranuM paheluM sTezana che. boI-vizvAmitrI relave paranuM yuvAvI nAme bIjuM sTezana Ave che ne DabhoI ane yuvAvInI vacce pharatIkuI sTezananI sAmI bAjue pUDA gAma AveluM che. DabhoI-cAMdoda relave para vaDaja pachI tenetaLAva nAme sTezana Ave che. sAThoda gAma DabhoI ane vaDajanI vacce AveluM che. kanyAlI e cA~danI pAse narmadAerasaMganA saMgamanI pelI pAra AveluM karanALI che. dayArAmanA pUrvajo A pachI tenetaLAva ane karanALInI vacce cAMdamAM vasyA hatA ne eone DabhoInA sAThodarAo sAthe saMbaMdha hate. - zuM "sAThodarA' nAma kharekhara A cha gAma parathI paDayuM haze ? te e paikInA eka gAmanuM nAma sAda zI rIte hoya ? je "sAda' nAma "padramAMthI vyutpana thayuM hoya te SaTa' taddabhava rUpa khaTa ke "che' thAya, "saTha" kevI rIte thAya ? "STamAMthI "saTha" thAya. keTalIka vAra SaSTi ane pachI' vacce goTALA paNa thatA, te sAThedanuM mULa nAma SaSTipadra--kharI rIte "DhIpadra' haze? SaSThI devI e durgAnAM soLa savarUpe paikInI eka che. cAMdodane cAda' paNa kahe che. dayArAma ene mATe "caMDIgrAma" tathA "caMDIpurI' rUpa proje che. hAla te cAMdamAM zeSazAyI viSNunuM prAdhAnya pravarte che, paraMtu mULamAM tyAM paNa caMDIne savizeSa mahimA haze, nahi te cAMdedanuM saMskRta rUpa to "caMdrapadra' thAya. - vyArAmanI asaMdigdha kRtiomAM darzAvatIno ulekha pahelavahele zrImadbhagavaddagItAmAhAtmya mAM prApta thAya che. kRti saM. 1879 (i.sa. 1829)mAM racAI che. enI racanA mukhyatve caMDIgrAma(cAMda)mAM thaI che, paraMtu enI racanA haramyAna kavi keI koI divasa darbhAvatI(DabhoI)mAM paNa vaselA. saM. 1882 mAM eo bharUcamAM hatA te saM. 1884 mAM cAMdodamAM hatA, jayAre saM. 1886 (I.sa. 1830)mAM eo DabhoIthI yAtrA karavA nIkaLyA hatA. saM. 1886(1887)mAM eo DabhoIthI patravyavahAra karatA. Ama kavi dayArAma meDAmAM meDA I. sa. 1830 thI DabhoImAM sthira thayA lAge che. A samaye emanI upara 53 varSanI hatI. DabhoIne saMskRtamAM udabhavatI' kahetA. abhilekhamAM enA ullekha mahArAjAdhirAja bhImadeva 2 jAnA rAjyakAla daramyAna saM. 125 (I.sa. 1195)thI te prApta thAya che ja, pachI vastupAlanA For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathikarajatajayaMtI aMka] akabara-navembara 85 giranAra abhilekhe(I.sa. 1ra32)mAM paNa ene ullekha Ave che ne rAjA visaladevanA samayane vi. saM. 1311 (I.sa. 1254-55)no zilAlekha DabhoInA killAmAM vaidyanAtha mahAdevanA maMdira saMbaMdhI che temAM eNe ene durga baMdhAvI tyAM durgapAlanI nimaNUka karyAnuM paNa jaNAvyuM che. A maMdiranI pAse AvelA kAlikA mAtAnA maMdimAM gAyakavADa mAjIrAva 2 jAnA samayane saM. 1790 (I.sa. 1734)no ke saM. 1807 (I.sa. 1751)ne zilAlekha Avela che te marAThI bhASAmAM lakhela che. kavi dayArAmanA nivAsa pahelAM varSo sudhI DabhoImAM gAyakavADa pezavA ane aMgrejo vacce saMgharSa cAlatA hatA, paraMtu I.sa. 1817 mAM tyAM gAyakavADanI sthira sattA sthapAI hatI. " dayArAme potAnA jIvananAM ochAmAM ochAM chellAM 23 varSa (I.sa. 1830 thI 1853) dabhavatIDabhoImAM gALyAM hatAM, je daramyAna emanI vaya 53 thI 76 varSanI hatI. e pahelAMnI be pacIsI daramyAna eoe cAMdodamAM tathA tIrthayAtrAmAM bhagavadbhaktinuM tathA sAhityasarjananuM vipula pAtheya bAMdhyuM hatuM. emane janma cAMdodanI kaMgAlapurImAM vAmanadvAdazIe saM. 1833 (I.sa. 1777)mAM thayo hatA. yuvAvasthAnAM AraMbhanAM para varSa (13 thI 25) emaNe mathurA gokula-vRMdAvana girirAja vaja kAzI bharUca nAthadvArA ane punaH janI yAtrA karI hatI. e daramyAna nAthadvArAmAM vanamALIjInA maMdiravALA ge, zrIvallabhajI mahArAje emane zrInAthajInA sAMnidhyamAM brahmasaMbaMdha dIkSA ApI zrImadanamehanajInuM svarUpa padharAvI ApeluM. saM. 1864 thI sAta varSanI bIjI tIrthayAtrA karI hatI. kara thI 9 varSanI vaye vaLI nAthadAre kAMkarolI vija ane uttara bhAratanI yAtrA karI hatI. cAMdoda-bhAInA samasta nivAsakAlanA mukhya sthAnika prasaMgonuM nirUpaNa dayArAme "anubhava-maMjarI" nAme graMthamAM karyuM che, jenI emanA akSaranI hastaprata sacavAI rahelI che; e gujarAta sAhitya sabhAe mudrita paNa karela che. Ama bhaktakavi dayArAme sAdarA nAgara jJAtine tamaja cAMdoda tathA DabhoIne gaurava apAvyuM che, paraMtu varastutaH dayArAmanI madhura vANIe samasta gujarAtane tathA gujarAtanI samasta prajane prabhu premanuM sudhApAna karAvyuM che. The. 192, "suvAsa AjhAda sosAyaTI, amadAvAda-380015 mRtyuthI sAre (zArdUla0), kaho duzmana heya rAjanItithI vA anya rIte jage, jenI sAmuM na jevuM jIvana mahIM, dhikAra UlTa dharyo, tenuM mRtyu thatAM vipakSa saghaLA lAdhA kare tehanI, sAce je jIvatAM nIta, thaI jate sAre ghaNe mRtyuthI. maNinagara, amadAvAda-380008 naTavaralAla jozI gIranuM geraMTeDa 100 TakA zuddha ghI meLavavA mATe vRMdAvana amRtalAla meDhA ghI anAja ane kariyANAnA vepArI, moTI zAka mArkeTa sAme junAgaDha-362001 aMDara mATe saMparka sAdhe For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir urdU raMgabhUmi ne gujarAtI klAkaro" zrI. amRta jAnI tAlIma yunivarsiTIkI, khAnA kharAbakI... ema. e. banAke kyo merI miTTI kharAba kI . Ama te U6 takhtAthI huM bahu mAhitagAra ne kahevAuM, ema chatAM chellI "mAdana thiyeTarsa, li.nA, ImpIriyala thiyeTrikala ku. nAM amuka urdU nATaka jovAnuM sadbhAgya-uparAMta jUnI urdU nATaya saMsthAnI vAte huM Arya tika nATaka samAjamAM joDAyo tyAre e vakhatanA lokapriya kemika kalAkAra sva. zrI zivalAlabhAI (kemika) sAthenA snehasaMbaMdhe khUba ja jANavA maLela ane sva. zivalAlabhAI urdU raMgabhUminA mahAna zilpI evA sva. zrI amRta kezava nAyakanA najIkanA sagA hAI e vAta sAMbhaLI ane urdU takhatA paranAM nATaka jovAnI khUba ja tAlAvelI thatI, je "mAdana" ane ImpIriyala" uparAMta muMbaImAM kayAreka AvatI jatI ane urdU nATaya saMsthAonAM nATako ane kalAkAronA paricayamAM AvyuM enAthI pUrI thaI. vyavasAyI urdU nATacasaMsthAomAM e jamAnAnI aneka saMsthAo kalakattA-kAnapura-AgrA-dilhI-lakhanI vagere zaheromAM ja ghaNe bhAge pitAnI kArakirdI jamAvI rahI hatI. kayAreka varSamAM ekAda vAra muMbaI paNa emanI saMsthAo AvI pitAnuM AgavuM AkarSaNa nAtha-zekhIna janatAmAM jamAvI jatI. emAMnI chellI nATaya saMsthA-vyavasAyInI daSTie "mAdana thiyeTarsa, li." ane sva. pharadUna IrAnInI mAlikInI "khaTAu kapanI." paNa "khaTAphanI saMsthA "AMkhakAnazA" ane "dilakI pyAsa ane anya jUnI urdU saMsthAnAM nATaka bhajavI muMbaImAM potAnuM sAruM sthAna jamAvI zakI, paraMtu urdU nATayakAre khAsa (navAM nATaka lakhanArA) na hovAthI ane muMbaInI nATayazAkhIne janatA gujarAtI nATakathI kAyama manoraMjana meLavatI hoI sva. zrI pharadUnane (ple-hAusa muMbaInA) bAlIvAlA thiyeTaranA e vakhatanA vahIvarakta ane prasiddha abhinetrI ne saMgItakAra sva. zrI munnIbAInA patie pharadunajIne gujarAtI nATaka tarapha enI saMsthAne (muMbaImAM-gujarAtamAM jo vALavA ane emAM potAne sAro evo sahakAra ApavA kahyuM ane e rIte DelI e "khaTAu" pachI barANI premalatAvagere nAmothI thoDAM varSa dinajIe e saMsthAne gujarAtI nATaka dvArA lokapriyatA apAvI, Aja che suprasiddha abhinetrI sarina temaja padmA e ja saMsthAnI takhtAne bheTa hatI, jenI abhinayanI tAlImamAM e saMsthAnI ajoDa evI abhinetrI sva. rANI premalatAnI zakti ane samajadArI hatI. sva. rANu premalatAnuM avasAna e gujarAtI ke urdU raMgabhUmine na purAya tevI khoTa banI rahI, astu. have mane mArA mitra ane jANItA nATa saMgItamAM nipuNa evA sva. zrI mehana juniyara pAsethI paNa e urdU takhtAnI jAherajalAlInI vAta ghaNI badhI jANavA maLelI, kAraNa ke emanI zarUAta (bacapaNathI) urdU raMgabhUminI duniyAmAM ja thayelI. e vakhate gujarAtI nATaca-saMsthAe 4-5 muMbaI ane gujarAtanAM zaheromAM hatI temAM navI navI amadAvAdathI zarU thayelI ane muMbaImAM AvelI "sara vasaMtakumAra"nA sva. maNilAla pAgalalikhita saphaLa nATakathI kAdara pAmI hatI. eNe e samayanA jANItA sva. "munazInAjhAnI kalamathI lakhAyela "belatA haMsa" nATaka muMbaInA le-hAusa para AvelA "elphinsTana thiyeTaramAM rajU karyuM, paNa thoDA ja vakhatamAM e saMsthAnA saMcAlakanuM avasAna thatAM saMsthA badha thaI. tyAra bAda lehAusane ripana thiyeTara(atyAranI ApheDa TokIjha)mAM avAranavAra amuka urdU saMsthAe For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka]. aMkaTobara-navembara [27 AvatI, jemAM 'IpIriyala' temaja bIjI be-traNa saMsthAo kalakattA-kAnapura-lakhanauthI muMbaI AvatI, je thoDo samaya pitAnAM nATaka bhajavI muMbaI choDI jatI, sababa ke keI urdU saMsthA muMbaInI vadhumatI gujarAtI janatA dvArA lAbe vakhata Arthaka dRSTie lAbhadAyaka na thatI. mAre ahIM mArA anubhave udu saMsthAmAM gujarAtI kalAkAranI kaIka saMbhaLelI, kaMIka joyelI. vigato raju karavAnI che, jemAM kAyamI chApa je mArA hRdayamAM rahI gaI hoya to e "bhAdana thiyeTarsa, li " urdU raMgabhUminI chellI mAtabara saMsthAnI. ajoDa adAkAra-digdarzaka ane aneka naTone temaja lekhakane paDakAra hatA sva. zrI amRta kezava nAyaka ane emanA bhAI sva. zrI velAbhAI (jemane meM joyelA). A badhuM joDalIe te u raMgamaMcanA aneka pArasI komanA dharakhama kalAkArone paNa AzcaryamAM nAkhe tevI nATayakalAnI siddhi hAMsala karelI. sva. zrI amRtabhAIe te aneka gujarAtI kalAkArone (jemanA ghaNI nAnI uMmaranA nAyaka kemanA hatA) urdu takhtAnI bheTa ApI hatI. ane zirasto cheka "mAdhana thiyeTa mAM paNa mane jovA maLe. sva. zarIphAbAnuM e jamAnAnI khUba ja lokapriya abhinetrI. enI adAkArI mATe Aje paNa mane yAda AvatAM mAthuM namAvavAnuM mana thAya. tyArabAda kAnabAI nIsAra-je bolatI philmomAM layalA majanU-zIrI pharahAdathI jANItI joDI banI, mA. nIsAranI zarU Ata ApaNA gujarAtI takhtA para strIbhUmikAethI thayelI. meM be-cAra emanI A bhUmikA joyelI. suMdara dekhAva ane saMgItanA sArA abhyAsI hovAthI bhA. nIsAra ane mA. phakIrA e vakhatanA gujarAtI kalAkAra thiyeTara para potAnI AgavI pratibhA jamAvI gayA hatA. "mAdana thiyeTanI jAherajalAlI te meM enA saMdhyAkAle joI che, paraMtu AgheDa (khaTAu) jUnI ane navI, jemAM sva. sorAbajI egarA, sorAbajI kAmaka uparAMta mevAvAlA (rAba) ane bIjA aneka gujarAtI pArasI kalAkAroe pitAnI abhinaya-zaktithI khUba ja prazaMsA meLavela. - sva. bAlIvAlA zenI saMsthAe paNa potAnAM hiMdI-u nATakathI sArAya bhArata uparAMta bama sudhI potAnI kIrti jamAvI hatI. A saMsthAmAM paNa pArasI temaja muslima kalAkAro sAthe ApaNA gujarAtI kalAkAre paNa sArI nAmanA meLavI zakyA hatA. paNa pharI pharIne mane "mAdana" ane jUnI ADa (khaTAu zeThanI) ane navI AdheDanI vAto kaIka joyelI, kaMIka jANItI, (sAMbhaLelI yAda Ave che. deDhathI basa nA-moTe pratyeka kalAkAra-kasabI-paDadA pAchaLane zipI, vezabhUSA ane raMgabhUSA saMbhALanArA jANakAra evA mAnavIone moTo samUha bhAratabharamAM "mAdanane. kahevAya che ke lagabhaga vIsa thiyeTaro ("moTAM zaheramAM hatAM, jemAM amuka te kAyama philma (mUMgI ane pachI bolatI) rajU karatAM ane amukamAM phime, pachI rAtrinA nava-sADAnave nATa zarU thatAM, jenI nAmanAe kalakattAnI mAravADI nATayazokhIna janatA-kAnapura temaja lakhana vagere zaheromAM rahetI nAkhIne prajAnA premane jItI lIdhuM hatuM tevA sva. mA. mehana (mehana mAstara) e "mAdana"nA ajoDa digdarzaka-ane prahasananA mahAna kalAdhara, jemaNe misa pezansa kapUrathI laIne aneka abhinetrIene taiyAra karelI. zrI mohana mAstaranI lokapriyatAnI vAta ahIM eka ja rajA karuM ke eo nATakanA samaye eTale ke nava vAgye na Ave ne kadAca ardho kalAka moDuM thAya te paNa nAkhIne ene jovA For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okTobara-navembara 85 [pathika-rajatajayaMtI aMka mATe thiyeTaranA daravAje enI rAha jotA besI rahe. emane bulaMda avAja, gAvAnI eka AgavI rIta ane abhinayanI ajoDa chaTAnI vAta sAMbhaLI che, ekAda-be vAra joI paNa che. "mAdananuM chelluM nATaka eTale mazahura urdU nATaTyalekhaka (nATaya-zekasapiyara) sva. agA harSa likhita IrAnane chelle IrAnI bAdazAha "zaheriyAra', je nATaka amo (Arya nAtikanA mAlika tathA mukhya kalAkAro) jevA gayA emAM gujarAtI adAkAramAM sva. maNibhAI mA. mohana, "zaheriyAranI bhUmikA bhajavatA "dAdIbA sarakArI" ane muslima (kAbUlanA) hovA chatAM chelle amArI sAthe gujarAtI nATakomAM paNa saphaLa bhUmikA bhajavI gayA te zrI abdularahemAna kAbulI, "mAda" chelI vakhata muMbaI AvI tyAre eno amUka sTApha ame je bilDiMgamAM rahetA temAM rahetA. AmAM aneka gujarAtI nATayabaMdhuo hatA, jeo mAstara mehananA samAvahAlA temaja sArA adAkAra hatA. "mAdana" limiTeDa saMsthA hatI. * sAMbhaLIne tAjuba thavAya ke A saMsthA baMdha thaI tyAre pacAsa lAkha uparanuM devuM hatuM ane Akhare e mAravADI zeThane tyAM phaDacAmAM gaI. - kalakattAthI muMbaI sudhI speziyala TreinamAM (jemAM moTA bhAga pharsTa kalAsa ane sekanDa kalAsa) kalAkAro uparAMta jemane kuTuMba parivAra hoya te badhAne saMsthA laI jatI. saMsthAnAM be rasoDAM- zAkAhArI ane binazAkAhArI. enA rasAyA-ena sIne teyAra karanAra mistrIo-peInTara-Dresa sAcavanAra darajIo, TUMkamAM badhA kAma mATe khAsa pagAradAra mANasa rekAnA. misa, pezansa para (eNnne inDiyana bAI) ane enI bahene takhtA para eka adbhuta AkarSaNa jamAvI jatI. seTiMgsa evAM kharcALa ane AkarSaka banatAM ke e jamAnAmAM eka nATaka taiyAra karatAM hajAro rUpiyA sInasInerI ane Dresa pAchaLa kharcAtA. sva. zrI amRta kezava nAyaka (InDiyana henrI IrvinI A kalAdhara para ragadevatAne khUba ja AzIvida UtarelA. eo mAtra digdarzaka ke kalAdhara na hatA, paraMtu ajoDa evA-u6 takhtAnI nAnI-meTI bAbatathI vAkepha saMgIta-nRtya ane lekhaka tarIke paNa eepanI pratiSThA tArIphalAyaka hatI, emanA samayamAM ghaNA gujarAtI nAyaka baMdhuo emanI sAthe-emanA hAtha nIce taiyAra thayelA ane kapriyatA meLavelI. khaTAu AjethI zarUAta karIne TUMkI jiMdagImAM sva. amRtabhAI raMgabhUmi para kaMIka kalAkAra-nATayakAronI bheTa takhtAne ApatA gayA, sva. inDiyana zekasapIyara) AgAharSa kAzmIrIne takhtA para nATakanI zailI (u) kevI hovI joIe e vize sArI mAhitI ane ghaDatara zrI amRtabAIe ja ApelAM. e vakhatanA u takhtAnA gujarAtI kalAkAra eTale sva. zrI jagannAtha khUba sarata bhalA), bhA. saradAra tathA mA, aMbAlAla (sultAnA cAMdabIbI), mA. mehana, mA, caMpAlAla, mA. maNilAla, nAraNadAsa ane anya aneka gujarAtI kalAkAro keI ne koI raMgamaMcanA kasabathI vAkepha ja heya. saMgItamAM paNa mAravADI kemanA bhAIoe khUba ja lokapriyatA meLavI hatI. mArI dRSTie urdU raMgabhUminI jAheralAlI eTale gujarAtI takhtA karatAM khUba ja jIvaMta ane namUnedAra. AvI saMsthAo kALanA garbhamAM garla thaI gaI. jUnI raMgabhUmi mAtra gujarAtI ja nahi, urdUnI paNa e ja sthiti thaI. alabatta, urdu takhtA para abhinetrIe vadhu AvI, khyAti meLavI, saMgIta ane abhinayamAM For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] ekabara-navembara/5 [18 paNa ucca zikharo sara karI gaI, chatAM urdU takhtA para gujarAtanA nAyaka baMdhuoe paNa strIbhUmikA dvArA khUba ja khyAti prApta karI hatI, jemAM bhAdana-sTAramAM narmadAzaMkarane huM ghaNI vAra yAda karuM chuM. takhtA para emanA suMdara-suDoLa caherA ane dehanI mohakatA udde takhtAnI aneka tArikAone paNa bhulAve tevI hatI. mAinasTAra tarIke "mAdana" saMsthA baMdha thayA pachI gujarAtI raMgabhUmi para A kalAkAre sArI nAmanA meLavI hatI. eka sAMbhaLele prasaMga yAda Ave che. kalakattAmAM ApaNe eka paurANika nATakanI rajUAta thavAnI hatI temAM ApaNA paurANika pAtromAM pavitra ane pativratA strIbhUmikA tyAranI kapriya mahAna abhinetrIne bhajavavAnI hatI. A vAta kalakatAnI nATaya-zokhIna prajAe jANI ane "ApaNI paurANika pavitra sanArInI bhUmikAmAM eka nadI rajU thAya" e eone zaramajanaka lAgyuM. thiyeTara paranA barDa vagere teDI phADI nAkhyAM, tephAna thayuM ane Akhare e bhUmikAmAM eka sArA puruSane je strIbhUmikA karatA tene, sopavAmAM AvI. A hatI prekSakenI ApaNA dhArmika pAyA pratyenI pUjanIya najara u6 raMgabhUmine, enAM yAdagAra nATakane, e nATakonAM lekhakane kaMIka khyAla Ave evI hiMdImAM chapAyelI-e samayanA aneka nAnA-moTA-nATayakAro-lekhaka-kavio-munazInI kRtione amuka saphaLa bhAga-lakhanaunI "akAdamIe bahAra pADyo che, jemAM ghaNAM na sAMbhaLelA nATayakArolekhanAM nAma-emaNe lakhelAM nATa vagerenI vigate vAta karI che. ApaNI gujarAtanI Aja sudhInI raMgabhUminI tavArIkhanI eke eka viMgata chapAI che? tame vAMcI che? hA, sva. mu zrI jayaMtIbhAI trivedIe A vize eka suMdara pustaka-mahAmahenate prasiddha karyuM che. zrI madhukarabhAI rAMderiyAe e taiyAra karavAmAM khUba ja bhAga bhajavyo che. eTalI paNa noMdha levA jevuM kAma thayuM ja che chatAM gujarAtI raMgabhUmine silasilAbaMdha ItihAsa kyAre keNa rajU karaze? ApaNI sarakArane kaI jaNAve to?...bAkI te "kaba taka khIce rahANe, kaba taka tanI rahegI, kisakI banI rahIM hai, kisakI banI rahegI ?" dha: je ApaNe pArasI birAdarone "gujarAtI" tarIke svIkAratA hoIe te eenI kArakirdI raMgabhUminA ghaDataramAM zarUAtathI ja thaI hatI e vAta ApaNe svIkAravI ja joIe. sva. zrI serAbajI ogara, zrIrAbajI kerAvAlA sudhInA pArasI birAdaree khUba ja kheladilIpUrvaka takhtAnI -urda temaja gujarAtI takhtAnI sevA karI che, eTaluM ja nahi, paNa sva. zrI sorAbajI kAtraka te gujarAtI nATaka kaMpanImAM potAnI digdarzananI kalA tema bulaMda avAja sAthenA abhinayathI eka avismaraNIya chApa e samayane prekSakonA hRdayamAM mUkI gayA che." The. 7, trimUrti saMsAyaTI, gulabAI Tekare, amadAvAda-380015 adherIne gaMDurAjA (sayA) goLakhAMDanA sarakhA bhAve, sarakhA sarva anAjanA, abhaNane zikSitanA sarakhA, sarakhA zAka phaLo kerA, khajUra ne khAjAMnA sarakhA, ghaNuM thayuM sarakhuM have, aMdherInA gaDarAjanI je bele so tANIne. maNinagara, amadAvAda-380008 naTavaralAla jozI For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che. saMsAra bAraNe " mahekatI dhUpasaLI zrI, ramezadeva ATa [bhAvakzana] eka divasa eka bahenane phaLaphaLAdi khAvA ApyAM tyAre bahene pratyuttara Apyo ke "bhAI ! have huM gharaDI thaI, have A badhuM khAvAnA sArA divasa gayA." emanI sAthe AvelI nAnI bALakIne batAvIne kahe : "Ane ApI de.' e bahenanI uMmara 30 varSathI paNa ochI che, je haju te yauvanakAlane samaya hato, paraMtu bahenanA pratyuttaramAM tyAganI ke vairAgyanI lezamAtra gaMdha na hatI, bhAvanA na hatI, mAtra nirAzA ane duHkhanAM ja darzana pragaTa thatAM hatAM. AjakAla dezanI bahenanAM svazya-umaMga utsAha mAtra vIsa-pacIsa varSane yauvanakAlamAM vasaMtakAlamAM nAza pAmI jAya che. AjakAla jyAre eka tarapha 20-rara varSanI yuvati... chokarIonI strI sAthe emanI 40 varSanI mAtA ke 50 ke 60 varSanI sAsuenI sAthe sarakhAmaNI karIe chIe tyAre khUba ja AyAta lAge che, jyAre sAsu ke mA taMdurasta, svastha ane umaMgI hoya che. jyAre phikkA pILA caherAvALI, dinapratidina kSINa thatA jatA zarIravALI vahu ke dIkarI apaMga ne niHsahAya banatI jAya che prAcIna yuganI rasIne mAthe ekasAthe pANInAM bharelAM cAra cAra degaDAM eka sAthe laIne dhamadhamATa cAlavuM e eka sAmAnya vAta hatI, jyAre Aje te Adhunika phezanebala yuvatione pitAnI henDa. baMga" ke "saMtAna suddhAM bhAre paDe che, te pachI emanA pitAnA saMtAnane saMbhALI kayAMthI zake ? vartamAnayuganI ApaNI mA bahena dIkarIonI Aja AvI karuNa hAlata joIne hRdaya dravI uThe che. prAcIna AryanArI ATalI badhI jaladI vRddhatvane bhaga nahotI banI besatI, ke e te potAnAM strIzakti ane tejathI ghaNu kAla sudhI yauvana TakAvI zakatI hatI, svastha rahI zakatI hatI. zaheromAM kerosIna ane gesanA cUlAthI raMdhAya che. sattvahIna khorAkane tIkhA tamatamate banAvI peTamAM erAya che ane dAkatonAM davAnAM lAla pILAM pANI ane ijekazananI seIthI zarIra kANAM thAya che. emAM zaherIjIvana jivAya che sAcuM pUcho te zaherI jIvanamAM paisAne khAvAmAM Ave che ane pese mANasane khAtA hoya che." zaherI mANasa yaMtra jevo banI gayo chegharavALI karatAM ghaDiyALane ene vadhu vaphAdAra rahevuM paDe che. AmAM jIvananuM tatvajJAna samajAya kema ? ane samajAya te zaheranAM vAtAvaraNa ane vyavahAra ja evAM hoya che ke badhuM banAvaTI thaI gayuM che, kudaratathI zaherI leke khUba dUra pheMkAI gayAM che. gAmaDAMnI strIo kudaratI vAtAvaraNamAM rahetI hoI khUba taMdurasta ane rUpALA hoya che. goruM mukha lAla heTha ane caherA uparanI kudaratI lAlI khUba AkarSaka lAge che. gAmaDAMnI garIne sauMdaryanAM prasAdhana vAparavAnI jarUra paDatI nathI. Aja evI samartha zaktizALI mahilAonAM saMtAnanI AvI avadazA joIne hRdaya raDI UThe che. zuM zivAjI ke mahArANA pratApa AjakAlanI phezanebala zokhIna kAminIeAnA peTe avatare e kadIya saMbhavita che kharuM? zuM svAmI vithekAnaMda, svAmI rAmatIrtha-dayAnaMda sarasvatI-rAmakRSNa paramahaMsa jevI mahAna vibhUtione vIsa varSanI uMmare caramAM caDAvatI ane vRddhatva pAmelI yuvatio For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [31 pajitajayaMtI aMka] kaTobara-navembara85 peTe janma ApI zakaze? zuM arjuna, bhagavAna mahAvIra, zaMkara rAma-kRSNa jevI devI vibha tane pAI zake tevuM pavitra dUdha emanAM stanomAM che? zuM AjanI mahilAo sItA jevI ramaNIne janma ApI zakaze ke je potAnA DAbe hAthe dhanuSane UcakIne eka tarapha mUkI detI hatI ke je dhanuSane rAme atyaMta abhimAnapUrvaka teDayuM hatuM? zuM AjanA yuganI A kSaNakArya strI sAvitrI-anasUyA jevI satI nArIne janma ApI zakaze ke jeNe yamarAjAne mahAta karI bhagADI mUkyA hatA ? zuM AjanI strIo satI pArvatInI mAtA banavAne yogya che, jeNe bharasabhAmAM pitAnA pitAne pitAnA patinuM apamAna karavA badala spaSTa saMbhaLAvI dIdhuM hatuM ane pAvaka-javALAmAM potAnA dehane bhasma sAta karI nAkhyo hato ? emane peTa vIra rAjapUta ramaNI jhAMsInI rANI-lakSamIbAI janma le te kadIya saMbhavita che kharuM ke jeo potAnA satItvanA rakSaNa khAtara prANatyAga karatI ? have jyAre ApaNe bhAratadeza svataMtra thayuM che tyAre enI gauravagAthA-gauravapatAkA pharakAvanAra juvAnI jarUra che. haze, paNa tyAre e svataMtratAnI rakSA kAje marI phITavAnI tamannA dharAvanAra vAra juvAne zahIda bhagatasiMha zuM A bahenonA AvA marakaTa dehe janma deze ? dezanI bahenanA svAstha upara ja dezanuM bhAvi nirbhara che, kemake emanI kUkhamAMthI-stanI dUdhadhArAthI jatinuM nirmANa thavAnuM che ane emanuM ja dUdha pIne jagatane zAMtine amara saMdeza denAra bALake jagatane AMgaNAmAM khelaze. che. nAne nAgaravADA, kapaDavaMja-187 6ra0 (ji. kheDA) uighADa vIja bhe badhI hAya zyAma-vALa jevI ja, teja teja reluM, huM rAdhA, huM vIja... AkAzI AMgaNe pUnama amAsa hAya, hAya bIja, AThama ke bIja, suraja DhaMkAya ane ghera ghanaghera hAya, - tuccha badhuM, e te zI cIja Thera Thera jagamAM hA chAne AMdhI ja, sadhaLuM ajavALI dauM evI huM vija jema badhI hAya zyAma..... khetara udyAna vADa vela cheDa jhADa pAna, hoya bhale rastA yA keDI, parvata ke sAgaramAM, deza-paradezamAM kRTiyA ke UMcI ke meDI; saghaLuM samAna, bheda nA he haragIjha, amRtanA varSaNanI eMdhANanI vIja; bhoma badhI heya zyAma.. prA. vAsudeva vi. pAThaka, "pArtha" ka6 354, sarasvatInagara, amadAvAda-15 [ pRvI] je pharI ughADa, meghatI ghaTA have vIkharI rahI hatI baraDatI bahu ja reSathI vipharI; gayA gaDagaDATa, vIja--jhabakAra bihAmaNA, banyA baLahINa bhayaMkara bhujaMga jha jhA taNA; vighAtaka dhasaMta rudra pUra rAkSasI dADhazAM, thayAM garaka bhUminI bhItara kyAMya UMDANamAM. thaye pharI udhADa, pAdala kata virATanuM khole tyama khIlI rahyuM nabha nirabhra sohAmaNuM; gulAba-nayanA uSA sabhara saMthI siMdUrathI karI saritadarpaNa mukha hasaMta nihALatI; jhIle dharaNI zubhra nija abhiSikta aMge dharyA harita cIra- pAlave kiraNa kumaLAM sUryanAM. thaye pharI ughADa, AMdhI vasamI zamI kAramI, navI lahara krAMtinI subhaga vizvAse vasI. bacubhAI devANI The. bajAramAM, mAdhavapura gheDa-362 230 For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir takhtAnI karUNAMtikA che. kirITa vaidya samAja vizenI sAcI samaja sAhitya dvArA paNa maLI zake che. samAja bhinna bhinna rUpamAM murita thato hoya che. samAjanAM A bhAtIgaLa rUpane vyakta karavA sAhityakAra prakAro svIkAra hoya che. yuganuM ke saMskRtinuM citra mahAkAvyuM ke "vAra eNnDa pIsa' ke 'sarasvatIcaMdra' jevI paNa navalamAM khIlyuM hoya che. vyaktinuM Urmimaya manazcitra UrmikAvya ke navalikAmAM vyakta thatuM heya che. Ama sAhityamAM aneka prakAra che. aneka prakAromAM eka prakAra te nATaka, nATaka eka anokhe ja prakAra che. anya prakAramAM te samAja vaNe dvArA vyakta thAya che, te nATaka prakAra eka evA prakAra che ke jemAM samAja mAtrane tame pratyakSa karI zake che. sukhada AzcaryanI vAta e che ke Aje kavitA pachI sauthI jUnAmAM jUnA keI prakAra hoya to e nATayaprakAra che. I. 5. pAMcamI sadInI AsapAsa bhAratavarSamAM tema zrIsamAM A prakAra saphaLatApUrvaka bhajavAtA hatA. sAhitya ane samAjamAM A baMne prakAroe jeTalI lIlI sukI bhANI che, anubhavI che teTalI anya koI prakAre nahi mANI heya. gujarAtamAM nATakanI zarUAta bhavAInA vezamAMthI thaI hovAnI saMbhAvanA che. samAjane maMca para lAvavAnI dRSTi bhavAIvALAoe keLavI hatI. pachIthI emAM nATayuprakAranA ghaTaka umerAyA hoya evuM spaSTa jaNAya che, je nATayaprakAra bhavAIthI pUrvanA hoya ema kahI zakAya. Aje ghaNAMkharAM gujarAtI nATakonAM pAtronA avAjamAM, lahekAmAM bhavAIzelIne laheke saMbhaLAI jAya che. eka mitra detA hatA ke keTalAMka gujarAtI neTa naTIonA abhinaya ane avAjamAM bhavAIsaMskAranA purAvazeSane aNasAra spaSTa rIte maLI rahe che. kAraNa e che ke raMgabhUminA naTonI moTI saMkhyA uttara gujarAtanA bhavAI bhajavanArAonAM saMtAnonI rahI che. te, nATaka e samAja ane sAhityane eka lADaka prakAra che. gujarAtamAM eka kAle A prakAranI jAhejalAlI hatI eTaluM svIkAryA pachI vicArIe ke hAla vartamAna samaye gujarAtamAM nATaka prakAranI sthiti zI che. gujarAtamAM nATayapravRttine lUNe lAge che. chellA traNeka dAyakAno abhyAsa kare. gujarAtamAMthI eka paNa evuM nATaka maLyuM che ke je saMpUrNa mAlika hoya ke nATyasAhityamAM simAciha banI rahyuM hoya ? karNATakamAMthI girIza kanaDanuM hayavadana', mahArASTramAM vijaya teMDUlakaranuM dhAsIrAma keTavAla, muMbaImAM siddhArtha saMderiyAnuM "saritA dAmodara parAMjape' (gujarAtI) vagere. gujarAtamAM nATayakAro che. jazavaMta ThAkara, caMdravadanabhAI, lAbhazaMkara, mAkaDa bhaTTa, sitAzuM evA aneka gujarAtamAM nATane duSkALa nathI paDyo. nATaka te che, paraMtu tenA para enuM avataraNa khAsa nathI thatuM. ApaNe chate pArNae napANiyA puravAra thaIe chIe. nATakanI eka kamanasIbI e banI rahI che ke e sAhityika prakAra tarIke oLakhAya che. gujarAtamAM je prakAra vadhAre vaMcAya, vecAya te ja Take ke jIve, bAkIne veThavuM paDe evI sthiti sarjAI che. nATaka prakAra paNa atyAre veThI rahyo che. gujarAtamAM koI paNa sAhityika-prakAranI zreSThatA siddha karavA mApadaMDa prakAzana' puravAra thayela che. vacce gujarAtI kavitA paNa pAMgaLI banavA lAgI hatI, kAraNa ke paraMparita kavitAne cheda uDADavAnI pravRtti AraMbhAI hatI. e ja gALAmAM uzanasa pAsethI zreSTha seneTsa ApaNane maLyAM hatAM, paraMtu kAvyasAhityanI dazA mADI hatI tethI e badhAM ema ne ema vahI gayAM. tiraskRta gujarAtI For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] okaTobara-navembara85 [33 kavitA cAlAkIthI gajhalane caherA oDhIne AvI, ene muzAyarAnA Tebala para suvarAvAI, sAmayikAnuM phasijana maLyuM ne e TakI gaI. nATakane te janma ja takhtAnA oparezana-Tebala para thAya, keNi hAthamAM le? navala nibaMdha navalikAmAMthI paiso ne pratiSThA raLI levAtAM hoya pachI kaNa nATakabhajavaNInI mAthAphaTa kare ? eka bAbata mane samajatI nathI. mATe kAvyanAM cha prayeAjana gaNAvyAM che temAnAM be, yaza ane artha , vizenAM prayojana sarjakapakSe saithI upakAraka puravAra thayAM che. tame nahi mAno, paraMtu A be prajana nATaka prakAra dvArA jeTalI hade siddha thaI zake che teTalI hade anya koI prakAra dvArA siddha nathI thaI zakatAM. basa, eka TIma taiyAra kare, duniyAmAM game tyAM jAo, abhinaya dvArA pratyAyana zakya banatAM saphaLatA paisA ne yaza to maLaze ja. nATaka bhajavAya eTale hisAba rokaDe. kahevAya che ke prakAzake navalanA vecANa vizene cokkasa AMkaDo rajU karatA nathI, AthI navalakathA yaza ApI jAya che, paNa pUrata ane haphaka jeTale paNa paise nathI ApatI. gujarAtanA ghaNAkharAM navalakathAkAro eTale ja pitAnI prakAzanasaM thA racavAnI vetaraNamAM racyA paDyA hoya che. nAnAlAla kavie graMtha para hastAkSarano prayoga karI che, paraMtu vepArI mAnasa dharAvatA gujarAtI lekhake enuM anukaraNa karyuM nathI tethI e kImiye paNa niSphaLa gayela jaNAya che. nATakamAM chetarAvAne bhaya nahivata. TikiTabArI parathI ja raLela rakamane kyAsa maLI rahe. ATalo badho A prakAra phAyadAkAraka che chatAM gujarAtI nATyakAra zA mATe emAM khAbake nathI e ja samajAtuM nathI ! muMbaImAM gujarAtI nATaka TaMkazALa pADe che e jANI eka mitre Takera karI hatI ke gujarAtI nATakanuM vepArI mAnasa muMbaInI raMgabhUmimAM gIravI te nathI mukAI gayuM ne ? gujarAtI sarjaka saMtoSI jIva banI gayo che. nATaka sivAyanA anya prakAro dvArA ja e pUratI pratiSThA raLI letA hoya, gujarAtamAM gujarAtI prekSakane e rIjhavI ke AdhI nahi zake evI sujha eNe keLavI lIdhI haiya, muMbaInI harIphAImAM pitAnuM sthAna kyAM haze-raheze enI gaMdha ene AvI gaI haya, navala ke nibaMdha jevA jacI gayelA prakAra cheDI nATakyAM jhaMpalAvavA jAya che. bAvAnAM beuM bagaDavAnI bhIti hoya ane nATaka eTale doDadhAma, AvA kaMIka khyAlamAM e baMdha rahI gaye heya ne tethI nATakanI duniyAthI dUra bhAgate heya e paNa zakya heya. doDha be dAyakA pahelAM pitAne nATakakAramAM khapAvavAnI vRtti keTalAkamAM saLavaLI UThI hatI, ApaNane aneka ekakI-saMgrahe maLI rahe che, paraMtu e badhA jAherAta ane prazaMsAthI maDhAyelA saMgrahamAM nATyakSamatA keTalI hatI e to tarata ja parakhAI gayuM hatuM. e te bhaluM thaje gujarAta sarakAra tama sAhitya pariSadanuM ke prativarSa InAmI pustakamAM nATakaprakArane paNa samAveza karyo che. InAma maLI rahe eTalAM evAM !) ekAMkI te tAravI kaDhAya. rIjhavavAnA te prakAzakane ja che ne ? eTale ekAMkIo graMthastha karavAnI ane e rIte kadAca a-kSara banI rahevAnI UchaLelI vRtine paMpALavAnI IcchAne lIdhe saMgrahe jhIMkAyA, paraMtu e kaMI khAsa phADe darzAvI zakayA nahi ne AthI e pravRtti e rIte paNa nATaka-prakArane kRtrima zvAcchavAsa ApI jivADavAnI rIte nAkAmiyAba nIvaDI, eka jamAno gujarAtamAM hato ke jyAre nATaka jevI ja pravRtti jhAMkho jhAMkho dIvAnAM rUpamAM paNuM prakAza relAvatI hatI. ApaNe e pravRttine "bhavAI" tarIke oLakhIe chIe. gujarAtI raMgabhUminI janetA kadAca A bhavAI che. asAIta jANe ke ApaNe bharata. anunarmada yugamAM merakhI dhoLakA amadAvAda surata vaDhavANa vagere sthaLoe "khela-kampanIoe nATakane jivADayAM. Aje gujarAtamAM nATakanI sthiti tapAsIe to jaNAze ke ApaNe haju e ja yugamAM jIvI rahyA chIe, For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34] kobara-navembaru85 [pathika-jatajayaMtI aMka Aje 1985 mAM asAIta sabhA dvArA ApaNane traNa nATayakRti maLe che. zrI cInu modI-kRta "jAlakA te bhavAIveza para ja AdhArita che. gujarAtanI A varSanI zreSTha ane dhyAnapAtra traNa (ja) nATayakRti te jAlakA' "pILuM gulAba' ane dhummasa ogaLe che maLI rahe che ene yaza asAItanA nAma sAthe saMkaLAyelI sabhAne jAya che. sarASTranuM gujarAtI nATaka kayAMsudhI rahe che e vize kazI nukatecInI karavAnI jarUra rahI che ? Aje gujarAtanAM mahAnagare karatAM nAnAM nagaranAM ke gAmaDAMnAM leka sukhI che. varSe ekAda vAra paNa emane nATaka jovA maLe che. are, rAmalIlA te avAranavAra maLI rahe, paraMtu zaheramAM gujarAtI nATaka have dhIme dhIme TI.vI.mAM purAvA lAgyuM che. AvatI kAlanuM gujarAtI nATaka TI vI.nA pAraNamAM ja khUlatuM haiya, sponsarDanI nItinI bATalIthI AvatuM hoya to navAI nahi, hamaNAM yu.ne e saMzodhana karyuM che ke ekavIsamI sadImAM A pRthvI para eka paNa vRkSa nahi heya. gujarAtamAM gujarAtI nATaka vizenuM saMzodhana karavAnI jarUra ja nathI rahetI, kAraNa ke enuM bhAvi paNa svayaMspaSTa ja che. padyavArtA prabaMdha AkhyAna jevA samRddha prakAra paNa vRddhi thAya te mRtyu pAme te nATaka te vaLI zuM che? gujarAtamAM nATakakAra te garIba kahevAya. garIbImAM saDelA vRddhanI peDhIne TakAvavA samAja kadI utsAhI bane che? ema kahevAya che ke saMskRta sAhitya ane bhASAne talAvAhita abhyAsa karavo hoya te jarmanInI lAIbrerI ThIka ThIka upakAraka ne madadakartA banI rahe. ravizaMkaranI sitAra parathA zreSTha ta jo mANavI heya te amerikA javuM paDe, bhaviSyamAM gujarAtI nATaka mANavuM haze ke enA tatkAlIna rUpane abhyAsa karavo haze te muMbaI javuM paDaze. muMbaImAM eka gujarAtI nATaka pattAnI jeDa' trIsa trIsa varSathI ekadhAruM cAle che. ATalA AMcakAthI nathI dharAyA? te sAMbhaLo, emAM dAdAnuM pAtra bhajavatA zrI jagadIza zAha traNa traNa dAyakAthI e ja pAtra saphaLatAthI bhajavI rahela che. muMbaImAM gujarAtI nATaka ginIsa bukamAM umedavArI noMdhAvavAnI pAtratA sajaja karI rahela che te gujarAtImAM gujarAtI nATaka ? "gujarAtI nATaka rUpAMtariyAM hoya che evo AkSepa che. muMbaImAM hamaNAM hamaNAM saritA dvArA abhinIta "saritA dAmodara parAMjape zaherane gheluM karI rahyuM che. kahenArA kahe che ke mULa marAThI karatAM paNa A rUpAMtara vadhAre saphaLa che. - ApaNe gujarAtI jarA vadhAre sugALavAM banI gayAM chIe. nATakamAM dviarthI saMvAda na calAvyA, paraMtu sinemAmAM dviathI abhinaya ke saMvAda AvyA te kaMI na belyAM ! azlIla nATaka na hovAM joIe, na cAlavAM joIe, e maMjura, paraMtu anudita kRtionI paNa TIkA karyA karavI e kevuM? raMga che muMbaInA raMgamaMcane ke rUpAMtara ke anuvAda game te bhoge--rIte eNe gujarAtI nATakane TakAvI rAkhyuM. bALaka na hoya ke vikalAMga hoya te dattaka paNa laI zakAya, dattaka bALaka kadAca vikalAMgane jivADI paNa jAya. evo abhiprAya ApavAmAM Ave te e samucita lekhAze ke gujarAtanA gujarAtIe nahi, paraMtu Aje muMbaInA gujarAtIe gujarAtI nATakane TakAvI rAkhyuM che. gujarAta e rIte enuM RNI raheze. che. ArTasa koleja, saMkheDA-391 145 For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raMgabhUminI bhASA (eka patra) che, janaka dave priya kRSNakAMta, 'jayahiMda'mAM paththara ane pIe" e vibhAgamAM raMgabhUminI bhASA" aMgenI tamArI lekhamALA vAMcI hatI, paraMtu "abhinIta'nA karmA tame mane mokalyA tyAre e A lekha saMzodhita rUpamAM pharIthI tame lakhyo che e jovAnI taka sAMpaDe, pro. ke. kA. zAstrIe lakhelI anupUrti paNa huM joI gaye chuM. raMgabhUminI bhASA' vize mAre eka naTa tathA digdarzaka tarIke je kahevAnuM che te A patramAM ja kahIza. zrI. jazavaMtabhAI--didArzata paratrANa'mAM sahadevanI bhUmikAmAM tame e pAtrane je prakAre nyAya Apyo have te Aje paNa yAda che tema sI. yu. zAha hAyara sekanDarInA vArSi kesiva prasaMge nirNAyaka tarIke tame je pretaDAnsa joze ane je anubhava tamane thaze, tamArA AvA anubhavone paNa tame A carcAmAM khapamAM lIdhA che , chellAM bAvIseka varSathI nayanA vidyArthIone tAlIma ApavAnA tathA naTa ane digdarzaka tarIkenA mArA anubhavone paNa meM e rIte ahIM khapamAM lIdhA che. nirmANa ane abhinayanI daSTie bhASAnI anivAryatA ane enI anupasthitimAM raMgabhUmi para enI zI asara thAya ane bhUtakALamAM thaI hatI e tarapha tamAruM dhyAna doryuM che ane e rIte tame raMgabhUminI bhASA' para karelA saMzodhananA anusaMdhAnamAM e lekha anumAdita karato banI raheze evI mane AzA che. - mAnava sabhya saMskRta ane zikSita banavA pahelAM Adi mAnava tarIkenI enI "bhASA' saMjJAnI bhASA hatI. enI ceSTA tema mukha para vyakta thatA bhAvo parathI enA akathya kathanane khyAla AvI ja. samaDamAM A prakAre AdimAna rahyA-jIvyA. mAnava mAnava vaccenAM vyavahAra vartananA ItihAsanuM prathama sopAna emanA dvArA prasthApita thayuM ane bhAvasaMkramaNanI prakriyA paNa ahIMthI ja AraMbhAI. avAja-vani saMketoe paNa sAmUhika jIvanamAM bhASArUpe viniyoganuM ane pratyAyananuM svarUpa dhAraNa karyuM. bhASAnA adyatana vikAsa paryata paNa A mULabhUta mAnava-abhivyaktinAM aMgabhUta tatva varaoche aMze Aje paNa sacavAyAM che. khAsa karIne paphormiMga ArTane saMbaMdha che tyAMsudhI A baLe abhivyaktinAM agatyanAM pAsAMo tarIke svIkArya banyAM che. saMskRta nATaka ke jemAM i-vRtta ane alaMkAyukta bhASA sAthe paupracura lekhanazailI hatI ema chatAM enAM gadya ane padyamAM kriyAnuM tAva sabhara hatuM, balake kriyA ja mukhya hatI. samagra nATakane vArtApravAha naTakArya aai ceSTA ane emAMthI UpasatAM dazyAmaka citronA AdhAre AgaLa vadhata, kriyAne anurUpa saMvAda ane saMvAdane anusaratI AMtara-bAhya kriyAne lIdhe nATake rasaprada banatAM. vaLI saMskRta nATakanI prastutimAM muddAone prAdhAnya ApavAmAM AvyuM hatuM. nRtta nRtya ane nATaya ema traNenA samanvaye nATayArthI pragaTa thatuM. AMtarika kriyAo dvArA sAvika abhinayanI abhivyaktinI paLomAM saMvAda sthagita thaI jatA hoya che, mAtra kriyAo ja ahIM abhivyaMjaka baLa banI rahe che ane e rIte jotAM AMgika kriyA ceSTA ane mudrAMkita abhivyakti ja prastutinuM AgavuM asarakAraka mAdhyama hatuM saMskRta nATakanuM. bhAsanAM ekAMkIo abhinayakSama che. saMvAdazailI ja e prakAranI che ke e kriyAne pAka uttejaka baLa banI rahe che. 'dUtavAkyamAM maMtrasabhAsthAnanI racanA, sudarzana cakra dvArA zrIkRSNane sahAyarUpa thavA mATe lAvavAmAM AvelAM AkAzasthita AyudhonuM AvavuM, duryodhana ane kRSNa vaccenI viSTi niSphaLa jatAM duryodhana For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okaTobara-navembara8pa [pathikarajatajayaMtI aMka hatAzAthI akaLAI kRSNane bAMdhI levAno prayatna kare che, e vakhate takhtA paranA kRSNanAM judAM judAM svarUpanuM darzana vageramAM AMgika kriyAo gatikriyA mukhabhAva ceSTA Adi dazyAtmaka svarUpanAM sAtvika tatva banI rahe che. nATayakAra ane prastutikartAne abhipreta artha e dvArA spaSTa thAya che. naTa naTIo ane sUtradhAra sthaLa kAla samayanA baMdhana vagara enA nATakanA) dazyAtmaka tAvane keMdramAM rAkhI prastuta karI zakAya tevI saMbhavitatAthI sabhara ApaNuM saMskRta nATaka kaI paNa pari vartita yugamAM sAmAjikone saMmohita karanAra banI raheze, grIka nATakanAM lakhANa bhASA ane saMvAda karatAM enI rajUAtanI rIti para daSTipAta karIe te ApaNe spaSTapaNe samajI zakIe ke hajAronI saMkhyAmAM beThelo prekSaka varga korasathI alaga paDelA mukhya naTAne temaja karasanI kriyA---abhinaya spaSTapaNe joI zake e mATe emanA mukha para pAtranA vyaktitvanusAra mahArAM rAkhavAmAM AvatAM tethI mukhabhA ke sAtvika abhinayanI prakriyA ane enI sumitAne ahIM keI ja sthAna na hatuM. ahIM nATakanuM vastu te lokone suvidita hatuM eTale prekSa te "ekrolisa'mAM nATaka rajU karanAranI sujha samaja ane nirmANa paTutA temaja rajUAtane kasaba jovA AvatAM hatAM. bhASAnuM AgavuM sthAna hatuM ema chatAM dUra sudhI beThelAM prekSa agika kriyAo dvArA ke jezapUrNa gatikriyA mAraphate ghaTanAo ane pAtro, pAtro ane rasa vaccenA lAgaNInA AghAta-pratyAghAtone dakSAtmaka svarUpe joI zakatAM ane e rIte nATayArthI spaSTa thate, pAtrane vya ktitvane vyakta karavA mATe coka nATakamAM vyaktibhASAne sthAna na hatuM, kAraNa ke e sAmuhika rajuAtanuM puraskartA che. vezabhUSA, propaTIjha temaja pAzvabhU, nATayavedI, oNsTrA ane takhtAna sAthe bhAga sAthe joDAtA judI judI dizAnA mArga vagere paNa nATayArthane vyakta karavAmAM ghaNuM meTuM pradAna hatuM. A paribaLone lIdhe amuka aMze rajUAtamAM bhASAnuM bhAraNa haLavuM thatuM. nATakanuM vastu khAtA hevAne kAraNe bhASAne pUraka ane abhinayane preraka dazya tara jevA prekSake usuka rahetAM zepiyara ke liyeranAM nATaka vANIpradhAna devA sAthe abhinayakSama paNa hatAM. insane jagatanI prajAnI samasyAone dhabakAra naTimAM jhIlyo tethI te e savizeSa abhinayakSamatAvALAM banI rahelAM. A traNe vibhUtionAM nATaka ghaTanAmalaka hatAM tethI e ghaTanAone ghaDavA mATe ane e leke mATe rasaprada banI rahe te prakAre dazyAtmasvarUpe rajUAta pAme e hetune lakSamAM rAkhIne saMvAdaracanA thayelI jovA maLe che. vaLI A traNe nATayakAronA nA-vastumAM sarvakAlInatAnuM tatva hatuM tethI Aje paNa e nATake vizvanAM rASTranI alaga alaga bhASAmAM ana dita thayAM hevA chatAM vartamAna kAlamAM paNa enI asarakArakatA jevI ne tevI ja che. be vizvayuddha pachI mAnavajIvananuM mUlyAMkana badalAyuM, jIvananI nirarthakatA ane zUnyatA taraphanA valaNamAMthI lalitakalA sAhitya nATaya ane anya kalAonAM kSetromAM sarjake ThAra! amUrta svarUpasarjanane jhoka zarU thaye. eNbsarDa nATake ane eNTreka peInTiMgajha AvA sarjananI pedAza che, jemAM tArkika buddhigamyatAne sthAna na hoya, nIti dharma ane mAnavIya vyavahAranAM sAdhAraNa svIkArya na hoya temaja e aMgenA nizcita bAMdavAM kalpana jemanAM tema vibhAvanArUpe mAnya na karanAra sarjake mAraphate nakheSa sAthe eka navo pravAha zarU thayo. A prakAramAM asaMbaMdhakatA atArkikatA sAthe jemAM ghaTanAonI susaMkalitatAne abhAva hovAthI sugati nAnA saMvAdanI sugrathita rIti navAM nATakamAM khapa lAge tevI rahI nahi. A prakAramAM bhASA ane enA uogathI lakhAyelA saMvAdanA tuTatA layamAM mAnavanI aMtima taraphanI gatinAM ne kaMIka asaMbhavitanI jhaMkhanAnAM darzana thAya che. A nATake (esaI) kriyAmUlaka ja che. amUrtatAne azAbdika kriyA dvArA vyakta karanAra prathama naTa cAlI caeNplina For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika rajatajayaMtI aMka okaTobara-navembara 5 na gaNa joIe, amartanI abhivyaktine e betAja bAdazAha hato. eNe mAtra kriyAmalaka abhinayathI puravAra karI batAvyuM ke philma ke nATakamAM saMvAdanA ghoMdhATanI anivAryatA nathI. eksarDa nATakamAM saMvedanazIlatA ane bhAvukatA sAthenI AMtara prakriyAnA AdhAre vyakta thata abhinaya ApaNane enAM pAtro dvArA jevA nathI maLato. bhAyA karatAM ahIM mIna citkAra ane AghAtajanaka zArIrika kriyAo ja prekSako mATe asarakAraka bane che. ekadhArApaNuM sAthe vicitryapUrNa vANI ane kriyAo dvArA UbhuM thatuM bema, prekSakene jotAM sAMbhaLatAM thate mAnasika trAsa e ja te AvA prakAranI rajUAtane hetu hoya che. esaIne jama IzvaranA mRtyunA svIkAra sAthe thayele hovAthI ene jAgatika baMdhanethI para IzvavihIna duniyA tarapha prayANa karavuM che. tyAM pahoMcI zakAya ke na pahoMcAya evo pUrvanizcita kaI abhigama paNa ahIM svIkArya nathI hotuM eTale bhASAnuM paNa mRtyu thayuM gaNI ene avazeSonAM AbhaDacheTa vagarane navA svarUpe dhaDAyelAM zabdasalAM ane avyavasthita vAkyaracanA prekSako tarapha kaka-kazuM pahoMcADavAnuM pratyAyanA bane che. aisarDa nATakamAM paNa bhASAne "mRta' kahIne paNa svIkArI le che ja, paraMtu ekacakrI rAja, baMdhana tema ApakhudI ene maMjUra nathI. ahIM mAnavane mAnava sAme, enI racAyelI sRSTi sAme vidroha che ane e zabda ane kriyAnAM pratIka mAraphate prekSako samakSa prastuti pAme che. Aja paryata alaga alaga zailImAM lakhAyelAM nATakanI rajUAta paNa judI judI nirmANazailImAM thaI che. nATaka prekSake samakSa dazyAtmaka svarUpe Ave te pahelAM ene arthaghaTanakAra digdarzaka nirmANabhASAvALI miNupethI (Production Script) taiyAra kare che ane ene AdhAre takhtA para sthAna sthitiracanA(Composition), gatikriyA (Movements), layasaMvAditA ane gatinI mAtrA (Rhythm & Tempo) ne e mAraphate UbhA thayelA takhtA paranAM citrAMkanevALuM, zilpana savizeSa agatyanA che, eTalA mATe ke samaya nATaka riharsala-prakriyAmAMthI pasAra thaI je AkharI svarUpa dhAraNa kare che temAM pelAM bhASA zabda ke saMvAde agatyanAM nathI. ghaDatara-tabakkAnA saMvAdone nATaka saMpUrNa rIte ghaDAI jatAM uThAvI le to je svarUpa raheze. te peluM kriyAtmaka citranuM mALakhuM raheze. A ja te prekSakone maMtramugdha karanAra tatva kriyA che, nahi ke naTa dvArA belAyelA saMvAda. naTone abhinaya ane e dvArA sarjAyelI nATayAtmaka paristhitio tema ghaTanAo prekSakonA smRtipaTa para rahe che, nahi ke naree rahelA vyakta karelA saMvAda. prekSakone pakSe je samaye kalpanAvikAsa nahote thaze tyAre dhaMdhAdArI raMgabhUminAM nATakamAM saMvAda ane kriyA baMnene atiraka hatA, naTa zabda zabda kriyA karatA eTale nATake pUrNa paNe vAstavika svarUpe rajU thatAM, prekSakanI kalpanane ahIM sthAna na hatuM. vezabhUSA ke saMniveza ke raMgabhUSA e pratyeka pUraka kasabane paNa eTale ja atireka takhtA para thatA. Ama lekhaka abhipreta arthane (nATa thaIne prekSake sudhI poMcADavA takhtAne eTaluM badhuM bhAraNa sahana karavuM paDatuM, kAraNa ke e samaye lekhaka digdarzaka ke narTa pratIkenI asarakArakatAthI taddana ajANa hatA. sugrathita nATakanI rajUAtane saMbaMdha che tyAMsudhI bhASAne ApaNe uddIpane vibhAva tarIke svIkAravI joIe, nATakamAM saMvAdanuM kAma arthane igita karanAra, AMtara (kriyAne anusaranAra, bAhya kriyAne pakava svarUpe rajU karanAra IdhaNa tarIkenAM mAdhyama banAvavAnuM che, zabda-saMvAda to eka AdhAra mAtra che, dazyAmaka daSTimaka arthamUlaka ane bhAvamalaka sahetuka kriyAo ja nATakanuM hArda che. "nATaka jevA mATe che, sAMbhaLavA mATe nathI." nATaka te prekSake ghera paNa vAMcI zake, emane te lekhakanI sahAyathI digdarzaka ane na dvArA kriyAnI lipi takhtA para aMkita thAya che e jovAmAM rasa che. . For Private and Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38] ekabara-navembara/85 [pathikarajatajayaMtI eka ApaNe tyAM dAyakA-doDha dAyakAthI belakaNAM saMvAdamalaka ane e paNa dviarthI saMvAda sAthenAM nATakonI bhajavaNIne ghera zarU thayo che ane e rIte bhASAne ApaNe vezyA banAvI dIdhI che, enAM cIra kheMcIne jAheramAM enuM lilAma karyuM che. nATayakSetranA dhaMdhAdArIone ene gauravanI na paDI heya, paraMtu pelA sArasvata bhASAvida zAstrakAre nATacaviMde kema beThA che? ke pachI mahAbhArata-rItine anusarI ApaNe paNa bhASAne draupadI' tarIke ja svIkAravI che? ane jo A prakAre ja svIkAravAnI heya te nArIvAcaka bhASAnI sahAye bahenee AvavuM paDarI ane kahevuM paDaze ke zuM A bharatakulanA putra che? arvAcIna yugamAM dAI bhIma ke arjuna vahAre nahi Ave tamArI bahene! ekale hAthe ja tamAre e karavuM paDaze, nATakamAM bhASA-saMvAda ja eka mAtra AdhAra heta te pelA naTa ane digdarzaka temaja raMgabhUmi sAthe joDAyelAM prakAza niyojana raMgabhUSA vezabhUSA zaniveza Adi AnuSagika kasabanI AvazyakatA ke anivAryatA na rahatA, paraMtu nATakanA abhipreta ane prekSaka sudhI pahoMcADavA mATe upakaraNe jarUrI banI rahe che ane A upakaraNa paNa abhivyaktine eka aMza banI rahe che. kayAreka nATakamAM varNanathI je thaI zake tene badale mAtra lAITa eNnDa zeIDa ke prakAzamAM raMgone upayoga karI dasthanI mAMga pramANe e takhtA para prasaratAM savizeSa asarakAraka banI rahe che. ahIM saMvAdanI vAcALatA saheje kAraNa na nIvaDe evuM ja saMnivezanI bAbatamAM che. sthaLa ke sthaLA (Locations), ' jyAM nATakanA vArtApravAhanI ghaTanAo ghaTatI hoya te jagyAo takhtA paranAM e mAdhyama ane pratIke dvArA rajU karavAmAM Ave tyAre pA pAse lAMbA-lasa saMvAda lAvavAnI AvazyakatA nathI rahetI. takhtA paranI sUcaka pratIkAtmaka vastuo ja bulaMdI saMvAda karatAM vadhu artha sacaka ane hetumUlaka banI jatI hoya che. AvI paristhitimAM saMvAde hAsyAspada banI rahe. e ja rIte nATakanAM dazyamAM ghaTatI nATyAtmaka paristhitio sAthe saMkaLAyelA patra ke pAtronuM mana athavA saMvAda vagara emane ApavAmAM Avela kAryavyApAra, pAtranI pheTa ke pratIka taraphanI dRSTi, enuM vicAramAM DUbI javuM ane takhtA para gati karatAM bhUtakALamAM banelI bInAne maraNanA anusaMdhAnamAM gharanI purANI vastu ke pitAnA svajananI vastune sparzavuM vagere kAryavyApArathI dazyanI asarakAraktA vadhe che ane AvuM nATakama ja prekSaka mATe rasaprada bane che. nahi ke ghoMghATiyA saMva svabhASA sivAyanAM anya pradezanAM nATaka mANI zakAtA nathI evo eka khyAla ApaNe tyAM pravarte che, paraMtu A pUrvagraha na rAkhatAM je, eka vakhata anya bhASAnAM nATaka jovAnI dRSTi keLavavAmAM Ave te e sahaja banI rahe. nATayanA vidyArthIone anya pradezomAM nATyasaMpardhA ke utsavamAM bhAga levA mATe javAnuM thAya che tyAre e baMgALI marAThI kanaDa vagere bhASAnAM nATakone supere mANI zakAya che. kaI paNa nATaka jovA ke mANavA mATe bhASAnI madhyasthitigIrInI jarUra nathI rahetI nATayanA vidyArthIone kalakattA khAte naubata, michIla (saraghasa), jaganAtha, phUTabela ke anya baMga La nATake samajavAmAM saheje muzkelI paDI na hatI, kAraNa ke nATakamAM zArIrika kriyAo, mukhabhA Adi abhinayanAM aMga ja bhASAnuM kArya kare che, arthAta abhinaya ja bhASAnuM svarUpa dhAraNa karI jenAra mATe mAdhyama banI rahe che. TUMkamAM, bhASAnI anivAryatA te nATakanA samagra ghaDataranA eka bhAga tarIkenI ja che, enAthI vizeSa nahi. A parathI ApaNe tAraNa kADhI zakIe ke nATakamAM naTakArya kriyA -- abhinaya ja mukhya che, nahi ke pelA belakaNA saMvAda, nATayavidyA vibhAga, gujarAta koleja, amadAvAda-380006 : tA. 12-9-85 janaka ve For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prItanu' pratIka [ laghuvArtA ] www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI. caMdrakAMta na. bhaTTa amI nItaratI cAMdanImAM baLadezanI DAkamAM zAkhatI ghamaghamatI dhUdharamALatA mIThA raNakAthI mAdhavapurane sImADA gugleMjI UThayo hatA. ra'gakhera'gI strIothI zezabhatAM gADAMenI harALanI rALa mAdhavapurane meLA mAzuvA pUrapATa AgaLa vadhI rahI hatI. mera ane AhIra dAmanI baheneAnA gaLAmAMthI nIkaLatAM gItAnA mIThA lahekAthI AkhuMye vAtAvaraNa saMgItamaya banyuM hatuM. zrIkRSNa-ruphamiNInA A vivAha-utsavanA meLAmAM bhAga levA Avela mera AhIra ane kALI bhAIonI paDachaMda kAyAmAM sAraDI khamIranAM anerAM na thatAM hatAM. caitrI agiyArasa ane bArasanI cAMdanI rAta eTale saurASTranA leAkasAhityanI medherI rasalahANu, lokagIta leAkavA. hIMca ane duhAenI ramajhaTa ane emAM paNa grAmINa nArIenA traNa tALInA rAsaDA eTale seAratIdharAnAM zo - gItAne phakta dhamadhamATa nahi, paraMtu anata prema ane anupama vIratAnI cheALA uDADatAM haiyAMekanA thanaganATa, eka gavarAve ane sATha sAThe bahenA e gItane jhIle vhetI nadIne sAme pAra re, mArA vA'lamAnI jhUMpaDI; taratAM lAge na mune vAra hai, AbhethI Utare cAMdanI. nadInA nIramAM jhIlyAM AnaMde re, vhetI nadI gIta gAtI'tI che. maMDera gAmanI mIThI merANInA gaLAmAMthI jyAre gItanA sUra nIkaLatA tyAre juvAniyAnAM TALaTALAM A mIThIne rAsaDA sAMbhaLavA tIDanAM TALAMonI jema UbharAvA maMDe, paNa mAThInI najara A TALAmAM Ubhela pAtA gAmanA raMgIlA juvAna vIrama merane bhALI jAya tA enA mananA meralA nAcI UThatA ane pachI rAsaDAnI anerI jamAvaTathI mAnavamerAmajI DAlI UThe. mIThI ane vIramanI mulAkAta tA gaye varSe A ja meLAmAM thaI hatI. marDara ane pAtA gAma vacce cAra gAunA patha, paraMtu mIThInI mIThI najaranA jAdue vIramane dhaNI vAra maMDera sudhInA pagapALA pherA karAvyA hatA, paNa enI mIThI ene eka paNa vAra tyAM jovA maLI na hatI. gAmanI sImamAM Avela vADInAM rakhApAM karavA enAM mAbApa sAthe mIThI paNa gAmanuM ghara khAlI rAkhI tyAM ja rahetI hatI. Ama ekbIjAte maLavA talasatAM A premIpakhIDAM eka varasanAM vahANAM pachI A meLAmAM pharI maLyAM. AMkhAnAM kAmaNu hRdayamAM UtaryAM te hRdayanAM heta jIbhe vaLagyAM, ne pachI tA heta prItanI vArtAnA DuiMgarA khaDakI dIdhA, jyAM jAya tyAM bheLAM ne bheLAM. jANe juga juganI prIta. agiyArasanI cAMdanInI perI sajAvaTamAM mIThIe rAsaDA upADayo. mIThInI kAyA Aja ajaba raMgate caDI hatI. enA hAthanI paDatI tALImAM kaI TIkhaLI juvAniyAnA gAla para paDatI thapATane paDaghA hatI, enA kaMThamAM kilakilATa karatI kAyalaDInA TahukA hatA, enI AMkhedamAM mIThapane amIrasa chalakAtA hatA, enA pagamAM kAi nRtyAMganAne thanaganATa hatA ane enI kAyAmAM joniyAne raMga sALe kaLAe khIlI nIkaLyA hatA. rAsaDA pUrA thayA ane have juvAniyAonA duhAneA lalakAra zarU thayA. vIrama eTale ApajoDiyA duhAonA rAjA. e bhalabhalA duhAgIrAne pANI bharAvatA. vIrame duThThA pheMkayo : che kAI vIrala juvAniyA, je paDamAM sAmA thAya ? niha tA leAyAM vherIne ahIthI hAlyuM jAya, For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ro] AkaTobara-navembara/85 ane khInna eka juvAne e paDakAra jhIlI lIdhA ne sAmeA duSo nAkhyo : vArama ! baLApo mAraya mAM, zeranI mAthe savAzera, he... duhA eka banAva tuM te huM banAvuM tera.' ane ghaDIbhara tA medanI DeAlI UThI. "zAbAza, javAna! zAbAza"nA paDakArAthI vAtAvaraNu gu'jI uThayuM. caDAvavA juvAniyAenAM be taDAM paDayAM ane vIrame khIjo duDhe nAkhyo : "ye khela,juvAniyA ! khela, dhanAM rUDAM gItaDAM? aNumAla mAju mANatAM kAnAM jItrana bhIThaDAM ?" ekabIjAne pAno ane bIjA juvAne javAba ApyA : ane vIrama tarata ja sAmethI trADUka co: gAyu cAre govALiyA, enAM rUDAM gItaDAM. be Ta ka ATalA khAya eNna jIvana mIThaDAM," [pazcika-rajatajaya*tI aMka "cUkayo cUkayo, juvAniyA ! krAyala mIThAM gIDAM, (paNa)jenI gharavALI mIThI enAM jIvana mIThaDAM,' te tALIonA gaDagaDATathI medanIe vIramane vadhAvI lIdhA. potAne mATe ja vIrame vAparyo che eTale duhA sAMbhaLavA potAnI AnaMdanI dhrujArI chUTI gaI. jhAkaLanAM biMdu jema vRkSavela para sthira mIThInA gAla para ratumaDA raMga jamAvI sthira thaI gayA. dviarthamAM vaparAyelA "mIThI" zabda sahiyarA sAthe UbhelI mIThImAM thaI jAya tema zaramanA zeraDa harIke duhAgIrAne haMphAvatA vIrame AvA tA aneka duhAmethI sAMbhaLanArAone DAlAvI mukayuM. aDadhI rAte nIraNa-pANI karI dharAyelA baLada jyAre nirAMte besIne vAgoLatA hatA ane meLAmAM harIpharI thAkelAM leAka gADAMonI mAthe ane gADAMenI nIce UMdhatAM hatAM tyAre rAmadevajInA maoNMdiranA ATalA para besI vIrama ane mIThI vAtAe caDayAM hatAM. "vIrama ! ANasAla teA maLyAM, paNa AvatI sAla DhAne khabara che maLazuM ke nahi !?' ''emAM khabara kevI ? eNusAla jude jude gADe besI AvyAM, AvatI sAla eka ja gADe besIne AvazuM.'' paNa mArA mATe te kaMInAM ke'Nu Ave che ane A sAla mArA hAtha pILA karI nAkhavAnuM bApA mArI mAne kai'tA'tA." mIThI khelI, mIThI ! mAre nathI mA ke bApa. huM jyAre sAta varasanA hatA tyAre ATha divasane a Mtare TADhiyA tAvamAM mArAM mA ne jApa pAchAM yAM. amArI paDeAzamAM re'tAM lIrIAIe mane meTA karyA ne gaI sAla mahA mahine I paNa svadhAma pAMcyAM' "tA have krANu che tAruM saguM ?'' mIThIe pUchyuM', upara Abha ne nIce dharatI. mIThI ! Aja DhAMkAranA vivAhanI rAta che. rukhamaNInuM haraNa karI DArkAra ahI paraNyA'tA, tuM paNa thaI jA taiyAra ane khanI jA mArI sagI.' "paNu aTANe ?' "hA, AnA je khIjo kayA rUDA divasa hoya ? mArA dUdhamaliyA gADe vATa ja jotA haze. ghaDIkamAM pAte pugADI deze ne lAlajI mahArAjane jamADI paraNI jAzuM." For Private and Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] kaTobara-navebara 85 [41 baMne jaNAne bemAMthI eka thavAnA umaLakA jAgyA ne tarata gADe paheyAM. dUdhamaliyA baLada enA dhaNIne oLakhI gayA ne jhaTa UbhA thaI gayA. vAha, mArA bApaliyA ! vAha"nA mIThA zabdothI navAjI, pITha para hAtha pheravI gADuM joyuM ne deDha mAune paMtha kApI pAtA gAmamAM pahoMcI AvyAM. "lAlajI mahArAja ! e lAlajI mahArAja ! UTho UTho." vIrama belyo. "kaNi, virama? kAM, dIkarA ! aTANe " vRddha DosImAe pIramane avAja pArakhI bAraNuM kholyuM, mA ! lAlajI mahArAjanuM kAma che." dIkarA ! e te mAdhupurane meLe gyA che. sujhANuM thAya tyAM lagaNamAM AvI pUgaze." "bhale, mA ! tame tamAre suI jAva." kahete varama pAi gADA najIka AvyA ne mIThIne vAta karI ke "mahArAja te meLe gayA che ne saparaka thAze tyAM lagaNamAM AvI pUgaze." "ohe he he ! che. savAre ?" mIThIne ajapa vadhI gaye. "hAlya mArI vADIe; ghaDIka vAtacItu karaze tyAM dagaNamAM AvI pUgaze." vAra sAthe vAta karatAM mIThI vicAre caDI ke "mArA bApA mAre vize zuM dhAraze? mAne badhI vAta karI dIdhI hatI te sAruM hatuM." zA vicAre caDI gaI, mIThI ?" vIrame pUchyuM, kaMI naI, che te bApAne ne mAne vAta karI dIdhI heta te sAruM hatuM." bane che lokoe nA pADI dIdhI che. te " vIrame zaMkA darzAvI, I vAta paNa sAcI." mIThI belI. 'inA karatAM lagana karIne pe'lAM imane ja page paDazuM." "alyA virama ! aTANe mAruM zuM kAma hatuM ?" lAlajI mahArAja vADIe AvI pahoMcyA. "mAre ane A mIThIne aTANe paraNI javuM che." "alyA! gAMDo thaI e lAga che A kaMI DhIMgalA DhIMgalIne bela De che? AmAM te betiyAM kaMku cokhA ane phUlapAna vagere ghaNI vastu jove." " badhuM tamAre gherathI laI le." * , mArA dIkarA rahI jAta parayA vinAne! lagana tArAM thAya ane mAla mAre lauM ?" "tamArA menatANAnA mAla sAthenA . 200 pAkA, pachI kaI ?" "taye Ima belane, bhalA mANasa !" be rAzavA sUraja upara caDyo tyAM to lAlajI mahArAje lagnavidhi patAvI dIdho ane vIrama mIDIe pAcho mAdhavapurane keDo pakaDyo. meLAmAM mIThInAM mAbApa cAre bAju tapAsa karI vaLyAM, paraMtu mIThIne kayAMya pato na maLavAthI bhAMgI paDayAM. khAdhA pIdhA vagara DosA ke DosImAM have cAlavAnI tAkAta paNa na hatI. eonI UMDI UtarelI AMkhomAMthI AMsunAM TIpAM daDa daDa vahetAM hatAM. AMkha upara nejavuM mAMDI Dese cAre tarapha pitAnI vahAlI dIkarI mIDIne bhALavA talasI rahyo hato tyAre mIThInI mA Dhagalo thaIne gADAmAM paDI hatI. mIThI tathA vIrama bApAne page lAgyo ane mIThI mAne gaLe bALa paDI. For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaTobara-navembara/85 [pazcika jAyelI eka dIkarI! kayAM hatI aTANu lagaNa?" kahetAM bApanI AMkhamAMthI harakhanAM AMsuDAM TapakI paDyAM. ' "bApA ! AzIrvAda Ape che te mIThI AjathI eka vyAM." kahetAM vIrama pharI bApAne page paDyo. "eka vyAM ?" acAnaka sAMbhaLelA A zabdothI DesAnAM ruvADe ruvADAM pharakI UThayAM, mIThI tarapha najara nAkhatAM enI zarama nItaratI Abee paNa e ja vAta kahI dIdhI. jamAne joyela vRddha badhuM samajI gayA ane varamane pUchyuM: "tuM kIne dIkare ?" pAtAvALA devA sAMgaNane." vIrame javAba Apyo. "oLakhe, oLakhe, dhIrI AIe mATe karyo te I vIrama te naI ?" "hA, bApA! I ja huM vIrama." vIrama ! Aja sATheka varasathI huM mAdhupurane meLe AvuM , tArA duhAgIra keI je. natha, paNa tuM A nAge che InI mane khabara naI." se mIThuM hAsya karI beca. bApAnI saMmati maLI jatAM mIThI tathA vIrama beya halakAMphUla jevAM banI gayAM. badhAMe sAthe maLIne roTalApANa karyA. DosA ne DosI gADe ArAma karavA paDayAM tyAre virama ane mIThI chata phAke caDI vatie vaLagyAM. "mIThI ! ApaNe te nAhakanAM terAta lagana karI lIdhAM." "tamane hatI utA maLatI mane laIne hAlI nIkaLyA'tA." "ye tuM kamane AvI'tI, Ima ne ?" "hA, vaLI, gIta gavAtAM heya Dhela zaraNAI vAgatAM heya ne ghUmaTo tANI lagana thAtAM heya I lAve te na maLe !" paNa hajI kathA lAlajI gera sivAya koIne khabara che ke ApaNe lagana karI lIdhAM che ! te Avaje ghoDe caDIne lagana karavA.' ne beya paMkhIDAM khilakhilATa karatAM hasI paDyAM. mIThIne enAM mAbApane soMpI mIThIne ja pharI paraNavAnA ullAsa sAthe pitAne gADe jaI dUdhamaliyAne DacakArate pAtA tarapha thaI gaye vahetA ane pacIsa divasa pachI te mIThI tathA vIramanAM lagna levAyAM ane maMDera temaja pAtAgAma lagnanAM gItathI dhamadhamI uThayAM. Ama baMne vaccenI jagajuganI prIta lagnabaMdhanamAM jakaDAI gaI. pAchI e ja kRSNa-miNInA lagna tsavane mAdhavapurane meLe, e ja AnaMda ane ullAsa, e ja dUdhamaliyA baLadanI ghUgharA ghamakAvatI madamasta cAla ane UMcA svare gavAtAM madhura gItAnA dhvanithI mAdhavapurane sImADe pharI jhaNajhaNI UThaDyo tyAre eka ja gADe besI meLe AvavAnA koDa Aja pUrA thayA che, paNa Aje te khaDa khaDa hasato, hAtha ulALato eka trIjo jIva paNa mIThInA meLAmAM kUdI rahyo che ane eNe pavitara pANInI zeLa mArI mIThI tathA varamanAM paherela lugaDAM bhIMjavI nAkhyAM tyAre mIThI tathA vIrama jugajuganI prItaDInA pratIka samA nA vIra sAme joI zaramanA muMgA hAsyamAM taraboLa thaI gayAM. 3. "gAyatrI" mAdhaka, mAdhavapura (gheDa)-362 230 For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pati patnI [lavuvArtA ' pro. kavina zAha "ophisamAMthI pAchA AvyA pachI janake skUTarane Tara-rUmanI bAju para mUkavuM. jyotie sAmethI AvatA patine nehabhIne AvakAra Ape. Aje patinA caherAno muskarATa kaMI ora ja hate. jyati paNa gulAbI gAla nI lAlIthI saMsthAnA rakta raMga samI phobhI rahI hatI janaka bAtharUmamAM gayo, hAtha mAM dhoIne svastha banyA ane hIMcake jhUlavA lAgyA. jyotie A samaya daramyAna rAunDa Tebala para bhojananI sAma pIrasI dIdhI, baTAkAvaDAM ane caTaNI joIne janaka khuba khurA thaI gayo. janaka Tebala para beThe. sAthe emane putra bakula paNa che. janaka muMbaInI eka jANItI TebaleTsa kampanIne selsamaeNna huM ane ghare ja praphakila hatA. e mAnatA ke khAvAmAM koI paNa jAtanI utAvaLa na karavI. vida tha- avasthAnuM eka saMskRta subhASita enA hRdaya para aMkAyeluM hatuM : zataM vihAya bhoktavyaM sahasraM snAnamAcaret / lakSaM vihAya dAtavyaM koTiM tyaktvA hari bhajet // vijJAnane niyama e batAve che ke khAvAnuM pIo ane pIvAnuM khAo, eTale janaka khAtI vakhate khuba ja cAvIne zAMtithI ekacitta banIne khAte. vaLI bane tyAM sudhI jamatAM jamatAM gharathI duniyA sudhInI DAhI DAhI vAta paNa na cheData. bhojana lIdhA bAda janaka ArAma karavA palaMga para te; joke UMdhavAnI irachA na hatI, paNa jarA paDakhAM badalIne zarIranA aMgone thoDe ArAma ApI rahyo hato. ardha mIMcAyelI a vaDe e paDI rahyo hato. jyatie paNa patine jagyA pachI khAI lIdhuM ane raseDAnA kAmamAM lAgI gaI. eTalAmAM jayadIpa Avyo ane ''hale mitra janaka!" kahyuM. jyotie vAsaNa sApha karatAM karatAM svAgata karI kahyuM: "Ave, jayadIpabhAI! bese. tamArA mitra hamaNAM ja jarI jamIne ArAma karavA ADA paDayA che. mane lAge che ke ekAeka mIThI nI damAM paDI gayA haze." - jayadIpa "muMbaI samAcAra'nAM pAnAM pheravavA maMDe ke tarata ja janaka jAge ane mitrane beThele joI khuza thayo ane svAgata na karI zakavA badala duHkha vyakta karyuM. jayadIpe kahyuM: "mitra janaka ! tame AvuM bolyA ? bhAbhI kaMI vivekamAM pAchAM paDe ema nathI. mArA AgamananI khabara paDatAM ja dUrathI svAgata karI dIdhuM che, mATe kaMI ciMtA na karaze." "basa, bhAI! rahevA de. tuM paNa bahu ja vivekI lAge che." "nA, nA, evuM kaMI nathI." janaka ane jayadIpa jugalajoDI jigarajAna dosta, mitranI parIkSA te vikaTa paristhitimAM thAya che, kAraNa ke AjakAla ghaNubadhA ema mAne che ke mAre te amuka mitra che, paNa badhA kaMI mitra hetA nathI. kharekhara A be mitra mitratAnAM lakSaNa dharAvatA hatA. sukhaduHkhamAM sAcA sAthIdAra hatA. pachI eka mitra pharavA gayA ane rAte pAchA AvIne suI gayA. jyoti paNa savAra-sAMja maMdira javAne kAryakrama niyamita sAcavatI. patinA pharavA gayA pachI e maMdire jaI AvI ane tyArapachI ghera AvI munnAnI sAthe temaja pati sAthe vAta karatI e paNa suI gaI. jayadIpa ghera pahoMce tyAre joyuM te jayanikA sakhata tAvathI pIDAtI hatI. e ghaNI ja asvastha lAgatI hatI. AMkhe paNa sthira thaI gaI hatI. jayadIpe tarata ja DokaTarI sAravAra karAvI, paNa rAta khUba ja bhayAnaka vItI. Temparecara khUba ja vadhI gayuM hatuM. jethI Teblesa temaja ijekazane paNa niSphaLa nIvaDyAM. For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akabara-navembara85 [pazcika-rajatajayaMtI eka jyadIpane paraNya hajI eka ja varSa thayuM hatuM. lagnanI zarUAtathI ja enI tabiyata sArI na hatI. ene dareka RtunA palaTAnI asara thatI hatI. enI kAyA paNa evI nAjUka hatI. jayadIpe patnIno AvI bImArI eka varSamAM koI divasa anubhavI na hatI. sAmAnya rIte kaMIka bImArI AvatI te ArAma thaI jatA, paNa A vakhatane tAva jIvaleNa nIkaLe. AkhI rAtamAM ekAda kalAka jayadIpane UMdha AvI haze, janakane kevI ke maLa svabhAvanI sAtvika prakRtinI zikSita patno maLI che ! e vicAravI lAgeH lagna eka samasyA che, paNa pUrvanAM puNya vagara koI paNa vyaktine satvazIla strI maLatI nathI, hajI te saMsArI jIvananA prathama varSamAM pravezatAM ja akasmAta naSTa thaI jaze, vidhinI vakratA paNa kevI che! savAre UThIne jayanikA tarapha najara karatAM zarIra ThaMDuM dekhAyuM, ane UMDI UtarI gayelI jaNAI. hAtha laIne nA joI te ne! baMdha. jayanikAnuM mRtyu joyuM. saMsAranA jIvanarUpI bAgamAM khIleluM vRkSa vasaMtaRtumAM pAnakharanI dazAne pAmyuM. jayadIpanA jIvanamAM A eka aNadhArI Akta AvI paDI. A vAtanI janakane khabara paDI, janake mitrapatnInA akALa avasAna mATe jayadIpane AzvAsana ApyuM. jayadIpanI nIMda harAma thaI gaI hatI. patnInI smRti hRdaya para AvatI hatI. manamaMdiramAM sthAna pAmI cUkelI nikAne bhUlavAnA prayatna niSphaLa nIvaDayA hatA. A phAnI duniyAne cheDIne amara lekamAM sidhAvelI jayanikAnI sAcA tehathI prerAyelo jayadIpa have vidhura tarIkenuM na jItavA lAge ane pharIthI na paraNavAnI pratijJA karI. tine A pratijJAnI jANa thatAM jayadIpane hArdika anumodane ApyuM. jayadIpanA jIvanano sAco AnaMda luMTAI gayuM hatuM, enA hAzyamAM bAhya daSTie kRtrimatA hatI. hasavuM paDe che mATe hasatA hatA. jIvanamAM ekalatA sAlavA lAgI. avAranavAra mitrane tyAM paNa jato hato, paNa je aMtaranA umaLakAthI 'tibhAbhI' ke 'janakabhAI kahIne javAnuM ene badale zaramane mA ke samaya pasAra karavA ke ekalatAnA agAdha duHkhane haLavuM karavA jate; joke ke te mitra jayadIpane game tyAre paNa AvavA jaNAvyuM hatuM. bhAbhInA avasAnanI beTa te A janmamAM purAvAnI nathI. patnInA hAthanI suMdara ane svAdiTha raseIne badale lejanI rasoIthI khAIne divase pasAra karate hatA, nekarImAM paNa kAmane AnaMda na hate. akALe vRddhAvasthAthI kaMTALelA juvAna ke prauDhanI jema divasa pasAra karI rahyo hato. have to jayadIpanA jIvanamAM zAMti ke dilAse, sukha duHkhanI vAta ke aMtarane avAja sAMbhaLavAra ke mArgadarzana ApanAra janaka ane jyonA sivAya koI ja na hatuM. jyAre jyAre e nokarI ke bIjA kAmathI te ke janakane tyAM AvatA ane samaya pasAra karatA tyAre potAnuM ja ghara hoya ema mAnIne vartatA, kaI kaI vAra te gharakAmamAM madada paNa karatA. janakane paNa mitrane duHkhathI kArame AghAta lAgyo hato ane enI pratijJA mATe mAna upajyuM hatuM. sAthe sAthe e paNa vicAra AvyuM ke vRttio upara kAbU meLavIne zeSa jIvana vitAvavuM e kharekhara kaTI ja che. dhanya che enI UMcI manovRttine. vasaMtane mIThA madhura AlAdaka pavana vAta hatA. joti zAMtithI UMghatI hatI ane janaka pavananI laheramAM vicArone vege spardhA karate paDI rahyo hato, pitAnI panInA guNene hRdayapUrvaka smarI rahyo hato. e meke maLatAM patnInA kAryanI prazaMsA karavAnuM cUkatA nahi, kAraNa ke gRhajIvananA sukhane mATe pati patnInA saMbaMdhamAM A eka ovazyaka aMga che. sArI rasoI, atizramanuM kAma, sevAcAkarI tathA bIjA keTalAMka kAmamAM nisvArtha sevAnuM mUlyAMkana aMtarA bha.thI prazaMsA-AbhAranA be bola navacetana ape che. patinA jamyA pachI jamavuM, gharakAma paNa jAte ja karI levuM, bakulanA abhyAsa temaja nAnI Tave khAvuM pIvuM besavuM UThavuM svarachatA kapaDAM vagerenI cokasAI e noMdhapAtra guNa che. enuM samita vadana For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aka AkaTobara-navembara/5 [ 45 khIlatI kaLAne yAda ApatuM hatuM. DhAMtipriyatAnA guNane lIdhe kadI paNa jhagaDA tA thayo ja nathI. 'eka vaphAdAra patnI tarIkenuM huM gaurava anubhavuM chuM. AhAhA! mArI jevI patnI sone maLe tA svarga tA hAthaveMta ja hoya ne?' A pramANe janakanA mananI aMdara patnInA guNAnI smRti yAlI rahI hatI ane kayAre UMghI gayA enI khabara pazu na rahI. savAra thayuM. dainika kAryakrama patAvIne janaka eNse gaye.. maeNnejare kahyuM ke tamAre 10 divasanI TUra para javAnuM che eTale tyAMthI be ja kalAkamAM pAchA AvyA ane janake jyotine kahyuM : huM Aje pUnA tathA madrAsa taraphanA 10-15 divasanA pravAse jAuM chuM, tuM krAI jAtanI ciMtA na karIza, le A rUpiyA 200-00, jarUra paDe te muLa vAparaje." pADezamAM rahetA zeDanA gharamAMthI Teliphona karIne janake potAnA citra jayadIpane peAtAnA pravAsanI khazvara ApI, mitre paNa pravAsanI saphaLatA mATe zubheccha! pADavI, rAtanA madrAsameIlamAM janaka pravAse UpaDayo, yAti paNa bakulane laIne sTezana para vidAya ApavA AvI hatI, atyAra sudhI Ama te najIkanA parAmAM patine javuM paDatuM paNa avAranavAra AvI rIte lAMbA pravAse paNa javuM paDatuM, rAtanA 10 vAgye ghera AvI ane patinA sAMnidhyathI dUra evI yAti kulanI sAthe bALabhASAmAM mIThI vAto karatI sUI gaI, jayati rAta divasa potAnAM gRhakAma temaja kulanI kAmagIrImAM divasa gujaratI hatI. jayadIpa paNa ekalA hAAthI janakane tyA AvatA ane thoDA samaya bheMsI jatA rahetA, kAraNa ke atyAre jyoti ekalI hatI, chatAM jyAM sneha che tyAM kAI zakAne sthAna nathI, khIje divase savAre jyotinuM mAthuM du:khI AvyuM ane zarIramAM pIDA thavA lAgI, khapeAranAM tAva paNa AvyA. e saheja gabharAI gaI. davA lAvanAra paNa kAI na hatuM. zarIranA sAMdhA eTalA badhA dukhatA hatA ke pathArImAM paDakhAM pheravIne samaya pasAra karavA lAgI. sAMja paDI, jayadIpa AvyA, bakula sAthe vinedavArtA dvArA gammata karatAM jyotibhAbhIne avAja gharamAM pravezatAM saMbhALAye nahi. gharamAM AvatAMnI sAthe ja bhAbhIne pathArImAM sUtelAM joI ekama hRdayamAM peAtAnI patnInI khImArInI hAlatanI smRti thaI AvI. manane rekI rAkhI magaLa za`kAethI dUra rahyo. bhAbhInI khayatanA samAcAra jANyA, jayadIpe tarata ja DaoNkaTarane khelAvyA ane sAravAra zarU karI, DaoNkTara nidAna karI batAvyuM ke TAipheDa tAva che mATe dhyAna rAkhajo, Temparecara noMdhatA rahejo, DonTa varI, zI vila bI. eNlarAITa." DaeN'kaTara jatA rahyA. mitratA krute nahiM tethI jayadIpa karI sivAyane! badhA ja samaya bhAbhInI sAravAra tathA bakulanA khAvA pIvA temaja khIna kAmamAM gALavA lAgyo. A rIte jayadIpabhAInI sevAcAkarI temaja niSThAthI jAti manamAM bahu ja dhanyatA anubhavavA lAgI. potAnA 'patinI gerahAjarImAM mArI kALajI rAkhIne kANu dhyAna Ape ? puruSane mana tA trI e ramakaDuM che, davA karAvavA paisA ApI dUra ya, paNu AjakAla AvI rIte sevA karanAra puruSa tA javalle ja maLe, sAce ja jayadIpa bhAI sukhaduHkhanA sAthI vaphAdAra mitra che.' A pramANe vicAratAM vicAratAM krAIka vAra AMkhamAM AMsu paNa AvI jatAM. cArapAMca divasa thayA ane patra AvyA ke 10 divasa vadhu rokAvAne chuM, jethI AvI zakuM ema nathI,' evA samAcAra maLyA. jayadIpe mitrane patra lakhI jaNAvyuM hatuM ke 'bhAbhIne TAIphoDa thayA che. sAravAra yAle che. tame kAI paNa jAtanI ciMtA karazA nahi' Ama 10-15 divasa pasAra thaI gayA. janakane madrAsa A samAcAra jANIne du:kha thayuM, paNa oNphisanA kAmane lIdhe tarata jaI zakAya ema na hatuM chatAM kAma jaldI patAvI khImAra patnInI pAse paheAMcavuM ema manamAM nizcaya karyA. jayadIpa yetibhAbhInI mitranI gerahAjarImAM khUba ja sAravAra karatA rahyo, tAva caDagatara thatA hatA, jethI avAranavAra kAlana veMTaranA pANInAM pAtAM mUkIne mAvajata karatA. Ama jAtinI yita sudharavA lAgI, have te jyoti ane jayadIpa khUba ja nikaTa AvyAM. For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navembara 85 [pazcika-rajatajayaMtI aMka ekabIjAnA hRdayamAM sevA dvArA aneruM AkarSaNa pedA thayuM. baMne AtmIyatA anubhavavA lAgyAM. eka sAMje jayadIpa pathArImAM sUtelI jyotinI pAse besIne davA ApI rahyo hato. A vakhate patinA anAgamana ane pitAnI bImArIthI lAgaNIvaza banatAM AMkhe azrubhInI thaI. jayadIpanuM haiyuM bharAI AvyuM ane kahyuM : "bhAbhI ! tame manamAM evuM na aNize. have bahu divasa thayA che. janakabhAI Aje Avaze ema lAge che, kAraNa ke mArI jamaNI AMkha pharake che eTale cekasa Aje AvavA ja joIe." eTaluM bolavAnuM pUruM thAya ke tarata ja dhImethI janaka AvyuM ane jayadIpa tathA jatine je sthitimAM joyAM te joIne manamAM aniSTa zaMkA sevavA lAgyo. janaka evI rIte AvyuM ke baMnemAMnA keIne paNa khabara na paDI. pathArInI najIka jayadIpane potAnI samakSa beThele joIne manamAM duHkhanA bhAva pedA thayA, e kRtrima rIte hasyA ane patnInI mAMdagI tathA dharanA samAcAra vagere jyadIpa pAsethI jAya. jayadIpe paNa mitrane khUba ja svasthatAthI badhI ja hakIkata kahI. pachI te jayadIpa ghera gayo ane bhajana karyA bAda mIDuM nIMdamAM DUbI gaye. janakanA manamAM AjathI eka jherI bIja ropAyuM. patnInI tabiyata divase divase sudharavA lAgI ane dararojanI jema prabhAtathI rAtri sudhInAM kArya utsAhathI karavA lAgI, paNa jyotine lAgyuM ke pravAsathI AvyA pachIthI patidevanA premamAM aMtarane avAja nathI, paNa kRtrimatA lAge che. emanA bolavAmAM ne hasavAmAM sahRdayatA nathI. A bAbatanuM kAraNa e samajI zakI. manamAM vicAratI : kadAca mArI tabiyata aMge ciMtA thatI haze. pravAsanA thAkathI kaMTALyA haze, jethI svastha nathI lAgatA, paNa jyotine dRSTi na pahero. tevI amaMgaLa zaMkAthI paNa udAsa banyA che e jyatine nirdoSa haiyAmAM AvI na zakavuM, kAraNa ke daSTi tevI sRSTi, rAtre janaka suI gaye. pravAsa pachIthI prathama rAtrithI ja manamAM vicArato thaI gayo hatuM ke "je jyotine huM satI samI sALI strI mAna hatuM ane jene meM mAruM sarvasva samarpaNa karyuM che te strIne mArA mitra sAthe saMbaMdha kevo? je strI aMte hRdayadAna karyA pachI paNa A rIte bevaphA banI zake te pachI sAcA snehane artha zo ? jayaMdIpa sAro mitra nathI, paNa e dagAbAja mitra che. mitratAnA caMcaLA heThaLa chUpI rIte ja patinI sAthe prema kare che. vagere vicArAnA vaheNamAM gothAM khAtAM suI gayo. have rAta ene bhaya kara lAgavA maMDI. daSTi samakSa jyotinI pathArI, jyadIpanI aMtinikaTa beThelI AkRti, tinAM AMsu, jyadIpanuM azvasana vagere dekhAtuM ane patnI tarapha zaMkAnI najare jovA lAgyA. - jayadIpa e ja mitrane tyAM AvatA, paNa jayadIpa taraphanuM vartana paNa janakanuM badalAI gayuM hatuM. have eo jyAre maLatA tyAre sAmAnya vAtacIta thatI, ekabIjAnA aMtaranI vAtamAM rasa na hato, jIvanamAM kaMTALo jaNAjayadIpane paNa mitranA vartananI aNadhAryA pariNAmathI navAI lAgI ane eNe paNa vicAryuM ke dila vagara javuM ne maLavuM bekAra che. je mArA ramAvavAthI janakane kaMI duHkha thatuM hoya te dUrathI ja maLIne saMbaMdha sAro rahe.' janake potAnI zaMkAnI vAta tine kahI ja nahi, paNa jyotine patinI zaMkAnI gaMdha AvavA lAgI hatI. eka divase rAtre janake jyotine potAnA mananI vAta kahI dIdhI : "tuM apavitra che." tie pitAnI pavitratAnI sagaMdapUrvaka khAtarI ApI, paNa puruSanI zaMkAne dUra karavI e brahmAthI paNa zakya nathI, puruSa strIne zaMkAnI najare joI zake ane manasvI vartana AcarI zake, paNa puruSa puruSane zaMkAnI najare joIne satya jANavAnI mAgaNI kare te adhikArathI strIne dabAvavAnI vAta karaze. jyotinA mananI zaMkA patinA kahevAthI sAcI paDI ane pravAsathI AvyA bAda svAminAthanA parivartita svabhAvane kaLI For Private and Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajAtI aMka] kabara-navembara8pa | [47 gaI. manathI e pIDAvA lAgI. have e dila kholIne belatI, paNa patine ripensa sAmAnya hato. pharIthI jyotine bImArI AvI. A bImArImAM mAnasika yAtanAe paNa bhAga bhajavyuM. have citAthI jyotinI jyotirmaya kAMti nisteja banavA lAgI. janaka vilAyatI davAo lAvIne tinI sAravAra karato hato chatAM dinapratidina e vadhu bImAra thatI gaI. enI bImArInuM kharuM kAraNa te mAnasika hatuM. strI badhuM ja sahana karI zake che, paNa nirdoSa ane nirmaLa jharaNu mI, jIvanamAM svapna ke jenI sAthe AtmIyatA anubhavIne jIvanasAgaranI naukAmAM besI saphara karatAM khoTuM kalaMka ke zaMkAthI, strInA kamaLa hRdayane vajAghAtanI pIDA Ave te sahana nathI karI zakatI. zanivAranI saMghAe janaka aiphisethI AvyA. jatine potAnA zarIranuM bhAna na hatuM. e belAvavA chatAM belI zakatI nathI. zarIra phipha paDI gayuM hatuM. ciMtAthI e mRtaprAya banI rahI hatI. madhyarAtrine samaya hate. sAthenI ja zayAmAM janaka duHkhI manathI udAsa banIne AMkha coLate paDakhAM badalIne UI dhavAnA nirarthaka prayatna karI rahyo hato. ekAeka jyoti belavA lAgI : "svAminAtha svAminAtha ! mApha karaje. huM jAuM chuM, ahIMthI tamArA sukhane mATe, bakulane saMbhALaje. huM pavitra chuM. strI puruSane samajI zake che, paNa puruSa strIne zaMkAnI najare ja jotuM AvyuM che, samajI zakatuM nathI. strI te sarvasvanuM dAna kare che, sahana kare che. jayadIpa sAthe mAre kaMI kharAba saMbaMdha nathI, mAnavuM hoya te mAnajo. basa, have huM cAlI. A zarIra chUTavuM samaje, have tamArA AtmAne zAMti thaze. A bhagavAna ! o prabhu ! sanmArge laI jaje." A sAMbhaLIne janaka beThe thaI gayo, nADInA dhabakArA vadhI gayA ane jyoti tarapha najara karatAM joyuM ke e cira nidrAmAM poDhI gaI hatI. janaka have zuM bele? yovanane unmAdamAM zaMkAzIla banIne ApameLe ja jIvanavRkSa para zaMkArUpI kuhADe mArIne naSTa karyuM. jyoti' 'ti'nA uddagArothI e haiyAphATa rudana karavA lAge. The. 31 mANekazA, aSTamaMgala phaleTa, AIsa phekaTarI pAse, bIlImorA-396321 mona rudana nirAza hatAza udAsa vRkSa UbhuM karNa zuSka cakuM DUsakAM bhare. Aje kathaLI gaI juvAna kAyA, nirAza hatAza udAsa hatI tyAre dIdhI saune zItaLa chAyA. DUsakAM bhare. TADha taDake varSa sahyAM, atItanI yAdamAM azru sAre. kaTuvacana nA be kahyAM. hatI ahIM zI manahara ghaTA ! Aja ne sAthe keI rahyA. vasaMtatsave zI raMgIna chaTA ! jetA nathI pAchA vaLI, gayA te gayA. hasatAM harita paNa uge, keNa che kAnu? samaja ne kaMI paDe, jhUlatAM samIra siMga umaMge, he dayAsiMdhu ! dayAbiMdu na kayAMya jaDe. verAna raNamAM mauna rudana - have te sukAI gayAM che athu, e Aja kare, vRkSa UbhuM karNa zuSka sarka, AchAM phIkA pILAM parNa khakhaDe, verAna raNamAM ekaluM, vAyuprakepe kharaMtA hAtha rajhaLe ! mauna rudana kare. kALajuM kamaLa nita phaphaDe, verAna retInuM raNa raDe, che. caMpakabhAI 2, modI vRkSa UbhuM karNa zuSka sarka, surajabA mahilA ArTasa koleja, naDiyAda-387001 For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarakatI sAIkala sAthe [ladhuvArtA] zrI pIyaSa paMDyA, "jyoti enI sAIkala jevI naheru brija upara AvI ke tarata eNe jatanathI sevelA vicAronAM paMkhIDAM pAMkho phaphaDAvavA maMDyAM, kalarava karavA maMDyAM ane e paMkhIDAMnI pAMkhe e viharavA lAgyo. "e... hA, tuM zuM mArAthI AgaLa nIkaLavAnuM che ? hA, skUTara che eTale deDAva, paNa pAchaLa berIne... berI na paNa heya.... chekarIne besADI che eTale vaTa mAre che? mAreya berI , te besADI che te chokarI karatAM kyAMya rUpALI che... tuM zuM vaTa mAre che ? ThIka che, mArI pAse sAIkala che tethI tuM TaravALo mArAthI AgaLa nIkaLe che, paNa mArI pAse skUTara Avaze tyAre je je ne !... mALA leke kamAya che khUba, paNa mArA karatAM kharace cheya vadhAre ne ? ene "kharace che ema gheruM kahevAya ? veDaphe che ema ja kahevAya. hA, khUba veDaphe che. mArI pAse paisA Avaze ne tyAre...? tyAre...? e pelI moTaramAM AgaLa beThelI strIe silkanI sADI paherI che tevI sADI mArI patnI mATe kharIdIza, evI ghaNI badhI sArI kharIdIza... mArA bALaka mATe suMdara majhAnAM kapaDAM ane eka ekathI caDe tevAM ramakaDAM kharIdIza. atyAre je makAnamAM rahIe chIe te amArA traNa mATe paNa nAnuM paDe. eka rUma ane eka rasoDuM.... basa, evaDuM rahevA mATe makAna ? ATaluM nAnuM te kAMI mANasane rahevA mATe makAna hatuM haze ? huM moTuM makAna laIza, jemAM eka aiphisa-rUma, jene siTiMga-rUma kahe te rUma, DAIniMga-rUma, gesTa mATe rUma, mArA bALakane rUma ane pachI mane khUba gamate mArI patnI mATe mAre beDarUma... ATaluM hoya tevuM makAna laIza. sosAyaTImAM nathI paDavuM. mArI patnI paNa evuM ja kahe che. saMsAyaTImAM badhA ekasarakhA mANase heya, e lekane potAnA gharane bhavya rIte zaNagAravAnI icchA ja na heya. paisA Ave te gaNI gaNIne vApare, pachI benkamAM jamA karAve ane makAnanA haptA cUkave.. ApaNe te jamIna kharIdI bhavya baMgale banAvIzuM zaheranI pAze lokAliTImAM hoya tevo baMgale banAvIzuM... baMgalAne AMgaNuM haze-InDiyana kalAsikala AMgaNuM. mane AMgaNAvALuM ja ghara game. ghara enAthI kevuM zobhI UThe ! pachI suMdara bagIce banAvIza, zaheranA uttama bagIcAne vakhaNAyela mALI mArA bagIcA mATe rokI laIza... e mAgaze teTale pagAra ApIza. patnIne bagIcAmAM phuvAra ane khUle bahu game... e paNa rAkhIza, roja sAMje bagIcAmAM phuvArAnI sAme rAkhelA jhUlA upara ame pati-patnI besIne cA pIzuM, AnaMdanI vAta karIzuM ane divasabharanA thAkane paLamAtramAM dUra karI tAjA tAjA thaI jaIzuM... sAluM... hamaNAM hamaNAM ghera jatI vakhate thAka bahu lAge che. hA, phisamAM A tahevArone kAraNe kAma vadhI gayuM che eTale thAka lAgatA haze. e te sAruM che ke hamaNAM A sAIkala kharIdI tethI basanI lAInamAM UbhA rahevuM paDatuM nathI... lAInamAM UbhA mA thAkI jaIe tyAre basamAM caDavAne vAre Ave ane basamAM kone khabara, besavA maLe ke na maLa ! UbhA rahevuM paDe te te trAsa trAsa thaI jAya... ghara paNa kAMI ochuM dUra ? sAruM che ke sAikala levAI gaI ane baMdAne jANe meTara maLI gaI !... hA, mArI pAse paisA Avaze tyAre meTara paNa laIza, pele zeTha rAja pasAra thAya che mAre raste raste... 'koka vAra te savAra sAMja beya vakhata raste maLI jAya. 'enI phUlaphaTAkaDI bairIne laIne, huM mArI patnIne meTaramAM pheravIza. huM ene mArI A sAIkala upara pharavA laI jAuM chuM tyAre e kevI rAjI rAjI thaI jAya che ! evuM lAge ke jANe ene sukhane sAgara maLI gayuM bahu bheLI che e mane bahu ja game che... huM moTara laIza tyAre roja savAra-sAMja ene AkhA zaheramAM pharavA laI jaIza.... le ! sAIDa baMdha thaI gaI ! A polIsa paNa atyAre sAIDa For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rASTravikAsamAM avarodhaka tattvA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcAryA zrImatI arava`dAbahena ma. mahetA bhAratIya janatAnAM haMsaka tathA hiMsaka AMdalanAnA ane asa`khya zahIdonI zahAdatanA pariNAme bhAratabhUmi gulAmInI ja jIrAmAMthI mukta thaI. 15 mI oNgasTa, 1947nA roja ApaNeA deza AjhAda thayA, ApaNe svataMtra thayAM, bhAratIya janatA muktinA zvAsa levA lAgI, pazu... A svataMtratatA kevI, konI ? pratyeka dezavAsI unnata manuSya tarIke mukta rUpe jIvI zake evI apekSA A svataMtratA~~~A!jhAdI pAsethI rAkhavAmAM Ave e sAva svAbhAvika che. jo kAI paNuM dezavAsI peAtAnA aMgata svArtha mATe, hita mATe vicAra kare ne e mujaba ja vate temaja pAtAnAM anya dezavAsIonA hitanI darakAra na kare te e svata MtratAnI maryAdAnuM ullaMghana kare che ema paNu ekkasa kahI zakAya, eTale ke samagra dezavAsIonuM kalyANa thAya, AkhA dezane--rASTranA samucita vikAsa thAya evuM vAtAvaraNa taiyAra karavAnuM kAma svataMtra dezamAM ja thaI zake ne ? enuM ja nAma AjhAdI svataMtratA yA mukti. AvI taka ApaNane 1947 mAM sAMpaDI. svataMtratAnA atI carcA karatAM mane eka ghaTanA yAda Ave che. svataMtra dezanI eka mahilAe AjhAdInA artha potAnI vruddhi-mati pramANe karyuM : koI paNa jAtanI rAphaToka vinA mana phAve tema karavAnuM, eka divasa e pAtAnA gherathI bahAra nIkaLI, bajAramAM kharIdI karavA mATe zaheranA rAjamAnI pagathI para e cAlatI jatI hatI. cAlatAM acAnaka e aTakI gaI : pagathI para UbhI rahIne e rAjamAga para pasAra thatAM khaTArA moTara sAikala rikazAe jevAM aneka jhaDapI gatizIla vAhane nI vaNatha bhI vaNajAra jotI ja rahI. acAnaka enA manamAM vicAra Avyo ke jo A badhAMya vAhana ane e calAvanAra, emAM besanAra leDA rastA vacce ja pasAra thatAM hAya tA mAre ja zuM kAma A pagathI para cAlavuM joIe ? huM paNu eka svataMtra vyakti chuM, jyAM mana thAya tyAM cAlI zakuM, khasa, manamAM taraMga AvavAnI ja vAra hatI. tarata ja pagathI cheDIne saDakanI vacce e cAlavA lAgI. cAre bAjuthI vAhaneAnI doDadhAmamAM e aTavAI gaI. peAtAnI jAtane bacAvavAnI ghaNIye mathAmaNu pachI Akhare e eka sAikala-savAra sAthe athaDAI paDI. biyArA sAikala-savAra hAMphaLA phAMphaLA thaI gayA. e peAte paNa paDI gayelA, paNa ene bahu vAgyuM nahetuM, eNe pahelAM pelI mahilAne beThI karI, hAtha jhAlI pagathI tarapha dArI gayA. acAnaka bhaTakAIne paDI javAthI ene thADu vAgeluM, paNa e teA khUmAbUma karI UThI, biyArA sAikala-savArane keTalIya gALA saMbhaLAvI dIdhI : "jue tA kharA ! jANe enA bApane rastA hoya ema sAikala calAve che! AMkhA para DAbalA jevAM mATAM cazmAM caDAvyAM che, pazu AMdhaLA ja lAge che! rastA para cAlatuM mAsa ene dekhAtuM ja nathI..." pelA sAikalasavAra A badhuM sAMbhaLI rahyo hatA. Akhare eNe pUchyuM : pazu, mAjI ! tame pagathI para cAlavAne badale saDakanI vacce vacce zuM kAma cAlatAM hatAM? ATalAM badhAM vAhanonI bhIDamAM tame aTavAI jAe, emAM zI navAI ?' ATaluM sAMbhaLatAM veMta e pharI chaMcheDAI UThI: "kema ? huM zuM kAma pagathI para cAluM ? tuM kANu che mane evuM kahenArA ? huM svataMtra dezanI nAgarika chuM. mana phAve tyAM cAluM emAM tAruM zuM jAya che? " "bhAjI ! tamArI vAta te| sAcI ke tame svataMtra che, nAgarika che, pazu ApaNI svata tratAnIye eka maryAdA hAya ne ?" Ama A dhaTanA svataMtratAnA vAstavika atha samajAvI jAya che. AjhAdInI AvI maneAvRttinA zikAra Aje ApaNA dezamAM ghaNuAMya lAka thaI paDelAM che te? ApaNA dezanA badhAraNamAM apAyela For Private and Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 -navembara5 . [pathika-rajatajayaMtI eka svataMtra nAgarizcanA mULabhUta adhikAra ane manamAnyA artha tAravI ravAthI loke pitAnuM ja hita sAdhavAnA kevA ane keTalA prayAsa kare che e AjakAla kayAM ajANyuM che ? rASTravikAsamAM sauthI paheluM avarodhaka tava A ja che ema kahevAnI jarUra kharI ke? . kharekhara te svAdhInatA maLyA bAda ApaNe dezanuM nava-nirmANa karavAnuM hatuM, vikAsanI keDI para AgaLa vadhavAnuM hatuM, navIna jIvanamUlyanI sthApanA karavAnI hatI, akhila vizvamAM eka Adarza rASTanA namanA-rUpe ApaNA dezane rajU karIne ApaNI pratiSThA vadhAravAnI hatI. vaLI bIjI bAja, dezanA karoDa bAMdhavone sukha zAMti samRddhi ane AjhAdI ApavAnI hatI, dezane audyogika vikAsa sAdhavAne hate. AvAM bhagIratha kAryo mATe dezanI janatAe kaThora parizrama kare ja rahyo, suvyavasthita Ayojana vicArI samagra dezanAM upalabdha sAdhanane upayoga karI rahyo ja, A dhyeya prApta karavA mATe ja dezanA vaDApradhAna sva. paMDita javAharalAla naherujI ArAma harAma hai'nuM sUtra ApI pote avirata kArya karatA rahyA ne dezavAsIone evI preraNA ApatA rahyA. Ama chatAya Aje enAM pariNAmone vicAra karatAM vikAsanI gati ati maMda ane nirAzAjanaka lAge che. ApaNA saniSTha prayAso ane avirata parizrama chatAMye Aje dezanI janatA vikSubdha vicalita trasta kSadhita ane pIDita che. 38 varSonI AjhAdI pachIye asaMkhya lake bekArInA khapparamAM homAI rahyAM che. kyAM javuM ane zuM karavuM e savAla muMjhavI rahyo che. Ama kema? ATalAM varSonI AjhAdI paNa ApaNe yasiddhinI maMjhile kema pahecI zakayAM nathI ? AvA praznonA uttara paNa kyAM ajANyA che? ApaNe sau e tathya jANIe ja chIe ke dezane traNa cAra videzI AkramaNane sAmane kare paDyo che, are, eTaluM ja nahi, paNa keTalIye kudaratI Apha-duSkALa pUra vAvAjhoDAM dharatIkaMpa vagere vagere paNa dezanA vikAsamAM avarodharUpa banI cUkela che, paraMtu A uparAMta vadhu duHkhanI vAta te e che ke uparyukta prAkRtika pra uparAMta ApaNane ApaNu dvArA ja sarjAyelI aneka samasyAone sAmane paNa kare paDe che; jemake dezavyApI anIti bhraSTAcAra dANacorI, aniyaMtrita vastIvadhAre, saMkucita prAdezika manovRtti, kAmarI, kartavya-pharajapAlanamAM niSThAne abhAva ane aMgata svArtha khAtara dezadrohI banavAnI tatparatA, AvAM aneka tatva rASTranA vikAsamAM avarodhaka paribaLarUpe kAma karatAM hoya tyAre dezanA sarvAgI vikAsa ane samunnati kyAMthI thAya? - saMkSepamAM, dareka nAgarika dvArA pitAnI pharajanuM niSThApUrvaka pAlana na thAya te rASTrane vikAsa paNa na thAya e hakIkata che ke dezamAM keTalAMka evAM saMkucita manovRttivALAM tattva paNa che ke je rASTravikAsamAM naDatararUpa banI rahyAM che ane dezavAsIomAM paraspara deva IrSyA ane verajheranI lAgaNIo uzkerI rahyAM che. AvAM paribaLenI saMkucita lebhI svAthI dezadrohI manovRtti ane kArya paddhati dezanA rASTravyApI vikAsamAM sauthI moTuM avarodhaka tatva che. AvuM ja eka bIjuM meTuM avarodhaka paribaLa che dANacorI kALAM-bajAra ane benAmI nANAnuM. Aje dezanuM kaI paNa zahera A rogathI bhAgyeja mukta haze. khUNe khUNe ene cepa prasarI gayo che. bajAramAM moMghavArI vadhAravAmAM A tana hisso nAsUne nathI. dezanI janatA meghavArInI nAgacUDa tema bhAvavadhArAnA viSacakramAM evI te phaksAI-aTavAI gaI che ke emAMthI chUTavAne keI Ara. ke keI upAya dekhAtuM ja nathI. sarakAre aneka prayAsa kare che, paNa e bhAgye ja saphaLa thAya che. ghaNI vAra te evA prayAsonuM vaLI UlaTuM ja pariNAma Ave che. vadhu dhana kamAI levAnI ane anargaLa saMpatti jamA karavAnI manavRtti paNa mAjhA mUkI rahI che, jene kAraNe bajAramAM sAmAnya jarUriyAtanI cIja-vastuonI achata varatAya che; joke A achata ke For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajaya'tI aMka] AmTobara-navembara/5 [ 17 sAcI nathI, kRtrima banAvaTI athavA vepArI cAlabAjI ja che. vadhAre nANAM kharcavAnI taiyArI jo batAvAya te| AvI achata kAya naDe ema nathI, paNa enAthI dezanI sAmAnya janatAnI hADamArIe tA vadhatI ja jAya che. Ama saMgrahakhorI, kALAM bajAra, benAmI nAyu' e samAjanAM samAnatA nItimattA nyAya zAMti vagerene bhAga le che. dezanAM sAmAjika chatrana ane Arthika mALakhA para Ane bhAre khUreza prabhAva paDI rahyo che. rASTranA vikAsamAM avarodhaka AvAM tattva kema karIne dUra thaI zake? A kALAM nANAMne ja prabhAva sAmAjika prathA para paNa dekhAI Ave che. dahejanI prathA enuM eka udAharaNa che. keTalIya navavadhUnAM aramAneAnI DhALI A daheja-prathAne lIdhe ane kALAM nANAMnA jore thaI cUkI che e kayAM ajANyuM che ? dhanasaMpatti ekatra karavAnI hoDamAM DUbelA samAja dezahita rASTravikAsa cAritryabhAvanA nItimattA vagere vagere sadbhAnA vicAra zI rIte karI zake ? kALAM nANAMnA prabhAve karIne mAnavIya mUlyonuM adhaHpatana, bhautika bhega-vilAsanI manetti ane lAMcaruzavata tathA bhraSTAcAranA kIDA rASTranA vikAsarUpI vRkSane kAtarI kAtarI ene sarvanAza karI rahyAM che. rASTra-vikAsamAM avarodhaka evuM AvuM ja khIju` AnuSa'gika tattva che dANacArI ne karacorI, videzI cIja vastunA mehane vaza thaI loka svadezInA mAtraha bhUlI rahyAM che te jANyeajANye dAAArIne poSI rahyAM che. sutra pratyenA mAha paNa enuM eka moTuM preraka baLa che. e sivAya videzI kApaDa ghaDiyALA kramerA reDiyA TI.vI, vI,sI,Ara, seAnA cAMdI jevI anekAneka vastue cerI-chUpIthI paradezamAMthI lAvI dezamAM ghusADI devAmAM Ave che. pariNAme dezanA Arthika vikAsane bhAre phaTako paDe che. kALu nANuM ane dANacorI jevAM avarodhaka tattvo uparAMta kheda vastI-vadhArA ane ene pariNAme vadhatI bekArI paNuM dezanA vikAsanAM avarodhaka tattva che. dezanAM aneka kArakhAnAM, asa'khya khetarA keTaluMya utpAdana kare che, chatAM vadhatI jatI vastI mATe e AchuM ja paDe che. A badhAM tattva mAnavasarjita avarodhaka parikhaLA che, ApaNe ja enuM sarjana karyuM che, je ApaNA ja vikAsane avadhI rahyAM che. AvuM ja eka khIju` mAnavasarjita avarAdhaka tattva che kAmI ekatAne abhAva. ApaNA deza aneka dharma samAjo krameAnA vaividhyathI bharapUra che. ApaNe! samAja bahurUpI janasamAja che. ApaNA deza duniyAnA tamAma deza katAM vadhu sAre che. sAre jahAMse acchA hindAstAM hamArA... hindI hai hadu vatana hai hindustAM hamArA..." e ApaNuM rASTragAna jANe ke bhUtakAlIna gANu banI gayuM che. ApaNe mAtra hiMdu jaina muslima pArasI zIkha ke khristI ja nathI, ApaNe sau pahelAM bhAratIya chIe, pachI bhIjuM kAMI chIe, e ApaNA rASTriya Ada" kema bhulAI gayA? svAthaeNparakasa'kucita dRSTikrANu, sahanazIlatAno abhAva ane sattAlAlasAe ApaNA rASTramAM prAdezika bhAvanAne bahekAvI dIdhI che. kAzmIrathI eNDa kanyAkumArI ane dvArakAthI cheka AsAma sudhI bhAratanA vistAra che, mAtra gujarAta mahArASTra pajAba kha'gALa ke karNATaka ja nahi. potapotAnA pradezanA vikAsanI sa`kucita maneAvRttimAM ghaNI vAra dIdiSTa ne udAratAnA abhAva varatAI Ave che. prAdezika vikAsanA nAme rASTriya vikAsanuM balidAna zA mATe devAya ? A na samajAya tevI vAta che. For Private and Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobat Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaTobara-navembara85 pathika-rajatajayaMtI aMka uparyukta tamAma avarodhaka tane mULamAM che rASTriya anuzAsanane abhAva, vividhatAmAM ektA samajavAnI khAmI, dIrdhadaSTinI achata, samagra bhAratIya jIvanane ciraMjIya banAvanArI saMjIvanI jevo prabhAva rAkhanAra AtmasaMyama ke jenI AvazyakatA kevaLa vyakti mATe ja nahi, samAja ke pradeza mATe ja nahi, samagra rASTranI unnati ane vikAsa mATe che, je anivArya che. pratyeka dezavAsI rASTrane sAce nAgarika tyAre ja banI zake ke jyAre e rASTriya anuzAsananA kartavya mATe kaTibaddha banI rahe, anuzAsananI akhUTa zaktinA baLe karIne ja avarodhaka tara nAbUda thaze ane rASTra vikAsanA sopAna para AgaLa vadhIne yeya siddha karI zakAze. ApaNe sau dezabAMdhava ekatra thaIne A bhagIratha kArya saniSTha prayAsothI pAra pADIzuM te rASTra-vikAsanI siddhinA zikhara jarUra sara karI zakIzuM emAM koI zaMkA nathI. che. osavAla nivAsa', zikSaka kolonI, junAgaDha roDa, verAvaLa-362 26 [ anusaMdhAna pA, 16 nuM cAlu ] mulatAnakhAMe mahArANAne pUchayuM ke mane bhAlo mAranAra vIra puruSa keNa hatuM? mahArANAe pitAnI pAse UbhelA koI sainika tarapha IzAro karyo. mulatAnakhAMe InkAra karyo; eTalI vAramAM kuMvara amarasiMhajI pitAjIne ghaNu samayathI eka ja jagyAe ubhelA joIne sthaLa para doDI AvyA. e vakhate mahArANAe mulatAnakhAne kahyuM ke A vIra puruSe tamane bhAle mAryo hato ane e vIra puruSa mAro pATavI kuMvara che. ATaluM sAMbhaLyA pachI mulatAnakhAnA caherA uparathI udAsInatA dUra thaI gaI ane kahevA lAgyuM ke have mane aphasosa nathI, kAraNa ke mAruM mRtyu vIra puruSanA hAthe thayuM che. mahArANa pratApa pAse sarvasalAmatI jaI amarasiMhajI pharI yuddhamAM joDAI gayA. mahArANAe mulatAnakhAne pUchayuM ke tamArI koI icchA che? mulatAnakhae IzArAthI pANI pIvAnI IcchA darzAvI. mahArANAnI pAse UbhelA pANInI jarIvALA sainikane mahArANAe AjJA karI ke mulatAnakhane pANI pAo, rInike ghoDA parathI UtarIne senAnI jArImAMthI ene gaMgAjaLa pAyuM. pachI tarata ja enuM mRtyu thayuM. pachI dhIme dhIme caDAI dvArA kAzIthala caudha bAgaDa bhImagaDha kuMbhalagaDha udepura chapana vagere paragaNuo upara eka pachI eka vijaya meLavIne cittoDagaDha sivAya AkhuM mevADa pAchuM jItI lIdhuM. hAla cAvaMDa gAmamAM emanI aMtyeSTi sthAna para mahArANAnI ArasanA paththaranI chatrI mejUda che. vIMchiyA-360 055 vastIvisphoTane upAya (saviyA) vastIvadhAro hala karavAne darzAvuM hele upAya ? svataMtratA rAjyane Ape, sarva taNI che evI mAMga; juo pachI e pahelAM jevAM laDaze ekabIjAnI sAtha, vastI taNe nIkaLaze khoDe, nathI koIne AvyuM jJAna, maNinagara, amadAvAda-380008 naTavaralAla jozI For Private and Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rASTra-ekatAnuM nirmANa (AMtarika ekatAnA Adaza : bhrAtRbhAva) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI harSada jozI rASTra-ekatAnA vikAsanI bIjI avasthA sAmAjika mALakhAnA ja pariva`narUpa rahelI che, jenAthI rAjanaitika ane zAsanakartAnI ekatAnuM zaktizALI mahattva dareka keMdrane mATe ApI zakAya. A paristhitinI sAthe eka zaktizALI prati-baLa paNa mahattva rUpe jaDAyeluM che ja ke jenAthI svatataMtratAnI jaDa samAjanA vargonA kramathI prApta thAya che tene paN naSTa karavuM ja joIe. sAmAnya rIte sattA eka evI rAjyakartA sarakAranA hAtheAmAM sAMpI devAmAM Ave ke je haMmezAM manasvI - ApakhUda nahi, pazu ka'Ika zaktizALI avazya hAya, paraMtu Adhunika prajAta MtrIya vicArA mujaba zAsakane laoNka evI paristhitimAM--svarUpamAM svIkAre che ke jyAMthI jyAMsudhI e rAjyana (rASTrajIvana)nA nakAmA-niSkriya temaja nAmanA ja pradhAna, sevaka athavA zAsanakA mATe anukULatAvALA kedrarUpa hAya. vAstavika rIte niyaMtraNu rAkhavA mATe have enI kAI jarUrata rahI nathI, paraMtu emAM kAI atyukti nathI rahI, kemake rASTra-pratirUpanA vikAsamAM enA vikAsa madhyayugamAM thaI cUkayo hatA. eka zaktizALI rAkhanuM aitihAsika mahattva rahyuM che, tyAM sudhI ke svataMtratA premI, dvipakSIyabhAvayukta ane vyaktivAdI iMglaeNnDamAM paNu pleTajeneTsa ane TaTyuDa rAjA evA vAstavika ane sakriya ke-biMdu hatA. emane anusarIne ane vikAsa pAmIne rASTra eka dRDha rUpe paripakava zaktine prApta karI cUkayu'. AvuM spena jarmanI ane iTalImAM banyuM, para'tu janInI bAbatamAM kahevAya cheIvAnA ane pITarA vagara raziyAnuM astitva tyAM na heAta, Adhunika samayamAM paNa hADainasolana se jarmanInAM ekIkaraNu ane vikAsa mATe ja madhyayuga jevuM kArya karyuM" tenAthI paNa janataMtravAdI prajAee e vyAkuLatA ane vismayanA bhAvamAM joyuM che, kemake e lekA mATe A prakAranI ghaTanAne samajavI e kaThina hatuM ja, enA karatAMya enI vAstavikatA upara vizvAsa karavA e tA puSkaLa kaThaNa hatuM. paraMtu ApaNe bhAlkananAM navAM rASTronA prathama nirmANuyugamAM paNa Aja A ja vAta joI zakIe chIe, chatAM paNa A AvazyakatA have eTalI vAstavika rahI nathI, paraMtu A jAtio -- jJAtie nA acetanamAM AnA haju paNa anubhava karI zakAya che. 1 Adhunika paddhatimAM rASTrasvarUpamAM jApAnanuM navanirmANa mikADAe paNa A ja prakAranA kAryathI karyuM". nava-nirmAtAnI sahaja preraNA A AMtarika jarUriyAtane pUrI karavA mATe ene peAtAnA asatha ekAMtavAsamAMthI bahAra kheM'cI lAvI hatI. paraMtu rASTriya vikAsanI A AMdAlananI viziSTa bhUmikA bhale game teTalI hitakArI heAya chatAM pazu enI sAthe pAchA vinAzaka rUpamAM ja jJAtienI AMrtAraka svata MtratAne eka virAdha rahela ja che, je Adhunika manevRttinA prAcIna rAjata trIya ApakhUda paddhati ane pravRttio mATe svAbhAvika, pazu avaijJAnika paddhatithI atyaMta audAraNIya mahatavya mATe baMdhanakartA kare che, kemake e 'mezAM keMdrIkaraNa kaThAratA ekarUpatA, majabUta niya MtraNlR eka ja nirdezanuM kArya haiAya che. eka ja kAnUna, eka ja siddhAMta, eka ja sattAne sArvabhaumatvanuM rUpa ApavAnI jarUriyAta pUrI karavAnI che, A ja vAtane dhyAnamAM rAkhatAM ApaNe TaTyuDara ane sTuarTa rAjayazAnA prajA para rAjyata MtrIya sattA ane dhArmika ekatA lAdavAnA prayatnene spaSTa rUpamAM samajI zakIe chIe. enAthI phrAnsane dharma For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akabara-navembara85 [pathika-rajatajayaMtI aMka yuddhonA, spenane kethalika rAjyataMtrIya ane nyAyAlaya anveSaNane atyaMta kharAba padvatiya ane raziyAne niraza jhAronI ApakhUda paddhatinA rASTriya dharma lAvAthI pIDAvuM paDayuM e ApaNI samajamAM Ave che. iMglenDamAM A prayatnane saphaLatA na maLI. A kAraNathI nizcayapUrvaka manuSyanA AtmAne mATe A paddhati atyAcArarUpa che. A vikAsamAM rAjataMtrIya rAjya mAnavanI dhArmika svataMtratAne kacaDI nAkhI hatI. pharI pAchI ene agrima banAvI lIdhI. mahada aMze mitratApUrvaka dhArmika saMghane ane emanA daivI adhikAranA purohita tathA dharmane sAMsArika rAjyapadanA sevaka banAvI lIdhA. eNe kharAba taMtranI svataMtratA naSTa karI nAkhI. phakta emanA mATe keTalAka... adhikAra mAtra rAkhyA. emaNe madhyamavarganI ane jJAti- - varganI svataMtratAno nAza karyo, emanI vAstavika ane sajIva nAgarika svataMtratAne nAza karI dIdho. ApaNe A vizALa krAMtikArI AdelananuM AMtarika aucitya joI lIdhuM che. phakta ApaNA ja astitvane mATe rASTra-ekatAnuM nirmANa nahi thaI zake ane na te TakI rahI zake. ene Azaya e hoya che ke mAnava-samudAyanA evA bahastarIya saMgaThananuM nirmANa karavAnuM che ke jemAM samasta jJAti-phakta varga ane vyakti nahi- ApaNA pUrNa mAnava-vikAsanI tarapha vadhI zake, jyAM sudhI nirmANa kArya mATe zrama karavo paDe. e bahastarIya vikAsa rokAI zake che, paraMtu jyAre samudAyane pitAnA astitvapaNA vize daDhatA thaI jAya ane e AMtarika vistAra jarUriyAtane anubhava karavA lAge to enuM ja raheze nahi. tyAre e jUnAM baMdhana teDavA paDaze. nirmANanAM sAdhanA vikAsamArgamAM aDacaNa samajIne tyAgavuM paDaze. tyAre svataMtratA jati-mAnavajArine preraka zabda thaI jaze. che. vyAsavAsaNA (tA. kapaDavaMja-387620) (zrI araviMdanA "rASTra-ekatA lekhane bhAvAnuvAda) samaya cAlyo gayo ane Thebe caDAvIne samaya cAlyo gayo, zabdane piThaLa banAvIne samaya cAlyA gaye. hAtha ghasatI rahI gaI AbohavA saMbaMdhanI, kata aMgUTho batAvIne samaya cAlyo gayo. keda raste jyAM thayo te bAraNuM kholI ane Abha Akhuye gajAvIne samaya cAlyA gaye. phUla jevA raMga ne A oraDAmAM baMdha huM, mahekanI bhIMte sajAvIne samaya cAlyo gayo. vATa sUnI rahI gaI ne vAvaTo pharakaSA kare, sau dizAe hacamacAvIne samaya cAlyA gayA. DUbakI mArI saphaLa saMvedanAnA sAgare nAva bhASAnI kubAvIne samaya cAlyo gayo. pathika paramAra che. zivakRpA sosAyaTI, kuMbhAravADa, bhAvanagara-364001 tyatAnA duhA ! sItAparInA vaheNamAM suraja ugeLAya, kAMThe DUbI jAya heDI namatI veLanI. kamaLa mArA Terave che jhalamalanI mUla, sparze udde phUla kharatAM mananI DALathI, dariyA jevI jAta ne retI jevI AMkha, phINa bharelI pAMkha cArepA UDyA kare. AMgaNa UbhA chAMyaDe, cakaratuM ekAMta, pagaravane vRttAMta verAI jAte dhULamAM, banAva nAme cADiye dhuramasamAM bhIMjAya, aphavA hiloLAya AlAlIlA vAvare. pILA pamarakha pAMdaDe lUmejhUme jhADa, daMtakathAnA pahADa pADe paDaghA pAdare.. a9pa trivedI amRtavela-364 290, vAyAH mahuvA (baMdara) (ji. bhAvanagara) For Private and Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir je paDakAronA bhAratIya saMskRti Aje sAmanA kare che , prithamALA zAha 'sa'skRti' zabda mAnavasamAjanI sthitine khyAla Ape che, jene ApaNe 'sudharelA' 'UM'cA' 'sabhya' vagere vizeSaNeAthI vibhUSita karIe chIe, dezadezanA AcAra bhinna haiAvAthI sudhAravAnI bhAvanA pazu bhinta rahe che, tethI pazu A bhinnatA sa`ba'dhI UMDANathI jovAya te emAM aMtaryaMta ekatA avazya heAya che. bhinnatA mAtra bAhya che, AMtarika nathI, saMskRtinAM mULa tattva badhA dezeAmAM eka ja hAya che. dezakAla pramANe bAhya svarUpamAM aMtara hAya e svAbhAvika che. prAcIna bhAratavarSamAM zArIrika mAnasika ane Atmika zaktinA vikAsane mAnavajIvananuM dhyeya mAnavA mAM AvatuM hatuM, dharma artha kAma ane mekSa vagerenI prApti mATe manuSyane jIvatA rahevuM joIe, paraMtu vIsamI sadImAM kRtrimatAe mAnavasamudAya upara pUrI adhikAra jamAvyA che. devI sapattine badale AsurI sapattinuM sAmrAjya chavAI gayuM che. svArthanuM prabhutva jaNAya che. pratyeka vAta dhananA trAjave tALAya che. dhanavAna tA vidrAna kuLavAna jJAnavAna manAya che. dhanathI vizvavidyAlayeAnI meATI meTI padavI prApta karI zakAya che. TUM"kamAM, jenI pAse dhana che te susa'skRta manAya che. prakRtinAM rahasya samajIne e jJAnane upayAga ekabIjAnA nAza karavAmAM thAya che. pAzcAtya jagata paNa potAne susaMskRta ane potAnI saskRtine Adarza saskRti mAnavAmAM khacakAtuM nathI. audyogika krAMtine kAraNe manuSyanI zaktinI jagyAe yatrAnI zaktie sthAna lIdhuM. yaMtrayuganA prAdurbhAvane kAraNe bhAratIya samAjanI saMpUrNa vyavasthA badalAI gaI, samAjamAM aneka viSamatA utpanna thaI. enI sau-prathama asara pezAka upara paDI: enA ane puruSanA pozAkA, enA pezaDhAmAM sADI caNiyA eDhAmAMthI TUMkAM kanphroka ane khelameTama paherAvA lAgyAM. chokarA jevA pAzAka ane TUMkA vALa thavA lAgyA. puruSAnA pozAkamAM khetIne khale penTa dAkhala thayAM. vADuMnAmAM meTara-sAikala meTara-gADI skUTara vagere dAkhala thayAM. ene ja kAraNe zAkamAM parivartana AvyuM, kAraNu ke strIo AvAM vAhananA upayAga karatI thaI. ramatagamata kSetre mardAnagInI ramato krikeTa jevAmAM strIenA praveze puruSa jevAM kapaDAM paheratI strIne karI. bhAratIya saMskRti "eDajasTamenTa''--bAMdhacheDanI saMskRti che. ApaNI jIvanarIti e prakAranI thaI gaI che ke mAjIsa hamezAM bAMdhachoDa karavA taiyAra hAya che ane peAtAnA rUDhigata vicArA sAthe samAdhAna karI le che. baMgALI kavi caMdrasena hiMdunI vyAkhyA ApatAM kahe che ke 'hiMdu e ke je bhAratamAM ane baMne pakSe bhAratIya mAbApathI janmyA hoya ane jeNe potAnI jJAtinA rivAjone mAna ApIne svIkAryA hAya.' prAcIna samayanA mukhya cAra varNone badale aneka jJAtio Aje ApaNe joIe chIe. UtaratI jJAtinA krAI sabhya pANI ke khArAka Ape tA ucca jJAtine ene svIkAra karavAnI manAI haiAya che. evI ja rIte potAnI jJAti bahAra lagna paNa azakaya bane che, Aje A lagnavyavasthA bAratIya sa`skRtine mATe paDakArarUpa che. atyAre bhAratIya saMskRtimAM jJAtiprathA abhUtapUrva che ke jenAM keTalAMka baMdhanone kAraNe dhArmika ane bIjA hakkothI leAkAnA samudAyane va`cita rAkhavAmAM Ave che. AvI sa'sthAmAM dareka vyaktinuM sthAna tema mAtmA nizrita heAya che. dareka peAtAnI sevA samAjane ApatuM heAya che. e judAM judAM jUthA sAthe maitrIsaMbadha dharAve chatAM paNa khArAka-pANI ane lagnanAM saMbadha (rATI-meTA-vahevAra) evAM lAka ekabIjA' sAthe bAMdhatAM nathI. potAnI zraddhA-mAnyatAne jALavavAnuM emane mATe mahattvanuM che tethI e jUthA vaccenA aMtaranI khAI vadhatI jAya che; jemake harinAM, aspRzyatA evI ghara karI gaI For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 72] eNkaTobara-navembara 25 [pathika-rajatajayaMtI eka che ke ene kADhavAno prayatna paNa sarakArI kAyadA dvArA pAra pADI zakatuM nathI. dareka varga samAjane eka bhAga che tenAthI vividhatAmAM ekatA jaNAya che. darekanuM sthAna bhAratIya philasUphI pramANe karmathI nakkI thayeluM che. emanI mekSanI mAnyatA dharmanA siddhAMtane AbhArI che. samagra dharma niyama pharaja guNa vyavathA kAyadA ane jIvananA AdarzomAM samAyela che. khorAka mATenA niyama vadhu kaDaka hatA. khorAka mANasanA guNa-sArA ke beTA upara AdhAra rAkhe che, uparAMta mANasanAM svAsadhdha cAritrya svabhAva vagere upara paNa asara kare che. "anna tevo oDakAra' tethI kherAkane mukhya traNa vibhAgamAM vaheMcI devAmAM Ave che. sAttvika khorAka buddhine vikasAve che, rAjasa dhI ane "resTalesa' kare che, tAmasa mANasane ALasu ane maMda kare che, ' lagna pitAnI jJAtimAM hoya te ja dhArmika-pavitra, ene ja kAyadAne lAbha maLe. zrImaMta hoya ke game te prakAranI Arthika sthiti hoya ke game te dharma pALanAra haiya, paNa ene mATe lagnanA baMdhana te kharAM ja, rUDhicusta e paNa pitAnI jJAti bahAra lagna karavAnI manAI karavA chatAM paNa niSedha gaNakAryA vagara AMtarajJAtIya lagna thatAM jAya che. ApaNI saMskRti bAMdhachoDamAM mAnanArI che tethI potAnA vyavasAya mATe paradeza gayAM hoya ke bhaNavA gayAM hoya ane tyAM sthira thayAM hoya te paNa, baMne saMskRtimAM kheMcANa mAnasika rIte thatuM heya te paNa potAnI bhAratIya saMskRtine bhUlatAM nathI ke mUkatAM nathI. bhAratIya jyAM jAya tyAM pitAnAM bhASA khorAka dhama lagna pizAka vagerene bhUlatAM nathI. kAma para jAya tyAre kAmane anukuLa vastra pahere, paraMtu ghera Ave tyAre e vastrone tilAMjali ApIne pitAne (svadezI) pizAka pahere tyAre ene manathI hA thA. kyAreka evuM banatuM haiya che ke pitAne bhAratIya pozAka gharamAM nA pahera, paNa lagna prasaMge, keTalIka mijamAnIe ke samAraMbhamAM hAjarI ApatI vakhate acUka pitAnA alaMkAra ane pitAne dezI pozAka paheravAno Agraha rAkhe. gharamAM pitAnI bhASAne upayoga vAtacItamAM karatAM hoya che. potAnAM bALakane dezanI lipi na AvaDI heya te emane mATe have bhajana kIrtana vagere romana lipimAM chapAya che. pite navA makAnamAM ke phleTamAM rahevA jAya, navI nokarI ke no vyavasAya zarU karavAnuM hoya ke janmadivasa UjavavAne hoya te paNa pitAnI saMskRtinI rUDhigata-paraMparAgata praNAlIne ja anusare che. e vakhate jarUrI dhArmika vidhi karavAmAM Ave che. gharanA eka khUNAmAM Arasa sukhaDa ke hAthIdAMtanI devanI mUrtio-kRSNa ziva sarasvatI gaNeza vagerenI matio mUkavAmAM Ave che. roja savAre tyAM dhUpasaLI karavAmAM Ave che. jyAM hiMduonI saMkhyA vadhAre hoya tyAM maMdira paNa baMdhAve che. e rIte potAnA dharmanuM smaraNa kare che. A uparAMta rojiMdA jIvananuM mahattva e raI. bhAratIya rasoI ghaNe samaya mAgI le che te paNa potAnA rojiMdA vyavasAya sAthe bhAratIya strIo pitAnA svAda ane zAkha pramANe bhAratIya vAnagIone svAda mANe che. judA judA prasaMganI mijabAnIo, lagnaprasaMga, rASTriya tahevAra ke mAtra saMmelanamAM te bhAratIya vAnagIo khAsa pIrasavAmAM Ave che. lagna-saMskAranuM mahatva jIvanamAM ghaNuM che. paradezamAM rahevA chatAM paNa pitAnI putravadhU amuka saMskAravALI athata bhAratIya saMskAravALI havAne Agraha rakhAya che. pitAnI putrIne pAzcAtya Dhabe keLavI hoya topaNa putravadhU te bhAratIya saMskAravALI ja joIe, arthAt saMyukta kuTuMbane apanAve tevI, ghara ane rasoDuM saMbhALe tevI hevI joIe. For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika rajatajayaMtI ake A bara-navembara-5 [57 che tethI kAma na karI zake te paNa zuM ? sAsu-sasarAnI sevA karavI e zuM vahunI pharaja nathI? sAvitrIe satyavAnanAM AMdhaLAM mA-bApanI sevA karI hatI. mAtAnI sevA kare, nAnA bhAIne bhaNAvavAnI pharaja bajAve ane nekarImAM prAmANika rahIne sAdAIthI saMtoSI jIvana gujAravA Icche tevA patine mATe tAre garva levo joIe, beTA ! bIjAnI dekhAdekhI karavAne kaMI artha nathI. tAre te tArA patine enI pharaja bajAve emAM pUra sAtha-sahakAra Apavo joIe, ene badale tuM enAthI jhaghaDIne ahIM cAlI AvI e bahu khoTuM thayuM che. cAla, huM atyAre ja tArI sAthe tamAre ghera AvuM chuM, sAsu-sasarAnI sevA kare ane mA-bApa tathA zvazura baMne kuLanI AbarU vadhAre tene ja kuLa-vadhU kahI zakAya. pitAnA guNothI e gRhalakSmI banI baMne kuLane uddhAra kare che. zvazuragRhe guravarganI sevA karavAnI mahArAja janake putrI sItAne tathA maharSi ka pitAnI pAlitA putrI zakuMtalAne sAsare vidAya ApatI vakhate amUlya zikhAmaNa ApI hatI e ApaNe Aryadharma che, ApaNe saMskAra vArase che. patinuM zreya I che tathA e garIba bekAra ke bImAra hoya to paNa ene hiMmata Ape tathA jarUra paDaye parizrama karIne, pite kamAIne paNa pati tathA sAsu-sasarA vagere Azritone poSe te sAcI gRha-lakSamI kahevAya. bhUtakalamAM ApaNI ghaNI bahenee e pramANe karyuM che." lakSamIdAsa mAlatIne laIne ene sAsare pahoMcyA ane tyAM saMtokabAnI mAphI mAgIne tathA dIkarIne patinI sAcI adhaganA tathA sahadharmacAriNI banI rahevAnI zikhAmaNa ApIne, samajavIne pachI tyAMthI vidAya thayA. The. gaMgAbajAra, aMjAra-370 110 (kaccha) kayAMthI paDe? vahemanuM AkAza paNa tUTI paDe, mAre virahanA davamAM saLagavAnuM hoya che sAva haLavI yAda paNa bhArI paDe. ne dilane mINa jema pIgaLavAnuM hoya che! patra paDachAyo banIne ghUghave, huM raNanI vacce phUla ugADI zakuM chuM, paNa A gajhalamAM artha thaI AvI paDe. vAdaLane kahI de ene varasavAnuM hoya che ! lAgaNInI eTa paNa AvI jaze, tAre nahIM te vAyu taNA Agamana vaDe A varasatAM AMsu kyAMthI paDe? mArA te bAraNAne khakhaDavAnuM hoya che ! koNa samaje virahane A samaya, e he bhalene premanuM, paNa jo apUrNa che vedanAnA jAma je phUTI paDe? . te evA pAtrane te chalakavAnuM hoya che ! yAdanI che A sataraMgI vAdaLI, leke jue ne evI rIte maLavuM che tane, A samayanI jALathI chUTI paDe. rasto batAva, kyAMthI nIkaLavAnuM hoya che. kusuma bI. bhagata dilIpa sI. parIkha saradAra paTela roDa, TelisTAranI bAjumAM, 21, zyAmasadana, epha roDa, 85 marIna DrAIva, bIlImorA-396321 muMbaI-400 20 ApaNuM arthataMtra (sayA) vastuo maLatI'tI pahelAM, atyAre paNa eya maLe, chatAM moMghavArIne lIdhe bhAva ApavA cA paDe; AthI sikakA ne keruM chApavA taNuM kharca vadhyuM, arthataMtra vikasAvyuM evuM mUThI bharI ? le the. maNinagara-amadAvAda-380008 naTavaralAla jozI For Private and Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daMpatI pAse karAvelI sAmAsAmI zikSA hAsyavArtA] zrI. naTavaralAla zaMkaralAla jozI amadAvAdamAM anAmata-virodhI AMdelana lAMbuM cAlyuM. AmAM asAmAjika tattae komI ramakhANa zarU karyuM. temaNe bhayaMkara rUpa lIdhuM, seMkaDo dukAne lUMTI ne bALI. seMDe makAne luTyAM ne bALyAM ne keTalAMyanI hRdayadrAvaka hiMsA karI. sarakAre kayu nAkhe, paNa polIsa tephAnane pahoMcI zakI nahi AthI ene lakara belAvavuM paDayuM. have kayu(saMcArabaMdhI)nuM niyaMtraNa lazkaranA hAthamAM AvyuM ane ApaNe jANIe chIe ke lazkarI ronike jaDa hoya che. e saheja paNa emAM camapezI calAvI na le. zaheramAM AvI sthiti hatI. bajAre be dha hatAM. ophisa baMdha hatI. rastA sumasAma hatA. keka pAsavALA ja ja dekhAya. ene paNa bhaya lAgate evAmAM eka daMpatIne sahela karavAnI icchA thaI, kayu vakhate zaheranI zI sthiti hoya che e jANavAnI IcchA thaI. e kharekhara saMzodhanazIla hevAM joIe. roja pharavA janArAne karyuM yune lIdhe gharamAM bharAI rahevuM game ? AthI emaNe skUTara upara bahAra javAnuM vicAryuM. have puruSa pAse pAsa hato, strI pAse naheto, paNa strI buddhizALI hatI. eNe enA patine kahyuM ke "tamArI pAse pAsa che eTale cAlaze. patnI patinI ardhAginI gaNAya che ne zAstramAM pati patnIne eka gayAM che mATe tamArA pAsethI ApaNe beu jaI zakIzuM, kaI rokaze nahi. ApaNe te gheDuM pharavA jaIe chIe, ochA kaI gune karavA jaIe chIe ? ka yuvALA kaMI eTaluM na samaje ke puruSa strIne sAthe laI gune karavA nIkaLatuM haze? mATe gabharAzo nahiM, kazo vAMdho nahi Ave. khare kahuM te tamArI pAsa joyA pachI mane strI joI mAre pAsa mAgaze ja nahi." puruSane patnInI dalIla gaLe UtarI ne tAnamAM AvI jaI ene pAchaLa besADI bahAra javA nIkaLe. raste eo thoDA LyAM haze tyAM lazkarI sainike emane paDakAryo ne rokayAM. puruSe pAsa batAvyA. patnI zAMta rahI. sAnake patnI pAse pAsa mAgyo, paNa heya te batAve ne ? sainike kahyuM : "e nA cAle. zikSA thaze.' strI DhIlI paDI chatAM kahyuM : "ame pati patnI chIe ane eka samuM mAMduM che tene jovA jaIe chIe; gu karavAnI koI irachA nathI. saunike kahyuM : "e na cAle. zikSA sahana karavI paDaze.' puruSe sainikane samajAvyA, paNa eNe mAnyuM nahi pAchAM paNa javA na dIdhAM. strIe sainika palaLe tema dhImI ane mIThI vANIthI AjIjI karI : "bhAI, huM kaMI gune karavAnI chuM? strIne kaI zikSA karatA nathI, javA de che. mArA kahevAthI e taiyAra thavA mATe mane bahena gaNI javA de. huM tamAro AbhAra bhUlIza nahi.' paNa sainika eka be na thayo, thAya to sainika zAne ? strIe ghaNuM kAlAvAlA karyA, paNa eNe mAnyuM nahi ne zikSA jAhera karI ke "beue ekabIjane jorathI dhela mAravI." daMpatI te zikSA sAMbhaLIne Abho banI gayAM. emane thayuM ke A jaDa mANasa mAnavAne nathI. chatAM mAre kahevuM joIe ke emanA saddabhAge A lazkarI sipAI zikSAmAM bIjAo je kara nahi, paNa raMgIle nIkaLe. ghaNA sainike e pAsa vagaranAMne tyAre zikSA karI che. are ! pAsavALAne paNa jhUDI nAkhyA che. A sainike paNa dhAryuM heta te beune sakhata zikSA karI heta, paNa e ramUjI nIkaLe ne keInI kalpanAmAM paNa na Ave tevI A daMpatIne zikSA karI. ene AvI zikSA jovAne lahAvo le haze. e sainika bhale hoya, eNe jIvananI rasikatA gumAvI nahatI. aMdarathI e kautukapriya raMgIle jIva hato, eNe daMpatIne vilaMba karyA vinA zikSAne amala karavAnuM kahyuM, For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika rajatajayaMtI aMka] kobara-navembara 85 [ 59 daMpatIe joyuM ke A mANasa ja che ne mAnavAne nathI, athI zikSAne amala karavAno vicAra karyo. puruSe vahAla batAvate heya ema dhImethI patnIne gAla upara TapalI mArI, sainike e mAnya na rAkhI. eNe kahyuM : "jorathI lagAve, nahi te ahIMthI javAze nahi." AthI puruSane nachUTake jorathI dhela lagAvavI paDI. ghelathI strInuM moTuM pharI gayuM ne gAla lAla thaI gayo, AvI che vakhata che eNe pahelAM gusse thaIne ene mArIya hAya, paNa sahela karavA nIkaLyAM hoya tyAre jAhera rastA upara te A pahelA ja prasaMga haze. patnIne kahela bhAre paDI gaI. have e te puruSane dhela mAravAnI hatI. eNe paNa vahAla karatI hoya ema puruSane TapalI mArI be dhAryuM ke sainika mAnI jaze, paNa senika raMgamAM AvyuM hatuM, e jorathI dhela mAravAnuM kahyuM ke patnIe na-chUTake puruSane tamAro mAro paDayo. patnInA tamAcAne purapa mATe A prathama prasaMga haze. ApaNA samAjamAM AvuM khAsa banatuM nathI, paNa kaI bhAyaDAchApa strI puruSane sAce tamAe mArI paNa le, AvI sAmAsAmAM zikSA karAvyA pachI sainike beune javA dIdhAM. ene jovAnI kharI majA paDI haze. daMpatIe paNa sainika sivAya sUmasAma rastA upara bIjA keIe A sajA joI nathI ethI mana vALI tyAMthI lAla gAle cAlatI pakaDI ne ghera AvatAM rahyAM ne ekabIjAnI sAmuM joI rahyAM. bicArA puruSane patnInI dhala khAvI paDI e enA jIvanane eka kaDa anubhava gaNAya. ene thatuM ke haze ke strInuM kahyuM mAnI huM zuM karavA bahAra javA taiyAra thayo? ne thaze te bIjI kaI nahi ne patnInI lanI zikSA sahana karavAnI AvI ? sainikane A sUjhayuM ?' eNe ene manamAM keTalIya gALe bhAMDI haze, paNa eNe Avo viSAda karavAnI jarUra nathI. kharA premI te preyasIne sparza IcchatA hoya che, avuiM thatAM khuza thato hoya che, ahebhAgya gaNatA hoya che, e sparza pachI zarIra aDavAthI thAya ke rela vAgavAthI thAya. ghelamAMya priyAne kemala karAMbujane sparza te che ne? alabatta, emAM gusse hele che, paNa gussAthIya prema pradarzita thaI zake che. saMskRtamAM nAyaka nAyikAnI dhela to zuM, ttApAdatalAhati-evI bhAtanI paNa jhaMkhanA karate heya che. eya kayAM che? enAthI paNa e khuza te hoya che mATe he javAna ! tuM patnInI chelathI kheda pAmIza nahi. A ghelamAM gurUne abhAva paNa che. eNe ema svecchAthI nahi, paNa raunikanA dabANathI mArI che. AvI dhala tAre kamane khAvI DI ene priyAne komala sparza gaNI manamAM lAvIza nahi. ema chatAM jyAre jyAre A prasaMga tane di Ave ne kheda thAya tyAre tyAre uparyukta saMskRtanA nAyakanI priyAnI vatanI jhaMkhanA yAda karIza e dUra thaI jaze, 14, aMbikAkuMja sosAyaTI, maNinagara, amadAvAda-380 008 UlaTasUlaTI jamAne ( savaiyA) kApaDa karatAM silAI moMghI, ghaDAI mAMthI cAMdIthI, nAragIthI lakhuM chuM, dhAtu meMghI sikkAthI; dAkatara karatAM davA ja meMghI, anAja karatAM moMghu kaThoLa, UlaTAsalaTI thaye jamAne ? mANasa karatAM me veTa, Nanagara, amadAvAda-380008 naTavaralAla jozI For Private and Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAvaNadahana [mArmika prahasana] zrI rameza jozI nagaranA kahevAtA lekanetAo bhegA thayA. darekanI vAtamAM basa eka ja baLA hatA.... "arara...A dezanuM zuM thavA beThuM che ? jyAM juo tyAM bhraSTAcAra, apaharaNa-khUna-lUMTa, lAMca ruzavata dezamAM aniSTa toe mAjhA mUkI che. sIdhI rIte jIvanAra mAnavI mATe chatara divase divase dehyaluM banatuM jAya che. Ane koI upAya . kipAya te bIje che heI zake ? dezamAMthI aniSTane nAza thAya e ja eka mAtra upAya dekhAya che..... Aje te dezabharamAM aniSTa tattanA nAzanA pratIkarUpe vijayAdazamIne divase rAvaNarUpI aniSTane bALavAne kAryakrama jorazorathI thaI rahyo che. ApaNe paNa ApaNA nagaramAM rAvaNadahanane kAryakrama jo ja joIe. carcAvicAraNAne aMte nakakI thayuM ke nagaranA cokamAM rAvaNanuM jaMgI pUtaLuM ubhuM karIne ene bALavuM ane dezanAM-nagaranAM duSTa tattavone cetavaNI ApavI ke je anIti nahi choDo te tamArI paNa prajA AvI dazA karaze. nirNaya levAI gaye nagaranA cokamAM pacIsa phUTa UMce rAvaNa Ubho kare ene mATe phaMDa phALa paNa e ja samaye teMdhAI gayA. savAla e UbhuM thayuM ke rAvaNadahana kenA hAthe karAvavuM "ApaNuM pelA pradhAna pAse ja A vidhi karAvIe." koke AMgaLI cIMdhI. "e pradhAna ! dihInI phAIvasTAra hoTelamAM kokanI bairI sAthe jhaDapAyA hatA te !! vizeSa enA hAthe rAvaNadahana ?" virodhapakSane eka netA barADI UThaze. rAvaNadahanane kAryakama pradhAnanA hAthe ja thAya e Agraha zA mATe ?" kaIka uddAme savAla karyo "zAMti zAMti...zAMti.... bhAIo ! zAMti rAkho." ToLe vaLelA lokanetAomAMthI keka mavALa movaDI belavA ubhe thaye. "sattA AgaLa zaNupaNa kheDuM...A badhuM, ApaNe Aje sattA paranA pakSane virodha karIe chIe paNa ApaNe paNa sattA mATe ja bADiyAM bharIe chIe ne ? bhAInuM kahevuM sAcuM che...sattA vinA prajAnI sevA thAya ja nahi. Aje e leke sattA para che, kAle kadAca ApaNe paNa khurazImAM besIe. eTale AvA kAryakrama te khurazI upara beThelAnA hAthe ja zobhe ane emAM ja samAraMbhanuM gaurava che jaLavAya." keka madhyamamAgI e vAtane teDa kADho. ugra virodha ane lAMbI jIbhAjoDI pachI nakkI thayuM ke rAvaNadahanane kAryakrama e pradhAna sAheba zubha (!) haste ja jave. vijayAdazamI AvI pahoMcI, kAryakaromAMya cethA varganA kAryakaroe nagaranA vizALa medAna pacIsa phUTa UMce rAvaNa khaDe paNa karI dIdhuM. AkhAya nagaranA kahevAtA saMbhAvito ane netAo nimaMtraNa tema vinaMtIo pahecI cUkI hatI. rAvaNadahanane kAryakrama rAtanA barAbara nava vAgye nakkI thayuM hatuM. pradhAna sAhebe DIka A For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajaya'tI a*ka ] AkaTobara-naveAra/85 [ 61 kAnI sAthe rAvaNadahana karavAnuM svIkAryuM hatuM. dahana karyAM pachI pAta thADuMka prajAjoga pravacana karaze ema paNuM sUcana karyuM" hatuM. vaNadahananA kAryakramanuM TANuM AvI paheAMcyuM, medAnamAM TALe vaLelA loka-AgevAnA tema nagaranI prajA mATI saMkhyAmAM bhegI thaI hatI ane bhegA thayelA lAkA ane samAra banA AyeAjakA pelA pradhAnasAhebano kAgane DALe rAha joI rahyA hatA. pradhAnasAhebane lAkha kAma ne hAra upAdhieka hAya. dareka vAtamAM samayasara Ave tA tA pachI e pradhAna zenA? pradhAnasAheba emanI meTaramAM sthaLa upara nirdhArita samaya karatAM ardho kalAka meDA padhAryA. yAjA emane satkAravA sAme doDayA, gaubhIra meDhuM rAkhIne pradhAnasAheba eka mahilA samAjasevikA sAthe meATaramAMthI bahAra nIkaLyA. TALe vaLelA leAkeA pradhAnasAhebanA A lapharAthI ajANyA nahotA. nagaranuM medAna nimatritA ane vaNAtAM prajAjaneAthI khIcekhIya bharAI gayuM hatuM, kAryakramanI zarUAta rAvaNuhanathI thavAnI hatI. Ayojakoe pradhAnazrInA zubha hasta(!)mAM telamAM jhakhoLelA kAkaDA pakaDAvyA, pradhAnazrI rAvaNanA pUtaLA tarapha AgaLa vadhyA. tyAM tA vAtAvaraNane khaLabhaLAvI mUke tevA avAja AvyA, "thAbhA." 2Le vaLelA lekA ekAeka AvelA avAjathI camakathA...AvA pavitra kAne kANu aTakAvI rahyuM che e jovA AjubAju adhArAmAM dhyAnathI jovA mAMDayA. tyAM tA pharIthI avAja Avyo : "tamAre rAvaNane bhALavA che ne? hu rAvaNa pote khelI rahyo chuM... mane bALatAM pahelAM huM thoDAka " prazna pUchavA mAgu` chuM...pahelAM enA javAba Ape, pachI khuzIthI tame mArA pratIkane bALA" AzcaryathI avAkU banelA leAka rAvaNanA pUtaLA sAme tAkI rahyAM. meTala, bhAI rAvaNu ! tAre je pUchyuM heAya te pUchI nAkha, phrAMsIe caDAvatAM pahelAM ame gunegAranI paNu a Mtima icchA pUchatA AvyA chIe...khAla, tArI IcchA zI che ?" TALAmAM UbhelA AyojakAmAMthI kArka hiMmata karIne savAla karyo. "tamAre A dezamAMthI duSTa tattvAnA nAza karaveA che ne ?' rAvaNe sahaja prazna karyo. ekave! savAla ! !' "tame rAmAyaNunA kharAkhara abhyAsa karyo che ?'' rAvaNe have leAkaTALAne pUchavA mAMDayuM "le, kara vAta; ahIM baLa Apyu. rAmAyaNa vAMcavAno navarAza ja te che ? ThIka che, satA kathAkAra kayAreka rAmapArAyaNa kare tyAre e ghaDI beThAM hAIe eTale thekaDIdhaNI vAtA kAne paDI jAya, vaLA'" lA-AgevAne gaNagaNATa karI UThayA. "rAma jevA rAme mane duSTa mAnya nathI ane tame mane mahAduSTa gaNAvI rahyA che! enuM mane Azcaya thAya che...ThIka che. mArA pahelA savAla che: mArI laMkA senAnI hatI ane mArI prajA DAI vAte duHkhI notI.' e vAta svIkArI che! ne ??' rAmAyaNamAM lakhyuM che eTale khATuM te DAya ja nahi ne? seAnAmAM AATanI praznane vAru kaI vAta duHkha haiAya ?' huM jJAtI ane vidvAna hatA e jaNIne rAme rAmezvaranI pratiSThA mAre hAthe karAvI mArA AzIrvAda yAcyA hatA e tA tame jANA che ne ?" rAvaNe khIjo savAla karyAM. For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12] AkaTobara-navembara/85 [pazcika-rajatajaya'tI apha alyA! tuM brAhmaNakuLamAM janmelA eTale rAme tane khAlAvelI emAM vaLI te navuM zuM karyuM ? A badhuMye ame rAmAyaNamAM sAMbhaLyuM che, vAMcyuM che, have e vAtanuM pIMjaNa atyAre zA mATe kare che ?" pradhAnasAheba have AkaLA ne utAvaLA banyA hatA. basa, have trIjo ne chellA eka savAla che." rAvaNe jarA paNa dhIraja gumAvyA vinA savAla kayeryAM. "rAmanA bANe huM vIMdhAyA...mArA aMtima zvAsa cAlatA hatA tyAre rAme rAjanIti zIkhavA mATe lakSmaNane mArI pAse mAkalyA hatA e tame jANe che! " "jo, bhAI rAvaNa ! tArI laMkA seAnAnI hatI...prajA du:khI nahotI...tuM jJAnI ane vidvAna hatA.. rAjanItine acchA jANuAkAra hatA. A badhIye vAta rAmAyaNamAM ame vAMcI che...ane rAmAyaNamAM lakhAi che eTale sAcI haze ja e paNa amane kabUla che..." "tA pachI tame mane duSTa kaI rIte gaNA che ?" leka-AgevAneAnA khelane vacce ja aTakAvatAM rAvaNu bUma pADI gayo. "tArA jevA khIjo duSTa ane gaNaveza ? sItAmAtAnuM teM haraNa karyuM ... alyA | khIjI I strIne upADI gayA haiAta tA AM rAmAyaNa UbhI na thAta ne ?" "eTale ke sItAne sthAne anya kAI strInuM haraNa karyuM heta tA vAMdhA nahAtA, ema ja ne ?" rAvaNanI A paDapUthI leka-AgevAno ane pradhAnazrI akaLAyA hatA eTale hAthavage jhaTa javAba ApI dIdhuM! : "ahI* tA dara trIje divase kaIkanAM khairAMne lekA upADI jAya che ane baLAtkAra paNa thatA ja ja rahe che, keTalAMnuM dhyAna rAkhIe? amAre bIjuM kAMI kAma haze ke nahi ?" "ThIka...mane mahAduSTa gaNIne tame badhAM mane khALavA bhegAM maLyAM che! tA bhale, paNu...' "zuM pazu...paNa karyAM kare che? haju zuM khAkI rahyuM che ?' yAda rAkheA, rAvaNane mAravA mATe rAme avatAra lIdhA hatA, eka vacana, eka bANu ane eka patnIvratanI maryAdA svIkAranAra maryAdApuruSAttama rAma ja rAvaNane haNI zake che...tamArAmAMthI jeNe e vrata pALyuM hoya te ja mane Aga cAMpe...'' rAvaNanI vAta sAMbhaLIne akaLAyelA pradhAnazrIe hAthamAMthI kAkaDA pheMkI dIdhA ane TALe vaLelAM lekA tarapha gussAthI khelI UThayA : "tame badhA chAsavAre bUmA pADA che. te ke sattA upara lAlacu...bhraSTAcArI ne anItimAna mANasA khesI gayA che...tAlyA, have tame satavAdInA dIkarA hai! te cAMpe! A rAvaNane Aga" kheAlatA meAlatA pradhAnazrI sAthe AvelAM mahilA kAyakaranA hAtha jhAlIne potAnI meTaramAM gAThavAI gayA. meTara UpaDI gaI...ane TALe vaLelA pelA kahevAtA AgevAne paNa aMdhArAnuM Ayu' zodhIne pAche page ravAnA thaI gayA. ane tyAM ! rAvaNu khaDakhaDATa hasI paDacoH "mALA ! rAmanuM maheruM paherIne rAvaNu dahana karavA nIkaLyA che !! rAvaNu emane kAMI maratA haze ?!!'' ane tyAre vagara nima MtraNe rAvaNudahananA tamAse jovA TALe vaLelI pelI abUdha prazna aMdhArAmAM zraddhAthI aMtara mAMDIte besI rahI hatI... kayAMkathI rAma Avaze ane rAvaNanA nAza thaze ja thaze." 3. 5/3, himAlayA pArka, usmAnapurA, amadAvAda-380014 For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samyaka vikAsa che. pravINacaMdra parIkha mANasa mAtra AgaLa dhapavA, pragati karavA vikAsa sAdhavA jhaMkhe che. ghaNI vAra sAMbhaLIe chIe ke "AgaLa dhapa' 'sthira na raho" "kadama uThAvo', tyAre ghaDIbhara ApaNane jeza caDe che, paNa pachI muMjhavaNa thAya che ke kaI dizAmAM A badhuM karavuM ! eka bAbata spaSTa che ke prakRtinAM baLa A vizvamAM kazuM sthira rahevA detA nathI. je na vadhe te pAchaLa haThe ke bAjue khase, paNa gati karyA vagara te rahI zake ja nahi. AthI ja jagatabharanA vicArake saikAothI AgaLa dhapavA, pragati karavA, vikAsa sAdhavA preratA rahyA che. jarmana vidvAna gathenuM vidhAna che ke prakRti pitAnAM unnati ane vikAsamAM thobhavAnuM jAgutI nathI, potAno abhizApa pratyeka akarmayatA upara utAre che. Dikanse lakhyuM che ke samayane pikAra mANasane AgaLa vadhavA lalakAre che. vivekAnaMde te vikAsane jIvana ane saMkecane mRtyu kahela che. ahIM prazna e thAya che ke vikAsa kaI dizAmAM karo. alabatta, ApaNe kyAMka te AgaLa dhapI rahyAM chIe, paNa zuM e ja dizAmAM AgaLa dhapavAnuM che ? paisA meLavavAnI pAchaLa paDayAM hAIe te zuM tyAM ja pragati karavI? vilAsamAM rAcatAM hoIe te zuM tyAM ja vikAsa sAdhavo? samaja vinAnI kALI majUrI karatAM hoIe te zuM emAM ja maMDayA rahevuM ? kaI paNa samajadAra manuSya kaheze ke AgaLa vadhavAne artha te A nathI ja, Ama chatAM cAre bAju jevA te Ama ja maLe che. A sthitimAM bahAra nIkaLavA ane vikAsanA sAcA raste prayANa karavA mATe pratyeka manuSya sahu prathama vikAsa mATe pitAnI zakti ane maryAdAone anulakSIne pitAnuM nizAna nakkI karI levuM joIe. eka vAra e nakakI thaI jatAM ene meLavavAnI jhaMkhanA jAgaze. bahu dUranuM nizAna nakkI karavAnI jarUra nathI, je vastu bIjAnI najare joI zakAya te vastu para lakSa kendrita karavAmAM DahApaNa nathI. jevI hoya tevI, ApaNI AMkhe ja ApaNane rasto batAvavAnI che, eTale mananI najara pahero teTaluM ja nizAna nakakI karavuM joIe. nizAna rAkhavuM vadhu ne vadhu sArA thavAnuM, sajajana banavAnuM, bIjAne kaMI upayogI thaI chUTavAnuM. Ane ja bhagavAna gautama buddhe "samyapha prayatna kahyo che. samyapha prayatna eTale ApaNAmAM je bUrAIo na AvI hoya te na Ave e prayatna, je bUrAIo AvI hoya tene dUra karavA prayatna, je sadaguNe na AvyA hoya teone lAvavA prayatna ane je sadUra AvyA hoya teone vadhArIne pUrNatAe laI javAno prayatna, "AgaLa dhape "pragati karo' 'vikAsa sAdho' evuM kahevAne artha A ja che ke sane vikasAvavAne samyapha prayatna karavAmAM Ave. ApaNA potAnA ane bIjAnA jIvananuM nirIkSaNa karIzuM to jaNAze ke mULamAM saddaguNo hatA, paraMtu bedarakArI ane pralebhanemAM kheMcAvAne laIne ja ApaNe samyapha dizAmAM vikAsa karI zakyAM nathI ane jIvana jahAja game te dizAmAM ghasaDAI gayuM che. vastutaH AtmanirIkSaNa karavAnI ApaNI sAcI sthitine ApaNe jANI zakIe. kAma karavAnI ApaNI zakti pratidina ane prativarSa vadhI che ke ghaTI che? ArogyanI zI sthiti che ? jJAna ane mAhitInI mUDImAM keTalI vRddhi thaI che? samAja ane deza mATe kaMIka karI chUTavAnI bhAvanA jAgelI te vikasI che ke suI gaI che? nirdoSa AnaMda pAmavA taraphanuM valaNa vadhyuM che ke ghaTayuM che ? AvA savAla ApaNI jAtane pUchIne ApaNI sthiti jANI zakIe. For Private and Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org $4] AkaTobara-navembara/85 [pazcika-rajatajaya'tI 'ke ATaluM thatAM AgaLa vadhavAne mArga nakkI karI zakAya. keAI saMta mahAtmA mahAkavi ke rAjapuruSa agara mahAna kalAkAra banavA jevAM UMcAM nizAna sara karavAmAM kadAca saphaLa na thavAya ane mArgamAM mUMjhAI javAya, paNa sAruM mANasa banavAmAM ane je kSetramAM ApaNI zakti khIlI zake tevA kSetramAM thoDAMka patralAM paNa AgaLa dhapavAnA AdarzIne siddha karavAmAM kAI vAMdho na Ave. ApaNI diSTa ane zaktinI maryAdAmAM rahIne ja vikAsane paMthe AgaLa dhapavAthI pachInAM lakSya tA Ape|Apa prApta thaze. paheluM kAma patha nakkI karavAnuM che ane bIju kAma e dizAmAM samyak prayatna karavAnuM che. alabatta, Atmasathama vinA samyak prayatna siddha thavAnA nathI. gurudeva TAgare yathArtha ja kahyuM che ke sa*vamathI ja vikAsa thAya che. jhADane mULAe jamIna sAthe jakaDI rAkhyuM che eTale ja jhADa UMce jAya che ane phaLaphUlathI zAbhAyamAna bane che, jhADa jo kaheze ke A mULanAM baMdhana zA mATe ? mane UMce UDavA che," tA zuM jhADa gheghUra gaMbhIra ke bharAvadAra thaze kharuM? e sukAI jaze. e bAMdheluM che eTale ja UMce vadhe che. nadIte baMne bAju kinArAnuM baMdhana che eTale ja ene gati che, UMDAI che.. sitArane tAra khAMdhelA che. eTale ja e tAra divya saMgIta sabhaLAve che. sayama vinA vikAsa nathI, sayama vinA susa'skRti nathI. The. e/pa, zIla eNpArTamenTsa, mIrAMbikA mArga, nAraNapurA, amadAvAda-380013 svajana-prema svajanapremanA khela huyane sAtA Ape, svajanapremanA bela sarva sa MtApe kApe. svajanapremanA khAla patramAMye ke pyArA, zabdAzamAM e ja badhA sauthI che nyArA bhale kAI dardI zabda dezanA vyakta na thAye, mauna mahIM nItaratA mIThA neha jaNAye; are ! zabda TAMcA, haiyAnA bhAva zuM karuM? heThe AvI chalake, UDatA teya e rahe... prA vAsudeva vi. pAThaka 'vAgha' 66/354, sarasvatI nagara amadAvAda-380015 divALI [stragdharA] Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AvI Aje AiLI, gRha gRha pragaTI dIpamAlA nirALI, AcherA jyAta teje timira nItaratuM Abha dIdhuM. unaLI; asIdhA hAya huM ja mArAthI mane judo jaNAtA, nA vAtA kyAMya e rastA jaNAtA, bhIDa lAgI che. ajama vAtAvaraNanI, ka!' anAgata heramAM vasatA jaNAtA. doDamAM huM pazu mane AMbI zakuM nA, hAu' pAse te chatAM Adhe! jaNAtA. rAmAme jiM dagI-bhaDake UThe che, kALamUke e calama-gAMjo jaNAtA. eka carcA che. hajI mArA vizenI, artha sIdhA hAya ne UlaTo jaNAtA. ahamada makarANI The. bagasarAvALA pleTa, upaleTA-360490 jyAM jyAM dAse vaselAM chala mada asUyA-dIpa, ene prajALI, raMgoLI vRtti sI kiraNa-kumakume pUro tyAM rUpALI, cubhAI devANI The. bajAramAM, mAdhavapura (gheDa)-362230 For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rASTravikAsamAM avarodhaka tattva Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcAryA zrImatI avidyAbahena ma. mahetA bhAratIya janatAnAM ahiMsaka tathA hiMsaka AMdolanainA ane asakhya zahIdonI zahAdatanA pariNAme bhAratabhUmi gulAmInI ja jIrAmAMthI mukta thaI. 15 mI oNgasTa, 1947nA rAja ApaNA deza AjhAda thayA, ApaNe svataMtra thayAM, bhAratIya janatA muktineA zvAsa levA lAgI, paNa... ', A svataMtratatA dhruvI, 1nI ? pratyeka dezavAsI unnata manuSya tarIke mukta rUpe chaThThI zake evI apekSA A svataMtratA--AjhAdI pAsethI rAkhavAmAM Ave e sAva svAbhAvika che. je kAI prazu dezavAsI peAtAnA aMgata svArtha mATe, hita mATe vicAra kare ne e mujaba ja varte temaja peAtAnAM anya dezavAsIonA hitanI darakAra na kare tA e svataMtratAnI maryAdAnuM ullaMdhana kare che ema pazu cAkkasa kahI zakAya, eTale ke samagra dezavAzIonuM kalyANa thAya, bhAkhA dezane--rASTranA samucita vikAsa thAya evuM vAtAvaraNu taiyAra karavAnuM kAma svata Mtra dezamAM ja thai zake ne ? enuM ja nAma AjhAdI svataMtratA yA mukti, AvI taka ApaNune 1947 mAM sAMpaDI. svataMtratAnA atI carcA karatAM mane eka ghaTanA yAda Ave che, svata Mtra dezanI eka mahilAe AjhAdInA artha pAtAnI buddhimati pramANe karyuM : kAI pazu jAtanI rAkaToka vinA mana phArme tema karavAnuM. eka divasa e peAtAnA gherathI bahAra nIkaLA, khajAramAM kharIdI karavA mATe zaheranA rAjamAnI pagathI para e cAlatI jatI hatI, cAlatAM acAnaka e aTakI gaI : pagathI para UbhI rahIne e rAjamAga para pasAra thatAM khaTArA meTa) sAikala rikazAe jevAM aneka jhaDapI gatizIla vAhanAnI vaNathaMbhI vaNAra jotI ja rahI, acAnaka enA manamAM vicAra Avyo ke jo A badhAMya vAhana ane e calAvanAra, emAM besanAra leAkA rastA vacce ja pasAra thatAM hAya ! mAre ja zuM kAma A pagathI para cAlavuM joIe ? huM paNa eka strataMtra vyakti chuM, jyAM mana thAya tyAM cAlI zakuM. khasa, manamAM taraMga AvavAnI ja vAra hatI. tarata ja pagathI cheDIne saDakanI vacce e cAlavA lAgI. cAre bAjuthI vAhanAno doDadhAmamAM e aTavAI gaI. peAtAnI jAtane bacAvavAnI dhaNIye mathAmaNu pachI Akhare e eka sAIkala-savAra sAthe athaDAI paDI, biyArA sAikala-savAra hAMphaLA phAMphaLA thaI gaye.. e peAte paNa paDI gayelA, paNa ene hu vAgyuM nahetuM. eNe pahelAM pelI mahilAne bheThI karI, hAtha jhAlI pagathI tarapha dArI gayeA. acAnaka bhaTakAIne paDI javAthI ene thADuM vAgeluM, pazu e te khUmAbUma karI UThI, bicArA sAila-savArane keTalIya gALA sa MbhaLAvI dIdhI : ''jue tA kharA ! jANe enA bApanA rastA hoya ema sAikala calAve che! AMkhA para DAbalA jevAM meTAM cazmAM caDAvyAM che, paNa AMdhaLA ja lAge che! rastA para cAlatuM mAzusa ene dekhAtuM ja nathI..." pelA sAikala-savAra A badhuM sAMbhaLI rahyo hatA. Akhare eNe pUchyuM: "paNu, mAjI ! tame pagathI para cAlavAne badale saDakanI vacce vacce zuM kAma cAlatAM hatAM ? ATalAM badhAM vAhane)nI bhIDamAM tame aTavAI jue emAM zI navAI ?' ATaluM sAMbhaLatAM veMta e pharI cha McheDAI zakI "kema? huM zuM kAma pagathI para cAluM ! tuM kANu che mane evuM kahenArA? huM svataMtra dezanI nAgarika chuM. mana kavi tyAM cAluM emAM tAruM zuM * jAya che? " bhAjI ! tamArI vAta te! sAcI ke tame svataMtra che, nAgarika che, paNa ApaNI svataMtratAnIce eka maryAdA hAma ne ?" Ama A dhaTanA svataMtratAne vAstavika atha samajAvI jAya che. AjhAdInI AvI manevRttinA zikAra je ApaNA dezamAM ghaNAMya lAka thaI paDelAM che ne? ApaNA dezanA kheMdhAraNamAM apAyela For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kTobara-navembara-5 rajatajayaMtI a' svataMtra nAgarinA mULabhUta adhikAra aMge manamAnyA artha tAravI svAthI ke potAnuM ja hita sAdhavAnA kevA ane keTalA prayAsa kare che e AjakAla kayAM ajANyuM che? rASTravikAsamAM sauthI paheluM avarodhaka tattava A ja che ema kahevAnI jarUra kharI ke? kharekhara te svAdhInatA maLyA bAda ApaNe dezanuM navanirmANa karavAnuM hatuM, vikAsanI keDIe para AgaLa vadhavAnuM hatuM, navIna jIvanamUlyanI sthApanA karavAnI hatI, akhila vizvamAM eka Adarza rASTranA namUnA-rUpe ApaNuM dezane rajU karIne ApaNI pratiSThA vadhAravAnI hatI, vaLI bIjI bAju, dezanA karoDe bAMdhane sukha zAMti samRddhi ane AjhAdI ApavAnI hatI, dezane audyogika vikAsa sAdhavAno hate. AvAM bhagIratha kAryo mATe dezanI janatAe kaThora parizrama kara ja rahyo, suvyavasthita Ayojana vicArI samagra dezanAM upalabdha sAdhanane upaga karI rahyo ja, A dhyeya prApta karavA mATe ja dezanA vaDApradhAna sva. paMDita javAharalAla naherujI "ArAma harAma hai'nuM sUtra ApI pote avirata kArya karatA rahyA ne dezavAsIone evI preraNA ApatA rahyA. Ama chatAMya Aje enAM pariNAmone vicAra karatAM vikAsanI gati ati maMda ane nirAzAjanaka lAge che. ApaNA saniSTha prayAsa ane avirata parizrama chatAMye Aje dezanI janatA vikSubdha vicalita trasta kSadhita ane pIDita che. 38 varSanI AjhAdI pachIye asaMkhya leke bekArInA khapparamAM homAI rahyAM che. kathA javuM ane zuM karavuM e savAla maMjhavI rahyo che. Ama kema? ATalAM varSonI AjhAdI paNa ApaNe dhyeyasiddhinI bhajhile kema pahecI zakyAM nathI ? AvA praznonA uttara paNa kayAM ajANyA che? ApaNe sau e tathya jANIe ja chIe ke dezane traNa cAra videzI AkramaNane sAmane kare paDyo che, are ! eTaluM ja nahi, paNa keTalIye kudaratI Aphata-duSkALa pUra vAvAjheDAM dharatIkaMpa vagere vagere paNa dezanA vikAsamAM avarodharUpa banI cukela che, paraMtu A uparAMta vadhu duHkhanI vAta te e che ke uparyukta prAkRtika prakepe uparAMta ApaNane ApaNA dvArA ja sarjAyela aneka samasyAone sAmane paNa kare paDe che; jemake dezavyApI anIti bhraSTAcAra dANacerI, aniyaMtrita vastIvadhAre, saMkucita prAdezika manovRtti, kAmacorI, kartavya-pharajapAlanamAM niSThAne abhAva ane aMgata svArtha khAtara dezadrohI banavAnI tatparatA, AvAM aneka tarva rASTranA vikAsamAM avarodhaka paribaLarUpe kAma karatAM hoya tyAre dezanA sarvAgI vikAsa ane samunnati kyAMthI thAya? saMkSepamAM, dareka nAgarika dvArA potAnI pharajanuM niSThApUrvaka pAlana na thAya te rASTrane vikAsa paNa na thAya e hakIkata che ne? dezamAM keTalAMka evAM saMkucita mane kRtivALAM tatva paNa che ke je rASTravikAsamAM naDatararUpa banI rahyAM che ane dezavAsIomAM paraspara hela IrSyA ane verajheranI lAgaNIo uzkarI rahyAM che. AvAM paribaLanI saMkucita bhI svAthI dezadrohI manavRtti ane kAryapaddhati dezanA rASTravyApI vikAsamAM sauthI moTuM avarodhaka tava che. AvuM ja eka bIjuM moTuM avarodhaka paribaLa che dANacorI kALAM-bajAra ane benAmI nANAnuM. Aje dezanuM kaI paNa zahera A rogathI bhAgyeja mukta haze, khUNe khUNe ene cepa prasarI gayo che. bajAromAM medhavArI vadhAravAmAM A tane hisso nAnosUne nathI. dezanI janatA moMghavArInI nAgacUDa tema bhAvavadhArAnA viSacakramAM evI te phasAI-aTavAI gaI che ke emAMthI chUTavAne keI Aro ke keI upAya dekhAtuM ja nathI. sarakAre aneka prayAsa kare che, paNa e bhAgye ja saphaLa thAya che. ghaNI vAra te evA prayAsanuM vaLI UlaTuM ja pariNAma Ave che. vadhu dhana kamAI levAnI ane anargaLa saMpatti jamA karavAnI manavRtti paNa mAjhA mUkI rahI che, jene kAraNe bajAramAM sAmAnya jarUriyAtanI cIja-vastuonI achata varatAya che, joke A achata For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhika rajatajayaMtI akI ebara-navembara-5 kAcI nathI, kRtrima banAvaTI athavA vepArI cAlabAjI ja che. vadhAre nANAM kharcavAnI taiyArI jo batAvAya te AvI achata kyAMya naDe ema nathI, paNa enAthI dezanI sAmAnya janatAnI hADamArIo vadhatI ja jAya che. Ama saMgrahakhorI, kALAM bajAra, benAmI nANuM e samAjanAM samAnatA nItimattA, yAya zAMti vagerene bhAga le che. dezanAM sAmAjika jIvana ane Arthika mALakhA para Ane bhAre sUra prabhAva paDI rahyo che. rASTranA vikAsamAM avarodhaka AvAM tatva kema karIne dUra thaI zake? A kALAM nANAMne ja prabhAva sAmAjika prathAo para paNa dekhAI Ave che. dahejanI prathA menuM eka udAharaNa che. keTalIya navavadhUonAM aramAnenI heLA A daheja-prathAne lIdhe ane kALAM HINanA jore thaI cUkI che e kathA ajANyuM che? dhanasaMpati ekatra karavAnI hoDamAM DUbela samAja zahita rASTravikAsa yAribhAvanA nItimattA vagere vagere saguNene vicAra zI rIte karI zake? kALAM 1NunA prabhAve karIne mAnavIya mUlyonuM adhaHpatana, bhautika bhoga-vilAsanI manavRtti ane lAMcaruzavata thA bhraSTAcAranA kIDA rASTranA vikAsarUpI vRkSane kotarI ketarI ene sarvanAza karI rahyAM che. rASTra-vikAsamAM avarodhaka evuM AvuM ja bIju AnuSaMgika tatva che dANacorI ne karacorI. vadezI cIja vastuonA mehane vaza thaI le ravadezIne Agraha bhUlI rahyAM che ne jAyeajANe raNacArIne pelI rahyAM che. suvarNa pratyene meha paNa enuM eka moTuM preraka baLa che. e sivAya videzI paDa ghaDiyALa kemerA reDiyo TI.vI, vI.sI.Ara, sonA cAMdI jevI anekAneka vastuo corI-chUpIthI ridezamAMthI lAvI dezamAM ghusADI devAmAM Ave che. pariNAme dezanA Arthika vikAsane bhAre Tako paDe che, kALu nANuM ane dANacorI jevAM avarodhaka to uparAMta behada vastI vadhAro ane ene pariNAme vadhatI bekArI paNa dezanA vikAsanAM avarodhaka tatva che. dezanAM aneka kArakhAnAM, asaMkhya khetara keTaluMya upAdana kare che, chatAM vadhatI jatI vastI mATe e ochuM ja paDe che. A badhAM tatva mAnavamarjita avarodhaka paribaLe che. ApaNe ja enuM sarjana karyuM che, je ApaNA ja vikAsane virodhI rahyAM che. AvuM ja eka bIjuM mAnavasarjita avarodhaka tatva che kemI ekatAne abhAvaApaNo deza aneka dharmo samAje kamenA vidhyathI bharapUra che. ApaNe samAja bahurUpI janasamAja che. ApaNe za duniyAnA tamAma deza karatAM vadhu sAre che. "sAre jahAM se acchA hindostAM hamArA, hindI hai hama, vatana hai hindostAM hamArA..." ke ApaNuM rASTragAna jANe ke bhUtakAlIna gANuM banI gayuM che. ApaNe mAtra hiMdu jaina muslima pArasI zIkha ke khristI ja nathI, ApaNe sau pahelAM bhAratIya chIe, pachI bIjuM kAMI chIe, e ApaNe STriya Adarza kema bhulAI gaye ? svArtha paraka saMkucita daSTikeNa, sahanazIlatAne abhAva ane tAlAlasAe ApaNA rASTramAM prAdezika bhAvanAne bahekAvI dIdhI che. kAzmIrathI cheTha kanyAkumArI ane rikAthI cheka AsAma sudhI bhAratane vistAra che, mAtra gujarAta mahArASTra paMjAba baMgALa ke karNATaka ? nahi. pitApitAnA pradezane vikAsanI saMkucita manovRttimAM ghaNI vAra dIrdhadaSTi ne udAratAno abhAva varatAI Ave che. prAdezika vikAsanA nAme rASTriya vikAsanuM balidAna zA mATe devAya? A nA majAya tevI vAta che. For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6] AkaTobara-navemba2/85 pathika-rajatajaya'tI apha uparyuMkta tamAma avarAdhaka tattvonA mULamAM che rASTriya anuzAsananA abhAva, vividhatAmAM ekatA samajavAnI khAmI, dIrghadaSTinI achata. samagra bhAratIya jIvanane ciraya anAvanArI sajIvanI je prabhAva rAkhanAra Atmasayama ke jenI AvazyakatA kevaLa vyakti mATe ja nahi, samAja ke pradeza mATe ja nahiM, samagra rASTranI unnati ane vikAsa mATe che, je anivAya che, pratyeka dezavAsI rASTrano sAco nAgarika tyAre ja chanI zake ke jyAre e rASTriya anuzAsananA kartavya mATe kaTiMdra banI rahe, anuzAsananI akhUTa zaktinA baLe karIne ja avarAdhaka tavA nAbUda thaze ane rASTra vikAsanA seApAna para AgaLa vadhIne dhyeya siddha karI zakAze. ApaNe sau dezabAMdhava ekatra thaIne A bhagIratha kA" sanniSTha prayAsothI pAra pADIzuM teA rASTra-vikAsanI siddhinAM zikhara jarUra sara karI zakIzuM emAM kAI zaMkA nathI. 3.' savAla nitrAsa', zikSaka kolonI, junAgaDha saDa, verAvaLa-362 266 [ anusa'dhAna pA, 16nuM cAlu ] e mulatAnakhAMe mahArANAne pUchyuM ke mane bhAle mAranAra vIra puruSa krANu hatA ? mahArANAe peAtAnI pAse UbhelA kAI sainika tarapha izArA karyA. mulatAnakhAMe inkAra karyA; eTalI vAramAM kuMvara amarasiMhajI pitAjIne ghaNA samayathI eka ja jagyAe UbhelA joIne sthaLa para doDI AvyA. vakhate mahArANAe mulatAnakhAMte kahyuM ke A vIra puruSe tamane bhAlA mAryA hatA ane e vIra puruSa mArA pATavI kuMvara che. ATaluM sAMbhaLyA pachI mulatAnakhAMnA caherA uparathI udAsInatA dUra thaI gaI ane kahevA lAgyA ke have mane aphsosa nathI, kAraNa ke mAruM mRtyu vIra puruSanA hAthe thayuM che. mahArASTra pratApa pAse sasalAmatI joI amarasiMhajI pharI yuddhamAM joDAI gayA. mahArANAe mulatAnakhAMne pUchyuM` ke tamArI kAMI icchA che? mulatAnakhAMe izArAthI pANI pIvAnI IcchA darzAvI. mahArANAnI pAse UbhelA pANInI jArIvALA sainikane mahArANAe AjJA karI ke mulatAnakhAne pANI pAe, sainike gheADA parathI UtarIne sAnAnI jArImAMthI ene gagAjaLa pAyuM, pachI tarata ja enuM mRtyu thayuM, pachI dhIme dhIme caDAI dvArA kAzIthala caudha bAgaDa bhImagaDha kuMbhalagaDha Epura chappana vagere paragaNAMo upara eka pachI eka vijaya meLavIne cittoDagaDha sivAya AkhuM mevADa pADyuM chatI lIdhuM, hAla cAvaDa gAmamAM emanA aMtyeSTisthAna para mahArANAnI ArasanA paththaranI chatro mejuda che. vIMchiyA-360055 vastIvisphoTanA upAya ( savaiyA ) vastIvadhArA hula karavAnA darzAvuM shelA upAya : svataMtratA rAjyone Ape, sava taNI che evI mAMga; jue pachI e pahelAM jevAM laDaze ekabInanI sAtha, vastI taLeA nIkaLaze khADA, nathI kAIne AvyuM jJAna, maNinagara, amadAvAda-382 008 For Private and Personal Use Only naTavaralAla jozI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rASTra-ekatAnuM nirmANa (AMtarika ekatAne Aza: bhrAtRbhAva) . zrI harSada jozI rASTra-ekatAnA vikAsanI bIjI avasthA sAmAjika mALakhAnA ja parivartana5 rahelI che, jenAthI rAjanaitika ane zAsanakartAnI ekatAnuM zaktizALI mahAva dareka keMdrane mATe ApI zakAya. A paristhitinI sAthe eka zaktizALI prati-baLa paNa mahattva rUpe jaDAyeluM che ja ke je nAthI svataMtratAnI je samAjanA vargonA kamathI prApta thAya che tene paNa naSTa karavuM ja joIe. sAmAnya rIte sattA eka evI rAjyakartA sarakAranA hAthamAM soMpI devAmAM Ave ke je haMmezAM manasvI - ApakhUda nahi, paNa kaMIka zaktizALI avazya heya, paraMtu Adhunika prajAtaMtrIya vicAra mujaba zAsakane leke evI paristhitimAM-svarUpamAM svIkAre che ke jyAMthI-jyAM sudhI e rAjyajIvana (rASTrajIvana)ne nakAme-niSkriya temaja nAmane ja pradhAna, sevaka athavA zAsanakArya mATe anukULatAvALA darUpa hoya. vAstavika rIte niyaMtraNa rAkhavA mATe have enI koI jarUrata rahI nathI, paraMtu emAM kaI ayukti nathI rahI, kemake rASTra-pratirUpane vikAsamAM ane vikAsa madhyayugamAM thaI cUkyo hatuM. eka zaktizALI rAjAnuM atihAsika mahatva rahyuM che, tyAM sudhI ke svataMtratA premI, dvipakSIyabhAvayukta ane vyakitavAdI iglenDamAM paNa leTeje Trasa ane TayuDarsa rAjA evA vAstavika ane sakriya kaMda-biMdu hatA. emane anusarIne ane vikAsa pAmIne rASTra eka daDha rUpe paripakava zaktine prApta karI cUkayuM. AvuM pena jarmanI ane iTalImAM banyuM, paraMtu jarmanInI bAbatamAM kahevAya che IvAna ane pITara vagara raziyAnuM astitva tyAM na heta. Adhunika samayamAM paNa hehena saukase jarmanInAM ekIkaraNa ane vikAsa mATe ja madhyayuga jevuM kArya karyuM tenAthI paNa janataMtravAdI prajAoe e vyAkuLatA ane vismayanA bhAvamAM joyuM che, kemake e le che mATe A prakAranI ghaTanAne samajavI e kaThina hatuM ja, enA karatAMya enI vAstavikatA upara vizvAsa karavo e te puSkaLa kaThaNa hatuM. paraMtu ApaNe bAkinAM navAM rASTranA prathama nirmANayugamAM paNa Aja A ja vAta joI zakIe chIe, chatAM paNa A AvazyakatA have eTalI vAstavika rahI nathI, paraMtu A jAtio - jJAtionA acetanamAM Ane haju paNa anubhava karI zakAya che. Adhunika paddhatimAM rASTrasvarUpamAM jApAnanuM navanirmANa mikADoe paNa A ja prakAranA kAryathI karyuM. nava-nirmAtAonI sahaja preraNA A AMtarika jarUriyAtane pUrI karavA mATe ene potAnA asahya ekAMtavAsamAMthI bahAra kheMcI lAvI hatI, " paraMtu rASTriya vikAsanI A AMdolananI viziSTa bhUmikA bhale game teTalI hitakArI heya chatAM paNa enI sAthe pAcho vinAzaka rUpamAM ja jJAtionI AMtarika svataMtratAone eka virodha rahelo ja che, je Adhunika manovRttine prAcIna rAjataMtrIya ApakhUda paddhati ane pravRttio mATe svAbhAvika, paNa avanika paddhatithI atyaMta audAraNIya maMtavya mATe baMdhanakartA kare che, kemake e haMmezAM keMdrIkaraNa karatA ekarUpatA, majabUta niyaMtraNa eka ja nidezanuM kArya hoya che. eka ja kAnana, eka ja siddhAMta, eka ja sattAne sArvabhaumatvanuM rUpa ApavAnI jarUriyAta pUrI karavAnI che, A ja vAtane dhyAnamAM rAkhatAM ApaNe TayuDara ane TuarTa rAjavaMzonA prajA para rAjyataMtrIya sattA ane dhArmika ekatA lAdavAnA prayatnone spaSTa rUpamAM samajI zakIe chIe. enAthI phAnsane dharma For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 70] kabara-bira/95 [pathika-rajatajayaMtI eka yuddhonA, spenane kethalika rAjyataMtrIya ane nyAyAlayI anveSaNane atyaMta kharAba paddhatimaya ane raziyAne nirAza jhArAnI ApakhUda paddhatinA STriya dharma lAdavAthI pIDAvuM paDayuM e ApaNI samajamAM Ave che. iMglenDamAM A prayatnane saphaLatA na maLI. A kAraNathI nizcayapUrvaka manuSyanA AtmAne mATe A paddhati atyAcArarUpa che. A vikAsamAM rAjataMtrIya rAjaye mAnavonI dhArmika svataMtratAne kacaDI nAkhI hatI. pharI pachI ene agrima banAvI lIdhI, mahada aMze mitratApUrvaka dhArmika saMdhane ane emanA devI adhikAranA purohita tathA dharmane sAMsArika rAjyapadanA sevaka banAvI lIdhA. eNe kharAba taMtranI svataMtratA naSTa karI nAkhI. phakta emanA mATe keTalAka... adhikAra mAtra rAkhyA. emaNe madhyamavarganI ane jJAtivarganI svataMtratAne nAza karyo, emanI vAstavika ane sajIva nAgarika svataMtratAne nAza karI dIdhuM. ApaNe A vizALa krAMtikArI AdelananuM AMtarika aucitya joI lIdhuM che. phakta ApaNuM ja astitvane mATe rASTra-ekatAnuM nimaNi nahi thaI zake ane na te TakI rahI zake, ene Azaya e hoya che ke mAnava-samudAyanA evA bahastarIya saMgaThananuM nirmANa karavAnuM che ke jemAM samasta jJAti-phakta varga ane vyakti nahi--ApaNA pUrNa mAnava-vikAsanI tarapha vadhI zake, jyAM sudhI nirmANa kArya mATe zrama kare paDe. e bahastarIya vikAsa rokAI zake che, paraMtu jyAre samudAyane pitAnA astitvapaNA vize daDhatA thaI jAya ane e AMtarika vistAra jarUriyAtane anubhava karavA lAge te enuM prayojana raheze nahi, tyAre e jUnAM baMdhana teDavAM paDaze. nirmANanAM sAdhanA vikAsamArgamAM aDacaNa samajIne tyAgavuM paDaze. tyAre svataMtratA jAti-mAnavajAtine preraka zabda thaI jaze, ke. vyAsavAsaNA (tA. kapaDavaMja-387620) (zrI araviMdanA "rASTra-ekatA lekhane bhAvAnuvAda) samaya cAlyA gaye tyaktAnA duhA ! arthane Thebe caDAvIne samaya cAlyA gaye, sItAparInA vaheNamAM suraja phaMgoLAya, zabdane piThaLa banAvIne samya cAlyuM gayo. kAMThe DUbI jAya heDI namatI veLanI. hAtha ghasatI rahI gaI AhavA saMbaMdhanI, kemaLa mArA Terave che jhalamalanI pUla, zveta aMgUThe batAvIne samaya cAlyo gayo. sparze udde phUla kharatAM mananI DALathI. keda raste jyAM thayo te bAraNuM khelI ane dariyA jevI jAta ne retI jevI AMkha, Abha AkhuMye gajAvIne samaya cAlyo gayo, phiNa bharelI pAMkha cArepa kyA kare. phUla jevA raMga ne A oraDAmAM baMdha huM, AMgaNa UbhA chAMyaDe, cakarAtuM ekAMta, mahekanI bhIti sajAvIne samaya cAlyo gayo. pagaravane vRttAMta verAI jAte dhULamAM.. vATa sunI rahI gaI ne vAvaTA pharakaSA kare, banAva nAme cADiye dhummasamAM bhIMjAya, sau dizAo hacamacAvIne samaya cAlyA gaye. aphavA hilenAtha AlAlIlA vAyare. DUbakI mArI saphaLa saMvedanAnA sAgare pILA pamarakha pAMdaDe lUmejhUme jhADa, nAva bhASAnI kubAvIne samaya cAlyA gaye. daMtakathAnA pahADa pADe paDadhA pAdare pathika paramAra a9pa trivedI che. zivakRpA sosAyaTI, amRtavela-364 290, vAyA : mahuvA (baMdha) kuMbhAravADA, bhAvanagara-364006 (ji. bhAvanagara) For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir je paDakAronA bhAratIya sa'skRti Aje sAmanA kare che DA, priyakhALA zAhu 'sarakRti' zabda mAnavasamAjanI sthitinA khyAla Ape che, jene ApaNe 'sudharelA' 'UM'cA' 'sabhya' vagere vizeSaNeAthI vibhUSita karIe chIe, dezadezanA AcAra bhinna hAvAthI sudhAravAnI bhAvanA paNa bhinna rahe che, tethI paDyuM A bhinnatA saMbadhI UMDANathI jovAya tA emAM atargata ekatA avazya hAya che. bhinnatA mAtra bAhya che, AMtarika nathI, saMskRtinAM mULa tattva badhA dezAmAM eka ja heAya che. dezakAla pramANe bAla svarUpamAM aMtara heya e svAbhAvika che. prAcIna bhAratavarSamAM zArIrika mAnasika ane Atmika zaktinA vikAsane mAnavajIvananuM dhyeya mAnavA mAM AvatuM hatuM. dharma artha kAma ane mekSa vagerenI prApti mATe manuSyane jIvatA rahevuM joIe, paraMtu vIsamI sadImAM kRtrimatAe mAnavasamudAya upara pUrA adhikAra jamAvyo che. daivI sapattine badale AsurI saMpattinuM sAmrAjya chavAI gayuM che. svAnuM prabhutva jaNAya che. pratyeka vAta dhananA trAjave tALAya che. dhanavAna tA vidvAna kuLavAna jJAnavAna manAya che. dhanathI vizvavidyAlayAnI meDaTI meATI pachI prApta karI zakAya che. TUMkamAM, jenI pAse dhana che te susa`skRta manAya che. prakRtinAM rahasya samajIne e jJAnane upayAga ekabIjAne nAza karavAmAM thAya che. pAzcAtya jagata paNa potAne susa`skRta ane pAtAnI sa'skRtine Adarza saMskRti mAnavAmAM khacakAtuM nathI. audyogika krAMtine kAraNe manuSyanI zaktinI jagyAe yaMtrAnI zaktie sthAna lIdhuM. yaMtrayuganA prAdurbhAvane kAraNe bhAratIya samAjanI sauMpUrNa vyavasthA badalAI gaI, samAjamAM aneka viSamatA utpanna thaI. enI sau-prathama asara pozAka upara paDI: srIenA ane puruSanA pozAkA, strIonA pAzAmAM sADI caNiyA eDhaNAmAMthI cUMkAM ska-phauka ane khelameTama paherAvA lAgyAM. chokarA jevA pezAka ane TUMkA vALa thavA lAgyA. puruSAnA pozAkamAM dhotIne badale penTa dAkhala thayAM. vAhanAmAM moTara-sAikala meTara-gADI skUTara vagere dAkhala thayAM. ene ja kAraNe peAzAkamAM parivaCna AvyuM, kAraNa ke strIe AvAM vAhanAnA upayoga karatI thaI. ramatagamata-kSetra mardAnagInI ramatA krikreTa jevAmAM strIenA praveze puruSa jevAM kapaDAM paheratI strIone karI. bhAratIya sa`skRti eDajasTamenTa'-bAMdhakoDanI saskRti che. ApaNI jIvanarIti e prakAranI thaI gaI che ke mAzusa hamezAM bAMdhachADa karavA taiyAra haiAya che ane peAtAnA rUDhigata vicArA sAthe samAdhAna karI le che. baMgALI kavi cadrasena hiMdunI vyAkhyA ApatAM kahe che ke hiMdu e ke je bhAratamAM ane khaMne pakSe bhAratIya mAbApathI janmyo hoya ane jeNe potAnI jJAtinA rivAjone mAna ApIne svIkAryA hAya.' prAcIna samayanA mukhya cAra varNAne badale ataeNka jJAtio Aje ApaNe joIe chIe. UtaratI jJAtinA krAI sabhya pANI ke khArAka Ape teA ucca jJAtine ene svIkAra karavAnI manAI haiAya che. evI ja rIte pAtAnI jJAti bahAra lagna paNa zakaya bane che. Aje A lagnavyavasthA bhAratIya saMskRtine mATe paDakAra-rUpa che. atyAre bhAratIya saMskRtimAM jJAtiprathA abhUtapUrva che ke jenAM keTalAMka budhanAne kAraNe dhArmika ane khInna hakkothI leAkeAnA samudAyane varacita rAkhavAmAM Ave che. AvI saMsthAmAM dareka vyaktinuM sthAna tema mebhA nizcita heAya che. dareka peAtAnI sevA samAjane ApatuM haiAya che. e judAM judAM jutha sAthe maitrIsaMbaMdha dharAve chatAM paNa khorAka-pANI ane lagnanA sabaMdha (TI-meTA-vahevAra) evAM laika ekabIjA sAthe bAMdhatAM nathI. potAnI zraddhA-mAnyatAne jALavavAnuM emane mATe mahattvanuM che tethI be jUthA vaccenA aMtaranI khAI vadhatI jAya che; jemake harijana. aspRzyatA evI ghara karI gaI For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 72] AkaTobara navembara/85 [prathika-rajatajaya`tI a*ka che ke ene kADhavAnA prayatna paNu sarakArI kAyadA dvArA pAra paDI zakatA nathI. dareka varga samAjane eka bhAga che tenAthI vividhatAmAM ekatA jaNAya che. darekanuM sthAna bhAratIya philasUphI pramANe kAMthI nakkI thayeluM che. emanI meAkSanI mAnyatA dharmanA siddhAMtAne AbhArI che. samagra dharmAM niyamo krUraja guNu vyavasthA kAyadA ane jIvananA AdarzamAM samAyelA che. kherAka mATenA niyasa vadhu ThaMDaka hatA. khArAka mANasanA guNu-sArA ke khATA upara AdhAra rAkhe che, uparAMta mANusanAM svAsthya cAritrya svabhAva vagere upara pazu asara kare che. 'anna tevA oDakAra' tethI khArAkane mukhya traNa vibhAgeAmAM vaheMcI devAmAM Ave cheH sAttvika khArAka addhine vikasAve che, rAjasa krAdhI ane resTalesa' kare che, tAmasa mANusane ALasa ane maMda kare che, lagna peAtAnI jJAtimAM DhAya te ja dhArmika-pavitra, ene ja kAyadAnA lAbha maLe. zrImaMta hAya OM game te prakAranI Arthika sthiti hoya ke game te dharmAM pALanAra heAya, paNa ene mATe lagnanAM khaMdhana tA kharAM ja. rUDhicustoe paNa potAnI jJAti bahAra lagna karavAnI manAI karavA chatAM paNa niSedhane gaNakAryA vagara AMtarajJAtIya lagno thatAM ya che. ApaNI saMskRti bAMdhacheADamAM mAnanArI che tethI potAnA vyavasAya mATe paradeza gayAM hAya ke bhajIvA gayAM hAya ane tyAM sthira thayAM hoya tepaNu, baMne saMskRtimAM kheMcANu mAnasika rIte thatuM DhAya tApaNu pAtAnI bhAratIya saMskRtine bhUlatAM nathI ke mUkatAM nathI, bhAratIyA jyAM jAya tyAM tAnAM bhASA khArAka dharmAM lagna pozAka vagerene bhUlatAM nathI. kAma para jAya tyAre kAmane anukULa vastra pahere, para Mtu ghera Ave tyAre e vasrone tilAMjali ApIne peAtAneA (svadezI) zAka pahera tyAre eene manathI hAsa thAya. cAreka evuM banatuM haiAya che ke peAtAnA bhAratIya pAzAka gharamAM na paheruM, paNa lagna prasaMge, keTalIka mijamAnIe ke samAra bhAmAM hAjarI ApatI vakhate acUka peAtAnA alakAra ane potAnA dezI zAka paheravAnA Agraha rAkhe. gharamAM petAnI bhASAne upayeNa vAtagItamAM karatAM hAya che. pAtAnAM bALakAne dezanI lipi na AvaDI DhAya te! emane mATe have bhajana kItana vagere rAmana lipimAM chapAya che. pote navA makAnamAM ke phlaeNTamAM rahevA jAya, navI nokarI ke navA vyavasAya zarU karavAnA DhAya ke janmadivasa UjavavAne hAya tApaNu potAnI saMskRtinI rUDhigata-para parAgata praNAlIne ja anusare che. e vakhate jarUrI dhArmika vidhi karavAmAM Ave che. gharanA eka khUNAmAM Arasa sukhaDa ke hAthIdAMtanI devanI mUrti-kRSNu ziva sarasvatI gagneza vagerenI mUrtio mUkavAmAM Ave che, rAja savAre tyAM dhUpasaLI karavAmAM Ave che. jyAM hiMduonI saMkhyA vadhAre DhAya tyAM maMdira paNa badhAve che. e rIte peAtAnA dharmanuM smaraNa kare che. A uparAMta rAjiMdA jIvananuM mahattva e raseI. bhAratIya raseAI dhaNa samaya mAgI le che tApaNa peAtAnA rAjidA vyavasAya sAthe bhAratIya strIe pAtAnA svAda ane zAkha pramANe bhAratIya vAnagIene svAda mANe che. judA judA prasaMganI mijamAnIe, lagnaprasaMga, rASTriya tahevAra ke mAtra saMmelanamAM te bhAratIya vAnagIo khAsa pIrasavAmAM Ave che. lagna-saskAranuM mahattva jIvanamAM ghaNuM che. paradezamAM rahevA chatAM paNa petAnI putravadhU amuka sa'skAravALI arthAt bhAratIya saskAravALI havAne Agraha rakhAya che. potAnI putrIne pAzcAtya Dhabe keLavI hAya tApaNu putravadhU tA bhAratIya saMskAravALI ja joIe, arthAt saMyukta kuTu bane apanAve tevI, dhara ane raseADu sabhALe tevI DhAvI joIe, For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika rajatajayaMtI a okaTobara-navebara 85 paradezamAM vasatA bhAratI paNa manaraMjana bhAratIya pasaMda kare che. emAM sinemAM nRtya saMgIta vagere bhAratIya heya tene pasaMda karIne phUrasadanA samaye jovAnuM pasaMda kare che. ene mATe game te kharca thAya to paNa e karavA-bhegavavA taiyAra hoya che. bhAratIya kuTuMbe avAranavAra satyanArAyaNanI kathA, bhajane, navarAtrImAM garabA vagere goThavatAM hoya che ane so kaI emAM AnaMdathI bhAga le che. pahelAM lagna eka saMsakAra hatA, strIone lagnanuM baMdhana hatuM, have lagna saMskAra na rahetAM karAra thatA gayA che. pahelAM je baMdha hatAM temAMthI strIpuruSa baMne mukta thayAM, paNa karAranAM baMdhanaje hoya te- baMnene lAgu paDe che. strI pahelAM anugAminI hatI, have e sahegAminI banI che, chatAM paNa paraMparAgata nItiniyama badalAyAM nathI. kAyadAthI strIne ghaNuM hakaka maLyA, jemake ekaparanItva. zrI janma janma e ja patine vAMchatI ene badale chUTAcheDAnA hakka maLyA, e punarlagna tema vidhavA-vivAha karI zake, dattaka paNa laI zake. adhikArathI strIe pAchuM meLavyuM chatAM paNa ApaNI rUDhi eTalI jaDa che ke ApaNuM samAjanuM mALakhuM emAMthI bahAra nIkaLI za. nathI, tethI vAstavamAM maLelA hakaka paNa strI meLavI zakatI nathI, tethI ja ema kahI zakAya ke Aje bhAratIya saMskRtine je paDakAra che te paDakAra ApaNI saMskRti bAMdhachoDanI heIne emAMthI kSemakuzaLa bahAra nIkaLI zakaze. - jema kapaDAM khorAka jJAtivyavasthA rItarivAja lagnavidhi badhAmAM jarUrI pheraphAra thavA lAgyA tema lalita kalAomAM paNa pharaka paDavA lAge. sthApatyamAM raheThANanAM makAna dharma pramANe-khetapetAnI jarUriyAta pramANe thatAM, paNa audyogika vasAhata ubhI thatAM jhUMpaDapaTTI vistAra vadhavA lAgya, sArAM makAnanI AgaLa AvI jhuMpaDapaTTI thatAM makAnanuM sauMdarya hasavA lAgyuM, tethI sauMdaryanI parakha ochI thatI gaI. Aje zaherone suMdara banAve, svarama rAkhe, vagere jhuMbeza thAya che, paNa e kAyama TakI zakatI nathI. vastInA visphoTane lIdhe svataMtra makAna, pharate bagIce zakaya nahi hevAne kAraNe bahumALI makAne thavA lAgyAM. citrakalAmAM maMDaLane nAme navI zailI zarU thaI. A citromAM viSayane abhAva kahI zakAya. bIjI rIte kahIe to ene eNkaeNbsarDa nAme oLakhavAmAM Ave che. dharma pratye bedarakArI thatAM mUrtio ghaDavAnI pravRtti kAMIka maMda paDI. sastAM manoraMjane tarapha leke vaLyAM tethI sinemA jugAra dArU vagerene upayoga vadhavA lAgyo, tethI ema lAgavA mAMDayuM ke AjanI saMskRtine karavo paDato sAmane eka paDakArarUpa che, chatAM paNa bhAratIya saMskRtinuM mahatva ApaNe joI zakIe chIe, aitihAsika daSTie bhAratIya saMskRti ghaNuM prAcIna che, e nita navIna che. sarvedamAM uSAnA varNanamAM ene yuvati purANa" chatAM nitanavIna kahelI che. A ja vizeSaNa ApaNe bhAratIya saMskRtine enA AdhArabhUta siddhAMtane kAraNe ApI zakIe. jhINavaTathI jotAM mAlUma paDaze ke A sarakRtinA mULamAM je siddhAMta che te kaI deza-videza ke jAti-vizeSane nathI, paNa samasta mAnavajAtinA kalyANa mATenA che. bhAratanA RSimunionI sAme sAMskRtika vikAsane eka vizALa dRSTikoNa najara AgaLa hatuM ke kaI rIte mAnavasamAjanuM kalyANa thAya ane e adhika sukhI thAya. bhAratane Arthika sAmAjika dhArmika dArzanika vagere siddhAMtane A kasoTI upara kasavAmAM Ave te e jarUra emAMthI pAra utare. bhAratIya saMskRti ATalI prAcIna hevA chatAM e Aje hayAta che. samayanA parivartana sAthe enuM svarUpa DuMka badalAyuM che. emAM je prakAza che te Aje paNa dedIpyamAna che. e ja prakAzathI, samasta vizva jhagamagI UThaze. keTalAye AghAta potAnI jIvanazaktinA rakSaNa mATe sahana karyA chatAM e Aje surakSita che. sauprathama A saMskRtino phelA samasta vizvamAM thaye emAM mAnava kalyANanI For Private and Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 ] AkaTobara-navembara 85 [pathika-rajatajayaMtI apha bhAvanA hatI, bAramI sadI sudhI keTakeTalAM AkramaNu bhAratavarSa para thayAM! e AkramaNukArA bhAratIya sa'skRtinA raMge raMgAyA hatA. khAramI sadI pachInAM AkramaNu bhAratanI saskRtinI dRSTie hAnikAraka jaNAyAM. tyArapachI samayanA parivartana sAthe navA svarUpanI AvazyakatA jaNAI. khIra narasiMha vallabha bhIrAM caitanya tulasI tukArAma vagere madhyakAlIna sa MtA AcArya ane bhaktoe A nyUnatAne pUrI karI, brahmA viSNu mahezanI bhaktinI triveNI navA svarUpe vahevA lAgI. bhAratavarSanuM sAMskRtika jIvana je mUrajhAtuM hatuM tene triveNInA navA jaLathI bacAvI levAyuM. ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM ja rata bhAratIya saMskRti para jabarajasta kuThArAghAta paDayo te aMgrejI sAmrAjyanI sthApanAthI. enA pariNAme pAzcAtya saMskRti sAthe sa MgharSa thayA. A saMdha - mAMthI jaNAtuM hatuM ke bhAratIya saMskRti kAyamane mATe vidAya leze. sanAtana siddhAMtA para avalakhita sa'skRti kSINu na thaI, joke ceDA vakhata ene mUrchAvasthA AvI gaI, paNa navI cetanAthI e pharI beThI thaI. rAjA rAmamehanarAye brahmasamAjanI sthApanA karIne emAM cetanAzakti bharavAnA prayatna karyo. dayAnaMda sarasvatIe bhAratIya 'skRtinuM zuddha svarUpa vizvanI sAme dharyuM enA phalasvarUpe bhAratIyoe potAnAM ratna pharI prApta karyo. AjanA bhAratanI AkAMkSAe ~ mahavAkAMkSAe mahAtmA gAMdhInA svarUpe pragaTa thaI. mahAtmA gAMdhI e zarIradhArI bhArata. gAMdhIjIe potAnA jIvanamAM bhAratIya saMskRtine aitaaiAta karI ane mAnavajIvatanA sa`cAlanamAM enI upayogitA batAvI, samarata bhAratamAM bhAratIya saMskRtinAM pratIka satya ahiMsA-tapanI triveNI vahevaDAvI. emaNe batAvyuM ke mAnavatAnA siddhAMtA upara avalaMbita bhAratIya sa'skRti apanAvavAthI sAcI zAMti maLaze. tethI samAya che ke bhAratIya saMskRti sAme game teTalA paDakAra phekAze tANa e TakI raheze. A kRtrimatApUvIsamI sadImAM bhAratIya saMskRtinuM mahattva ghaNuM vadhI jaze. eka vyakti khIjanuM gaLuM kApavA taiyAra thAya che, eka samAja khInna samAjanuM lehI pIvA taiyAra thAya che. eka rASTra bIjA rASTrane gulAma banAvIne ene kheDIe paherAvavA taiyAra thAya che. cAre khAju svArtha ane dveSatA vAtAvaraNamAM hiMsAnuM samrAjya chavAI gayuM che. AvA samayamAM mAnavRtinI rakSA sanAtana siddhAMtA para AdhArita bhAratIya saskRti ja karI zakaze. je saMskRtimAM ahiMsA satya ane tapanI triveNI Adi kAlathI vahI rahI che te gAMdhIsvarUpe ApaNe joi zakayAM chIe. jyAre hiMsAthI vizva vAI jaze tyAre ahiMsA satya tapathI zAzvata zAMti maLaze, pAzcAtya samAja paNa have jANI gayA che ke bhAratamAM je zeAdha thAya che te mAnavakalyANano, jyAre potAnA dezanI zodha mAnava-saMhAranI che, bhAratanA AdhyAtmika ane dhArmika zvamamAMya zAMti meLavavA bhArata tarapha najara rAkhI rahyA che; jemake harekRSNa-DhAlana, sathe taMtra muttina: sastu' evI bhAvanA ApaNI saMskRtinI che. kAI manuSyanA dharma judo hAya tA enuM paNa sukha mANyuM che, eka ja dharmanA mANusA sukhI rahe ema nathI IcchavuM. A rIte ApaNI saMskRti jagatanA dharmAMnI janetA jevI che. A eka prakAranuM janareTara' che, e 'janareTara' kheATakAze tA khIjA dharmanI prarmAta aTakaze, eene paNa nukasAna pahAMcaro, dharmanI unnati sAdhavA badhA dharmo vacce maitrI joIe. hiM...dumAM paDAzIdhama parApUrvathI che. anyanI sevA karavI e tA ApaNI saMskRtinA hADamAM ja che, mATe tA jIve ane jIvavA dyA' nIti ekasarakhI rahI che. ke, 12, sadma seAsAyaTI, amadAvAda-380009 For Private and Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAcIna bhAratIya vaijJAnikanAM sUryacaMdra tathA anya grahonAM bhramaNa aMgenAM avalokana - zrI deveza 2 A lekhamAM mAryabhaTTa brahmagupta tathA bhAskara(bIjAnAM su--caMdra tathA bIjA grahanAM jamaNe aMgenAM avakano abhyAsa che. Ajane sarvamAnya je siddhAMta ke pRthvI sUryanI AjubAju phare che tenAthI taddana viruddha ke sUrya ane badhA graha pRthvInI pradakSiNA kare che evuM A vaijJAnikoe mAnyuM hatuM ane A dhAraNAne AdhAre alekane bAMdhI A grahanI avakAzamAM kaI sthiti hoya eTale ke bhaviSyanA amuka samaye A cA avakAzamAM kayAM hoI zake e pAmavA eoe prayAsa karyo che. alabatta, mahad aMze hAlanA saMzodhanA-pariNAmee ene peTa sAbita karyA che, paraMtu e yugamAM e paNa pradipAdita karI jJAnane eka no viSaya khelavAnuM zreya emane phALe jAya che, emanI mahattA mAnIe teTalI ochI che. eka cekhavaTa karI laIe. A vAniMdranA abhyAsane siddhAMta nahiM, paNa phakta avalokana tarIke gaNavAnuM nIcenAM kAraNe thAya? 1. lagabhaga dareka svIkArya siddhAMta pahelAM avalekarUpe ja pragaTe che, paraMtu jyAre enuM tatha mapAya che tyAre e sarvamAnya siddhAMta bane che. A rIte A vAnike je pratipAdita karyuM te saikAo sudhI ahIM ke pAzcAtya dezamAMya kharuM ke khATuM sAbita thayuM nahi.. 2. A vaijJAnikoe paNa aTakaLa jevuM gayuM hatuM, AjanI vaijJAnika paddhatimAM saMzodhana jevo gaNAya te A vasAnikane prayAsa na hate. paNa je hoya te, TAMcA sAdhananI upalabdhi ane kalA ane sAhityanA jhokavALA samAjamAM vijJAnika paddhatinuM avalokana karavuM e atimahatvanI vAta che. bIjuM e ke avalokana te avakanA ke paraMparA, jemAMnI ghaNI Aje abhuta rIte sAcI paDI che, te ghaNI badhI phakta be-traNa dAyakA pahelAM ja beTI paDI che. mULa vAta karIe. jyotiSazAstra ke khagoLazAstrane pahele upalabdha graMtha vedAMga jyotiSa' (I. sa. pUrve 1400 ke pahelAMna) surya-caMdranI bhramaNakakSA vize mana seve che, AryabhaTe ja ene prathama vicAra karyo jaNAya che ane brahmagupta tathA bhAskare e je vistAra ke sudhAre karyo che. A traNee A aMge zuM vicAryuM hatuM e jANIe te pahelAM emanAM avelekane kevI rIte thayAM haze e jANavuM jarUrI che. koI paNa grahanI bhramaNakakSA ane gati jANavA keTalAka dAyakA lAge che, kAraNa ke dareka graha vartuLAkAra ke laMbagoLAkAra mAge, paNa bilakula cokkasa mArga, bhramaNa karatuM nathI. vaijJAnike grahanA bhramaNamanAM valayone dhyAnamAM rAkhI ene bhramaNamArga nakkI kare che. dA. ta. nIce Apela AkRti 1 mAM I graha gaLAkAra bhramaNamAgamAM pharato darzAvyo che, paNa e dara varSe ane saMpUrNa For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navembara 85 [pathika-rajatajayaMtI eka gaLAkAramAM pharatuM nathI, ene mArga cheDe anizcita hoya che. vaLI e enA keMdrathI cali paNa thatA hoya che, jene patha eccentreic hoya che. AkRti mAM batAvyA pramANe je A varSa daI praha ane keMdra banAvI 3 vartuLamAM phare che, te bIjA varSe ne keMdra banAvI vAvamAM phare che, jyAre trIjA varSe ne keMdra banAvI varjhanamAM phare che, grahanA lAMbA bhramaNamArgane dhyAnamAM laIe te A pheraphAra bahu moTA na gaNAya, chatAM A prakriyA ApaNuM vaijJAnikonA dhyAnamAM hatI ane lagabhaga 17 mA saikA sudhI (jAna kelara sudhI) A mAnyatA sAcI gaNAtI hatI. A pUrvabhUmikAmAM paNa vijJAnikoe tAravuM ke pRthavAne kedamAM rAkhI badhA he sUrya-caMdra sahita, nIcenA niyamane dhoraNe bhramaNa kare che. A niyama dvArA emanuM mAnavuM hatuM ke bhaviSyanA kaI paNa cokkasa kaI samaye sUrya caMdra ke koI grahanuM avakAzamAM cakakasa sthAna ja zakAya (jo ke hAla A taddana kheTuM sAbita thayuM che). boTa sAbita thayuM che.. . badhA graha asamAna kaMvALI vartuLAkAra bramaNakakSAmAM, koI eka nizcita vaka sarerAza gatie, rAzionI gatinI ja dizAmAM, pitAne bhramamArgamAMnA pRthvIthI ekadama dUranA biMduethI najIkanA biMdu tarapha ghUme che." A uparanA upaniyama A pramANe che: , A asama ke dravALA bhramaNamAga mULa mArga eTale ja heya che. 2. jyAre graDa mULa mArgathI asama kaMdavALA vartuLAkAra mArgamAM jAya che tyAre mULa mArga ke jenA kaeNmAM pRthvI AvelI che tenAthI enAM keMdra ane vartuLa calita thAya che. 3. pRthvIthI navA mArganA keMdranuM aMtara navA upavartuLanI trijyAnA pheraphara jeTaluM hoya che, sIdhA zabdomAM kahIe te A graha pRthvIthI samakakSa aMtare pRthvInI pradakSiNA kare che ane je enA bhramaNamArgamAM pheraphAra najare paDe che enuM kAraNa navA bhramaNamArganuM keMdra pRthvIthI khaseluM che te che. A avakanane be rIte samajAvI zakAya. eka to calita keMdranI daSTie ane bIjuM jamaNakakSAnA parighanA aMtaramAM thayelA pheraphAranI dRSTie pahelI rIta samajavA nIcenI AkRti , 3 samajIe : s naY / AkRti 3 ? pRthvInuM sthAna eTale bhramaNa karatA grahanuM ke gaNavuM. gAmane suryane bhramaNamArga gaNu. ane ghane anukrame sUryanI pRthivIthI gurutama tathA ladhutama sthitio gaNavI (phakta sAdhAraNa taphAvata sAthe, je AkRtimAM dhyAnamAM sIdho nathI.) sUrya enA mULa mArgathI jeTalo calita thAya te pheraphArane dhyAnamAM laI, navI sudhArelI trijyA rUma laI ane bIjo mArga banAvo, jenuM nAma azvasa For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org pathika-rajatajayaMtI eka ] okaTobara-navembara/85 [77 ApavuM. niyama pramANe valaya pama ane va'sanuM a'tara anukrame pa ane vathI mApatAM sarakhAM thaze. Ama khAtarI thaye navA mAtra sama nakkI thaze, tethI AvA varSa daramyAna sUryanuM sthAna A bhramaNamAmAM karyAM haze e sahelAIthI jANI zakAze. Ama sUryanI bhramaNakakSA sahelAIthI jANI zakAze. Ama caMdranI bhramaNukakSA paNa naNI zakAze. ahIM. A vaijJAnikAnI mAnyatA e hatI ke sa (ke kAI paNa anya traha) e va ane 51 biMduethI ghaDiyALanA kAMTAnI viruddha dizAmAM lagabhaga sarakhA aMtare sarakhI jhaDape pRthvInuM bhramaNa kare che tethI ee judAM judAM vartuLAe ekasAthe sarakhA aMtare AvI zake che, tethI jo kAI eka grahanuM sthAna eka samaye nakkI thAya te bIjAnuM sthAna tarata ja nakkI thaI zake che. ( ApaNe jANIe chIe. 3 A mAnyatA taddana khoTI puravAra thaI che.) pa uparanA niyamane bIjI rIte eTale ke bhramaNakakSAnA paridhamAM thayelA pheraphAranI dRSTie paNa nIcenI rIte samajI zakAya : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir & sa . sa akRti dhAro OM AkRti 4 mAM batAvyA pramANe sa mavabhramaNukSAmAM pRthvI nI AjubAju ghUme che, meM e enA mULa mALanA paridhanuM eka sthAna che. have mAnI le ke suryanI bhramaNukakSamAM jyAre pheraphAra thAya che tyAre e kAI sa biMdue kAI samaye sthAna dharAve che. mane OM gaNI sa paridha upara Ave eTale ke masa trijyA laI eka vartuLa dArA have dhArI le ke suryanA navA bhramaNamAMnuM calita thayeluM keMdra hra che. samarU tathA ta ane jIsa rekhAe dArA. jo L3masa = Lmatra, masa/ba ane pha =masa rahetA sahuMmezAM rUma jeTalI rahe, te navA bhramaNumAga ke jenA upara sa biMdu dhAreluM hatuM te mArga nakkI thaI jaze ane ema varSa daramyAna game te samayanuM sunuM sthAna enI upara dhArI zakAze. hAla to A badhuM nirarthaka sAbita thayuM che, paraMtu hAla paNa A avaleAkananA abhyAsa pachI A vaijJAnikA "keTalA UMDANamAM gayA hatA e anubhavatAM emanA mATe anahada mAna thayA vinA rahetuM nathI. * *bahAranutanA trIsphuTasiddhAntanA AdhAre 3. 495, jeThAbhAInI poLa, khADiyA, amadAvAda-380 001 For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAlmIkIya rAmAyaNamAM pratibiMbita lAvana alyA, subhASa brahmabhaTTa jagatanAM mahAkAvyAmAM vAlmIkIya rAmAyaNanuM sthAna viziSTa che. kavicetanAnA sauthI UMDA starethI sarjana pAmelI A kRti mAnavabhAvAmAM TelI suMdaratAnuM darzana karAve che. mahAkAvyanA A cirajIva graMthamAM sadAcAranuM mahAsaMgIta ane sa MtajanAnA sadbodha guje che, rAmAyaNamAM pAtrAe je jIvanaghaDatara karyuM che, praznane zAMti ane zraddA ApyAM che, te jagatanAM bhIjA' mahAkAvyoe karyuM nathI. A kAraNathI ja A kathAmAM manuSyajAtinuM AkarSaNa raheluM che. hajAro varSothI bhAratIya sa`skRtinuM tara karanAra A mahAkAvya epika eNpha ArTa" taroke eLakhAyuM che. tethI ja A mahAka-vya "mAnavasaMskRtinuM mahAkAvya" kahevAyuM che, rAmAyaNumAM mukhya AdhAra ayodhyAnA rAjakumAra rAmanI kathAno che. A thA kAI paNu eka kAlanA bhAratavarSanI rAjakIya sthitinuM citra spaSTa kare che chatAM A kathA atihAsika ke rAjakIya dRSTie nirUpAyela nathI, e mAnavIya mUlyo ane mAnavadhanI kathA che. bhAratIya saMskRtinAM aneka pAsAM emAM pratiSi'bita thayAM che. satyadharmAMnuM pAlana kevuM anivArya ane keTaluM che e ahIM pAne pAne jevA maLe che, satya ane sneha para nirbhara AtmadharmanA vijayanI patAkA laherAvatuM A mahAkAvya che. bhAratavarSanA kAI eka kAlanA pUrva bhAganI rAjakIya sthitinuM citra emAM spaSTa thAya che. rAjAzAhI leAkazAhInA raMge raMgAyelI hatI. rAjA amuka cokkasa pradeza upara kulapatinI jema pravartatA hatA. rAjagAdInI para'parA rAjAnA vazamAM ja rahetI, Ama chatAM rAjyanA vArasAnA prazna prajA dvArA ja ukelAtA, rAjyane vArasA prajAnI anumati laine rAjakumArane sAMpAtA. judA judA pradezamAM judA judA rAjA rAjya karatA hatA. rAjA potAnA jIvanane meTA bhAga prajAkalyANanAM kAmeA mATe gALatA ane enA badhA vyavahAra dharma dvArA cAlatA, prajAnA sukha mATe e tatpara rahetA. nyAya ane dharmanuM rakSaNa karavuM temaja prajAnA abhiprAyAne vaza rahevu e rAjAnI prathama pharaja gaNAtI. prajAnI icchA viruddha e vI` zakatA na hatA. AcAravicAra : sAmAjika ziSTAcAra temaja janasamAjamAM pracalita AcAravicAra saMskRtinA darzaka hAya che. rAmAyaNanI praznanA AcAravicAramAM dharma e ja sarvIsva hatA. atithisatkAra e manuSyanI pahelI krUja gaNAtI. AMgaNe AvelA atithine vinayapUrvaka satkAra karavA e rAmAyaNanA samAjanI paraparA hatI. rAjAe vanamAM rahetA munie temaja marSionA AtithyasatkAra karatA. vanamAM rahetI zakharIe karela rAmanA AtithyasatkAra jagaprasiddha che. mAtApitAnI AjJA pALavI e putronI pharaja gaNAtI. rAma pitRvacana nibhAve e sahuja hatuM. vaDIleAnI AjJA zirAmAnya lekhAtI. bharata rAmanI pAdukA lai rAmanA kahevAthI na dhyAme pAchA phare che. vizvAmitranI AjJAte mAna ApIne kzaratha rAjA rAma-lakSamaNune vanamAM laI javAnI rajA Ape che. lakSmaNanI vAta svIkArI UrmilA mAtAenI sevA karavA 14 varSane pativiraha sahI le che, patina! sukhe sukhI ane duHkhe duHkhI e patnIne pativratAdharma gaNAtA, gRhastha mATe rAjanA AcAramAM pacamahAyajJAnI kriyA Avazyaka gaNAtI. For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [39 pathika rajatajayaMtI aka] ekabara-navembara/85 samAjamAM paDelI paraMparAo temaja rUDhio koI toDI zakatuM nahi, emAM I paNa prakArano bhaMga thatA te evA manuSya samAjamAM niMdAne pAtra banatA. apakIrti thAya evuM koI paNa kArya prajA calAvI letI nahi. rAvaNa dvArA apaharaNa pAmelI sItAne rAma aLyA lAvyA e pahelAM e agniparIkSAmAMthI pasAra thaI hovA chatAM enuM cAritrya carcAne viSaya banyuM hatuM. A lekacarcAnA phalAvarUpe rAme sItAne tyAga karyo hato. mAnyatAo : rAmAyaNamAM nirUpita prajA atyaMta dhArmika ane zraddhALu hatI. samAjamAM jyotiSa ane mudatanuM sthAna hatuM. koI paNa zubha kArya mATe maMgaLa divasa, maMgaLa ghaDI jovAmAM AvatAM. zubha kArya karavAmAM je kaI saMkaTa AvatuM te enuM kAraNa azubha muhUrta. gharamAMthI bahAra nIkaLatAM pitAnA vAhanane jamaNI bAju rAkhavuM azubha manAtuM, prajA bhAgya ane IzvaranA katvamAM mAnatI. khuda rAma pote paNa nasIbamAM mAnatA hatA. zukana apazukana rAmAyaNamAM nirUpita prajAnA jIvana sAthe vaNAI gayAM hatAM. svapnamAM prakAzahIna sUrya, pUMchaDiye tAre, mAthA vinAnuM zarIra, caMdrane prakAzarahita jo temaja pRthvIne kAMpatI jevI, parvatone hAlatA jevA vagere apazukane gaNAtAM hatAM. rathanA gheDAonI cAla dhImI paDavI, ghaDAonI AMkhomAMthI AMsu paDavAM, hAthIonuM madarahita thavuM, UMTa gadheDAM ane khacaranAM ruvADA UbhAM thavAM vagerene apazukana mAnavAmAM AvatAM, vaLI pakSIonA bhayaMkara avAja sAMbhaLavA, gIdha ane kAgaDAonuM revuM, makAnanA chAparA upara gIdhanuM besavuM vagerene apazukana lekhavAmAM AvatAM. A uparAMta puruSonI DAbI AMkha pharakavI, strIonI jamaNI AMkha pharakavI, mAthAmAM pIDA thavI, sArathinA hAthamAMthI lagAma paDI javI, dizAonuM bhAna na rahevuM, buddhine nAza thavo ane smRtibhraMza vagerene apazukanamAM samAveza thato. apazukananI sAthe sArA zukananI paNa mAnyatA hatI. sUryane nirmaLa prakAza, zItaLa ane sugaMdhita pavana, svaccha ane madhura pANI, pazupakSIonuM madhura belavuM, jamaNI AMkhanI uparanI pAMpaNa pharakavI, manamAM AnaMda thave, rasmRti tAjI rahevI vagere sArAM zukana manAtAM, lokamAnyatA pramANe vAsanAvALe jIva bhUtanimAM jamatA. samAjamAM bhUtapretanI mAnyatA pracalita hatI. puNyavAna jIva marIne AkAzane tAro banato. vezabhUSA-paheraveza: - rAmAyaNamAM nirUpita thayelA samAjamAM sutarAu ane rezamI kApaDane upayoga pracAramAM hatA. vizeSa karIne strIo rezamanA kApaDane upayoga karatI. sutarAu ane rezamI kApaDa uparAMta mRgacarma ane valkala vastra paNa paherAtAM. A samayamAM mRgacarmane ajina" jhADanI chAlanAM vastrone "vakala" ane ghAsamAMthI banAvelAM vastrone "kuzacIra" tarIke oLakhavAmAM AvatAM. sAmAnyataH vanavAsIo ane upayoga karatA, vastronA vividha prakAra pracAramAM hatA. potAnI putrInA vivAha vakhate janaka rAjAe moTI saMkhyAmAM vastro vahecyAM hatAM e ullekha maLe che. rAvaNanI strIo aneka prakAranAM vastra paridhAna karatI. kavie paNa vastro ane AbhUSAmAM sajaja evI strIonuM vakhatovakhata varNana karyuM che. strIo ane puruSa be vastra paheratAM uttarIya ane adhovastra, brahmacArI eka ja vastra dhAraNa karata. mAthA upara mukuTa dhAraNa karavAnI prathA hatI. rAjyAbhiSeka vakhate rAjAne ranajaDita mukuTa dhAraNa karavo paDe. puruSe temaja strIo zarIrane senAnA alaMkArothI zaNagAratAM hatAM. kAnamAM kuMDaLa ane bAvaDe bAjubaMdha sAmAnyataH dareka strI puruSa dhAraNa karatAM strI kAnanAM viziSTa ghareNAM ne kAMDe kaMkaNu tathA pagamAM pura dhAraNa karatI. kumAra rAma 14 varSa vanamAM For Private and Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kobara-navembara 85 [ pathika-rajatajayaMtI aMka gayA tyAre emane kuTuMbIjane taraphathI khUba AbhUSaNe ApavAmAM AvelAM. yuddhakSetramAM jatI vakhate sainike alaMkAro dhAraNa karatA. zastronI zobhA athe paNa alaMkArone upayoga thato. rAvaNanuM dhanuSa muktAmaNithI ane rAmanI talavAra hemaparivRta hatI. chatro upara paNa alaMkAra lagADavAmAM AvatA hatA. leke pitAnAM pazuone paNa alaMkAra paherAvatAM ane yuddhamAM vaparAtA ratha paNa alaMkRta karAtA. khAnapAna: rAmAyaNamAM nirUpita samAjamAM zAkAhAra ane mAMsAhAra baMne prakAranuM bhojana pracalita hatuM. ghera AvelA atithine uttama prakAranuM bhojana jamADavuM e samAjane eka mahatvane ziSTAcAra gaNate. zAkAhArI bhojanamAM ghauM, bAjarI java ane cekhA e mukhya khorAka hato. kaThoLamAM caNA maga ane aDada pracalita hatA. samAjamAM mAMsAhAra paNa pracalita hate. khAdya padArthomAM cAra prakAra pracalita hatAH (1) bhaThya, (2) bhajya, (3) ceSya, (4) lehya, - dUdha ghI ane dahIMne kherAkamAM chUTathI upayoga thato hato. vividha phaLane supa paNa banAvavAmAM Avate, madirApAna paNa samAjamAM pracalita hatuM. vividha prakAranI surAo banAvavAmAM AvatI ane strIo paNa surApAna karatI. AnaMdaprameka; rAmAyaNamAM nirUpita prajA sukhI ane samRddha haiI AnaMdapramoda mATe aneka prakAranA usamAM bhAga letI. rathayAtrA, hAthIghoDAnI savArI temaja pazuonI sAThamArI e AnaMdapramehanAM sAdhana hatAM, saMgIta ane nATaka paNa mahatvanAM sAdhana gaNAtAM. leke sAmAjika ane rAjakIya utsavamAM bhAga letAM. strIone A utsavamAM ghaNI mokaLAza hatI. eo vividha prakAranI mALA, raMgaberaMgI vastra, AbhUSaNothI sajaja thaI gIta vAdya ane anyamAM svataMtrapaNe bhAga laI zakatI. rAjyaprerita utsavamAM gaNikAo naTa narta ke purohite vepArIo nAgarike temaja grAmajanatA chUTathI bhAga letI, "idradhvaja nAmane sAmAjika mahatsava leke UjavatAM. zikAra madirApAna karavA temaja jugAra khela e AnaMdanAM sAdhana gaNatAM. zetaraMjanI ramata rAmAyaNavaNita prajAmAM pracalita hatI. mallavidhA paNa AnaMdapramAdanuM sAdhana hatI. mRgayA mAMTa rAjA vanamAM jatA ane haraNane saMgItathI bhAvI jALamAM SAvatA. saMgItanI sAthe tAla mATe keTalAMka vAgha paNa pracalita banyAM. A vAdyonA cAra prakAra kahyA che: (1) taMtuvAdya, (2) carmavAdyo, (3) ghanavAdyo, (4) suSiravAgho, dudubhi mRdaMga pakhavAja Dhela vAMsaLI ane zaMkhane vizeSa upaga thato, bhinna bhinna nRtyenuM Ayojana thatuM. A samayamAM nATaka manoraMjananuM mahatvanuM sAdhana manAtuM. rAmAyaNamAM ullekha che ke bhAratanuM khinna mane rAjI karavA mATe nATakane upayoga karavAmAM AvyuM hatuM. amedhyAnA varNanamAM nATayazALAonuM varNana Ave che. nATakamAM strIo paNa bhAga letI. rAmAyaNamAM naTa mATe zapa zabda jovA maLe che. gIta vAdya ane nATaya uparAMta nagaramAM bAga bagIcA ane udyAne hatAM. udAne mAM naranArI krIDA-vida mATe AvatAM. saMdhyA samaye kumArI kanyAo paNa alaMkAra ane AbhUSaNothI sajaja thaI udyAnanAM pharayA AvatI hatI. rAmAyaNanI prajAnI AnaMdapramodanI pravRttio A rIte ghaNuM ziSTa hatI. saMgIta nRtya nAtha vAgha ane citra e lekanA AnaMdane viSaya hatAM. madya ane jugAra samAjamAM pracalita hatAM. vividha prakAranA peya padArtha temaja khAdya padArtha jIvanane AnaMdanuM sAdhana gaNAtA hatA, For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] kabara- 285 [80 keLavaNI: A samaye kSatriya rAjakumAre mATe aneka prakAranI keLavaNI ApavAmAM AvatI hatI. keLavaNI saMsthAo moTe bhAge dAna upara ke rAjya saMsthAnA AzayathI cAlatI hatI. vidyAraMbhe yajJopavIta dhAraNa pavitra saMskAra mATe ane ya pavIta bAda vidyAthI gurune ghera vidyA prApta karavA jatA. guru-Azrame vidyArthI jIvanalakSI keLavaNI pAmatAene mAdhukarI uparAMta bIje ghare zrama karavuM paDatA hatA. gurunI sevA e ziSyane mana AnaMdane viSaya hatI. sAdu jIvana ane ucca vicAra e ziSyano. jIvanamaMtra hatAM. A AzramamAM saMyama ane tapa para bhAra mUkavAmAM AvatA. brahmacaryanuM ugra pAlana Avazyaka hatuM. prAtaHkAle karavAM paDatAM snAna-saMdhyA pharajiyAta hatAM. judA judA AzramamAM jadI judI vidyAo bhaNAvavAmAM AvatI. adhyAtmavidyAne abhyAsa mukhya hatA. rAjanIti ane Tekanikala vilA paNa zIkhavAtI. rAmAyaNamAM nirUpita keLavaNIprathAmAM vidyArthIne zArIrika tAlIma paNa apAtI. vivAthI uttama nAgarika ane sAce mAnava bane e mATe prayatna paNa karavAmAM AvatA. rAmAyaNamAM nirUpita saMskRti eka evI vyavasthita samAjaracanA para nirbhara hatI ke emAM manuSyanI dareka prakAranI pragatine avakAza hate. strIne me samAjamAM ghaNe UMce hate. brAhmaNe ane guru pratye Adara rAkhavAmAM AvatuM. nimna varSo pratye paNa sadvartana rAkhavAmAM AvatuM, ame mAnavasamAja kalA ane saMskRtine upAsaka hatA. dharma ane kartavyanA pAlanamAM prajA tatpara rahetI. rAmAyaNanI prajAe evI jIvanapaddhatio Ubho karI hatI ke je Aje paNa samagra bhAratanI paraMparAmAM agatyanuM sthAna dharAve che, The. rAvapurA sosAyaTI, senTa jheviyarsa hAIskUla pAse, amadAvAda-380 009 eka kAvya mauna vacALe zvAsocchavAsathI A tana tAja ja khIlelA kamaLa-pAMdaDI jevA bIDelA hoThathI haThane sparza tvacAnuM chavAtI lAgaNI paraspara mulAyama sparza tvacA ekamekane DhAMkatI nagnatA para, makhamala bhInAM aMga aMga UghaDatAM bhIne vAne mazarU-vAMTImAM lapasate puTa bAhuo tasatasyA sparza bhIne hAtha saMparzamRdu banIne AnaMdakaMdathI soLa varasanA satata..sarakata kemaLa kamaLa dariyA taraphaDyA tvacAnI rajarajamAM dhabakatuM zveta svarUpa jhAMkhapa jevI daze dizAo zodha tamArI AMkhomAM jaLabhInI mAchalInA AkAra jevI bIDAtI AMkhamAM khovAuM huM bhItaramAM lAgaNI jevuM chavAtuM vAdaLa kuMvArA hAthabhInuM ajavALuM, zvAsa chuvAsathI sparza bhInI bhInI lIpAtI ApaNI vacce. kaLIomAM saLavaLe che zazikAMta sanAvA dUphamAM A. A te d For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mauryakAlIna samAjavyavasthA che, maganabhAI Ara. paTela prAcIna bhAratavarSanA itihAsamAM paryayuga EUR nA vizALa samRddha ane zaktizALI sAmrAjyanI sthApana nAne kAraNe savizeSa mahattva dharAve che. A yuga daramyAna bhAratamAM prathama vAra vistRta sAgna.jya sthapAyuM hatuM. enI viziSTatA e hatI ke kendra sarakAra khUba ja zaktizALI hatI. rAjyane saghaLe vahIvaTa keMdra dvArA vyavasthita rIte cAlate, janakalyANanI bhAvanAthI badhe vahIvaTa thatuM. aneka vidvAnoe e ane noMdhapAtra bAbate rajU karI che. " rAdhAkamala mukarajInA mata mujaba "jagatanuM sarvaprathama dharmanirapekSa janakalyANakArI rAjya maunuM hatuM. vI. DI. mahAjana rAdhAkumuda mukarajInA kathanane nedhatAM kahe che ke "maurya sAmrAjyanuM Agamana bhAratIya ItihAsanI eka apUrva ghaTanA hatuM." * bhaTanAgara ane bI. DI. zukalanA vivaraNa anusAra bhAratanA sAMskRtika ItihAsamAM maurya yuga (I.sa. pU. 320 thI I.sa. pU. 187) gaMbhIra parivartanane yuga rahyo che. samAja ane dharma temaja rAjanIti e badhAM kSetromAM A yugamAM aneka navIna parivartana AvyAM hatAM. A yuganI vahIvaTI asara samAja para paNa paDI hatI. kauTilya megesthinisa jevA khyAtanAma vidvAnanA AdhArabhUta graMthamAM mIyuganAM samAja rAjakAraNa dharma vagere para dhapAtra mAhitI rajU thayelI che. megesthinisa caMdragupta mauryanA darabAramAM prIsanA rAjadUta tarIke keTalAka samaya rahyo hato. eNe pATaliputranAM suMdaratA ane vahIvaTa vize tathA bhAratavarSanI sAmAjika sthiti aMge varNana karyuM che ke enuM pustaka indikA tihAsakArone Aje prApya nathI chatAM grIsanA ItihAsakAronA graMthamAM enA saMdarbha maLe che, kauTilya arthazAstramAM noMdhyuM che ke "rAjAe sAmAjika karajenuM baLa dvArA vyavasthita rIte pAlana karAvavuM joIe ane bALa vRddha rAgiDha anAtha ane strIo tathA emanAM bALakonA rakSaNanI javAbadArI rAjAnI hevI joIe." A lekhakenAM lakhANa parathI khyAlamAM Ave che ke maryayugamAM varNavyavasthA tathA AzramavyavasthA viziSTa prakAranI hatI; jeke enuM svarUpa rUDhicustatAvALuM hatuM. A aMge grIka lekhakoe paNa keTalIka mAhitI ApI che. eriyana nAmanA grIka lekhake karela taSiyaka varNana parathI spaSTa thAya che ke prajAne bI paNa mANasane tatvajJAnI banavAnI chUTa hatI. megesvinisa kheMdhe che ke samAjamAM brAhmaNanI saMkhyA ochI hovAM chatAM emanuM sthAna prathama hatuM. brAhmaNe tatvajJAnI hatA. A tatvajJAnIonA paNa be vibhAga hatAH brAhmaNe ane zrama-ane baMnenAM kArya bhinna bhinna chatAM, brAhmaNe gRhasthajIvana vyatIta karatA. emanuM jIvana meLavyuM hatuM. ee mAMsa paNa khAtA, emanuM mukhya kAma purohitanuM hatuM. brAhmaNe karatAM zramonuM samAjamAM vizeSa mAna che, paraMtu je leke jaMgalamAM rahe che tathA lagna karatA nathI temanuM khUba ja mAna che, paraMtu eka bAbata spaSTa che ke megesthinise kahelA A pramANe bauddha dharmanA sAdhuo karatAM brAhmaNa dharmanA vividha paMthanA sAdhue hevAna saMbhava vadhAre che. A mukhya bhAgavatadharmanA anuyAyIo hatA. tatrI rAdhAkumuda mukarajInA matAnusAra grIka lekhakane baddhidharmane sAdhuone paricaya heya ema jaNAtuM nathI, kAraNa ke e vakhate kadAca paMjAba sudhI bauddha dharma phelA nahi hoya. For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hatuM. pathika-rajatajayaMtI aMka] okaTobara-navembara 85 kauTilya ne khetI tathA vepAra karatA varNavyA che, paraMtu jamIna parano haka rAjAne hato ane kheDUtane majUrInA rUpe phasalane eka aMza maLato. eka noMdhapAtra bAbata e che ke kauTilya badhA nAgarikene "A" gayA che, tethI ema jarUra kahI zakAya ke zaka paNa janmathI Arya hatA, dAsa nA | [Arya" vaMza(race)vA yaka nahi, "saMskArI artha ApanAra zabda hato. taMtrI kauTila tathA megesthinisanAM lakhANomAMthI maurya yuganA samAjanI AdhArabhUta mAhitI maLe che ema chatAM baMnenAM varNane mAM keTalIka vilananA paNa jovA maLe che. akanA zilAlekha tathA mIka vidvAnonAM lakhANemAMthI paNa I.pU. be sadI pahelAMnA bhAratIya samAja vizenI aneka bAbatone khyAla Ave che. arthazAstramAM darzAvyuM che ke varNa ane Azrama sAmAjika ekatAnuM mULa hatA. nIlakaMTha zAstrI kahe che te mujaba megesthinisa varga vyavasthAnuM varNana bhinna rIte karyuM che. emaNe dArzanika kheDuta gopAlaka kArIgara raunika guptacara ane amAnya athavA rAjAnA uraca padAdhikArI jevA sAta vargane khyAla Apyo che. 10 emaNe samAjanA rItarivAje vize paNa mAhitI ApI che. emane varNana mujaba pratyeka varganA leka a pasaapasamAM ja lagna karatA, samAjamAM brAhmaNa ane zramaNAnuM sthAna sarvazreSTha hatuM. bauddha zramaNa pratyeka varSanA hatA, paNa pAchaLathI vargabheda mAnavAmAM AvatuM na hatuM. 1 zIka lekhako kahe che : hiMdanAM laka karakasarathI rahetAM. kheDUte namra ane bheLA svabhAvanA hatA corI bhAgyeja thatI. kheTuM bolavAne Aropa koI paNa bhAratIya para mukAte nahi, kAyadA sAdA hatA. cerInuM pramANa khUba ochuM hatuM. vayanabhaMga ke thApaNa oLavI javA mATe kaI divasa mukaddamA dAkhalA thatA nahi. yajJa sivAya leke kadI madha pAtA na hatA.12 ' megesthinisa noMdhe che ke bhAratavarSanAM leka sIdhA sAdAM ane bhoLAM hatAM. emane lakhatAM vAMcatAM AvatuM nahi ane badhe vyavahAra maukhika ja hatuM, paraMtu A bAbate bhUlabharelI lAge che, kAraNa ke mIka lekhaka cUMbe nedhe che ke laDavaiyA jyAre raNamedAnamAM na javAnuM hoya tyAre pitAne samaya ALasamAM ane madirApAnamAM vyatIta karatA. dara varSe tatvajJAnIonI sabhA bharAtI. e sucana lakhIne ApatA. vaLI e umere che ke bhAratIyo lInananA TukaDAo para patro lakhatA. kaTisa paNa kahe che ke lakhavA mATe jhADanI chAlane upayoga karavAmAM AvatA. bhAratIya samAjamAM nArInI sthiti kevI hatI e bAbata paNa grIka lekhakonA vivaraNa parathI jANavA maLe che. e samaya daramyAna samAjamAM nArInuM sthAna nIcuM jatuM hatuM. e jJAna prApta karI tatvajJAnI' banI zakatI, paraMtu lagna karyA pachI ene dharmazAstrone abhyAsa karavAne hakka maLatuM na hata, atikara nedhe che ke strI-zikSaNa hAsa tarapha jaI rahyuM hatuM. strIo mATe lagna anivArya baMdhana hatuM. rAjaparivAra tathA umarAvakuTuMbamAM bahupatnItvane rivAja pracalita hateA.13 maurya yugamAM saMyukta parivAranI vyavasthA hevAnuM mAnavAmAM Ave che. sAmAnya rIte chokarA chokarInAM lagna soLa ane bAra varSanI uMmare thatAM.14 arthazAstramAM 15 ATha prakAranA vivAha varNavAyA che. brahma prAjApatya ArSa deva Asura gAMdharva rakSisa ane pizAca. AmAM pahelA cAra AvakAradAyaka gaNAtA, jyAre pAchaLanA cArane niMdAjanaka gaNavAmAM AvatA. keTalIka zarate sAthe strIne chUTAcheDAnI sagavaDa hatI.16 vidhavAvivAhane rivAja hatuM. vidhavA pitAnA gharanI saMmati laIne punarvivAha karI zakatI.18 dAMpatyajIvana sukhI hatuM. bahuvivAhaprathA pracalita hatI. mauryakAlIna samAjavyavasthA evI hatI ke viziSTa saMjogomAM patine patnIne tyAga karavAne haka hatA. 18 rAjagali pAMDeya noMdhe che ke vezyAvRti samAjamAM pracalita hatI, je sarakAra dvArA niyaM. For Private and Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A bara-navembara 85 pathika-rajatajayaMtI aMka trita hatI, paraMtu emAM saMdeha nathI ke kanyA strI ane mAtAnA sImita kSetramAM strIone samAja dvArA Adara thatA. 20 megesthinisanA mata mujaba A yugane vivAhanuM dhayeya jIvanasAthI meLavavA mATe bhega ane saMtAnotpattinuM hatuM. strIpuruSa baMne viziSTa saMjogomAM punarvivAha karI zakatAM, 1 evo saMketa paNa maLe che ke satI prathA pracalita hatI. 22 azokanA zilAlekhe parathI paNa mAlUma paDe che ke strIone mAtra nAnA dhArmika vidhiomAM sthAna maLatuM. zilAlemAM "dha" zabda vaparAyela che tenA parathI e khyAla Ave che ke strIomAM paradA-prathA haze athavA amuka samaye strIone jAhera najarathI dUra rAkhavAmAM AvatI haze, strIonI gatividhinI dekharekha rAkhavA mATe adhikArIo paNa nimAtA. dharma kAryomAM emane taddana alipta rakhAtI nahi heya, kAraNa ke azakanI bIjI patnI kAvAkIe dAna karyuM hatuM mauryayugIna samAjamAM mahad aMze potAnI jJAtimAM ja vivAha karavAnuM ucita gaNAtuM, paraMtu samAjamAM AMtarajJAtIya vivAha pracalita haze ane e samayanA kAyadA ane svIkAra paNa karatA, satra ane sapravara kanyAnI sAthe lagna karavAnI manAI hatI. A rIte sapiMDa vivAha paNa ucita gaNAte na hatA, ema chatAM keTalIka jatie, jevI ke zAka ane moryomAM sagotra lagnanuM pracalana hatuM. dakSiNamAM mAtula-kanyA (mAmAnI yA mAsInI putrI sAthe lagna karavAne rivAja hatA, paraMtu uttaramAM evI prathA pracalita na hatI. alabatta, ma tathA anya zAstrakAroe ene svIkAra karyo nathI. mauryayuga daramyAna samAjamAM vezyAvRtti paNa pralita hatI. vezyAo lalita kalAomAM pravINa hatI, ee rAjyanI AvakanuM sAdhana gaNAtI, guptacara ane nirIkSikAonuM kAma paNa rAjya ena. hAra letuM. e sainika ane aMgarakSikAo paNa banI zakatI. caMdragupta mauryane aneka sazastra aMgarakSikAo hatI.24 eriyana megesvinisane AdhAre ema kahe che ke "badhA ja bhAratIya mukta che ane tyAM eka paNa gulAma nathI." paNa A vidhAnanuM samarthana kare che, paraMtu grIka lekhakenuM A nirIkSaNa barAbara lAgatuM nathI, kAraNa ke bhAratavarSamAM e vakhate gulAmIprathA hatI, azoka zilAlekhamAM majUra ane gulAma vacce spaSTa bhedarekhA derI che. emanA pratye mAyALu thavAnuM tyAM kahevAyuM che. 25 paMDita naheranA 26 mate "ahIM gulAmInI prathA meTA pAyA para na hatI tathA e vakhate bIjA dezamAM hatAM tevAM majUrI karAvavA mATenA gulAmenAM moTAM jUtha nahetAM megeriyanisa kahe che ke sAmAjika jIvana sAduM saraLa ane suvyavasthita hatuM. le ke mitavyathI cAritryavAna sAhasika vIra ane svamAnI hatAM. corI karavI ane javuM bolavuM e pApa gaNAtAM, atithisakAra udAratA sahiSNutA dayALutA ahiMsA dAna darzana vagere para bhAra mukAte. arthazAstramAM varNana che te mujaba rAjyamAM yAtrALuo mATe dharmazALAo, sArvajanika nivAsa, bhajanagRhe, ghatagRhe hatAM. vyavasAyIo ane udyogapatio mATe paNa sArvajanika bhojana tathA haravApharavAnI vyavasthA hatI. vaLI darzAvyuM che ke Amedapramoda dvArA sAkAra karavAne eka eve vyavasAya banI gayela che jenA dvArA aneka prakAranAM nRtyAre tathA nRtyAMganAo, gAya ane gAyikAe tema abhinetA tathA abhinetrIonuM pAlana poSaNa thatuM. 8 azokanA zilAlekhomAM utsa" ane "samAne ulalekha vAraMvAra jovA maLe che. evA prasaMge rAjAe thI dhana vAparatA. saMgIta nRtya gAyana vagere thatAM, brahmA pazupati-ziva ke sarasvatInA mAnamAM samAje_ka goThavAtA tyAre aMgabaLanuM pradarzana thatuM. dUra dUrathI male AvatA. eriyana AvAM mallayuddho tathA mANasa ane hAthI vaccenAM yuddho tema rathaharIphAInuM varNana kare che. keTalIka vAra utsava For Private and Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathikarajatajaya'tI aMka ] AkaTobara-navembara/85 [5 mAM nATakrA paNa bhajavAtAM ane pAsAnI ramatA paNu ramAtI, bauddha lekhakA zatarajanI ramatane maLatI AvatI ramatane ullekha kare che, jyAre jaina sUtrakRtAMtra' ta| zataraMja(aSTapa)ne spaSTa ullekha kare che. megesthinisa bhAratIyonI sauMdaryapriyatAnAM vakhANa kare che. ee UMcAI vadhAravA mATe chUTanI upayega karatA heAvAnuM e noMdhe che. paDita naheru paNa kahe che ke "ee khuzamijaja leAka hatA, AtmavizvAsa bharelA hatA ane peAtAnI paraparAne mATe abhimAna rAkhatA." vaLI teAMdhe che ke bhAratavarSanI sikadaranI caDAIna! grIka Iti'AsakAra eriyana para bhAratIyonI A khurthAmAja prakRtinI bhAre chApa paDI hatI. e lakhe che ke bhAratIyeAnA jeTalI saMgIta tathA nRtyanI zokhIna prA bIjI krAI paNa nathI. " rAjyali pAMDeyanA mata mujaba megesthinise rathaThThoDa dhoDadoDa sAMDhayuddha hAthIyuddha vagerene paNa aneAvinAdamAM gaNAvyAM che. zikAra paNa vinenuM sAdhana gaNAtA. manevineAda mATe 'samAja'vihArayAtrA utsavameLA vagere paNa saiAjyAM hatAM, paraMtu sarakAra evAM kazAM maneArjana thavA detI nahi ke jene kAraNe prajAnAM rAjakharAjanAM kAmo para asara thAya. A badhI mAhitI parathI phalita thAya che ke maurya yuganI samAjavyavasthA viziSTa prakAranI hatI. vizALa sAmrAjya hai|vA chatAM zAsana janakalyANulakSI hatuM. samAjamAM vividha vargo emanI pharajo vyavasthita rIte bajAvatA. trIpha lekhakrAnAM lakhANA tathA azekanA zilAlekhA dvArA tatkAlIna samAjanAM leAnAM jIvana raheNIkaraNI Amadapramoda vagere-viSayaka ThIka ThIka jANakArI maLI rahe che. De. ItihAsa vibhAga-saradAra paTela yunivarsiTI, vallabhavadyAnagara-388 120 pAdaTIpA 1. rAdhAkamala mukarajI : bhAratakI saskRti aura kalA, pR. 82 ra. vI. DI. mahArAja : prAcIna bhAratakA ItihAsa, pR. 205 3. kAlIcaraNa bhaTanAgara tathA bI. DI. zukala : bhAratIya saMskRtikA itihAsa H tRtIya saMskaraNa, bhAratakAra sAMskRtika va rAja 1971-72, 2 148 5. Ara. sI. agravAla, Ara. Ara. zeThI : prAcIna va madhyakAlIna nItika itihAsa, adhyA. 10, pR. 236 5. arthazAstra H 1. 2. 30-33, pR. 78 6. rAdhAkumudra mukarajI :- eziyanTa InDiyA, pR. 157 7. enziyanTa InDiyA eIja DiskrAIbDa Ina kalAsikala liTarecara, pR. 48 8. arthazAstra : 1. 3, pR. 1; 1. pa, pR. 14; 3, 1, pR. 232-238 9. eija oNk dhi najha eNnDa maujha, pR. 113, 114 10. rAjendra pAMDeya : bhAratakA sAMskRtika ItihAsa, pR. 94 11. DADArasa, 2, 4-41; eriyana, 11-12; sTro, 15, 1, 46-49, 58-60: plinI, 6, 22 12. (i) InDiyA eIja DiskrAIbDa Ina kalAsikala liTarecara, pR. 55 ane 269; enthiyanTa InDiyA, pR. 70 12. (ii) atekara : dha pojhizana eNpha vimena Ina hiMdu sivilejhezana, pR. 191 13, ramAzaMkara tripAThI prAcIna bhAratakA itihAsa, pR. 132 For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navembara 85 [ pathika-rajatajayaMtI aMka che 14. manusmRti 994 - 15, arthazAstra: 2-3, pR. 238, 239 16. InDiyA eIja DiskAIDa Ina kalAsikala liTarecara, pR. 38,202 17, arthazAstra: 3.2, 25-33, 5, 240 18. mekinDala-kRta ensiyanTa InDiyA, pR. 222 19. arthazAstraH 32, 47, pR. 24 20. rAja bali pAMDeyaH prAcIna bhArata, pR. 188 25. eziyanTa inDiyA eIja DikrAIDa Ina kalAsikala liTarecara, pR. 38 22. rAjendra pAMDeyaH bhAratakA sAMskRtika ItihAsa, pR. 95 23, arthazAstra: 1,20, pR. 67 24 ejanaH ,20, pR. 8 25. deveMdra bhaTTaH bhArata itihAsadarzana, khaMDa-1, pR. 231 26. paMDita javAharalAla naheruH mAruM hiMdanuM darzana, pR. 151 27. arthazAstra: 1:19, pR. 63 28. ejata: 227, 5, 196,197 29. paMDita javAharalAla naheruH mAruM hiMdanuM darzana, pR 1para 30, rAjabala pAMDeya: prAcIna bhArata, pR. 184 pataMgiyuM tRptinA tINa taMtunuM UgIne ADe dhaDa vIMTavuM. banIne huM paravAno basa bhaTakyA karuM varunA hisaka datAmAM rakta banIne phelAvuM. ne vedanAnI vAte mahIM aTakyA karuM, saharAnI sUnI bhAgoLe mRgajaLa banIne tarasAvuM, huM saMbaMdhothI bIuM chuM eTale, priye ! AMsuonA teraNuM toraNa, tuSAmAM tRtine gaLatAM! roja lelaka mAphaka basa laTakyA karuM. ziyALavAMnI lArInI lALe lathabathatAM te laTakatAM. Ama vasaMta AvIne jatI raheze, khabara nA, tUTayA tRptinA tAtAra, chinnabhinna ne khinnabhinna, eTale ja huM saMbaMdhe cItaryA kare. zodha banIne gokaLagAya,dhULanI kaNakaNamAM pADI lALa. dilIpane vasavase che majanU hevAna, taraNe taraNe tRpti vRpti, karaDuM dUte pharatI pharatI, mATe ja paravAne thaIne bhaTakayA karuM. saLagatA saharAnA pAse, mUkIne mRgajaLanA nizvAsa! - dilIpakumAra manajIbhAI vANI dakSA paMDyA mAdhavapura (gheDa)-362230 23, gAyatrI sosAyaTI, dhanasurA-383310 javuM kyAM? vidhI nAkhyuM samayanA zvAsamAM vyApI javuM kyAM ? khI'TI para TIMgAtI taraMga vAdanA mApI javuM kayAM ? pitAnI baMdUka uDAvIne gulAbI AMkhamAM dariye vahe che, vicadhAraka bhItarathI nAva AlApI javuM kayAM? eka nivRtta aphasare satata daye rahe lehImAM vahetAM... smaraNanA staMbhane sthApI javuM kayAM? ghUghU...karatA malakatA heTha vacce kSaNa TahuMka, kabUtarane vIMdhI nAkhyuM, huMphALI lAgaNI ApI javuM kyAM? merA AsIpha -zAMtinI zodhamAM. nilaya aMjAriyA mane ramA pArka, sahayoga bilDiMga, vaTavA kasiMga, che. navApurA, mAMDavI-37045 Izanapura, amadAvAda-382483 For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tArAdevI che. hasamukha dhIrajalAla sAMkaLiyA hamaNu jema gaNeza-gaNapatinI pUjA-arcA AkhA bhAratamAM pracalita che tema AjathI 100 varSa para tArAdevInI pUjA mukhyatve bihAra baMgALa temaja mahArASTra ane karNATakamAM prayalita hatI; emAM pazcima kinArA para te khAsa. hamaNAM eka abhyAsamAM mAlUma paDayuM che ke tArAdevInI pUjA haju himAcala pradezamAM pracalita che. tArAdevInA nAma parathI tarata khAvamAM Ave ke A devI enA bhaktone sarva duHkhamAMthI tAratI haze tethI e "tAraka" kahevAtI ane TUMkamAM "tArA." tArAdevInI pUjA-arcA I. sa. 400-500 mAM zarU thaI ke vadhAre pralita thaI. ene bauddha dharmanA mahAyAna paMthanI sAthe nikaTane saMbaMdha hato. A paMthano uddabhava ja AvAM kAraNothI thayo hato. asala bauddha dharma mAM buddha pitAnI mUrtirUpe pUjA-aryA karavAnI manAI karI hatI. AvA pratibaMdhathI emanA sAdhAraNa bhaktA, je emanAM vividha prakAranAM dukAmAMthI chUTavA mAgatA, temane saMtoSa thato nahi, AthI prathama buddhanI prati gAMdhAra-hamaNAMnA aphaghAnistAnamAM rahetA grIka lekie banAvI. AmAM grIka ane romana devonuM anukaraNa karyuM hatuM. tyAra pachI kuSANa rAjA kani buddhanI mUrti enA sonAnA sikakA para chApI. Ama baddha dharmamAM mUrtipUjA pravezI. bIjAM 300 khAsa ane anya devadevIonI pUjA nAlaMdA vidyApIThamAM zarU thaI. nAlaMdAnA ukhananamAM paththaranI ane dhAtu(kAMsA)nI keTalIye mUrtio maLI che. AmAM eka ati suMdara che. e vajAsanamAM kamala para beThelI che. ene 18 hAtha che. be mukhya hAtha dharmacakramudrAmAM chAtI sAme ke aDakIne rAkhyA che. eNe vividha prakAranA dAgInA-mukaTa hAra vagere paheryA che have AvI ja tArA, paraMtu be hAtha vALI kAchanI mUrti kAnhInI guphAmAMthI sagata De. morezvara dIkSitane maLI hatI. ane phoTo emaNe mane Apyo hato te ahIM prakAzita karyo che. (juo A khAsa aMkanuM uparanA pUThAnuM pAnuM.) A mUrtine abhyAsa karatAM mane mAluma paDayuM ke tArAnI A mati bihAra baMgALamAMthI lAvyA haze, kAraNa ke enI banAvaTamAM pAlakaLAnI chApa che. A pradezanI keTalI tAMbA jasata ane paththaranI mUrtione abhyAsa AthI 40 varSa pahelAM jyAre huM nAlaMdA vidyApITha para mahAnibaMdha lakhatA hatA tyAre karyo hato. A anumAna satya hatuM. ane purA hamaNuM ja ceDAMka varSo para jyAre kAnherI guphAnA zilAhAra vaMzano zilAlekha mahAmahopAdhyAya mirAzIe pragaTa karyo tyAre maLe, A zilAlekha parathI jANavA maLe che ke jyAre rASTrakuTa vaMzane ameghavarSa gujarAta kekaNa ane karNATaka pradeza para mahArAjAdhirAja tarIke rAjya karatA hatA tyAre zilAhAra vaMzano kapardI (bIja) enA khaMDiyA tarIke kAMkaNamAM rAjya karatA hatA. A samaye (zaka 775-I.sa. 854) gauDa deza (baMgALa) gamI aviSmAkare, je buddhane bhakta hato teNe, kRSNagirinA mahAvihAramAM rahetA bauddha bhikSuonAM kapaDAM bhejana ItyAdine mATe kAheramAM eka vihAra karAvyo hato, kekaNamAM ane karNATakamAM bauddha dharma I.sa. 12-13 mA rokA sudhI astitvamAM hatA temaja karNATakamAM 12mA saikAmAM tArAnuM maMdira paNa bAMdhavAmAM AvyuM hatuM, kaMkaNamAM tArAnI pUjA cAlu rahevAnuM bIjuM paNa eka kAraNa hatuM. dariyAI musApharI karatAM yAtrIo ane nAvikanI tArI bahu mAnItI devI hatI, elerAnI guphAmAM tArA yAtrIone AvA dariyAI tophAnamAMthI bacAvatI darzAvI che. For Private and Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maMtane ekaTobara-navembara/85 [pathika-rajatajayaMtI eka gujarAtamAM paNa tAraMgAmAM tArAnuM maMdira zodhAyuM che, joke tyAMnuM jaina maMdira ja vadhAre prakhyAta che. , kirITa ekeDInApa abhyAsa parathI ema lAge che ke tArAdevInI pujA himAcala pradezamAM pracalita hatI. emaNe imAdI gAma thI zaktidevInI eka kAMsAnI ubhI mUrtinuM citra ApyuM che. A I.sa. 9mA zatakanI lAge che ane ema sUve che ke cabAmAM rAvI nadIne dakSiNa tIre tArAnuM maMdira hatuM. je bhayAnaka ane durdevI prasaMgomAMthI ApaNe pasAra thaI rahyAM chIe temAMthI tArA ApaNane bacAve e ja prArthanA, che. saccidAnaMda, Dakkana koleja sAme, puNe-41100 saMdarbhagraMtha: 1. ha. dhI. sAMkaLiyA. 'dha nAlandA yunivarsiTI, riyanTala pablizarsa, dilhI, 197ra 2. bI. bhaTTAcArya, dhI inDiyana buddhiraTa AIkonogrAphI, ke. ela. mukhapAdhyAya, kalakattA, 1956 3. vI. vI. mirAzI, "Iskripzansa oNpha dha zilAhAsa,' Iskripzana inDikerama e. e. AI. vi. ka. 1977 pR. 4. 4. e. esa. gaDhe, "ArkiyolojI Ina baDodA' (1934-35), leTa 25 5. ema. paTela, e. nevena ane kema keDI, "eTiviTIjha oNpha himAyala, projekaTa oNra inDiyana kalcara sTaDIjha, vakIla eNnDa kuM. balba, 1985 eka papeTe kuTI jAze ane kaMpavaza jaLane navuM kaLatara thaze. AMkhamAM taraNuMya uzkerATa jevuM hoya che, Ama te paDatara paDI che AMkha, paNa leDImAM vana keI muzkerATa jevuM hoya che keAI sapanuM Avaze te ghara thaze. gerahAjara hoya che jaLa Ama te maLavA vize, bharata yAjJika kyAMka mANasamAMya khArApATa jevuM hoya che. jI-247, bhAvanA TenAmenTasa, vAsaNAbereja pAse, TeravA para eka bharatInI kSaNe rokAI gaI, amadAvAda-380 007 jaLa maLe je saheja phAMTe phAMTa jevuM hoya che, pethaDajInI kathA cAla, te ghaDiyALanuM ghara baMdha karIe ApaNe motane paNa eka vATAghATa jevuM hoya che. (gIta) * aDadho mAraga I diye ne aDadho che. A AI, harSadeva mAdhava kyAM javuM?-pethAnA manamAM ghaDa paDatI nA kAMI ! sI.ra47, bhAvanA TenAmenTsa, vAsaNA bereja oNa sAla bahu varasya bAvaLa e..yane rAtA hera! pAse, amadAvAda-380 007 peze kahe : eNe AMbAnA lAlapILA kera ! nIDane bhaNatara thaze sagI phATa chAtInI meDI tUTI kaDaka ghera, zvAsamAM surabhi maLI attara thaze, sotha vaLe paga-haraNuone, Ata pethA kera! hAthamAM bhASA UgI akSara thaze, bharyo hato darabAra kAlya, ava Ave kALI yAda, ahIthI DerA UThIne tyAM jaze, lUmajhUma zekI Dole pethaDane sAda ! ema jAvuM-AvavuM, avasara thaze, raDatAM pethI-pethaDAnI AMkhyuM te thaI aMdha, eka Tahuke phUTaze IDA thakI, chelle pethaDa bolyA : rAba-calama-saMbaMdha ! gItanuM A nIDane bhaNatara thaze, manahara carADavA For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gujarAtamAM zItaLApUjA athA. jaimasa paramAra bhAratamAM sAmAnya vargathI mAMDIne bhadravarganAM lezemAM zItaLA devI vividha nAme pUjAya che. baMgALamAM e vasaMtabudI ke vAsaMtI caMDI, bihAramAM kaMkaramAtA kUlamAtA puMsAhImAtA baDImAtA ke gulazailA mAtA, uttarapradezanA mirajhApura jillAmAM e zItalA bhavAnI, AsAmamAM AI, orissAmAM ThakurAnI, tAmilanADumAM mariammA ke mArI tarIke pUjAya che. dakSiNa bhAratamAM pUjAtI zItalAmAM pANI sAthe saMkaLAyelI devI che. A zItalAma ane zItaLAdevI e baMne eka ja che ema ekasapaNe kahI zakAya nahi. karNATakamAM zItaLA devI sukha jamA tarIke pUjAya che. madhyapradezanA amArI jAtinA muslimo ene "mAtA" tarIke pUje che. gujarAtImAM e "zItaLA mA' tarIke pUjAya che. gujarAtamAM zItaLAjAne prasAra vyApaka che. zItaLApUjAnuM mULa lokadharmamAM che. AthI zItaLA e lekadevI che. zItaLAnA rogamAMthI bacavA mATe enI pUjA thatI heya che. Ama e Arogya sAthe saMkaLAyelI devI che, zrAvaNa mAsanI vada ane sudanI sAtama zItaLA sAtama" tarIke ujavAya che. gujarAtamAM khAsa karIne sudanI sAtama zItaLA sAtama tarIke ujavAya che, jyAre zrAvaNa vadanI sAtama UjavavAne cAlI vizeSa karIne saurASTramAM ane kaDavA kaNabIomAM jovA maLe che. kacchanA keTalAka bhAgomAM caitra suda terasa "zItaLA terasa" tarIke ujavAya che. gujarAta sivAya bIje phAgaNa suda AThamanA roja zItaLAnI pUjA thAtha che. - strIo ja zItaLAnI pUjA karatI hoya che. A divase strIo pitAnAM saMtAnanA sukha ane patinA dIrdhAyu mATe zItaLAnI pUjA kare che. zItaLAdevInuM maMdira hoya te tyAM jaIne enI pUjA karavAmAM Ave e svAbhAvika che, paraMtu je maMdira na hoya te zItaLAnI mATInI pratimA banAvIne ke enI dhAtupratimA mUkIne pUjA karavAmAM Ave che. enI pUjAmAM dUdha dahIM sopArI koparuM bAjarI kulera phUla ane lIbaDAnAM pAna vagere caDAvavAmAM Ave che. zItaLAnI pUjAmAM lIbaDAnAM pAnanuM vizeSa mahatva che. lIMbaDAmAM jatunAzakane guNa hevAthI zItaLApUjA sAthe ene saMbaMdha joDavAmAM Avyo haze, AthI ja zItaLAnA roga daramyAne dardInI pathArI lIbaDAnAM pAna vaDe A cha dita karavAmAM Ave che athavA gharanA bAraNe lIbaDAnAM pAnanuM tAraNa ke enI ekAda DALI laTakAvavAno rivAja jovA maLe che. mahArASTramAM A rivAja judI rIte jovA maLe che. tyAM lIMbaDAnAM pAna sAthenA pANImAM zItaLAnI pratimAne snAna karAvavAmAM Ave che ane pachI e pANI dardI para chAMTavAmAM Ave che, pUjA daramyAna zItaLAnI pratimAne ghATaDI (rezamI vastra) ke sutaranI nADAchaDI vIMTavAmAM Ave che. jo varSa daramyAna gharamAM koIne zItaLAne roga thayo hoya te zItaLA sAtamane divase aDozapaDozanI sAta athavA tera chokarIo ke chokarAone jamADavAne rivAja che. je strInAM saMtAna janmatAMnI sAthe ja marI jatAM hoya ke vadhu lAMbA samaya chatAM na rahetAM hoya tevI strIo sagAMvahAlAMonAM sAta gherathI bhIkha mAgIne khAvAnI pratijJA le che. A tahevAranI ujavaNImAM khAsa mahatvanuM e che ke enA AgalA divase eTale ke rAMdhaNachaThanA divase rAMdhI mUkeluM ThaMDuM khAvAnuM hoya che. A divase sagaDI ke cUle peTAvavAne he te nathI, arthAta soI karavAnI hatI nathI. AnuM kAraNa e heI zake ke zItaLAnA rogamAM garamI avaLI asara karatI hovAthI jema bane tema kRtrima garamI TALavI joIe ene saMketa A rivAja kare che. Agale divase sAMje sagaDI ke cUle svaccha karI, lIpI, raMgI enI para kaMku ane cokhAne svastika karI, pAna sepArI paiso For Private and Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir oNkTobara-navemba2/85 [pazcika-rajatajayaMtI eka nAMgale mUkI pUjA karavAmAM Ave che. evI mAnyatA che ke A divase zItaLAmAtA raseDAmAM AvIne sagaDI ke cUlAmAM ALoTe che tethI A divase sagaDI ke cUle ThaDa rAkhavA. jo Ama na thAya te mAtAjI kodhe bharAya che ane e kuTuMbane zItaLAnA rogane zApa Ape che. A divase strIo snAna paNa ThaMDA pANIthI kare che. mAtAjInI kRpA meLavavA mATe strIo zubhakAnI kathA sAMbhaLa che. zubhakArI hastinApuranA rAjA ighukha ane rANI dharmazIlAnI putrI hatI. ene pati jyAre sada zathI mRtyu pAme tyAre eNe petAnI bhaktithI zItaLA mAtAne rIjhavyAM hatAM ane mRta patine jIvitadAna apAvyuM hatuM. je strIe zItaLAmAtAnI A kathA sAMbhaLe che athavA te enuM vrata kare che temane vidhavya AvatuM nathI evI zraddhA che. prApta purAva-khAsa karIne zItaLAnAM maMdiro ane enI pratimAonA AdhAre gujarAtamAM zItaLApUjAnA pracAra vize jANI zakAya che. gujarAtamAMthI zItaLAnI keTalIka pratimAo prApta thaI che. A pratimAo svataMtra pratimAo nahi hetAM maMdiranA maMDevaranA bhAgamAM ke kuMDanA paDathAranI dIvAla para jovA maLe che. zItaLAnuM mUrtividhAna A pramANe heya che: zveta varNa, nagna, mAthe supaDuM, eka hAthamAM sAvaraNI tathA bIjA hAthamAM kaLaza heAya che. enuM vAhana gadheDuM heya che. namAmi zItalA devI rAsabhAsyAM digamvarIm / mAjanIkalazopetAM zUrpAlaMkRtamastakAm || zItaLAne A maMtramAM enuM matividhAna paNa Igita che. aSTamAtRkAonA samUhamAMnI jayeSThAdevInuM varNana zItaLAne maLatuM Ave che. jyeSThAdevInAM Ayudha mAM paNa sAvaraNa ane mUDuM ke chAbaDAne ullekha Ave che. baudhAyanagRhyasUtramAM jayeSThAdevInI pUjAnuM varNana Ave che, je ghaNuM ja prAcIna che." "kaMdapurANanA kAzika khaMDamAM enuM vidhAna A pramANe ApyuM che : nagna, tri, khara (gadheDA) para beThela, be hAtha paikI ekamAM mAnI (sAvaraNI), bIjAmAM kaLaza, mAthe sUpaDuM moDeluM hoya che. rUpamaMDana' ane 'rUpAvatAra'mAM enA vidhAna vize tadana mauna sevavAmAM AvyuM che. De. je. ena. benarajInuM mAnavuM che ke "baudhAyagRhyasUtra'mAM nirdiSTa jyeSThAdara mAMthI zItaLAnA svarUpane vikAsa thaye haya, jyAre bI. sI. sTrAcArya AnAthI viparIta mata ApatAM jaNAve che ke zItaLA-pratimAne vikAsa kAlarAtrinI pratimAmAMthI thaye heya. hemAdrie viSNudharmottaramAMthI kAlarAtrinuM varNana A pramANe ApyuM cheH e eka ceTalAvALI, nagna, madheDA para ArUDha, baMne kAnamAM kuMDala ane karNa para puSpa dhAraNa karela hoya che. nagnatA ane gadheDAnuM vAhana e bane zItaLA sAthe kAlarAtrimAM ekasamAna hovAthI A mata baMdhAye hevAnuM jaNAya che. zItalAne bauddhadevI hAritI sAthe sarakhAvavAne paNa prayatna thayo che. enI sarakhAmaNI anya devI parNa zabarI sAthe paNa karavA mAM Ave che. parNa zabarI pizAcI ane sarva mArI prazamanI eTale ke sarva rogane dUra karanAra devI tarIke oLakhAya che. zItaLA ane parNa zabarI rogakAraka hevAthI baMne vacce sAmya UbhuM thayuM haze; je ke baMnenuM rUpavidhAna juduM ja che. te | gujarAtamAMthI me sejakapura sUNuka vagere sthaLoethI zItaLAdevInI pratimAo maLI AvI che. A pratimAo zItaLAnAM ukta vidhAne sAthe maLatI AvatI nathI. moDherAnA sUryakuMDanA paDathAranI dakSiNanI dIvAla para zItaLAnI eka pratimA kaMDArelI che. A pratimAmAM nagna zItaLAdevI patha (gardabha ke bheMsa) para ArUDha che. ene dasa hAtha che. sauthI nIcenA be hAthamAM akSamAlA che ane kamaMDalu dhAraNa karela che, jyAre bIjA be hAtha vaDe mastaka upara sUpaDuM dhAraNa karyuM che. For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pathika-rajatajayaMtI aMka] Tebara-navembara 85 sejakapuranA maMdiranA maMDapanI uttara bAjue zItaLAnI eka pratimAnuM Alekhana jovA maLe che. AmAM zItaLAdevIe be hAtha vaDe mastaka para sUpa dhAraNa karyuM che ane e gadheDA para beThela che. sabukanA maMdiranI dIvAla para paNa zItaLAnI eka pratimA kaMDArelI che. zItaLAnAM AyudhamAM sUpaDuM ane sAvaraNI ghaNuM ja sUcaka che. gujarAtamAM koI vyaktinA mAthe sakhta mUkavAne niSedha che. jo Ama karavAmAM Ave te e vyaktine zItaLAne roga thAya evI mAnyatA Aje paNa gujarAtamAM pravarte che. A mAnyatAnuM pratibiMba paDA dvArA thayuM hovAnuM anumAna karI zakAya, tyAre sAvaraNI e svacchatAnuM pratIka che. samAjamAM hAsyAspada evA pazu-gadheDAne zItaLAnA vAhana tarIke sthApIne hiMdudharma dareka pazunuM mahurva svIkAryuM che, | gujarAtanA gAmaDe gAmaDe zItaLAnAM maMdira AvelAM che. moTe bhAge A maMdiro nAnI daherIonA svarUpanAM che, jo ke zItaLAnAM keTalAMka svataMtra maMdira paNa prApta thayAM che. gujarAtamAM AvuM prAcIna maMdira pIluAnuM che. sthApatyanI dRSTie A maMdira kasarAnA maMdirane maLatuM Ave che. I. sa.nI 12 mI sadI daramyAna enuM nirmANa thayeluM che. mukhya zikhara ane gauNa zikharonuM Ayojana AkarSaka che. pITha maMDovara ane aMdhAnuM zArakAma suMdara che." rAjakeTathI 32 kimI dUra AvelA kAlAvaDamAM zItaLAnuM eka maMdira AveluM che, alAuddInanA AkramaNa daramyAna ghaNAMkharAM maMdirone nAza karyo tyAre A maMdira bacI javA pAmyuM hatuM 10 Amilekhika purAvAonA AdhAre zItaLAnA eka mughalakAlIna maMdira vize jANavA maLe che. DabheIna hIrA bhAgaLamAM jaDelI visaladevanI prasiddha prazastinI pAse, e daravAjAnI uttara bAju paranA gokhalAmAM, jaDelI sapheda ArasanI takatI para mahArAja dAmAjIrAva gAyakavADanA rAjyakAla vi. saM. 1790)ne lekha che. A lekhamAM keTalAMka smArakonI yAdI ApI che temAM jaNAvyA pramANe dakSiNamAM zItaLA mAtAnuM maMdira hatuM. A maMdira hAla astitvamAM nathI, paraMtu enI smRti tyAM AvelA zItaLA taLAvamAM jovA maLe che. A maMdira A taLAvanI najIka baMdhAyuM devuM joIe.' - zItaLAnI gujarAtamAMthI prApta A pratimAo ane maMdirone AdhAre zItaLAjane prasAra jANI zakAya che. A purAvazeSo parathI anumAna karI zakAya ke gujarAtamAM zItaLApUjAne pracAra I. sa.nI 12 mI sadIthI vadhu prAcIna nathI.1ra pAdaTIpa 1. paurANika kathAkela, pR. 22 2. benarajI, je. ena, dha DevalapamenTa oNpha hindu AI ne mAphI', pR. 383 3, bhaTTAcArya, bI, sa, InDiyana ImeIjIsa, pR. 40 4. bhaTTAcArya, ena. ena. dhI Ithana, madhara geDesa', pR. 53. 5. ejana, 5, 53 6. sAMkaLiyA eca. DI., 'Arkiyoleja oNphi gujarAta', pR. 146; majUmadAra, e. ke, "caulukyajha eNpha gujarAta' pR. 301 che. kajhinsa, seminAtha eNnDa adhara siDAIvala Tempasa ina kAThiyAvAra', pR. 58; sAMkaLiyA, eca. Da, uryuMta, pR. 147 8. "kajhinsa', uparyukta, pR. 58 9. somapurA, ke. eN. dha sTrakacarala Tempasa opha gujarAta, pR. 171 10, "bhagavadgomaMDala, bhA. 9, pR. 8356 11. zAstrI, hariprasAda gaM, "gujarAtanA aitihAsika lekha' -bhA. 5 (mughalakAla), lekha naM157 12. sAMkaLiyA eca. DI., uparyukta, pR. 146 For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra navarAtra: durgApUjA-mahatsava zrI hasamukha vyAsa samagra saurASTra-gujarAtamAM Aso suda (Azvina zula) ekamathI navamI sudhI AnaMda ane usAha temaja zraddhA-bhaktithI javAtuM navarAtri parva eka anokho ane viziSTa utasava che. e zakti-utsava hevA chatAM sarve hiMdu nAta-jAta ke saMpradAyanA bhedabhAva vagara eka thaI e manAve che, ujave che. e jema leka-utsava che tema taMtra-utasava paNa che. sAmAnya rIte A panI ArAdhya devI durgA che ane e Ie asUrane harayA enA vijayolAsarUpe prastuta parva UjavavAmAM AvatuM hovAnI sarva mAnya mAnyatA che. mArka DeyapurANamAM AvatI saptazatI( caMDIpATha)nI kathA pramANe devene trAsa ApI rahelA vibhinna asurane Adya zaktie pitAnAM vibhinna svarUpa pragaTI, vinAza karI punaH zAMti sthApI. kula 13 adhyAyamAM (adhyAya 78 thI 90) AvatI devAsura saMgrAmanI A kathAmAM odya zakti durgAsvarUpa dhAraNa karI nava divasamAM asurone haNatI hAI prastuta parva nava rAtri sudhI manAvavAnI lokamAnyatA che, tethI ja e parva navarAtra' (gu, navarAta) kahevAya che. ahIMthI ja sarva prathama prazna e upasthita thAya che ke A mAnyatAmAM tathya keTaluM ! Ane AdhAra saha uttara tapAsIe. AgaLa nepyuM tema mArka DeyapurANamAM (aSA. 78 thI 90) AvatI saptazatInI kathAmAM durgAe vibhinna asurane haNyA che. AmAM kyAMya A yuddha nava divaso sudhI cAlyAne ullekha nathI, eTaluM ja nahi, je asurone hayA che te paNa judA judA samaye. prastuta saMdarbha pramANe adhyAya anusAra devI sAthe thayela asura-yuddha nIce pramANe che : adhyAya 78 : madhu-kaiTabha deyane vadhu adhyAya 39 : mahiSAsUranA sainyane vadhu atAya 80 : mahiSAsurane vadha Ama, A traNa adhyAyamAM mahiSAsuravadhanI kathA AvyA pachI lAMbe samaya pasAra thayA bAda punaH utpanna thayela asuronA trAsane miTAvavA durgA pragaTe che. mULa te zuMbha-nizuMbha nAmanA daityane haNavAnI A kathA adhyAyavAra A pramANe che : adhyAya 82 : devI-dUta (zuMbha-nizuMbhane dUtasaMvAda A adhyAyamAM che. A baMne asuroe devIne pitAnI sevAmAM AvavA dUta dvArA jaNAvyuM che. adhyAya 83 : dhUmalecana asurane vadhA adhyAya 84 : caMDa-muMDAsurane vadha adhyAya 85 : raktabIjane vadha adhyAya 86 : nizuMbhavadha adhyAya 87 : zuMbhAsurane vadha Ama, A adhyAyamAM durgAe vibhinna asurone haNyAnI kathA che. TUMkamAM, A adhyAyamAM devIe vibhinna samaye vibhinna asurane haNyAnI kathA maLe che. mULa muddo e ke AmAM kyAMya paNa A yuddha nava divasa cAlyAne kaI ulekha (saMketasvarUpeya) AvatuM nathI, sAMpaDatA nathI. , bIjI eka mAnyatA pramANe, uparyukta asarone haNavA sAru durmAe je vibhinna svarUpa dhAraNa karelAM tenI saMkhyA nava gaNAvavAmAM Ave che, je A pramANe che : sucaMDA pracaMDA caMDIgrA caMDanAyika For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka]. AMkaTobara-navembara85 [93 caMDA caDAvatI caMDarUpa aticaMDikA ane uraca Di. duga zakti uttarottara vikarALa svarUpa dhAraNa karatI gaI evuM A kramavidhAna-svarUpa gaNI zakAya, Ama, durgA nava durgA banI heI ene utsava nava rAtrio paryata mAnavAmAM AvatA hovAnuM mAnavAmAM Ave che, paNa A spaSTatA saMtoSaprada nathI lAgatI, kemake nava rAtrie daramyAna mAtra durmAne ja pUjavAmAM Ave che, dara rAtri e enAM vibhinna svarUpane pUjana mATe badalavAmAM AvatAM nathI. Ama, nava rAtrio' ja zA mATe enI yathArtha spaSTatA thaI zakatI na hovA chatAM, e durgA . zaktine utsava heI manAvavAmAM Ave che e hakIkata che. sAmAnya rIte Aso mahinAmAM navarAtra ApaNe UjavIe chIe, paNa zAkta saMpradAya pramANe varSa daramyAna cAra 'navarAtra" gaNavAmAM Avela che? (1) Azvana, (2) cava, (2) poSa, ane (4) aSADhamAM AgaLa nevuM te pramANe Aso suda 1 thI 9 mI parvata A utsava UjavavAmAM Ave che, svayaM saMtazatImAM devIe ene utsava kyAre java e vize kahyuM che : zaratkAle mahApUjA kriyate yA ca vArSike / -zarada RtumAM mArI vArSika mahApUjA karavI. (mArka DeyapurANa, aSA, 89, le. 11) arthAt Aso mahinA daramyAna ujavAtA "navarAtrI parvanuM mULa saptazatI pramANe zarada RtumAM maLI Ave che, eka anya paraMparA pramANe durgApUjA zAradIya (Adhina zukla) ane vasaMtakAlIna (catra zuklo che : zaratonucq gva suraNava aa aa (niyAmRta', pR. 24) AmAM prathamanuM savizeSa mahattva che. paraMparAnusAra bhagavAna zrIrAme A samaye durgApUjA karelI. zarada ane vasaMtaRtu daramyAna durga-utsava UjavavA pAchaLanuM kAraNa e samaya daramyAna navuM dhAnya taiyAra thatuM hoI le zaktinuM parva manAvatA hovAnuM ane samAjane dhAnya utpana karate vaga Akho divasa kAmamAM haI rAtri daramyAna navarAza maLatI hAI UjavatA hoya ema lAge che. mULa te, 'navarAtra' e zakita-durgAne utsava che e hakIkata have e prAcIna kALa daramyAna kaI rIte UjavAta e tapAsIe : AgaLa nedhyuM te pramANe zarada RtumAM AvatI durgApUjA-navarAtranuM savizeSa mahatva manAya che. A pUjAvidhine avadhi vibhinna rIte mAnavAmAM Avela che? Aso suda 1 thI 8 sudhI , , 7 thI 9 sudhI che , mahASTamIthI nema sudhI che e phakta mahASTamI che ke phakta mahAnavamI arthAta maLa pUjAvidhi nava divasone hevA chatAM samAjanI dareka vyakti nava divasa paryata e karI ke pALI na zake e dhyAnamAM laI upara pramANenA pUjA-vidhinA vikalpa sUcavavAmAM Avela che, AthI jemaNe jayArathI AraMbha kare che tyArathI-te divasathI devIpratimAnuM vidhipUrvakanuM sthApana karavuM rahe, devInI A pratimA siMhavAhinI mahiSAsuramardinInI mUkavAmAM Ave che. sonuM-cAMdI mATI paththara ke anya kaI dhAtunI devIpratimA banAvavAmAM Ave che. pratimA sthApana sAthe ghaTasthApana temaja mATInI For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navembara/85 [ pathika jatajayaMtI aMka vedikAmAM juvAsa (ghauM-java) vAvavAmAM Ave. Ama devIpUjA karavA icchatI dareka vyaktie potAne ghera sthApanAvidhi karyA bAda enI prAtaH madhyAhUna ane rAtri ema traNa vakhata pUjA karavAnI rahe, durga-parvanA samApanavidhi bAda 10 mInA roja sthApita zrImati ghaDA juvArA vagerenuM visarjana vahetA UMDA jaLamAM karAtuM, vartamAna samaya daramyAna je rIte navarAtra-utasava ujavAya che temAM AnAthI cheDe svarUpa-phera thatA hoya ema lAge che. ahIM eka anya mAnyatAne ullekha karI laIe ke dUrgapUjA prAraMbhamAM sainya-abhipAne vakhate karavAmAM Ave te zaktividhi he vAne ane AgaLa jatAM dhArmika vidhi banI gayAne zrI ena. che, benarajIne mata che. alabatta, A mAnyatA sarvasvIkRta banI nathI, zaktipUjA pAchaLanI eka sUma spaSTatA-tAtvika arthaghaTana tapAsIe. 'saptazatI' anusAra asure sAmenA yuddha daramyAna durgA vividha svarUpa dhAraNa kare che : tAmasa rAjasa ane sAtvika, A traNa svarUpanI tAtvika pUchatA A pramANe karAyela che ? mahAkAlI - tAmasa-guNamaka mahAlakamI - rAjasa-guNAtmaka sarasvatI - sArika-guNAtmaka 'saptazatI'nAM uparyukta traNa svarUpanI TIkA A rIte karAyela che ? durgA-zaktinuM traNa prakAranuM carita : (1) saptazatI prathama carita-devI : mahAkAlI, RSi : brahmA; chaMda : gAyatrI (2) saptazatI madhyama carita-devI H mahAlakamI; kaSi viSNu, chaMda : ucchika (3) saptazatI uttama carita-devI : mahAsa svatI; kaSi ; chaMda : anuSNubha have ApaNe vartamAna navarAtri sivanA svarUpa vize vicArIe. atyAre gujarAtanA dareka gAma-nagaramAM navarAtrI daramyAna rAtrinA samaye mAtAjInI garabI(mAMDaNuM)nI maMDapamAM sthApanA karI, AratI utArI enI pharate garabA-garabI levAmAM Ave che. durgApUjana vidhi pUrva darzAvyA che temAM garabA-garabI levAnI vAta nathI, eTaluM ja nahi, zaktipUjAnI prabaLa asaravALAM bhAratanAM anya rAjyo jevAM ke, baMgALa AsAma rAjasthAna)mAM paNa A rItane vidhi thatuM nathI, arthAt mAtAjInA maMDapamAM "garabI' padharAvI pharate garabA-garabI levAnI prathA eka mAtra gujarAtamAM ja jovA maLe che, te A prathAnuM uddabhavasthAne gujarAtane ja gaNavuM ke kema e prazna saheje thAya, prAthamika tapAsamAM ema lAge paNa kharuM. paNa A prathAnAM mULa gujarAtamAM na hovAne eka purA sAMpaDe che. prasiddha vidvAna zrI ke. kA. zAstrIjIe varSo pUrve "strIjIvananA eka "garabA aka' mAM A aMge mAhitI ApatAM lakhela ke vartamAna bhAratanA karNATaka rAjyamAM mAMgalika prasaMgoe AvI prathA che, arthAt tyAM lagnAdi prasaMgoe lAkaDAnI mAMgaNI karI pharatAM samUhagAna gAvAmAM Ave che. saMbhava che ke tyAMthI A prathA ApaNe tyAM pravezI hoya. solaMkI vaMzanA rAjA karNadevanI rANI ne siddharAjanI mAtA mInaLadevI karNATakanI hevAnuM te sunizcita che. zakya che, mInaLadevInI sAthe A prathA ahIM pravezI hoya. A sivAya gujarAtano garabA-garabIne rivAja zAkta saMpradAyanA keMdra gaNAtA baMgALa ke mAravAmAM paNa nathI. mArkaDeyapurANa'(racanAkAla : lagabhaga IsunI pa-6 sadI)mAM AvatI saptazatInI ArAdhya zakti durgAnA prAcIna ullekha paNa prApta heI durgApUjA prAcIna hevAnuM mAnI zakAya. mahAbhArata(vana. adhyA. 6-235)mAM zivapatnI umA tarIke ene ullekha che, te kRSNanA sUcana pramANe ane bhISma-3) durgAstatrane pATha karela. AmAM durgAnAM kumArI kAlI kAlI bhadrakAlI mahAkAlI caMDI kAtyAyanI uMmAM For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathikarajatajayaMtI aka. ekabara-navebara 85 vagere nAmo ullekha thayela che. Ama, durgA mahAbhAratakAlIna levAnuM siddha thAya che. zaka(samaye 5 mI sadI)nA mRcchakarika'(u.27)mAM durgAe zuMbha-nizuMbhane hayAne ulekha che. prAcIna rAjAonA sikkA - e para paNa siMhastha durgAnAM pramANa sAMpaDe che, jemake gupta samrATa caMdragupta 1lAnA sikkAo para siMhArUDha devInI AkRti maLe che, te kuSANa rAjA kaniSkanA sikkAo para paNa sihArUDha durgAdevInuM aMkana maLatuM he I durgApUjA 1-2 sadIthI thatI rahyAnuM mAnI zakAya, eTaluM ja nahi, bhAratavarSanAM chellAM be hajAra varSonA itihAsa daramyAna dareka samaye kaI ne kaI svarUpe durgA zaktipUjA thatI rahI che ema kaDIe te ayogya nahi gaNAya. Aso suda ekamathI AraMbhAtA ne navamIe samApta thatI devInA A parvanI sAthe 10 mInA roja vijayAdazamInuM parva paNa eTalA ja zraddhA-bhakti ne Ana-piye dilAsathI manAvavAmAM Ave che. Ama jovA jaIe te A baMne parva alaga alaga che: 1 thI 9 devInuM parva che, te 10 zrIrAmanuM parva che. dazamIe zrIrAme rAvaNane vacce ene ullAsasvarUpe manAtuM hovAnI para parAgata sAmAnya mAnyatA che, je kharI nathI. kharekhara hakIkata e che ke A (dazamInA) divase bhagavAna rAmane caMdra rAvaNane haNavA-jItavA mATe prasthAna karela, "vAmIki rAmAyaNamAM A aMgene ulekha A pramANe che : rAma: "he sugrIva ! have ApaNe laMkA tarapha javuM ghaTe, mATe A samaye ja tame prayANa karavA tapara thAo, atyAre sUrya AkAzanA madhya bhAge Avela hovAthI vijaya ApanAruM abhijita muhUrta cAle che." ('yuddhakAMDa', sarga 4, zve 3) Aso suda 10mIe nakSatrodaya vakhate vijaya nAmane kAla kahevAya che, je sarva mane ratha siddha karanAra che. zravaNa nakSatranA yogavALI 10 mIe rAmacaMdra laMkAbhiyAna karela. Ama Aso suda 10 mIe laMkAvijaya mATe rAmacaMdra je divase laMkAbhiyAna sAruM prayANa karela te divase ja rAvaNanuM mRtyu nakakI thaI gayela hoI ema mAnI e divase vilAsa tarIke Ujavava mAM kaI khoTuM nahi ! saMdarbha: 1. e. Do. rAjabali pAMDeya, hiMdu dharmakoSa', pR. 323 2. Do. pI. vI. kaNe, "dharmazAstra kA ItihAsa' bhA. 4. pR.63 3. ena. jI. benarajI, InDiyana hisTorikala kavArTalI,' . 21, pR. 229 4. anu. zAstrI veNIrAma bahecara, 'tarA" khaMDa-1, pR. 195-96. che. hAIskUla, meTA daDavA-360045 (tA. gaMDaLa) jIvana A vAsanA vinAnuM jIvana ne lAlasA vinAnuM jIvana. bITiye laTakyAM jha TopI tema I ivinAnuM jIvana. bhUla hoya ne nIce kAMTA haiya, vAha ! hasatAM udAsI vinAnuM jIvana. dharma dhupasaLIne jalavuM jhUravuM tema savitu mahIM satyavAna jIvana. ceha para satA pachI paDI che soDanI, bharakhatI AgamAM baLatuM jIvana. harSada jozI, upahAra' vyAsavAsaNa (tA. kapaDavaMja-387620) For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIMchaNamAtA zrI, manasukha svAmI. vIMchaNamAtAnAM maMdira alaga rIte keI samaye, emAMya solaMkIkAlamAM, haze ema mAnavAmAM Ave che. mUrtividhAna mujaba vI mAtAnI mUrti sthApatyakalAnI daSTie benamana che. nIce ApelI tasvIramAM zrI vIMchaNamAtAnA zira upara suryANInI jema lAMbe mugaTa ane e tribhaMgI adAmAM UbhelAM lAge che eTale A devI svarUpamAM krodhAyamAna lAge che. : mAM ja Dira vIMchaNamAtAnA caraNe nAnI bALasvarUpanI mUrtio page lAgIne potAne vichI jevAM ja ene trAsathI mukti apAve ema vinaMtI-prArthanA karatI jovA maLe che. mAtAnA jamaNA hAthamAM trizaLa che, je mAnavInI Adhi vyAdhi ane upAdhine dUra karavAnuM pratIka che, jyAre DAbA hAthamAM muMDamALAnuM nizAna che, je mRtyu darzAve che. Aje paNa kAriyA ThAkariyA vIMchI jemane karaDe che te pANI pIvA paNa mAgatAM nathI ane maraNane zaraNa thAya che, eTale AvA jherI vIMchIthI bacavA mATe paNa mAnavI vIMchaNamAtAnI prArthanA karatA hoya. je tattva manuSya upara Adhipatya jamAve che tene mAnavI pUjate AvyuM che. A vIMchaNamAtAnI mUrtimAM TacalI AMgaLIe vIMchI karaDyo che eTale eka AMgaLI mAtAe pitAnA moDhA mAM nAkhI che ane jyAre koIne paNa vIMchI karaDe che tyAre enuM rUpa badalAI jAya che e mujaba A devInuM rUpa nekhuM lAge che. hAtha upara suMdara alaMkAra ane gaLAmAM mUrti pharate sthAna patyanI daSTie pramANabhUta vaLAMka letI hAramALA dekhAya che. mati sthApatyanI dRSTie utkRSTa che ane AvI ghaNI mUrti selaMkI-sthApatyanI nizAnI gaNAve che. Aje mUrti che te pATaNamAM sahastraliMga taLAvanI najIka AvelI "rANakI vAvamAM jovA maLe che. For Private and Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * che, DIthawartI zake ka, gara-nAmi rANI udayamatinI A vAvane padakAma zarU thatAM alpa sthApatyAlA ane e samayanI lA&AtI sAyA hadayanI bhAvanA A sthapAyelA jovA maLe che. Tha nahi, paNa premathI eka eka heDInTAkA yathAyogya rIte kalAkAre vApI heya ema jaNAya che. mUrtionI khAsa paththonI penale ane sthApatyanA uttama namUnA A vAvamAM jovA maLe che, haju paNa A vAvanuM ukhanana (khedakAma) kAma cAlu che. kahevAya che ke A vAva sAta mALanI hovI joI che, jenA cAreka mALe atyAre pragaTa thayA che ane brahmA, viSNu gaNapati viSNumAtA asarAo. gaMdha temaja aneka prakAranAM pazu-pakSIo, dazAvatAro, kalAmaya jALIo, khaMbha-kuMbhIone prajAne "; "i. selaMkIkAlamAM bhImadeva 1 lAnI rANI udayamatinI yAdamAM A vAva vi. saM. 100 nI AsapAsa banAvavI zarU karI. bhImadeva sAro bANAvaLI ane pATaNane bahAdura javI hatI, ane ene samayamAM mALavAnA bheja paramArane sakhta hAra maLelI. . bhImadevanA putra kaNe A adhUrI rahelI vAva vi. saM. 1120 thI 1150 nA samaya daramyAna pUrNa karAvI hoya evo ullekha "sarasvatIpurANamAM che. . selakIvaMzane 6 ho rAjavI siddharAja bAhoza ane kalAkRtine piSaka dAMtA hatA. eNe dhaNA benamUna kalA sthApatyavALA maMdiranI racanA karelI, jemAM malarAja solaMkIe adhUrI ke huM mahAlaya ane pitAnA prapitAmaha durlabharAje baMdhAvela "durlabhasarane vistAra peTA pAyA para karyo sarasvatI nadInA vaheNane aprahAra (aghAra) gAmethI 6 ki.mI. dUra zahastraliMga taLAva sudhI maherarUpe lAvIne suMdara siMcAInI yojanA karelI. sahastraliMga taLAvamAMthI nahero kADhavAmAM AvelI, jemAM naheronI pALa upara zivAlaya, dazAvatAranAM maMdira virAti ekaso ne ATha judI judI devIpITha sthApelI ke jemAM vIMchaNamAtA bhatamAtA rukezvaramAtA vagerenAM vizALa maMdira hatAM. hAla sahastraliMga taLAvanI madhyamAM je Tekara bakasthaLa tarIke oLakhAya che tyAM viezvarI mAtAnuM maMdira hatuM, prasiddha ItihAsakAra baje se nevuM che ke tyAM zrIara mahAdevanuM maMdira haze. janasamAja hAla ene jANIne mahela' kahe che. "sarasvatIpurANa" mAM sahastraliMga taLAva ane zaktipIne nirdeza saMda karyo che, jemAM "zrIvRzcikezvarI mAtAne ulekha che. vRzcikane vIMchI artha thAya che ane Ama samAja devIne vIMchaNumAtA tarIke namana kare che. ke A matimAM vIMchInuM pratIka mAtAjInA madhya bhAgamAM darzAvavAmAM avyuiM che. pATaNamAM kAThAI, daravAjA bahAra zrI siddhezvara mahAdevanA paTAMgaNamAM pI'SNamAtAnI mati darzanIya che ane Aje tyAM ene vIMchI karaDa heya te mAnatA mAne che eTale tarata ja zAMti thAya che ema kahevAya che. A mati pAI jagAethI lAvIne ahIM mukavAmAM AvI heya ema spaSTa varatAya che. che pATaNamAM gaNapatinI paLe pravezatAM ja vIMchaNamAtAnI eka mUrti darzanIya che. ahIM paNa joI jAethI mukti maLI AvatAM mUkavAmAM AvI che. A mati sthApatyakalAnI daSTie benamana che, paNa NINa ge raMgI nAkhavAthI enI AgavI kalA nAza pAmI che. karavI chaNAnAnI eka mati pATaNa badarIdAsa mahArAjanI vADImAMthI paNa maLI AvelI hatI, pATaNanI rANakIvAva temaja sIMdhavAIvAvamAM vIchamAtAnI matio darzanIya che. dakSiNa, vINa mAtA e sela'pIkAlamAM jovA ulaTa cApatyane namane jaNAya che. paNa Ama te ApaNI jAti mATe mahoda ane kapAnA samayathI to tane pajatI gAvI, isk ' = A A For Private and Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navera/85 ' [pathika-jatajayaMtI e che. Aye-anAyela vaidika ane vaidiktara le che)nA saMmizraNathI devI devo pUjanIya banyAM che. zivajIe viMDo(? kavidezavAsIo)nA deva tarIke ane surya e A vidika ke)nA deva tarIke e samaye pUjanIya hatA. - pazu paMkhI jherI-4tuo sApa vIMchI vagere mULa te bhagavAna pazupatinAtha zaMkaranA sAMnidhyamAM jovA maLe che. viziSTa siddhi pAmavA ane jherI jIvajaMtuothI bacavA tema jhera utAravA mATe vidhividhAnasara zaktiyaMtranI pUjA ghaNuM prAcIna kAlathI mAnavI karatA AvyA che. A agni cera sApa vIMchI AdithI bhayamukti arthe ane yaza vijaya ane saMpattinI prApti mATe viMdhyavAsinI durgA, te kaI jagyAe vRzcikezvarI devI (vIMchaNamAtA, pracaMDA caMDagrA temaja evI daivI zaktinI upAsanA karavAmAM Ave che. - Adyazakita (e. orijinala pAvara) te ja mULa zakti gaNAya che, jenAM zyAma rakata ane zveta traNa tava gaNAvyAM che. veda ane avestAmAM A tatvone ullekha che. maitrakakAlamAM I. sa. pa-2 mAM mahArAja siMhe "vIsa" graMthamAM zaktine nirdeza karyo kahevAya che. zyAma (tame guNa e maheza svarUpa ane zaktimAM mahAkALI melaDI temaja vRzcikAdevIne ullekha mukhya che, jene vAna kALe ane paridhAna lAla vastra che. Ane eka zAstrokta parANika mAtA mAnIne dezabhakto devIne upAsanA kare che, jenAthI bhUta-picAza ke jherI jaMtuothI bhayamukta thavAya che, eTale zrI vIchaNamAtA tame guNa prakRtine devI-aMza che. jagatanI tamAma prajAomAM prAcIna kAlathI mAtRpUjA-zaktipUjA pracalita che, jemAM draviDe mApUjaka tarIke hatA. vedamAM zaktipUjAne spaSTa ullekha jovA maLe che. "caMDIpAThaane taMtracUDAmaNimAM kula 153 zaktipIThenuM varNana batAvyuM che, jemAM zrI vRzcikAdevI 108 zaktipIThanI gaNanAmAM che. 1 zaktipIThanI utpatti sAthe je te devInI ArAdhanA mATe bIjaka maMtranI utpatti tIrtha maMdire mAM thaI hatI. sanAtana saMskRti ane kalAnI kAyamI jIvanagAthAo e bIjaka maMtro che. dareka zaktinA alaga alaga maMtra che, jenA raTaNathI zaktiupAsaka dhana dhAnya ane samRddhi pAmatA ane bhayamukta bane zaktibIjamaMtromAM devatA gAMdhI ane ravo ullekha che. - taMtracUDAmaNipurANokta zaktipITha)mAM nIcenA maMtra zrI vachaNamAtAnA vize prakAza pADe che : bhairava: siddhidaH sAkSAdda devI maMgalacaMhikA capale daza bAjI, bhaurava caMdrazekhara che godAvarIta, kAle, vRzcikezvarI, daDapANi aTahAsya, adhareNA phUlarAvI temaja visarA) maMgalacaMDikAne (vRzcikezvarI) vIMchaNamAtA tarIke paNa ghaNuM bhAvike mAne che. jenA hAthamAM daMDa sukANuM muMDAnI tema jherI sarpanI kaMThamALA ane vRzcikanuM pratIka che te vIMchaNamAtAne aSTottara zata zaktikSetromAM devI bhAgavatanA /30/55/74 mAM temaja mapurANa 136/16 nI sAtamI pati nIce mujaba che: ekAgra kItimatI, vizvaspina vRzciketharI jyotiSazAstramAM vRzcika rAzivALA cheDA ugra svabhAvavALA, buddhinA tejasvI ane sArAM kArya karanAra manAya che. sthira rAziomAM vRSabha siMha vRzcika ane kuMbha mukhya manAya che. - uparAMta jyotiSadaSTie sArAM svapnAMomAM jIvajaMtuo sarSa vIMchI mAkhI vagerene karaDavuM e For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] ekabara-navembara 85 taMdurastI ane dhana prApta thavAnA mArga batAvyA che, eTale vRzcikane vIMchaNamAtAnA svarUpe paNa zaktinA aMzamAM bhAvike mAnatAM hoya bhagavAna zivajI AgaLa paNa vIMchI nAga vagere darzAvyA che, eTale je zivajInA sAMnidhyamAM che te saghaLAM tava pUjanIya manAya che. Ama vIchI ane nArI jAti vIMchaNa mAnavIne karaDe nahi e mATe enI pUjA karAya che ema ApaNe mAnavuM joIe. A rIte viSNumAtA (vRzcikezvarI) zaktinA aMzarUpe pUjanIya banI che ane selaMkIkAlanAM sthApatyamAM A mUrtinuM cekasa hovuM jarUrI haze ema keTalAMka sthApatya jovAthI jANavA maLe che. bArI ANaMdaparanAM sthApatyamAM paNa vIMchaNamAtA che. zaktipIThemAM enuM svataMtra maMdira Aje te jovA maLatuM nathI, vaLI saurASTramAM jasadaNa tAlukAnA "vIMchiyA" gAmamAM paNa vIMchaNamAtAnuM sthAna nathI. jANavA mujaba vIchiyA zAkhAnA rabArI ane vIMchiyA zAkhAnA kAThI darabAro juja saMkhyAmAM tyAM che, bhaviSyamAM A gAmane TI vIchithAoe bAMdhe hoya. Ama vIMchAmAtA Aghaktine teja (orijanala pAvara) tamoguNagrAhI svarUpa haze, jemAM tribhaMgI ane vAMchInI AkRti, mAnavamuMDa trizaLa ane moDhAmAM AMgaLI darzAvatI A kalAkRti darzanIya banI che. saMdarbha: sarasvatIpurANa bacUDAmaNi caMDIpATha zrIbhuvanezvarI-paMcAtra devIbhAgavata purANa divyazaktipITharahasya che. maMgalabhavana, vIranagara-36 00 (ji. rAjakeTa), * amane koI retuM (gajhala) savAle tamArA javAbe amArA, divAnI duniyAnAM svapna amArAM. haze kAMI thAtuM tane UDavAnuM, mane kAI thAtuM tane cUmavAnuM. ghaTA kAMI raMgIna darda che saMgIna, amane thAtuM temAM ogaLavAnuM AMkhamAM AMkhe huM parAvI rahuM chuM, UDe UMDe, priye! mane kAMI thAtuM. badana A khIlyuM ne kaphane rAha jotuM, ghaDI saMga tArA camana kAMI rInuM harSada jozI, upahAra vyAsavAsaNa, (tA. kapaDavaMja-387620) vasaMtamAM mAdaka duvAnAM phUla te che ke vasaMtamAM, soLe kaLAe mera paNa gaheke vasaMtamAM, saraja paNa Aja te ahIM premALa che gaye. khIlI UThayI che bAga A taDake vasaMtamAM. akhenA AbhamAM have jharaNuM vahI gayAM. yAdenAM sarevara badhAM camake vasaMtamAM. rAkhyA che zabda premane dhummasa mahIM te Aja jhAMkhA arIse raherAo jhamake vasaMtamAM, A biMduo paroDhamAM je pAna para hatAM, lAgaNI banIne te caLake vasaMtamAM, -nalina paMDayA 6, nityAnaMdinI sosAyaTI, se. 2, cANakayapurI roDa, ghATaloDiyA, amadAvAda-3806 For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir keTakaranI virala zaktigaNezapratimA zrI, ravi hajAranI gaNezapUjana utpatti ane vikAsa aMge ghaNuM sAhitya upalabdha che, jethI punarAvartana karavuM ucita mAnyuM nathI. gujarAtanI adyApi jJAta pratimAomAM sauthI prAcIna evI zAmaLAjInI bhuija gaNezapratimA bAbata A lekhake agAu 'pathika'mAM prasiddha thayela lekhamAM zAstrIya carcA karelI hatI.1 vadhu vigata mATe e lekha vAMcavA bhalAmaNa che. gaNezanA pratimAvidhAna agenAM vividha svarUpe mAM zakti sAthenI devanI saMyukta yugalapratimAne sAmAnya rIte "zakti-gaNeza" tarIke oLakhavAmAM Ave che. lakSamI-gaNapati, ucchiSTa gaNapati, mahAgaNapati, UMtra gaNapati ane piMgala gaNapati vagere zata-gaNezanAM svarUpa hoI e taMtranI asara sucave che. kriyAkramegho maMtra mahedadhi maMDAva uttarakAmikAgama ane vinezvarapratiSThAvidhi vagere sagomAM A svarUpa aMgenI mAhitI maLe che. prasiddha yAtrAdhAma aMbAjIthI Azare pAMca ki. mI. dura deTezvara tIrthanA sthaLe avevaNa daramyAna A lekhakane zakti-gaNezatI eka virala pratimA jovA maLI hatI. dATezvaranA mukhya devAlayanA UMcA oTalAvALA prAMgaNamAM keTalIka navI nAnI daherIo. For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajaya`tI aka AkaTembara-navembara/85 t bAMdhelI che temAM pUrva taraphanI eka daherImAM aMdara bhIMtamAM jaDelI pArevA paththaranI A mUrtinuM mApa Azare 354ra6x10 se. mI. che. adyApi aprasiddha A maneAhara zilpanA paricaya ahI prastuta che. dIvAlamAM jaDelI havAthI detranA mastaka pAchaLanI prabhAvalI spaSTa joI zakAtI nathI temaja A pratimA pUjAmAM hevAne kAraNe ghI-siMdUrano lepa karela che, jenA kAraNe pratimAnAM prAcInatA ane soda"ne hAni paheAMcI che, caturbhuja gaNeza kiA para lalitAsanamAM birAjamAna che. mastake nAnI ghaTikAonI phItanuM AvaraNa che. mukha vAstavika hAthI jevuM che. lAMbA kAna, karNAbharaNu, trinetra tathA pazumukha paranA bhayaprada bhAva vagere noMdhapAtra che. sAmAnyapaNe suMDha DAbI tarapha jatI hAya che ene badale asAmAnyapaNe ahIM. e jamaNI tarapha batAvI che. sa`DhanI zarUAtanA mukhabhAga AgaLa cAmaDI para paDelI traNa karacalI ane dAMtaLa vagere paNa caherAnA bhayapreraka bhAvAmAM vadhArA kare che. kADIyukta navIna netro jaDelAM hAvAthI mULa AMkhA aMge jaNAvavuM atyAre azakaya che. kaThe ghaTikAmAlA dhAraNa karelI che, je IsunA cethA saikAnA aMtabhAganI zAmaLAjInI bhuija gaNezapratimAnA AvA hAranI yAda Ape che.4 caturbhuja detranA jamaNA eka hAthamAM aMkuza (?) ke daMta (!) dhAraNa karela che, cothA hAthathI deva-devIne stanAce sparze AliMgatatA darzAvela che. gaNeze anya AgaLa batAvelAM bAjuba'dha kaDu ane chAtIbaMdha dhAraNa karelAM che. meTA udara para sa-udarakha va zobhe che, jyAre nAgayApachIta ahI dekhAtuM nathI. uttarIya tarIke petI paridhAna karelI che. zakti devanA DAbA utsagamAM beThAM che. emanA ceArasa bharelA gAlavALI caherI, nIcene jADA oSTha, cibhUkI, kAnanAM goLa meTAM kuMDaLa, AkarSIka moTA abheADAvALI kezaracanA tathA mukhamaMDaLa paranA ajaba mAvavALA kAmAkSepaka bhAva vagere noMdhapAtra che. kaMThe dhAraNa karelA prAcIna laDhaNuneA stanA vaccethI sarakatA padayukta hAranA cheDA nAbhi sudhI batAvela che. devIne DAkhA hAtha kaTacatrala khita che, jamaNA hAthathI gaNezanuM tUzaLa pakaDeluM heAI kAmetsukatA darzAve che. devIe bAjubaMdha ane kAMkaNu jevAM AbhUSaNa dhAraNa karelAM che. uttarIya vastramAM custa sADI paridhAna karelI che. devInI nIce gaddikA pAse eka gaNuAkRti dekhAya che. jamaNI taraph paNa be gaNu khatAvyA che. A AkhAya zilpamAM ta`tranI asara varatAra che, paraMtu Ayudho aspaSTa hAI zakti-gaNezanuM cokkasa svarUpa jaNAvavuM muzkela che. samagra zipamAM guptakalAnAM lakSaNa dekhAya che. A pratimAne enI samakAlIna kuMbhAriyAnI zakti-gaNezapratimA sAthe sarakhAvI zakAya ema che.pa kuMbhAriyA ane kreATezvara ekabIjAnI sIpamAM aAvAnuM pazu sUcaka che. kuMbhAriyAnA zakti- gaNezanuM svarUpa ucchiSTa-gaNupatinuM che. A pratimA paNa badhI rIte ene maLatI che, jethI keTezvaranA zakita-gaNezanuM svarUpa paNa ucchiSTa-gaNapatinuM DhuvA sa`bhava che. gaNezapratimAnuM vAstavika pazumukha temaja deva-devInAM alaMkaraNe, sapramANa dehayaSTi tathA guptakakSAnI asara sUcavatA A zilpane IsunA sAtamA saikAmAM mUkI zakAya. pATIpa 1. rirva hajanIsa, zAmaLAjInI dvibhuja gaNezapratimA H 'samayAMkana ane viyArA,' 'pathika' jAnyu. phebru., 84, pR. 22-23 2. priyabhALA zAha, hindumUrtividhAna,' 1974, pR. 11 thI 13 For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org AkaTobara-navembara 102] pazupatiM vibhum / SaseDasvim ||.(bhA. 10 34-2) 3. tatra snAtvA sarasvatyAM devaM AnavrutanemayasthA devI' ca zrImadbhAvagatamAM jaNAvyAnusAra zrIkRSNe gaiApAlakAne laI ahIM a MbikAvananI yAtrAe AvyA hatA. emAM prabhue aMbikAvanamAM jaI, sarasvatImAM snAna karI zaMkara ane aMbikAnuM pUjana ryuM. havAnA ullekha che. (jue kanaiyAlAla dave, akhikA, kreATezvara ane kuMbhAriyA-1963, pR. 108.) saMbadhA mahI! (gajhala) lAgaNInA sabadhA mahIM taNAtA jAu' huM', minArAnA saMbaMdhe! mahI' caNAtA jAu chuM.. azrue pApaNu para AvI TapakI gayAM ne khAlIkhama haiyA mahI jaNAtAM jAuM chuM. jAmanI pyAlI laI heAThe aTakI gayA te pInArAnA saMbaMdhe mahI" haNAtA jAuM chuM. phUlanA rasa pI pata'giyAM chaTakI gayAM ne bhramaranA sabadhA mahI' vakhaNAtA jAuM chuM. AkAzI tAralA thaI badhe camakI gayA ne sitArA nAM saMbadhA mahIM gaNAtA jAuM huM. vasata-Anakhara thaI aTakI gayA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4. umAkAnta zAha, 'kaca' EAma zAmaLAjI eNnDa rADA,' buleTina oNpha dha baDaudA myujhiyama eNnDa pikacara gaeNlerI, khaDodA, 1960, pR. 119 tathA ravi hajaratIsa uparyukta pR. 23 5. Ara. TI. pIkha, yunika kalcara eNk zakti-gaNeza oNpha ucchiSTa verAyaTI phrAma kuMbhAriyA, jarnala oNpha dhI eriyanTala insTiTyUTa, volyUma 22, mArca, 1973, naM. 3, pR. 375 ne khetara nA soMbaMdha mahI lazuAtA na huM, basa badhuM, 'dilIpa'saba dha bhaTakI gayA ne kinArAnA saMbaMdha mahIM jaNuAtA jAuM chuM. dilISakumAra manajIbhAI devANI mAdhavapura (gheDa)-362230 patra (gajhala) patranI ArapAra tamane joyAM hatAM ke zabdarekhA pAra amane meAhyAM hatAM. akSarA pI...pI...ne raherA taravAyA, - zabdamA pAra amane mAthAM hatAM. [pazcika-rajatajayatA aka ra`ga gulAkhI ne...TazarIle skreza, vAMcatAM ja khasa zaramAtAM joyAM hatAM. AvuM huM kalama halese patra-tarA haMkArI, laI 'upahAra' kuMkuma pagale Dhe,liye joyAM hatAM, lAva, huM khelI ghauM ghUMghaTa jhaTapaTa, tyAM cAMdanI cAMdanI. manI relAtAM joyAM hatAM. hada jozI, 'upahAra' vyAsavAsaNA (tA. kapaDavaMja-387530) janAvata zabde janeAIvadna te arthAjane ISaTTa, svAda janeiva%0 te sparzI janAIva%0. taiDayA kare che. zuSkatAo koI DALanI, huM leAhIjhALa haeNAu tA janme janeAIvaTTa tUTI gayela kAcanI e vAratA nathI, kaTakA thayela premanA patro janeAIva%0. khIlA samAprasaMgane dharakhyA che kALaje, huM bhAMta chuM nahiM ne tirADA jane Iva%0. UMcA caDathA che zvAsa samasyAmAM tUTatA, ghaTanAnAM ema kayAMka caDANA jAIva%0. bhASA ane zahera ke TAvara ke bArIe smaraNe/vicAra/svapna/rahasyA janeIvaTTu, bharata yAjJika jI- 47, bhAvanA TenAmenTsa, vAsaNA bereja pAse, amadAvAda-380 00 For Private and Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaTAyanA prAcIna maMdiranA samayAMkana vize punarvicAraNuM zrI dinakara mahetA kacchanA mukhya zahera bhUjathI uttare Azare 19 ki. mI. dUra karAya nAmanuM gAmaDuM AveluM che. A sthaLa etihAsika daSTie mahatvanuM che. hAla je gAmaDuM che tenI uttare madhyakAlIna killAnA avazeSa che, jene aNageragaDha kahe che. A gaDha hAlamAM te bilakula ujajaDa che, paNa enA gauravavaMtA ItihAsanI sAkSIrUpa eka prAcIna maMdira haju enI amitA jALavI rahyuM che. - 26 oNkaTobara, 1874 thI eprila 1875 daramyAna Aphijhikala sarve oNpha veraTarna InDiyA'nA sarvavara zrI jemsa bafse karachanI mulAkAta lIdhelI. A mulAkAta daramyAna eoe kacchamAM prAcIna sthaLanuM sarvekSaNa karavuM e eka ahevAla bahAra pADela. A ahevAlamAM koTAyanuM varNana emaNe kareluM che, je mujaba emaNe jyAre keTayanI mulAkAta lIdhI tyAre 10 mI sadInA prAraMbhamAM baMdhAyelAM maMdiranA avazeSa emaNe joyelA. rA'lAkhAe baMdhAvela sUryamaMdira paNa joyuM.1 rAlAkhAe kerAmAM paNa maMdira baMdhAveluM, eNe keTalAka samaya potAnI rAjadhAnI paNa ahIM rAkhelI. rAlAkhAe baMdhAvela suryamaMdira pazcimAbhimukha che. A maMdira AsapAsanAM maMdironA paNa keTalAka bhagnAvela emaNe joyelA. A maMdira emanI mAnyatA pramANe dasamI sadInA AraMbhanuM levuM joIe.' judA judA vidvAnee A maMdira saMbaMdhI judAM judAM vidhAna karelAM che, jethI keTalIka dvidhA upana thAya che. zrI bajaise A maMdira pazcimAbhimukha kahyuM che ane ene sUrya maMdira tarIke oLakhuM che. jyAre sva. ka. . somapurAe keTAya ane AgeragaDha ema alaga alaga jagyAe AvelAM maMdiranI carcA karI che. hakIkate koTAya gAmamAM pheI prAcIna maMdira ja nathI, nahetAM. keTayanI bAjumAM Avela prAcIna vasAhata aNageragaDhamAM ja badhAM prAcIna maMdira AvelAM. lAkhA phulANInA nAme caDela sUryamaMdira pUrvAbhimukha hatuM evuM vidhAna e baje sane AdhAra laI kare che, paraMtu bajese A maMdira pazcimAbhimukha che ema spaSTa jaNAyuM che, sthaLatapAsa pate nahi karelI tethI kadAca Ama thayuM haze. A bhUlanuM punarAvartana gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa bhAga-4, selaMkIkAlamAM paNa thayeluM che, eTaluM ja nahi, emAM vigatoSa paNa che. eo jaNAve che ke tyAM suryamaMdira hatuM, have te mAtra garbhagRhavALA bhAga jaLavAI rahyo che. hakIkate ema nathI, haju te garbhagRhanuM zikhara ane sabhAmaMDapa badhuM ja jemanuM tema jaLavAI raheluM che. * . AvI ja saMdigdhatA maMdiranA mUlanAyaka aMgenI che. hAlamAM A maMdiramAM koI pratimA nathI. jemsa bajese A maMdiranI tasavIra ApI ene suryamaMdira kahyuM che, jyAre zrI DhAMkIe A maMdira, zivamaMdira hevAnuM nedhyuM che.... kharekhara A maMdira kayA devanuM che e nakkI thavuM jarUrI che. A saMdarbhe tae A maMdirane punaH abhyAsa karavo anivArya che. jAtanirIkSaNa parathI mane jaNAyuM che ke A maMdira zivamaMdira che. kayA kAraNathI bajese A maMdirane suryamaMdira kahyuM e samajAtuM nathI. sau-prathama te maMdira pUrvAbhimukha nathI. khAsa apavAda sivAya suryamaMdira pUrvAbhimukha ja hoya che, jyAre A maMdira pazcimAbhimukha che. maMdiranI uttara taraphanI dIvAlamAM zivanirmAlyanA vahana mATe paranALa spaSTa che (tasavIra-1). maMdiranA bhadrAvakSemAM zivanAM ja svarUpa che, paraMtu keTalAka vidvAne devAlayamAM strI svarUpenuM brahad aMkana ane vitAnamAM For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mojAno avAja, Sicika-jatajayaMtI eka takSazIra ke ' - - * * hi * * : * 8mI uti * * . . . 44. mA da: .* ra * rAsamALAnuM lakSaNa joI A maMdira devI maMdira eTale ke pArvatImaMdira hovAno mata pragaTa kare che. A devAlaya devamaMdira heya ke zivamaMdira, paNa surya maMdira to nathI ja. - bIjo muddo A maMdiranA samayAMkana saMbaMdhI che. zrI bajese A maMdirane 10 mI sadInA prAraMbhanuM jaNAvyuM che. A maMdiranuM nirmANakAla 10 mI sadIne AraMbha kahevA mATe eo keI nizcita AdhAra TAMkatA nathI. sva. somapurAe zilpanA sAyane AdhAra laI evuM pratipAdita karyuM che10 ane meherAnuM sUryamaMdira vi. saM. 1083 (I. sa. 1026-27)nuM hovAnuM eo jaNAve che, 11 eTale ke A maMdira agiyAramI sadInA prAraMbhanuM thayuM gaNAya. Abhilekhika purAvAnA abhAve kharekhara samayAMkana muzkela che, paNa zrI DhAMkIe maMdiranI racanAzelIne lakSamAM laI maMdironuM samayAMkana karavA prayatna karyA che, je vAnika paddhatine anusaratA hAI pratItijanaka jaNAya che. eo A maMdirane "mahAgurjarI rolImAM mUke che ane ene samaya I. sa. 950 AsapAsa gaNe che, eTale ke IsvIsananI dasamI sadIne madhyabhAga gaNAya. A bAbate have traNa mata spaSTa thAya che: zrI basanA mata mujaba I. sa.nI dasamI sadIne prAraMbha, somapurAnA mata mujaba agiyAramI sadIne prAraMbha ane zrI DhAMkInA mata mujaba dasamI sadIne madhyabhAga, che jyAM Abhilekhika purAve upalabdha ne heAya tyAM je te maMdiranA samayAMkana mATenI gauNa bAbata ne bAda karatAM atihAsaka pAzvabhU ke maMdiranI racanAzailI maMdiranA samayAMkana mATe vicAraNAmAM levAmAM Ave che, paraMtu emAM maMdiranI AjubAjunI sthiti ke paryAvaraNa paNa dhyAnamAM levAvAM joIe ema have lAge che. purAtatva khAtAnA eka samayanA vaDA niyAmaka zrI che. ma. atrie sane 1981mAM haratuM pharatuM purAtatvIya zibira yojeluM, jemAM ghaNuM mahatvanAM maMdiranAM mulAkAta ane nirIkSaNa sAmela karavAmAM Avelo. nirIkSaNa daramyAna eka vAta khAsa dhyAna kheMce tevI jaNAI che. saurASTramAM AvelA bahucayita ulukhale moTA bhAge maitrakasamayanAM maMdiro pAse kheDelA jovAmAM AvyA. kaI kaI jagyAe seMdhava For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org pathika-rajatajaya`tI aMka] kaTobara-naveA2/85 [ 105 samayanAM maMdira pAse paNa zrI atrie joyA. A khAkhatanA ullekha eee ulUkhala saMbadhI carcAmAM paNa karyo che.13 AzcaryanI vAta e che ke Ave ja ullekhala, pazu kalAkauzalyA saheja UtaratA, 'kATAyanA atra carcita maMdiranA prAMgaNamAM thADe dUra khADelA che. (tasavIra-2). ( aMkanA mukhapRSTha uparane nIcene bloka jue : nIce ullekhala dekhAya che.) kharekhara A ullekhalane ane maMdirane kaI saMbaMdha che ke kema ? A maMdiranA skUla nAyaka ke samayAMkanamAM A ulUkhala kaMI madadarUpa thaI zake ema che ke kema ? A madira saidhaveAnuM samakAlIna heAya tA ane nirmANukAla dasamI sadInA prAraMbhathI paNa pahelAM kahI zakAya. saiMdhavAe pazcima saurASTramAM 8 mI sadInA madhyamAM sattA grahaNu karI hatI enI tAmrapatro sAkSI pUre che.14 A saMdarbhamAM A madiranA samayAMkana mATe punaHvicAraNA aprastuta nathI. * Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * zrI kacanaprasAda chAyAe A devAlaya pAtImaMdira haiAvAnA mata mArI sAthenI carcA daramyAna pragaTa karelA. 1. jemsa barjesa 2-3 4-5 sApurA kAM, krU, 6. jemsa je sa cha, sAmapurA kAra kUM, pAdaTIpa : 'enTikviTIjha oNpha kAThiyAvADa eNnDa kaccha', 1971, pR. 214 : ejana 'pathika', julAI-ogasTa, 1974, pR. 159 : 'enTikviTIjha oNpha kAThiyAvADa eNnDa kaccha', 1972, pR. 214 : 'gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa' graMtha-4, pR. 461 (A graMthanI A prakaraNanI pAdaTIpa krama 224 pazu bhUlabharelI che. phATA ApyA che te eka ja maMdira astitvamAM che. ene suryama Mdira zivamaMdira, tasavIravALuM maMdira haju paNa jemanuM tema che.) 8. DhAMkI ema. e. : sTaDIjha ina inDiyana Tempala ArkiTekacara' pepara prejhanTeDa eNTa e seminAra Ina vArANusI, 196. prakAzaka amerikana InsTiTayUTa oNpha inDiyA sTaDIjha, 1975, dhI nasIsa eNnDa DevalamenTa oNpha mAru gurjara Tempala ArkiTekacara, pleTa 77 ` : enTikvaTI eNlpha kAThiyAvADa eNnDa kaccha,' 1971, pR. 214 9, jemsa sa 10. seAmapurA. kA, hU~. : 'gu. rA. ane sAM. I.' graMtha-4, pR. 513 ejana- pR. 46 11, : ,, 12. DhAMkI ema. e. : sTaDIjha Ina InDiyana Tempala ArkiTekacara,' 1975, pR. 152 : 'pathika' navembara, 83, pR. 14 13, atri che. ma, 14, AcA` jI. vI.. : 'hisTorikala inskripzansa oNpha gujarAta,' bhAga-3, 1942 OM purAtattvavida kacerI, kacchavartuLa, sTezana roDa. bhUja-370 001 For Private and Personal Use Only je se je gaNA ke Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir itihAsa-saMkalanamAM sikkAonuM mUlya zrI. bhAskararAya lA, mAMDa kAI paNa deza ke pradezane kaDIbaddha prAcIna IMtihAsa AlekhavA mATe ItihAsakArA utkhanana sthaLatapAsa dvArA ke anyadhA prApta thayelAM zilpanA sthApatyakhaDA abhilekhA sikkA tathA anya purAtattvIya avazeSonI madada le che. lokavArtAo tathA karNapaka sAMbhaLelI mAhitI paNa A kAmAM madadarUpa bane che. uparyukta sAdhanA paikI abhilekhA tathA sikkAone vadhAre mahattvanAM tathA pramANuzruta sAdhana gaNavAM joIe, kAraNa ke zilpa sthApatya ke anya avazeSa bahudhA abhilekhayukata hAtA nathI, jayAre sikkA bhaThThA abhilekhayukta heAya che. zilpa sthApatya AdinI zailI, prakAra, utkhananamAMthI kA stare prApta thayAM che e, tathA e ja staramAMthI maLelI anya vastu sAthenI sarakhAmaNIthI ene samaya nakkI karavAmAM AvatA DeI emAM ekAda saukAnI bhUla thavA sa`bhava rahe che, jyAre sikkAo tthA abhilekhA upara tatkAlIna rAjAnAM nAma khitAkheA vaMzAvaLa ane sikkAe upara rAjyArahaNuvarSI, sikko pADacAnI sAla tathA TaMkazALanuM nAma : cihna paNa aAya che tathA ene samaya cokkasapaNe nakkI thaI zake che. sikkA ItihAsasalananA mahattvanA sAdhana tarIke mAnya thayA che ane theAika vaze| tathA keTalAya rAjAonAM nAma emanA sikkA maLyA na heAta te ItihAsane pAne akita thayAM ja hAta. vaLI, keTalIka vAra sikkAonI madadathI mAnya thayela keTalIka hakIkate, rAkhanAM rAjyArAhaNa mRtyu ke zAsanakAlanA atihAsika rIte mAnya thayelA samaya paNa bAvA mAMDayA che. rAjyanA vistAra nakkI karavAmAM, vividha pradeza vaccenA vepArI sa Mbadha jANavAmAM, yuddho ane rASTravyApI heAnAratanI jANakArI meLavavAmAM paNa sikkA madadarUpa thayA che. te keTalIka vAra e judAM judAM aitiGAsika pustakAmAM eka ja rAjyanA rAjyArAhaNu ke mRtyunI judI judI tArIkhA vAMcavA maLe che. AvA kissAmAM kavacit sikkA kharI hakIkatanuM samarthana kare che. uparyukata bAbatAnAM keTalAMka udAharaNu rasaprada nIvaDaze. paMjAba siMdha tathA vAyavya sarahatA prAMtAmAMthI baeNTriyana grIka rAjAeAnA saMkhyAbaMdha sikkA prApta thayA hatA, jenI madadathI trIseka jeTalA navA rAjAenAM nAma itihAsamAM umerAyAM che. IsvIsananI zarUAtanA saikAomAM bhAratavarSamAM gaNarAyA hatAM. AvAM gaNarAjyo paikI mAlava yaudheya vagere gaNurAjyenA keTalAka rAjAnAM nAma umerAyAM che. yaudheya vaMzanA eka rAvaNu nAmanA rAjAne sikko gaDhavAlamAMthI maLyeA che, jemanA nAmane cheDe 'mitra' Ave che tevA pAMcAla vaheMzanA dasa-pa dara rAjAonAM nAma ena elane emanA sikkA uparathI ja ItihAsamAM 'kita karyA. mudrAvidyAne suvidita che. A hakIkata pachI ghaNAM varSe rAmanagaramAMthI pAMcAla vaMzanA be navA rAjAe anumitra" tathA "Ayumitra"nAM prApta thatAM be navAM nAma e vaMzamAM umerAyAM. e pachI samaya jatAM A vazanA vastusaina va gapAla krAmagruta yazapAla vagerenA sikkA maLatAM A vazanA rAjAonAM nAmeAne cheDe phakta 'mitra' ja Ave evI mAnyatA kheATI paDI. e pachI pilibhita jillAnA puraNapuramAMthI zrI ke. DI. bAjapAIne A vaMzanA zivanadI rAjane sikko maLyA. For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] ekabara-navembara, 85 [107 bIja saMkAmAM I gayelA kauzAmbInA rAjA IzvarasenanuM nAma paNa enA sikakA uparathI ja prakAzamAM AvyuM che. cothA pAMcamA saikAmAM paMjAba upara rAjya karatA kIdArakuzAna rAjA zatamala tathA padmAvatInA prakhyAta nAgavaMzanA vRSabha prabhAkara vagere rAjAo paNa sikakAonI ja deNagI che. kSatraparvane prathama rAjA mamaka paNa sikkA vaDe ja jANIte thayuM che. e vaMzanA bIjA ghaNuM rAjAo, jevA ke satyadAmA, svAmI rudrasena ra je, svAmI satyasiMha, dAmajadathI pahela vagere rAjAonAM nAma emanA agara emanA putranA sikkAo uparathI ja prApta thayAM che. - have sikkA rAjyavistAranA ApaNA jJAnamAM kevI rIte madada kare che e joIe. tripurImAMthI maLelA sAtavAhanA sikakA evuM siddha kare che ke rAjyane vistAra pUrvamAM itihAsamAM lakhyA karatAM ghaNo vadhAre hatuM. trIjA rakAmAM tripurI upara zAtavAhananuM rAjya hatuM ema A sikkA darzAve che. gaDhavAla jillAmAMthI yaudheyanA so uparAMta sikkAone saMgraha maLe che. A saMgraha darzAve che ke trIjI sadImAM kuSANone parAjya ApyA pachI yaudheya aMbe sattA bhogavatA hatA. A pahelAM vonA sikakA daherAdUna saharApura rohataka ane kAMgarA sudhI ja maLyA hatA. - bhUtapUrva haidarAbAda rAjyanA vistAramAMthI zakavaMzI rAjAonA sikakAone saMgraha maLe che. A uparathI zakee zAtavAhane upara caDAI karyAnuM anumAna thaI zake. AvA yuddhane sAhityamAM aspaSTa ullekha che tene A sikkA puSTi Ape che. - have rAjAone rAjyakAla vageremAM sikakAoe karelA pheraphAranAM ceDAM udAharaNa joIe. kSatrapavaMzI rudrasiMha 3 jAne rAjyakAla I. sa. 348 thI 378 mAnavAmAM AvatuM hatuM, paraMtu jUnAgaDhamAM uparakeTamAMthI maLelA sikkAo uparanI sAla mujaba A rAjyakAla 392 sudhI laMbAvI zakAya che. gujarAtanA sulatAna ahamadazAha 1 lAnI mRtyunI sAla mirAte sikaMdarI tathA mirAte ahamadImAM hijarI 845 darzAvI che, paNa enI hijarI 846 ne sikko upalabdha che. ghaNA ItihAsakAronA mata pramANe mahamUda begaDe hijarI 863mAM gAdInazIna thayo, paraMtu muMbaInA prinsa oNpha velsa myujhiyamamAM mahamUda begaDAne hijarI 862 ne sikako che te A mAnyatAne beTI TharAve che, gujarAtano sulatAna mahamUdazAha 3 jo mirAte sikaMdarI tathA mirAte ehamadI pramANe hijarI 943 mAM gAdIe AvyA, paraMtu pharistAmAM enA gAdInazIna thayAnI sAla 944 ApI che. A sulatAnanA hijarI 943 nA sikakA upalabdha nathI, paraMtu hijarI 94ja nA che tethI pharistAnI hakIkatane theDI puSTi maLe che. (943 nA chellA mahinAomAM gAdInazana thaI 844 mAM sikkA pADavA zarU karyA hoya e hakIktane nakArI zakAya nahi.) evI ja rIte ahamadazAha 3 jAnuM mRtyu pharistA mujaba hijarI 969 mAM tathA mirAte sikaMdarI tathA mirAte ehamadI mujaba 968 mAM thayuM hatuM. A sulatAnane hijarI 969 ne sikko aprApya hAI mirAte sikaMdarI tathA mirAte ahamadInI hakIkatane thoDuM samarthana maLe che. (hijarI 969 nI zarUAtamAM satyu thayuM hoya ane sikakA na pADyA hoya ema bane.) ahamadazAhe ahamadanagara kaI sAlamAM sthAyuM e vize itihAsakAro judAM judAM mantavya dharAve che. ahamadanagaranI TaMkazALamAMthI paDele A sulatAna hijarI 829 ne sikako eTaluM to spaSTa kare ja che ke e 829 pahelAM sthAyuM hatuM. keTalIka vakhata sikkA keTalIka etihAsika ghaTanAonuM parokSa rIte samarthana kare che. caMdragupta 2 jAnA cAMdInA dubApa sikkA kSatraponA sikkAonuM anukaraNa kare che. sAmAnya rIte vijayI rAjAo For Private and Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 18] oNkaTobara-navembara/85 [pazcika-rajatajayaMtI a'ka parAjita rAjAnA sikkAnA prakAra zarUAtamAM cAlu rAkhatA hatA tethI caMdragupta 2 jAnA samayamAM guptAe kSatrapa upara vijaya meLyAnI hakIkatane parAkSa samarthana maLe che. kSatrapa Izvaradatta mULa AbhIravaMzanA hatA evI eka mAnyatA pravarte che. enA ziSkA upara pravartamAna zakasaMvatane badale rAjyArohaNanu varSa zabdomAM lakheluM haeNAya che. AvI zailI AbhIrAe paNu apanAvI hatI tethI A rAjA mULa Abhorava`zI hovAnI vAtane enA sikkA parAkSa samarthana Ape che. A pramANe itihAsane pAne keTalAka navA vA tathA rAonAM nAma umerone, rAjAenA rAjyakAla lakhAvI-TUMkAvIne, emanI rAjyArANu ke mRtyunI sAlamAM pheraphArA karIne tathA saMpUrNa rIte siddha na thayelI keTalIka aitihAsika ghaTanAenuM pratyakSa ke parIkSa rIte samarthana karIne prAcIna tathA madhyakAlIna sikkAe itiDAsasaMkalanamAM maLavA phrALA ApyA che, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A lekhanI mAhitI mukhyatve nIcenI saMdarbhasUcimAM batAvelAM pustakra uparathI sadaMkalita karI che : 1. vinsenTa smitha, kaeNTaeNlaMga oNpha krAInsa Ina inDiyuna myujhiyama, kalakattA,' vo, 1 2. raeNpsana, kaeNTalaeNga eN dAInsa oNpha AMdhrajha, vesTana` kSatrapajha, geTakajha eNnDa khAdhI DinesTI Ina dha briTiza myujhiyama, bAme,' lanDana 3. jI. vI AcArya, phaeNTalaeNga eNkkAInsa Ina dha prinsa oNpha velsa myujhiyama, rakhe,' (sulatAnsa Ara gujarAta) 4. je eNlana, 'kaeNTalaeNga oNpha dha gupta DinesTI eNnDa zazAMka kiMgjha oNpha goDa' 5. pI" gArDInara, kAInsa eNkTa grIka eNnDa sIthikA kiMgjha oNpha baeNTriyA eNnDa InDiyA Ina briTiza myujhiyama' 6. eca. nelsana rAITa, phaeNTalaeNMga oNpha krAInsa Ina dhI InDiyana myujhiyama, kalakattA,' vA. 2 7, ema. Ara. majamudAra, phrAne lAjI ph gujarAta, hisTArikala ane kalcarala (oNma aliyesTa TAimsa apa-Tu 94ra e. DI.') 8.pI, ela. guptA, 'kAInsa' 9. jarnalsa oNpha dha nyumismeTika seAsAyaTI oNpha inDiyA' The. 11, haribhakti ekasTenzana, jUnA pAdarA roDa, veDedarA-390015 gajhala zvAsamAM aMdhAranuM jhoLa maLa; sa" nAme e pachI kAgaLa maLe. pAMsaLAnA lherane dhabakAra che; dhULadheyA zvAsanI aTakaLa maLe. sAMjanA AkAzanA paryAya chuM; rezamI sabhdhanAM vAdaLa maLe. eka di sAva nirjaLa che ane le| tRSAnA poMkhIe vivaLa maLe A maraNanI TekarInA DhALa par lAgaNImAM jIvavAnuM sthaLa maLe. ajaya purohita 36, vijayabhuvana, bhADArADa, desarA, pA. khIlImAra!-396321 sAta khATanI ghaTanAe eka e maLe che sAta khoTanI, emAM samasyA nIkaLe che sAta khATanI. ekAMtanA ekAda glAsa sAMjamAM maLe, emAM udAsIce bhaLe che sAta khATanI. A jhAMjhavAM kaMI rAzanI ApI nathI zakatyAM, tarase| bharela jhaLahaLe che sAta kheATanI. ratInA gALiyA laI raye| kahe maruM, te kAI nadI TaLavaLe che sAta khATanI, dararAja eka svapnanuM bhedI maraNu thatuM, vidhavA najara pAchI vaLe che sAta kheATanI, hadeva mAdhava sI/247, bhAvanA TenAmenTsa, vAsaNA bereja pAse, amadAvAda-380 007 For Private and Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulatAna ahamadazAha 1 le zrI. zaMbhuprasAda ha. desAI gujarAtanA sUbA rAstIkhAnane zikSA karavA "mujhakUkarane IlakAba dhAraNa karI jhapharakhAna dilhIthI pATaNa upara caDyo tyAre mArgamAM ene samAcAra maLyA ke hi. sa. 793 nA jilahajajanI 19 mI tArIkhe arthAta tA. 18 mI navembara, 1391 nA roja ene putra tAtArakhAna eka "bhAgyazALI' putrane pitA thaye che. eNe enuM nAma ahamadakhAna rAkhyuM. pitAmahanuM khUna : ahamadazAhanA pitA tAtArakhAnane I. sa. 1403 mAM enA pitAe ghAta karyo tyAre e mAtra bAra varane hati eTale kAMI paNa karavA azakta hatA. ahamadazAha vavamAM Avyo. tyAre putrahatyAthI saMdeva udAsa rahetA mujhaphaphare ene pitAnA anugAmI tarIke jAhera karI ene sulatAna thavAne yogya keLavaNu ApavA mAMDI, paraMtu ahamadazAhanA aMtaHkaraNamAM enA pitAnA ghAtane badale levAnA vicAra dina-pratidina balavattara thatA gayA ane aMte vi. sa. 13 nA sakara mAsanA aMtima divasamAM (I. sa. 1410) eNe ene keda karI, jherane pyAle pivarAvI, enA jIvanane aMta ANI vairanI vRti karI. sulatAna : ahamadazAhe sattA svAdhIna karI, paraMtu eNe cha mAsa pachI hi. sa813nA ramajAna mAsanI 14 mI tArIkhe eTale I. sa. 1411 nA jAvuM ArI mAsanI 10 mI tArIkhe gujarAtane tAja svazire paheryo. baLa : muharakhAnane tAtArakhAna siva ya hazaMga phIjha ane zekha malika nAmanA putro paNa hatA ema chatAM eNe tAtAra khAnanA putra ahamadazAhane yuvarAja-pade niyukta karela tethI enA kAkAo nArAja hatA, ahamadazAhanA gAdIe besavAnI e rAha jotA hatA. phIjhane putra mokUda uphe meIuddIna urphe muyualadIne enA pitAne ke pitAne gAdI maLavI joIe ema kahI hisAmumuka, maleka ahamada bIja, hisAma, malekazAha, badara khatrI, raNadAsa, prayAgadAsa vagerene pitA tarapha laI vaDodarAthI kuca karI naDiyAda AvyuM tyAM sulatAnanA pakSanA bhIkhAjI, Adama tathA aphaghAnane harAvI agaLa vaLe, paNa e pachI pATaNa upara halle laI javAnA prazna eo aMdara aMdara laDyA ane jIvaNadAsane mArI nAkhe. bIjA amIrae ahamadazAha pAse hAjara thaI enI mAphI mAgI, khaMbhAta nAsI gayo ane pitAnA kAkA zekha malika uphe mastIkhAnanI madada meLavI meAra karyo, paNa sulatAna enI sAme caDatAM eo bharUca bhAgI gayA. sulatAne bharUca gheluM. mastIkhAnanA saradAre tathA sainike ahamadazAhane zaraNa thayA ane pAchaLathI mastIkhAne paNa mAphI mAgI. Ama gAdInazIna thayo te ja varSamAM eNe virodhIone namAvI pitAnI zaktine paricaya Ape. bIje baLa : madada ane mastIkhAne bharUcathI pAchA AvI, tarata ja IDaranA rAva raNamala sAthe maLI jaI baLavo karyo, paNa sulatAne enA kAkA hAzaMga u pharahakhAnane enI sAme laDavA meka. zatruo meDAsAmAM bharAI gayA tethI sulatAna pote caDyo ane emane zaraNa thavA viSTi mokalI, eo samajyA nahi ane sulatAnanA viSTikArone keda karyA tethI ahamadazAhe prabaLa AkramaNa karyuM. baLavAkhoro nAsI gayA ane IDarane rAjAe madda urphe meIuddIna, pharejha tathA mastIkhAnane hAthI tema gheDA ane For Private and Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekabara-navebara/85 pithika-rajatajayaMtI aMka saraMjAma sulatAnane soMpI dIdhAM. mastIkhAna ane mAIuddIna nAsIne nAgara gayA ane zarUkhAna baMdAnIne tyAM rahyA. thoDA ja samayamAM dAnI tathA citoDanA rANu vacce yuddha thayuM temAM meIuddIna mAryo gaye. amadAvAda: pitAnA kAkAo tathA bhAIone upadrava hatuM chatAM ahamadazAhe e samayamAM enA priya nagara AzAvaLamAM pitAnI rAjadhAnI rAkhavAne nirNaya karI tyAM I. sa. 1411 mAM ene guru saMta zekha ahamadazaM ja bakSanI anumati meLavI, ArAvaLane killo bAMdhavAnuM vicArI zekha ahamada khaTTa, zekha ahamada julA, zekha ahamada gaMjabakSa ane pite ema cAra amadAnA hAthe I. sa. 1411 mAM pAye nAkhe. A kAma I. sa. 1413 mAM saMpUrNa thayuM ane e sAthe bhadrane kiTale, jummA masjida vagere bAMdhI AzAvaLa nagara vistAra amadAvAdamAM bheLavI dIdho.' trIjo vaLa: hi. sa. 816 (I. sa. 1414)mAM gujarAta pATaNane taraphadAra arthAta paragaNune mahesUlI adhikArI zekha malika, ahamada zera malika tathA aphaghAnakhAne mALavAnA sulatAna hezaMgane gujarAta upara caDAI karI, ahamadazAhane harAvI gujarAta svAdhIna karavA saMdezA mokalyA. hozaMgane AvA vagadAra amIra ane amaladAronI khAtrI maLatAM eNe gujarAta upara kUca karI. ahamadazAhe enA bhAI latIpha khAnane tathA nijhAmaulamukane eka moTA sainya sAthe enI sAme mokalyA ane pote paNa cAMpAnerathI dasa kesa dara pAMdaDuM AgaLa chAvaNI nAkhI ImAdulamukane hozaMga sAme mokalyo. hAzaMga pAcho vaLI gayo ane enA joDIdAroe jUnAgaDhanA rA'ne Azraya che. giranAra upara : ahamadazAhane giranAra parvatIya kile javAnI ghaNI jhaMkhane thaI hatI, kaI paNa rAjAe musalamAna satanatanuM dhUsa dhAraNa karavAne pitAnI Deka nIcI namAvI na hatI tethI zekha malikane Azraya ApanAra seraThanA rAjAnA pradeza upara caDAI karavAnuM ene vAjabI kAraNa maLyuM. vaLI mujhaphphara mUkelAM thANuM uDADI mUkI svataMtratA dhAraNa karelI e akSamya gunAonI zikSA karavA eNe seraTha prati daSTi karI, pATaDI seraTha upara jatAM pahelAM ahamadazAhane pATaDInA jhAlA rAjAnI sattA ukheDI nAkhavAnuM gya jaNAtAM prathama pATaDI upara caDAI karI. tyAre rAjA kRSNadeva jhAlA* ahamadazAha sAme TakI zakayo nahi ane pATaDI khAlI karI, kUvAmAM rAjadhAnI karI. ahamadazAhe kUvA paNa ghevuM ane kRSNadeve tyAMthI vaMthaLI AvI remeligadevane Azraya zeLe. vaMthaLIne ghere: I. sa. 1413-14 mAM ahamadazAhe vaMthaLI upara eka susajaja sainya mokalyuM. vaMthaLI pAse rA'nA rojo enuM vIracita svAgata karyuM ane yuvarAja jayasiMhe gujarAtanA rInyane sajajaDa parAjaya A temaja enI chAvaNa luMTI lIdhI." AvA nAmozI-bharelA parAjayathI ahamadazAha dhe bharAye ane pote I. sa. 1414 mAM caDayo. A yuddhamAM rA' meligadevane spaSTa parAjaya thayuM. rA'e najarANuM dharI ahamadazAhanuM Adhipatya svIkAryuM tethI e abulabara tathA saiyada kAsama nAmanA saradArone khaMDaNI vasula karavA vaMthaLImAM rAkhI amadAvAda pAcho vaLI gayA. For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka] kabara-navembara,85 siddhapuraH hi. sa. 818 (I. sa. 1415) mAM ahamadazAhe siddhapuranuM rudramALanuM prasiddha maMdira teDI, emAM sonA rUpAnI mUrtio hatI te teDI khajAnAmAM mokalI dIdhI. mirAte sikaMdarI A prasaMganuM 38 kAvyapaMktimAM varNana karatAM kahe che ke "A makAna kApharonuM pUjaya sthAna hatuM, emAM apavitra mUrtio hatI, jemAM rAta divasa jaI paheranArAo (brAhmaNo) pUjA karyA karatA. e kApharonuM prasiddha ane pavitra sthAna hatuM. tyAM pASANamAM suMdara pratimAo karI hatI ane raMgI hatI, tyAM kapUra ane caMdanane lepa karelI matie senAthI maDhI hatI. enI pharaza ArasapahANanI hatI. tyAM kapura ane amaranI dIvIo baLatI rahetI ane enA gekhalAomAM senuM maDheluM hatuM. tyAM rUpAnI evI matie hatI ke jANe hamaNuM enA lAla oSTha ughADI vAta karaze. ene gAla upara caMdanane lepa hato ane enA mukha upara jANe ke punI pAMdaDIo ceDI hatI." AvI kRtio teDI ane maMdiranuM masijadamAM parivartana karyuM, ane islAmI rItarasame jArI karI. jyAM pUjArI besatA tyAM ImAma khatIba ane muajhena (bAMgI) beThA, rAjapUta rAjAonuM akyaH A prasaMgathI hiMdu rAjAo uzkerAyA ane IDaranA rAva pUjA ane cAMpAnera nAMdoda ane jhAlAvADa(jhAlarApADaNa)nA rAjAoe eka sAdhI ahamadazAhane virodha karavA vicAryuM. eoe mALavAnA sulatAna hozaMganI madada mAgI. hozaMge enI senA laI, moDAsA AvI tyAM chAvaNa nAkhI. ahamadazAha tyAre naMdarabAra hato ane comAsuM besI gayuM hatuM chatAM dama kuca karI moDAsA AvI pahero. hozaMgane A samAcAra maLatAM e ja rAtamAM mukAma upADI nAsI gayo ane rAjAonAM sainya paNuM veravikhera thaI gayAM. seraTha-mALavA: A caDAIthI vyApelI avyavasthAno lAbha laI soraThane rA' jayasiMha tathA bIjA rAjAoe sulatAnanA adhikAranI avagaNanA karI enA thANAM uThADI mUkyAM che evA samAcAra maLyA ane e sAthe evI paNa khabara maLI ke asataranA hAkema nasIre heraMganI madada meLavI thANezvarane ghere ghA che ane AgaLa vadhavA taiyAra thayela che. ahamadazAhe khAne ajhama mahamadane seraTha upara ane malika mahamUdane nAdela mekalI baLavArene zikSA karI, nasIrane mAphI ApI, paNa enA manamAM hozaMgane kAyamane mATe cupa karI devA AvatA vicArone I. sa. 1418 mAM sAkAra karI enA deza upara caDAI karI ane ujajainanA medAnamAM ene harAvyuM. e pachI cAMpAneranA yaMbakadAsa rAvaLa upara caDAI karI ene pradeza lUMTayo. saMkheDAne nAza: A samaye saMkheDA eka dhanADhya nagara gaNAtuM. pitAnI ja hakUmatanA pradeza ke nagara lUMTavA mATe sulatAnane kaI bahAnAnI jarUra na hatI. mirAte sikaMdarI A caDAInuM padyamAM varNana karatAM kahe che ke "zAha cAMpAnerathI saMkheDAnA killA tarapha ravAnA thayo, kAraNa ke A naSTa sthAnamAM ne rItarivAje pALatA leke rahetA hatA ane dInadAra lene miTAvI devA mAgatA hatA. saMpUrNa vere ghAlavAmAM AvyuM, saMkheDA paDayuM ane pAyadaLa tathA hayadaLe trAsa ane jabarajastIthI lUMTa karI ane je mAla maLe te pratyeka sipAI upADIne laI Avyo temAM apAra senuM rUpuM motI vagere hamAla jema khabhe dethaLA upADe tema upADI laI gayA. e pramANe bezumAra Dhora paNa laI gayA. aneka suMdarIone nagna avasthA For Private and Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okaTobara-navabara 85 [pathika-rajatajayaMtI aMka mAM luTanA mAla tarIke potAne ghera laI gayA. e ja pramANe haSTapuSTa gulAma tarIke tathA svarganI hoya tevI strIone gulAmaDIe tarIke laI javAmAM AvI, vagere. - hiM, sa. 822 mAM (I. sa. 1420) mAM ahamadazAhe Ama saMkheDAne pradeza tArAja karI tyAM mAMkaNuM gAme killAne pAye nAkhyo tathA masjida baMdhAvI, IslAmanAM pracAra ane zikSaNa mATe kAjhIo tathA khatIbonI nimaNUka karI. pharI mALavA upara tyAMthI ahamadazAha hozaMgane zikSA karavA mALavA upara caDaze paNa elacI oe AvI mAphI mAgatAM pAchA vaLI gaye, paraMtu ene cAMpAneranA hiMdu rAjAe bolAvela tethI ene pradeza verAna karyo. tyAra pachI mirAte sikaMdarI noMdhe che tema e pachI hi. sa. 823 mAM pitAne rAjyamAM vyavasthA karI ane jyAM koIe mAthuM UMcakaryuM tyAM ene pAyamAla karyo, mUrtidhAma pADI nAkhyAM ane enA sthaLe masjida banAvI killAenA pAyA nAkhyA ane sthaLe sthaLe thANuM besADayAM." hi. sa. 824 (I. sa. 1422: mAM e pharIthI mALavA upara caDayo. hezaMga tyAre erissAne jAjanagara gaye tethI leke zaraNa thayA, paNa maMDuM paDayuM nahi. ujajaina thaI, tyAM mAruM pasAra karI sAraMgapurane kile gheryo. tyAM hazaMganA maMtrIoe AvI mAphI mAgatAM ahamadazAha pAcho vaLI gaye, paNa hezane pAchaLa paDI do karI humalo karyo temAM paNa hazaMga hAryo aMte lUMTane puSkaLa mAla tathA hAthIo vagere laI, ahamadazAha vijya thaI pAchA pharyo. IDara upara caDAI ? pitAnI sAme thayelA rAjAone parAjita karI emanA pradezone tArAja karavAmAM ahamadazAha saphaLa thaye hatA, paraMtu IDarane rAva pUje vAraMvAra upadrava karate tethI I. sa. 1426 mAM IDara upara caDAI karI ahamadazAhe ene pradeza ujajaDa karyo ane IDara pAse ahamadanagara nAme eka zahera vasAvI thANuM mUkayuM. rAva pUje ema chatAM laDI rahyo. aMte I. sa. 1428 mAM yuddhamAM ene ghaDe bhaDakatAM, enA uparathI khAImAM paDI jatAM e mAryo gaye. nAMdoda upara : A pachI ahamadazAha I. sa. 1432 mAM pAvAgaDha upara caDyo. tyAMne pradeza virAna karI nAMdoda gayo ane tyAM e gAma ujajaDa karyuM, ane ema karI enI sAmAM thanArA rAjAone zikSA karI. rAjasthAna upara : ahamadazAhane rAjaputAnA upara caDI javA bahu IcchA hatI tethI vaLate varSe amadAvAdathI siddhapura gaye. tyAMnAM maMdira teDI, mArgamAM AvatAM gAmaDAM ujajaDa karI, mUrti pUjakane dehAMta daMDa ApI AgaLa vadhatAM rAjasthAnamAM Utaryo ane tyAM DuMgarapura luMTI ane keTAnA rAjA pAsethI khaMDaNI laI, cittoDanuM sArvabhaumatva svIkAratA bhIle ane kaLIonA pradeza ujajaDa karI amadAvAdamAM AvyuM. thANA mAhima uyaraH A pahelAM I. sa. 1431 mAM gujarAtanA sulatAnanuM Adhimatva svIkAratA mAhimane rAjA gujarI jatAM gulabarganA bahAmanI sulatAne mAhima kabaje karyuM tethI ahamadazAhe eka baLavAna nya mAhima levA mokalyuM te sAthe dIvanA keTavAla mukhabilaulamuke verAvaLa ghoghA vagere baMdaronAM vahANa kabaje karI, emAM sainikane caDAvI gujarAtanA sainyane sahAya karavA thANuM ravAnA karyuM. baMne pakSo vacce traNa vAra khUnakhAra laDAI thaI ane gujarAtanI phoha thatAM lUMTamAM puSkaLa kiMmatI mAla- sAmAna meLavI gujarAtanuM saunya pAchuM pharyuM. For Private and Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aka] ekabara-bira-5 e pachI dasa varSa paryata eNe nAnI moTI caDAIo ane laDAIe karyA karI, paraMtu e keI noMdhapAtra nathI. mRtyuH hi. sa. 845 (I. sa. 1434)mAM ahamadazAha gujarI gayA ane amadAvAdamAM mANekacokamAM ene hajIrA che tyAM enA mRta dehane daphana karavAmAM Avyo. vIsa varSanI vaye I. sa. 1411 mAM gAdIe besI 32 varSa, 6 mAsa ane 22 divasa (hiMdI varSa pramANe) eNe rAjya karyuM. mRtyu samaye enuM vaya 52 varSa, 6 mAsa hatuM. rAjanItiH | gujarAtanA mahAna zAsakaeNmAM ahamadazAha kadAca agrasthAne che. eNe vRddha pitAmahanA vArasAmAM samRddha ane zaktizALI na kahevAya tevuM rAjya meLavI, enAM vistAra ane sattA vadhArI mALavA kekaNa rAjasthAna saurASTra ane samagra gujarAta upara vijaya meLavyA. ahamadazAha duraMdezI ane hiMmatavAna sulatAna hato, paraMtu rAjapUta kuLamAM enA pUrva janmelA chatAM eNe enA pitAmahanI mUrtikhaMDananI pravRtine vegIlI banAvI gujarAta saurASTramAM kalAnA apratima namUnA jevAM aneka maMdira khaMDita karyA. rAjyataMtra svAdhIna karyA pachI traNa varSa mAM ja eNe A pravRtine paddhatisaranI karavA ane vikasAvavA maleka tuphAnane tAjalamukano khitAba ApI mAtra mutibhaMjana ane maMdira khaMDana tema tharmAtara karavAnuM kArya saMpyuM ane e ene niSThApUrvaka bajAvyuM. phariztA enI prazaMsA karatAM kahe che ke eNe hiMda pAsethI kharAja ane jamiyo jabarajastIthI vasUla karyA ane keTalAye hiMduone IslAma svIkAravA pharaja pADI. hiMdu rAjAo ane jAgIradArane emanI putrIo potAne paraNAvavA mATe trAsa Apyo ane keTalAyane emanI marajI viruddha IslAmanI dIkSA levA pharaja pADavAmAM AvI. ahamadazAhe enA mUrtibhaMjananA kArya mATenA utsAha ane AvezamAM siddhapura somanAtha giranAra Adi sthaLAmAM kalAnA apratima namUnA jevAM maMdirane naSTa karyA, eTaluM ja nahi, paNa amadAvAda AbAda karatI vakhate gujarAtanA aitihAsika ane anupama zivALa samRddha maMdiro ane makAne pADI, enA paththara amadAvAda lAvI tyAMnI ImAratamAM vAparyA. - koI zAsaka potAnI ja hakumatanAM gAma ujajaDa kare, pradeza verAna kare ane lUTe e na mAnI zakAya tevI vAta che, paNa enI pAchaLa paNa A prakAranI tIvra lAlasA paDI haze. AvAM kRtyethI AvA mahAna sulatAne enI kArakidIne jhAMkhapa lagADI che. hiMdu rAjAo: . sulatAne eno virodha karatA rAjAonuM baLa teDI nAkhyuM ane emane namAvyA temaja e sAthe gujarAtane solaMkI ane vAghelA rAjAonA samayathI nAnAM nAnAM aneka rAjaya hatAM te badhAM ahamadazAhe khAlasA karyA ane jyAre eo bahAravaTe nIkaLyA ane tebA kirAvI dIdhI tyAre sulatAne samAdhAna karI emanAM gAmanA traNa bhAga khAlasA vahIvaTamAM laI eka bhAgano vAMTe emane nekarI karavAnI zarate Ape. A paddhatithI jamInadanuM jora tUTI gayuM. sudhAro: sulatAne enA sainikone je pagAra maLato teno ardhA karI nAkhyo ane ardhAnA badalAmAM jamIne ApI. sainike muslimo hatA. emane jamIne maLatAM eo kAyamI rIte baMdhanamAM AvI gayA ane sevA choDI cAlyA javAnA ke medAnamAMthI nAsI jaI zatrune maLI javAnA kissA baMdha thaI gayA. For Private and Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 114] akaTobara-navembara/85 [pazcika-rajatajayatI a*ka mahesula vasula karatA ane nANAkIya javAbadArI saMbhALatA adhikArIe upara aMkuza mUkavA eNe ekabIjAthI viruddha pakSanA DhAya tevA sayukta adhikArI nImyA. eNe rAjyataMtramAM nAnAmeTA ghaNA sudhArA karyA haze tenI vistRta carcA Avazyaka nathI. kaviH nyAyaH ahamadazAha kavi hatA athavA ene kavitAne zAkha hatA. eNe lakhelAM kAvya upalabdha nathI, paraMtu mirAta sikaMdarIe ahamadazAhe saiyada murahAna aladInanI praza'sAmAM lakhelI eka kheta ApI che : kutame jhamAne mA khurahAna basa arata mArA burahAna haMmezAM cuM nAmaza AzakArA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sulatAna nyAya ApavA mATe hu jAgrata hatuM. enI keTalIka vArtA kahevAya che te anusAra khUnanA gunA badala peAtAnA jamAIne eNe deDAMta daMDa ApelA ane eka gAmaDAnA paTele anAjanA vepArIne mArI, enI lAza kAThImAM nAkhI nadImAM nAkhI dIdhelI enI tapAsa karI gunegArane phAMsIe caDAvelA. ahamadazAha IslAmanA niyama barAbara pALatA, namAja ke rAjA cUkato niha tathA zekha pharIdamaja zakaranA pautra zekha runuddInanA e ziSya hatA. zekha ahamada gajabakSa upara paNa ene pUratI zraddhA hatI. zekha ahamada khaTTu ane zekha burahAnuddInane paNu gurupade mAnatA. enuM aMgata jIvana bahu sAduM hatuM. potAnA pitAmahane ghAta karelA e mATe e vAra vAra pazcAttApa karI khudAnI kSamA mAgatA ane tethI ja enA mRtyu pachI ene "khudAyagAne matAkura' tarIke (arthAt 'khudAnI kSamA meLavele') sabAdhavAmAM AvyA che. saddabhu` : 1. mirAte sikadarI-phArasI, Dai| misasa 2. hisTarI eNlpha gujarAta, prA. kaimIzeriyata 3. tArIkhe pharistA, brIMgsa 4, mirAte ahamadI, navAbaalI 5. gujarAta, beIla 6. mAMDalika kAvya, goMgAdhara 7. saurASTranA itihAsa, za. huM. dezAI 8. rAsamALA, kA pATIpa 1. vigato mATe jue mAro lekha 'AzAvala-karNAvatI-amadAvAda,' akhaMDAnaMda mAsika tathA ItihAsadarzana, bhA. ra. ra. A gAmanAM nAma judI judI prAmAM judAM judAM che. ra. mirAta ehamadI-rAsamALA-saurASTranA itihAsa 4. mirAte sika MdarI chatrasAla jhAlA nAma Ape che, mAMDalika kAvya kRSNudeva kahe che, chatrasAla saMbhavataH jhAlarApATaNanA hatA. 5. mirAtA A yuddhane ullekha karatI nathI (saurASTranA itihAsa). mAMDalika kAvya spaSTa kahe che ke A yuddhamAM ahamadzAhanI senA veravikhera thaI gaI hatI. 6. phArasI zabda" khasI nAjhanIyAma dAjhudAbara che. eka pratamAM "tAuMsa para" (mAranAM pIchAM jema) zabda che. dAjhudAbara'nA ghaNA artha thAya temAM eka saMpUrNa nagna' thAya che. che. ejas, saradArageAka, TAunagAla sAme, jUnAgaDha-362 001 For Private and Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ogaNIsamI sadInA prAraMbhe saurASTranI rAjakIya paristhiti ane vakarakarAra che. esa. vI. jAnI bhAratavarSanA vividha pradezamAM saurASTra eka samRddha satya ane rasALa pradeza tarIke purAtane kAlathI prasiddhine pAmela che. jagatanA deza mATe te e jANe ke kasATIne paththara banI gayo.1 prAcIna kAlamAM samRddha ane prasiddha evA saurASTramAM aDhAramI sadI ane ogaNIsamI sadInA AraMbhamAM rAjakIya sthiti bhAre gUMcavADAvALI, vyavasthAtaMtra vagaranI ane rAjakIya kusaMpa, laDAI temaja arAjakatAvALI hatI, Ama tyAM rAjakIya ekatAne abhAva hatA, aDhAramI sadI daramyAna ane ogaNIsamI sadInA prAraMbhe saurASTramAM rAjakIya dRSTie "mAre tenI talavAranI sthiti pravartatI hatI. zaktizALI nabaLAne dabAvI enuM rAjya ke saMpatti lUMTavI letA hatA, bhUmiyA (rAjAo) revata (kheDUto) pAsethI mana phAve te rIte karanI vasUlAta karatA hatA. sarvatra avizvAsanuM vAtAvaraNa phelAyeluM hatuM. saurASTramAM rAjA ane prajA tathA rAjA-rAjAe vacce paNa ekatA na hatI. bAhya AkramaNa sAme ekasaMpa thavAne badale eo ekeka thaIne laDyA ane pitAnA ja pADozInI bAdha Akramaka sAmenI hArane pitAnA harIphanI zakti dhaTI che ema mAnI vadhAvI letA hatA emanuM A rAjakIya geraDA paNa emanA mATe AtmaghAtaka nIvaDaze e khyAla paNa emane na ho, tethI "ghara phUTaye ghara jAya." je che rAjakIya paristhiti hatI. AvI sthitimAM aDhAramI sadImAM prathama mughaloe ane pachIthI marAThA ee saurASTramAMthI khaDaNI ugharAvavA mATe kAyamI lazkara rAkhavAne badale dara varSe lazkara sAthe savArI karavAnI paddhati apanAvI hatI. e paddhati "muzkagIrI" nAmathI oLakhAtI hatI. marAThAonI muzkagIrInI AvI prathama caDAI saurASTramAM pilAjI gAyakavADa ane kaMthAjI kadamanA netRtva heThaLa 1721 mAM thaI hatI ane 1807 sudhI evI yaDAIo cAlu rahI hatI. khaMDaNI ugharAvanAra marAThA saradAromAM zivarAma gAradI ane bAbAi pAchanAM nAma mokhare hatAM. emaNe khaMDaNInI rakamamAM ghaNe vadhAre karyo hato eo dhAkadhamakI ane baLanA jore khaMDaNI ugharAvatA hatA. saurASTranA rAjA marAThA senA sAme saMgaThita thaIne laDayAM nahi. tethI enAM zakti ane prabhAva paNa nabaLAM paDatAM gayAM ane pariNAme joradAra marAThA humalAo sAme ekale hAthe sAmane karanAranuM te astitva ja lopAI jatuM, saurASTranA A tAlukadAro khaMDaNInI rakama prajA pAsethI baLajabarIthI ugharAvatA ane pariNAme prajA mATe te "nANuM Apa athavA vinAza netaro" sivAya bIjo koI vikalpa na hate. Ama aDhAramI sadImAM saurASTra pradeza murime tathA marAThAonI caDAIo, saurASTranA rAjavIonAM pArasparika kusaMpa ane laDAIo tathA sthAnika rAjavIonI rAjyavistArI sattA vadhAravAnI lAlasAne pariNAme nirdhana nisteja ane nirbaLa thaI gayuM hatuM. ogaNIsamI sadInA prAraMbhe paNa enI sthiti evI ja hatI. e aMge 1808 mAM karnala kare lakheluM ke "kAThiyAvADa eka kALe keAIne paNa adekhAI Ave tevI sudharelI ane AbAda hAlatamAM hatuM. hAla e mahAna jaMgalI ane verAna hAlatamAM AvI paDyo che...e cora lUMTArA lekenuM raheThANa thaI paDyo che ane rAjyamAM nizAna nathI." kAyadA ke thavAnuM mAnavIna 1. For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 116] ekabara-navembara 85 [ pathika-rajatajayaMtI aMka paraMtu ogaNIsamI sadInI uSA pragaTatAM ja kAThiyAvADa ane gujarAtamAM zAMtirUpI uSAnAM kiraNa pragaTa thaI rahyAM hatAM....I. sa. 1800mAM amadAvAda ane kAThiyAvADanA pradezanI pezavAnI khaMDaNI ugharAvavAne IjAre briTiza gerenTI heThaLa gAyakavADane A hatA te 1818 sudhI cAlu rahyo hato. A bAbata A vistAranI prajAnI pragati ane samRddhi mATe lAbhadAya puravAra thaI. evAmAM 1820 mAM vasaInA karAra thatAM briTiza sattA gujarAtamAM sarvopari banI tethI have isTa inDiyA kampanIne pagapesAre saurASTramAM gAyakavADanA sAthI mitra tarIke thaye. e pahelAM paNa che ke 1760 mAM taLAjAnI laDAI vakhate kampanIe saurASTramAM praveza karyo hato, paraMtu 1802 nA vasaInA karAra pachI zivAnA pradezo upara potAnI hakUmata besADI kapanIe saurASTranI bAbatamAM vidhisara hastakSepa karyo ane saurASTramAM navA yugane udaya thayo. briTiza isTa inDiyA kaMpanInI vizALa sattA sAme te zivA ane gAyakavADa paNa, 19 mI sadInI zarUAtamAM, bahu asarakAraka rahyA na hatA. evA samaye saurASTranA keTalAka nAnA tAlukadAro ke jeo bhAvanagara jAmanagara ke jUnAgaDha jevA meTA tAlukadAronAM anyAyI ane sAmrAjyavAdo kAryothI trAsI gayA hatA temaNe kapanIne emane A trAsamAMthI mukta karavA ane emane kampanInuM rakSaNa ApavA vinaMtI karatA patra lakhyA hatA. A sI-prathama patra cItaLa jetapUra meMdaraDA ane kuMDalAnA kAThIoe 19 Disembara, 1803 nA roja vaDodarAmAM rahetA briTiza resiDanTa karnala vakarane lakhe hato. Ama kAThiyAvADamAM aMgrejone sau-prathama nimaMtraNa ApanAra kAThI prajA hatI. A patramAM emaNe jaNAveluM ke "bhAvanagaranA rAjA rAvaLa vakhatasiMhe cItaLane tAluke hale karI ujajaDa ane pAyamAlA kahe che. e tAlukAnI pAchI vyavasthA karI, cItaLamAM kampanInuM nizAna caDAvI enuM rakSaNa karavuM joIe. meMdaraDA ane jetapuranAM paragaNuomAM jUnAgaDhavALA ane jAmanA leke AvI julama kare che ane asahya dastura uparAMta navI navI rIte dAkhala kare che...nagara jyArathI vasyuM tyArathI te gayA be varSa sudhImAM cItaLa upara vArSika hakaka mAtra ghaDAverAnI 5000 kerI (2000 rU.) hatA te bhAvanagaravALA joDe laDAImAM ame hAryA tyArathI jame rU. 12000 mAgavA mAMDayA che...e baMdha karI AgaLa dastUra calAvavo joIe. Aja dina sudhI prathama kaI vAra jetapura paragaNA upara jAme jarA paNa harakata karI na hatI, paNa hAla eNe masAla-kharcanI kerI 500 (rA, 200) lIdhI che." Ama bhAvanagara jAmanagara ane jUnAgaDha rAjyoe emanA upara gujArelA anyAyanI vigata darzAvI aMte emaNe jaNAveluM ke "vAjabI kAraNa sivAya koIne amArI Ijajata tathA amArA hakaka upara hAtha nAkhavA na de, e umedathI ame aMgreja satkAranI madada mAgavAne lalacANuM chIe.10 kAThIo uparAMta joDiyAnA tAlukadAra bhAIo sagarAma bhavAna ane prAgajI bhavAne paNa 30 Dise, 803nA roja vokarane patra lakhI jAmanagaranA jAma jasAjI(1768-1814)ne trAsamAMthI choDAvavA vinaMtI karI hatI. enI jema ja morabInA tAlukadAra jADejA jIvAjI(1790-18ra9)e paNa IsTa inDiyA kaMpanInA saurASTramAM mokalavAmAM AvelAM dUta maulavI mahamadaalI mAraphata karnala vakara pAse jAma jasAjI viruddha madada mAgI hatI. Ama 1803 mAM cItaLa jetapura meMdaraDA kuMDalA vagerenA kAThI tAlukadAroe, joDiyAnA vAsa bhAIoe tathA merabInA jIvAjIe kaMpanInI madadanI mAgaNI karI hatI, te 1807 mAM dhrolanA jADejA bhUpatasIMge (vAkara uparanA emanA 26 me, 1807 ne patrAnusAra, khisarAnA jADeja haThIe (1-6-1807 nAM vaiDakaranA uparanA patrAnusAra), saradhArane jaDaja vIrAjIe (23-5-1807 nA vokaranA patrAnusAra) TepanInI madada mAgI hatI, dhroLanA bhUpatasIMge uparyukta patramAM For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI a'pha] eNkaTobara-navembara/pa [1 1 3 lakheluM ke "amArAM paragaNAMnI tamAma pedAza Ama uThAvI gayA che e bAbatanA cukAdA, sAheba, phakta ApanI maherabAnI-bharelI madadathI ja thAze." te khirasarAnA haDIjIe jaNAveluM ke 'jamanA julamathI amArI sthiti hAla ghaNI ja aksAsa karavA yogya che. eNe amArA tAbAnA jIvApura gAma upara ulle karI ujjaDa karyuM tethI amArA A saghaLA gAmanI vastI bhAgI gaI che." lAThInA surasiMhajIe lakheluM ke "lADI ane enA tAbAnI jagyAe upara kAThI ane rAjapUta leAnA ghaNA julama che."11 *!! Ama saurASTramAM pezavA ane gAyakavADanI vAra MvAra khaMDaNI ugharAvavA mATenI caDAIethI trAselA tathA bhAvanagara jAmanagara ane jUnAgaDha jevAM saurASTranAM meTAM rAjyAthI bhayabhIta banelA keTalAka nakhaLA rAjvIe A anyAyI trAsadAyaka paristhitimAMthI potAne umArI levA mATe tathA emane kampanInuM rakSaNa ApavA mATe 1803mAM vaidyakarane vinatI karI hatI. karnala vokare A aMge AvelA badhA patra muMbaInA gavarnarane mekalI A bAbata emanuM mArgadarzana mAgyuM hatuM, enA javAbamAM muMbaI sarakAranA sekreTarI je. e, grAnTa ra2 phebruArI, 1804 nA patramAM vokarane jaNAveluM ke "kAThiyAvADanA A tAluka dArA aMgrejI rAjyanA amala heThaLa dAkhala thavAne pAtAnI meLe araja kare e game teTaluM briTiza prajAnI AbarUne mAnabhareluM hAya athavA khIjI bAbatAmAM managamatuM hAya." tApaNu enAM dhAM pAsAM tapAsI javA sUcavyuM hatuM, chatAM evuM jarUra lakheluM ke briTiza sarakArane koI aDacaNu vinA mulaka maLatA hoya tA e meLavavA khuzI darzAvI hatI. uparAMta saurASTranA madhyabhAgamAM AvelI kaI surakSita ane jyAM rahI cAre tarapha sattA calAvI zakAya tevI koI jagyA meLavavAnI icchA paNa darzAvI hatI. vaLI emane saurASTranA samudrakAMThe eka Adara meLavI cAMciyAone tAbe karavAnI icchA pazu hatI. Ama thAbhA ane rAhu jue" ane "sauprathama salAmatI" siddhAMta anusAra kampanI AgaLa vadhI rahI hatI tethI thoDA vilaMba karyA pachI, para Mtu badhI bAbatane saMpUrNa abhyAsa karI saurASTramAM gAyakavADanA lazkarane khaMDaNI udharAvavAnA kAmAM madada karavAnA hetuthI briTiza senAne saurASTramAM mokalavA muMbaI sarakAre paravAnagI ApI hatI. A kArya ne teA vaLI emanI vaDI sarakAre paNa majUrI ApI hatI ja. uparAMta gAyakavADanI senA sAthe aMgreja adhikArIe hAya to khAMDaNInI khaLajabarIthI thatI vasamrAtanI pravRtti aMge paNa sudhArA sUcavI zakAya ema muMbaI sarakAra mAnatI hatI. Ama saurASTramAM agrejonA praveza mATe mukhya be kAraNa hatAM: (1) saurASTranA nAnA tAlukadArAe sthAnika meTA tAlukadAro taraphathI thatA anyAya ane trAsamAMthI bacavA mATe karelI briTiza rakSaNanI vinaMtIne svIkAravA mATe tathA (2) gAyakavADa aMgrejonA mitra hatA tethI potAnA mitrane saurASTramAM kha`DaNI ugharAvavAnA kAryamAM madada karavA mATe emaNe saurASTramAM praveza karyo hatA. briTiza senAe gAyakavADanI senA sAthe rahIne gujarAtamAM zAMti sthApavAmAM madada karI hatI, paraMtu dara varSe jyAre marAThAone saurASTramAM khaMDaNI cUkavavAmAM AnAkanI karAtI hatI ane enI senAnA sakriya sAmanA paNa thato hato tyAre aMgrejone lAgyuM ke evA kAi upAyanI jarUriyAta hatI ke jenAthI khaMDaNI niyamita rIte bharAya ane raktapAta aTakAvI zakAya. uparAMta bhAvanagara jAmanagara ane jUnAgaDha jevA mATA tAlukadArAnA julama sAme rakSaNu ApavA jetapura cItaLa me'daraDA kuMDalA joDiyA mArakhI vagerenA nAnA tAlukadArAe vinatIpatra mAkalyA hatA. A baMne dRSTikrANuMAne dhyAnamAM rAkhIne evuM nakkI karAyuM hatuM ke vaDedarAnA briTiza resiDanTa karnala eNlekajhAMDara baeNMkara briTiza senA laine gAyakavADanI bAbAjI ApAjInA netRtva heThaLa 1807 mAM kAphiyavADamAM janArI marAThI senA sAthe jAya, saurASTranA For Private and Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118] ekabara-navembara pithika-rajatajayaMtI aMka dareka rAjya keTalI khaMDaNI ApavI e nakakI karavAnI tathA saurASTrane arajadAra tAlukadArane keTalI madada * karavI enI sattA karane ApavAmAM AvI hatI. aMgrejonA saurASTramAM praveza karavA mATenAM uparyukta be kAraNo uparAMta paNa bIjA keTalAMka kAraNa hatAM; jemake 1803 mAM porabaMdaranA rANA saratAnajI 2 (1757-1804)e IrAnanA dUtanI saMpatti lUMTI lIdhI hatI. pirabaMdara jevaDuM eka nAnuM rAjya IrAna jevA meTA rAjayanA dUtanI saMpatti jhUMTavI le e eka prakAranuM lUMTanuM kRtya ja gaNAya. koI paNa paradezI dUtane rakSaNa maLe e jarUrI hatuM tethI bhaviSyamAM AvuM na bane te mATenAM pagalAM levAM jarUrI hatAM ane porabaMdarane 5 bedhapATha ApavAthI ema karI zakAya. uparAMta jUnAgaDha rAjayanA navAbe briTiza sarakAranI mAlikane ghauMne ja lUMTa hato tathA eka muMbaIvAsInI mUlyavAna saMpatti jhUMTavI lIdhI hatI. jUnAgaDhanAM A baMne kArya briTiza sarakAranI sattA mATe paDakAra samAna hatAM. e samaya sudhI jUnAgaDha taraphathI e aMge koI vaLatara meLavavAnuM asaMbhava banyuM hatuM tethI jUnAgana ane perabaMdara rAjyane yogya padArtha pATha ApavAnuM jarUrI banyuM hatuM. Ama aneka kAraNone lIdhe aMgrejoe saurASTramAM daramyAnagIrI karI hatI. karnala vaikare saurASTramAM praveza karyo tyAre marAThA AkramaNonA pariNAma svarUpa A pradeza atyaMta jijaDa ane verAna jevI sthitimAM hato. moTA bhAganA pradezanA leka satata humalAnA bhaya heThaLa jIvatA hatA. mAtra kAraNathI rAjakeTa vacce ja 30 zahera ke gAmaDAM ujajaDa hatAM, je gAma ujajaDa nA hatAM te gAma IjAre apAyA hatAM ane e gAmanA leka IjAradAronA zeSaNanA zikAra banelA hatA. TUMkamAM, cAre bAju aMdhAdhudhI ane avyavasthA pravartatI hatI. saMpUrNa pradezamAM bezumAra dhADa ane lUMTa thatI hatI.14 karnala vakare 1807 mAM saurASTranA tAlukadArone morabI pAse AvelA dhUDha mukAme maLavA mATenuM nimaMtraNa Apato patra lakhele temAM eNe pArasparika samajUtIthI khaMDaNuM nakkI karavAnA hetu ane phAyadA darzAvatAM jaNAveluM ke "mAMhomAMhenA raMTaphAda haMmeza dezane nukasAna pahoMcADe che. e uparAMta AvA sArA prAMtamAM dara varSe muzkagIrI udharAvavA je pheja Ave che te humalA karI lUMTaphaTa kare che tethI kheDUtanI mahenata nakAmI jAya che. khetI ane vastI je rAjA ane rAjyanA sukhanuM mULa che te AnAthI ghaTe che." emAM ema paNa jaNAvavAmAM Avelu ke "tAlukadAro pAsethI ugharAva to khaMDanI rakama emaNe AnAkAnI karyA vinA ApavI joIe ane e mATe senA mekalavAnI jarUra na paDavI joIe. ema karavAmAM Ave che enAthI khUba ja phAyado thaze e spaSTa che. mane te e bAbata Azcarya thAya che ke saurASTranA tAlukadAroe AvA phAyadAvALI vayavasthA Aja sudhI kema amalamAM na mUkI. A vyavasthA svIkAraze to emane pradeza lazkaranA AvavAthI thatA trAsamAMthI mukta thaze. uparAMta lazkaranA AgamanathI je leke upara eo rAjya kare che temanAM sukha ane vaibhavane tathA emanA pitAnI pratiSThA tathA vartatAne nukasAna thAya che. 15 vaDodarAnA gAyakavADe paNa 1807 mAM AvI goThavaNuM karavA mATe potAnuM tathA kapanInuM lazkara ghUMDha tarapha ravAnA karyAnI jANa karatA patra saurASTranA tAlukadArone lakhyA hatA tathA emAM dareka tAlukadArane pitAnA vakIlane tyAM mokalavA jaNAveluM. vokaranA uparyukta patrane javAba ApatAM bhAvanagara rAjyanA tAlukadAra vakhatasiMhajIe jaNAveluM ke (18-5-1807 nA patramAM) "morabI tAlukAmAM cUMDha mukAme gAyakavADa ane briTiza phoja mukAma karaze. e jANe amane ghaNo AnaMda thAya che, kemake kampanI For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika-rajatajayaMtI aMka bara-navabara 5 [114 sarakAra AkhI duniyAnA kalyANane cAhe che ane emanA rAjyanI AbAdI mATe leke AzIrvAda vaDodarAnA gAyakavADa taraphathI viThThalarAva devAjI lazkara sAthe saurASTramAM AvyA. enI sAthe vaDodarA resiDenTa karnala oNkara paNa hatA. raktapAta nivArI zakAya ane khaMDaNI niyamita rIte maLatI rahe e mATe e baMnee saurASTranA rAjAone patra lakhI morabI rAjyanA ghuMTu nAmanA sthAne belAvyA hatA. sudIrdha vicAraNAne aMte 15 me, 1808 nA roja saurASTranA kula 153 tAlukadAro sAthe khaMDaNI (jamAbaMdhI) aMgenA karAra thavA, A karArane saMpuTa "vokara seTalamenTa tarIke oLakhAya che. A karArothI saurASTramAMthI muzkagIrI paddhati nAbUda karavAmAM AvI che.8 A seTalamenTasamAdhAna)nAM be pAsAM hatAM : rAjakIya ane nANAkIya. rAjakIya daSTie saurASTramAM yuddho thatAM rokAya ane zAMti sthApavA tathA nANAkIya daSTie khaMDaNI dara varSe vinA avarogha niyamita rIte maLatI rahe e mATe AmAM jogavAI karavAmAM AvI hatI tethI A seTalamenTa anusAra karAramAM joDAnAra dareka rAjayone be dastAveja upara sahI karavAnI hatI H eka rAjakIya bAbate aMgenA ane bIje nANAkIya bAbate aMge hatA. rAjakIya bAbate aMgenA dastAvejanuM nAma "phela jAmIna benDa" hatuM. A dastAvejamAM sahI karanAra rAjavIe briTiza sarakAra, pezavA ane gAyakavADanA pradezanA rakSaNanI tathA zAMti jALavavAnI bAMhedharI ApavAnI hatI. 19 A karAramAM vepArIo ane pravAsIone pitAnA pradezamAM rakSaNa ApavAnuM paNa rAjavIe svIkAravAnuM hatuM. vaLI A karAranA pAlananI khAtrI mATenA jAmIna paNa sahI karanAra rAjavIe ApavAnA hatA. e jAmIna paNa enA pADozI rAjyanA rAjavIne ja hevA joIe evuM nakkI karavAmAM AvyuM hatuM. Ama dareka rAjavIe sahI karIne A pradezanI zAMti mATenI khAtrI ApI tathA enA pADozI rAjA paNa zAMtinuM pAlana karaze evI bAMhedharI ApI. Ama A karArathI saurASTranA rAjavIone pArasparika javAbadArInI sAMkaLamAM gUMthI levAmAM AvyA. e rIte A rAjakIya dastAvejathI saurASTramAM zAMti sthApavA prayatna karavAmAM Avyo hate. bIje eTale ke nANAkIya dastAveja khaMDaNa aMge hato. emAM sahI karanAra rAjavIe svIkAreluM ke 1807 mAM nakkI karavAmAM AvelI khaMDaNIe ane enA vaMzavArasa dara varSe vaDodarA rAjyane Apaze. e bharavAnI khAtrI mATe eNe pitAnA taraphathI jAmIna paNa ApavAnA hatA. A be dastAvejomAM sahI karanAra rAjavIe paNa potAnA pakSe prati-salAmatInI mAgaNI karI hatI tethI gAyakavADe pitAnA taraphathI eka bAMhedharIkhata AvA dareka rAjavIne ApyuM hatuM, jemAM gAyakavADa sarakAre khAtrI ApelI ke nakkI thayelI khaMDaNInI rakama karatAM vadhu rakama te leze nahi. gAyakavADa sarakAranI A khAtrInA jAmIna tarIke briTiza sarakAranA pratinidhi tarIke karnala vakara sahI karI hatI. mukarara karelI khaMDaNI dara varase bharI devAna rAjavIe karI Apela lekha jema haMmezane mATe hatuM tema briTiza sarakAranI jAmInagIrI paNa haMmezane mATe hatI, paraMtu salAmatInI bAMhedharI dara dasa vaSe tAjI karAvavAnI hatI. Ama vokara seTalamenTa rAjakIya temaja nANAkIya baMne daSTie mahatvanuM hatuM. rAjakIya daSTie A samAdhAnanA pariNAme saurASTranA rAjyanAM pArasparika yuddha baMdha thayAM tathA gAyakavADanI mudakagIrI caDAIone aMta Avyo, te nANAkIya daSTie gAyakavADane vinA virodha niyamita khaMDaNI maLavAnI khAtrI maLI. saurASTranA rAjavIone paNa nakakI karelI khaMDaNI ApyA pachI potAnA rAjya uparathI caDAIne bhaya dUra thaze ane salAmatI maLatAM zAMtinA vAtAvaraNamAM potAnA rAjyano vikAsa karavAnI For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120] ekabara-navembara-5 [pathika-rajatajayaMtI eka taka maLI. AvI rIte "vokara karArathI saurASTramAM avyavasthA dUra thaI, zAMti sthapAI ane pariNAme saurASTranA vikAsa ane pragati mATenI pUrva bhUmikA racAI. Ama ogaNIsamI sadInA uSAkALe I. sa. 1807-08 mAM kara karAra" thatAM saurASTramAM trAsa dAyaka mudakagIrIcaDAIone tathA mughalonA patanathI dvIpakalpamAM mahad aMze sAmAnya banI gayelI AMtarika azAMtine saMpUrNa aMta Avye 21 pariNAme saurASTramAM sAmAnya zAMti ane vyavasthA sthapAI. vaeNkara karAra' pachI khaMDaNI ugharAvavAnuM kArya briTiza kampanI mAraphata zarU thavAthI saurASTranI yuddhathI trAsI gayelI prajA tathA navAbI ane marAThI sattAonA zoSaNathI nArAja thayelA rAjAo ane tAlukadAroe rAhata anubhavI. kampanIne nyAya ane zAMti mATenA prayAsathI saurASTranA rAjAo tema prajanAM kampanI pratye mAna ane ahi vadhyA. 20 kara karArane pariNAme saurASTranA tAlukadAra ane emanI prajA muzkagIrIyaDAIo ane AMtara-rAjya yuddhomAthI mukta thayAM ane emane lAMbA gALAnI zAMtipUrNa pragatinI khAtrI maLI 23 Ama varSothI saurASTramAM pravartatI azAMtine aMta Avyo. Ama kara karAranA samayathI saurASTramAM zAMti ane vyavasthAnA yuganAM prathama kiraNa saurASTranI dharatI upara paDyAM ane 1820-22 mAM rAjakeTamAM briTiza koThI sthapAtAM saurASTramAM sukha zAMti ane samRddhinI uSA pragaTI. pAdaTIpa 1. I. sI. beIlI - "hisTarI opha gujarAta " nyu dilhI, 1970, pR. 180 2. 2. che. parIkha ane ha. ga. zAstrI (saMpAdita)- "gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa, graMtha7," amadAvAda, 1981, pR. 112 3. ejana, pR. 113 4. ejana, pR. 143 5. bhagavAnalAla saMpatarAya dvArA adita- "kesa pha bombe gavarmeTa silekazansa" naM. 39, pArTa-1, nyU sirIjha (gujarAtI anuvAda), muMbaI, 1870, pR. 288 6. ejana, pu. 161-12 7. ema. esa, kemisariyata- "hisTarI opha gujarAta, vicUma-3, amadAvAda, 1980, pR. 878 8. "bhAvanagara DisTrikaTa gejheTiyara", (aMgrejI), amadAvAda, 1969, pR. 72 9. ha. desAI- "sorASTrane ItihAsa, jUnAgaDha, 1968, pR. 712 10. upara kramAMka-5 mAM darzAvela graMtha, pR. 3 thI 5 11. ejana, pR. 34 thI 36 12. eca vilbarsa bela-bahisTarI opha kAThiyAvADa," lanDana, 1916, pR. 178 13. ejana, pR. 178 14. ejana, pR 179 15. upara kramAMka-5 mAM darzAvela graMtha, pR. 22 16. ejana, pR. 44 17. viThThalarAva devAjI saurASTramAM gAyakavADanI sattAnuM vistaraNa tathA sudaDhIkaraNa karavAmAM aneka rIte javAbadAra hatA. juo, "amarelI gejheTiyara", amadAvAda, 1972, pR. 70 18. 2. go. parIkha- "saurASTramAM marAThI sattA" nAmane lekha, "pathika", amadAvAda varSa 10, aMka 9, pR. 73-74, 19, pUrvota amarelI DisTrikaTa gejheTiyara, pR. 68-60 20. Da. zivaprasAda rAjagora, gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa," amadAvAda, 1964, pR. 9 21. upara kramAMka 8 mAM darzAvela graMtha, pR. 22 22. zaM. kaM. desAI, pUrveta pustaka, pR. 713 23. ema. esa. kamizariyata-pata pustaka, pR. 894 che. ItihAsa vibhAga, sau. yunivarsiTI, rAjakoTa-360 05 For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Www.kobatirth.org. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jUnAgaDhamAM briTiza eNDaminisTrezana che. e. ema. kIkANI 1748 mAM mughalazAhIne aMta lAvI jUnAgaDhamAM bahAdUrakhAnajI uphe zerakhAna bAbIvaMzanI navAbazAhInI sthApanA karI tathA pite dhAraNa karela navAbanA hoddAne karnala vakare 1807 mAM mAnya karela.' enA vAraso paikI navAba mahAbatakhAna 2 jAnA putra (rA jAnyuArI, 1892nAM, poSa vada 30 saM. 1948nA sAMjanA pAMca vAgye) bahAdurakhAnajI 3 jA 36 varSanI juvAna vaye nirvaza gujarI gayela, enA nAnA bha I rasulakhAnajI 23 jAnyuArI, 1892 nA roja 34 varSanI vaye gAdI para AvyA. ene A samaye eka putra zera jumA khAna have tene janma 4 mArca, 1881 nA roja thayela. rasulakhAnajI svabhAve atinamra nirabhimAnI, saraLa prakRtinA binasAMpradAyika tathA khudAI khidamatamAM mAnanArA hatA. emaNe jUnAgaDhanI prajAne pUrNa saMtava Aye hatA. emanA zAsananA saMdhyAkAle emanA juvAna putra zera jumA khAnanuM akALa akudaratI mRtyu thayuM (15 ogasTa, Isa. 1908 mAM satrinA 8 baje). A AghAtathI navAba rasulakhAna bhAMgI paDyA. emane lAgyuM ke pote have vadhu jIvaze nahi. emanA putra mahebatakhAna 3 jA sagIra hatA tethI 1851 mAM sagIra mahAbatakhAna 2 jAnA samayanA rAjyanA pratiSThita dvArA rijansI sthapAyela tevI rijansI rayajIne pAchA bolAvI sthApavAno hato. paraMtu e vicArane mUrta svarUpa maLe te pahelA ja emanuM avasAna thayuM. (22 jAnyuArI 1911 baporanA traNa baje) ane tarata ja taka zodhatA aMgrejoe jUnAgaDhano kabajo laI lIdho. mi. sTonga tathA mi. kee AvI 23 jAnyu. - 911nA roja jugaDhano kabaje lIdhe. 1 jUnAgaDhanI tijorI. khajAne, rAjayanuM jhaverAta tathA mahatvanAM sAdhane para pitAnI hakUmata sthApI, rijansIne badale eDaminisTrezana dAkhala karyuM. 6 ThThI phelyu ArI, 1911 ne rAja neTiphikezana naMbara-4 bahAra pADayuM temaja eca. DI. relane eDaminisTreTara nImavAmAM AvyA che eNe AvatAMnI sAthe ja eka pachI eka Apakhuda ghamaMDI pagalAM levAnI zarUAta karI. junAgaDhanA vaphAdAra prAmANika adhikArIo ane karmacArI bevaphA tathA aNaAvaDatavALA heya evI daSTithI ja eNe mUlyAMkana zarU karyuM. rasulakhAnajInA samayamAM je karmacArIoe niSThAthI kArya karela tevA sva. dezapremIone mAnasika trAsa ApI eka pachI eka AkSepa dvArA emane dara thavA mATe pharaja pADI. polIsa supariTenDenTa jamAdAra sulemAna umara ke jeNe phakIra mahamada jevA bahAravaTiyA sAme saphaLa kAmagIrI karela tene tathA navAbI daramyAna khAnagI kArabhArI tarIke apratima sevA Apela tevA izvaraparAyaNa zuddha Atmika ane prAmANika amarajI ANaMdajI karIne vidAya ApI temaja polIsa khAtAne havAle Asi. boIDarane soMpyo tathA hajura Asi. tarIke mi. tAbene nagyA.9 rasulakhAnajInA hajUra cheTalAla bakSI ke je jUnAgaDhanA bhUtapUrva nyAyamUrti paNa hatA temanI para 80 hajAra rUA.nA geTALAne AkSepa mUkavAmAM Avyo tathA e rakama emanI pAsethI vasula karI; jo ke pAchaLathI eo nirdoSa puravAra thayela ane emane jUnAgaDha choDavAnI manAI karavAmAM AvelI. amarajIbhAI para e koI AkSepa na karI zakayA, paraMtu A dharmabhIrune khUba parezAna karela. AthI paNa kharAba rIte jUnAgaDhanA vayovRddha sevAbhAvI binasAMpradAyika, eka samayanA siMha samA, ane aMgrejonA ca cupAtanA virodhI bahAuddInabhAI vajIrane anyAya karavAmAM Avela, For Private and Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12] okaTobara-navembara85 [ pathika rajatajayaMtI eka emanI milakata japta karavAmAM AvI tathA badhe hisAba mAgavAmAM Avyo. 1903 pachI eo nivRtta jevuM jIvana jIvatA hatA. eo aputra hatA ane rAjakuTuMbanA sabhya hatA. emanI pAse lakhAvI levAmAM AvyuM ke emanA mRtyu bAda emanI milakata khAlasA karavI.10 bahAuddInabhAInA vakIla tarIke zrI ena. ke. nANAvaTI hatA temaNe 10 phebruArI, 1911 nA roja javAba lakhela, 30 kaDhara, 1911 nA roja vajIra ane renDela vacce egrImenTa thayela hatuM. 14 julAI 1914 ne roja savAramAM 11-00 baje bahAuddInabhAI gujarI gayA. emanI bimA daramyAna emanI milakata khAlasA karavA mATe sleDane jANa karavAmAM Avela. naM. : - (e. e. A.) dhorAjInA makAna sivAya badhA milakata, sakakarabAga vagere, khAlalA 70 a, karavAmAM Avela. emanuM sonuM-cAMdI vagere paNa vahecI nAkhyuM temaja pharI vAranI hararAjI karavAmAM AvI.11 piribaMdaranA eNDaminisTreTara ke muMbaImAM gavarnaranI putrInA mAnamAM jUnAgaDhamAM rajA pADana ra reDale jUnAgaDhanA uddhAraka vajIranA avasAnanI jUnAgaDhanA geTamAM nedha levAnI darakAra paNa na karI. 12 AvA uddhata vartana sAme jUnAgaDhamAM roSa phelAye. A roSane zAMta karavA re Dolane cheDe samaya mATe rajA para utArI ela. robarTasanane neTi-42 thI 14 navembara, 1911nA roja eDaminisaTreTara tarIke nImavAmAM Avyo. 13 eNe jUnAgaDhanuM saMcAlana khUba kunehathI karyuM, paraMtu 19-3-1913 thI rela rajA parathI pAchA pharatAM jUnAgaDhanuM sukAna pharI enA hAthamAM che pAyuM.14 daramyAna 28 julAI, 1914 nA roja bakiMgahAma pelesamAMthI IMglenDanA rAjavIe yuddhamAM joDAyAnuM kAraNa darzAvatuM jAheranAmuM bahAra pADazuM. A yuddhamAM eka tarapha mitra deza ane bIjI tarapha dharI rAjya hatAM. vyaktigata rIte janAgaDhanA 2 javI te ja prAne A yuddha sAthe koI saMbaMdha na hatA chatAM paNa aMgrejonI zeSaNabAra nItinA kAraNe eNe jUnAgaDhamAM maLela takane pUrepUro lAbha laIne jUnAgaDhanI tijorIne temaja prajAnI lAcArIne pUra upayoga karavAnuM nakakI karyuM hoya tema ughADI luMTa zaba sagIra hatA. rAjanItA AzAbI bI ke prajAne koI nenA paDakAra karI zake ema na hatuM. 1912 mAM jyAre navAe rAja kaTa mATe eka DakaTaranI mAgaNI reDala pAse karI tyAre A kharca 2 jyane posAya ema nathI ema kahI sagIra navAbane punavicAraNA mATe jaNAvela (6-10-1912).* jyAre e ja rele yuddha daramyAna jUnAgaDhanI tijorI aMgreja rAjyanA kalyANa mATe khullI mUkI dIdhI. yuddhanI zarUAta sAthe ja jUnAgaDhamAM IpIriyala inDiyana rilIpha phaMDanI zarUAta karavAmAM AvI tathA navAbanA nAme rU. 25 000 noMdhavAmAM AvyA.17 jUnAgaDhanI karmacArIo vepArIo konTrAkaTara pAsethI lagabhaga 1 lAkha rUA. jeTaluM ugharANuM karavAmAM AvyuM. sthAnika karmacArIone pagAranI sara khAmaNImAM agreja adhikArInA pagAra ghaNuM UMcA hatA chatAM paNa dabANane vaza thaI badhAe potAnI zakti uparAMta paisA phALAmAM noMdhAvavA paDayA. Ama eka taraphathI karmacArIone pajavyA, te bIjI taraphathI muMbaImAM leDI vili-Dane impariyala InDiyana vimensa riphaMDanI zarUAta karI. 18 jUnAgaDhamAM mi. rolanA kanvInara paNa nIce enI zAkhA kholavAmAM AvI tathA adhikArIonI patnIonAM nAme ugharANuM zarU thayAM. A mahilAnidhinI vizeSatA e hatI ke emAMthI niyamita Avaka maLe, paraMtu sainikanAM kapaDAM paNa sivAya. mAsika lavAjama paNa ugharAvavAmAM AvyuM. bIjI tarapha aMgrejoe voranTa zarU karyA hatAM tenuM vyAja pa% inkamaTekasa phI rAkhavAmAM Avela. dezI rAjyonA nAnA karmacArIo A vairabenDamAM tAtkAlika paisA rokI zake ema na hatuM tethI emane cha mahinAne eDavAnsa pagAra ApI ane dasa hatuM e vALavAnI yojanA jAhera karela.19 bIjI taraphathI For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika rajatajayaMtI a'ka] AkaTobara-navembara/85 [193 sagIra navAbanI mAtA bIbI pAse ja hajAra rUA. nAM sarTiphikeTa levaDAvavAmAM AvyAM, para Mtu briTiza tijorIne lAbha thAya e mATe A sarTi. nI vizeSatA e hatI ke vagara vyAje baeNnDa levAyela (16 juna, 1916), 20 aMgrejone viSaya nakamAM dekhAta! na hatA. yuddhakha ane yuddhasAmagrInI tIvra achata pravartatI hatI. jarmana lazkaranA dhasamasatA pravAhane ro! mATe yuddhasAdhIA vadhAravAM jarUrI hatAM. A mATe dezI rAjyonAM sAdhanA-tijorI para aMgreja sarakAranI najara pharatI hatI. jyAMthI taka maLe tyAMthI sAdhane paDAvavAmAM AvatAM hatAM. jUnAgaDhathI tijorImAM 50 lAkha rU. upara thApA haMmezAM rahetI hatI, jenI noMdha voTasane lIdhI che.21 sagIra navAsa maheAAta khAna 5! dANa karI1 lAkha rU. thI vadhu kiMmatanAM emanAM traNa zastrasajja vimAna paDAvI leva!mAM AvyAM. AtathA pazu sa teSa na thatAM dara varSe jUnAgaDha rAjya pAsethI vArSika pa la kha za voraphaDamAM levAnuM zarU karavAmAM AvyuM, Ama eNDaminisTrezane yuddha daramyAna jUnAgaDhanI tijorI ane praznanA pUrvapUrA lAbha lIdhA. 23 yuddha 31 mArca, 1920 nA roja mahebatakhAna pukhta thatAM emane bahAuddIna kolejanA madhyastha khaMDamAM eka moTA samArabha bharI peliTikala ejanTa vAIsaroyanA kharate ApyA (savAre 9 vAgye).24 daramyAna jUnAgaDha aMgreja sarakArane puSkaLa madada karela tenA badalAmAM vaselsanI sadhithI jarmanI pAsethI yuddhadaMDa peTe je Avaka IMglaeNnDane thaI temAMthI eka paNa vastu ke paisA bhAratane ke dezI rAjyone na maLAM, paraMtu A madadanA badalAmAM jUnAgaDhane e tApanI vadhu salAmI maLI, mahebatakhAnajInA rAjayAbhiSeka samaye poliTikala ejanTa mekenIe bhALyu karyuM. temAM raeNnDAlana prazaMsA karI tathA jUnAgaDhane enAthI je lAbha thatA tenI vite carcA karI.rAjyanI tijorImAM 1 karoDa 62 lAkhanI purAMta navAbane sepavAmAM AvI,25raeNnheM le jUnAgaDhanI jUnI bhAgabaTAInI prathA khuMdha karI vighoTIprathA zarU karela tethI rAjyanI tijorImAM nANAM AvyAM, paraMtu anAjanA samRddha koThAra khAlI hatA. Ama jUnAgaDhane eDaminisTrezanane kahyu kAla 31 mArca, 1920 thI pUrA thayA tyAMsudhI jUnAgaDhanI tijorImAMthI meTA pagAra laI yuddhane bhAra jUnAgaDhanI prajA para mUko, Ama chatAM e jUnAgaDhanA hitecchu hatA tathA atiprAmANika hatA evI ja AbhA UbhI karela enI kahevAtI prAmANikatA para prakAza pADatA eka patra mahamadabhAI dIvAna thayA tyAre muMbaIthI tA. 7-8-25 nArAja hAjIe lakhela temAM jaNAvela ke dhArAmAM Avela vajIra mahAuddInabhAIne bagale rUA. 15000 mAM vaheMcavAmAM Avela, paraMtu enI kiMmata 30 hunnara gaNAya,26 AvA aneka bhaMgalA sAva sastAmAM vecAyA, (lagabhaga 200 thI vadhu makAna vecAyAM.) jUnAgaDhanAM navAbanAM ghaNAM makAna vecavAmAM Avela. 27 navAbanuM jhaverAta paNa vecI nAkhavAmAM Ave.28 A ate sastI kiMmate vecAyela makAnAmAM zAsakanA keTalA bhAga gaNavA ? pATIpa 1. kala vaoNTasana, sTeTisTikala ekAunTsa oNpha jUnAgaDha, prathama AvRtti, 1880, pRSTha 26 2. rAjyaprakAzana--bhAkhI lasa oNpha jUnAgaDha'-prathama AvRtti, 1903, pRSTha. 145-146 3. dI. 6. jI. 1842, 15 oNgasTa, 1918 (Extra Ordinary), "stUrala amala" ~ rAjya prakAzita gaeNjheTa, jUnAgaDha 4. ja. pu. jozIpurA, "puruSottamarAya jhAlAnuM jIvanacaritra', bhAga-2, prathama AvRtti-1953, bajraraMga presa, jUnAgaDha For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org pathika-rajatajaya'tI aMka Akarabara-navembara/85 5. dI... 600 Extra Ordinary, dastUrala amala, 22 jAnyu., 1911 6. noTiphikezana-1/1911. Extra Ordinary, 23 jAnyu, 1911 7. noTiphikezana-4/11. Extra Ordinary, 18 phebru., 1911 8. neTirphikezana-16-17/11. dastUrala amala. 3 mArca, 1911 9. za. huM, desAI, jUnAgaDha ane giranAra, prathama AvRtti-1975, prakA, seraTha sazedhana sabhA, jUnAgaDha, ;, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pR. 210211 10. vajIra bahAuddInabhAInuM daphatara-phAIla naM. 1, 11. .. 12. daraskUla amala, 9 me, 1916, Extra Ordinary 17. Tikezana-42/11, 16 nave. 1911. Extra Ordinary gejheTa 14. ne:Tirphikezana-6. 20 mArca, 1913 Extra Ordinary 15. *bara nathI. 6 AgasTa 1954 ' dastUrala amala'' 16. dIvAna oNphisa, rAjakuTuMbanuM daphtara-phAIla 18 D/0/P 6-10-12 17. neTiphikezana-31/15, 20 ogasTa, 1911 dasturala, Ex. 18. neTikezana-33/14, 8 sapTe. 1914 6stUrala." Ex. 19. TiTizana-12 16, eprila, 1916, "dastUrala amala' 33 15 12. (A) 20. dI. eN. rAjakuTuMbalanuM daphtara-phAila, na. 18 21. voTasana, sTeTisTikala ekA. epha. jUnAgaDha, prathama AvRtti, 1880, pR. 54 22. neTiphikezana-33 9 navuM., 1915. dastUrala (tAranI nakala che.) 23. a~. eN. nI 999/73, 17 mArca, 1917 Ex. dastUrala amala 24. 31 eprila-1920, dastUrala amalamAM ripoTa 25.31 eprila, 1920 nA dastUrala amalane riporTa 26. dIvAna daphtara. rAjakuTuMbanA daphataramAMthI nIkaLela chUTA patra 27. naM. 65-30 me, 1911 tathA 28 jUna, 1911nAM darasUla amala 28. te:Tiphikezana-na., 19, 25 julAI, 1914, dastUrala amala De. ATsa kaoNleja, gAMDaLa-360 311 mahArASTra, dakSiNa bhArata ane saurASTra mATe rAjiddI nimita sevA zrI mAtaMgI TrAnsapeA kuAM. [ 124 TrAnsapoTa kAnTrAkaTara, kamizana ejanTa ane Traka-enara 12, suprabhAta inDasTriyala esTeTa, 'sIdhara mila sAme, dariyApura daravAA bahAra, amadAvAda zAkhAo : mubaI, vApI, aMkalezvara, vaDAdarA, bAjavA, nArAla, vaTavA, eDhava suredranagara, rAjakATa, jAmanagara For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAvanagara rAjyanI kalyANalakSI Arthika nIti I. sa. 1896-1919 Do. pI. jI. kerATa 1, prAkathana : gehilavADamAM AveluM bhAvanagaranuM gohila rAjaya kAThiyAvADa prAMtanA prathama varganAM rAjyamAM trIjA naMbaranuM sthAna dharAvatuM hatuM. bhAvanagara rAjya kha bhAtane mathALe ne enI pazcima bAju para kAThiyAvADa dIpaka5mAM 24 18' ane 2 2 18' uttara akSAMza temaja 75 15 ane 72 18 pUrva rekhAMza vacce AveluM hatuM. ra,961 co.mI. vistAra dharAvanA bhAvanagara rAjyamAM kula 71 gAmaDAM hatAM. 3 bhAvasiMhajI 1 lA(I. sa. 1703-1764)e I. sa. 1027 mAM4 bhAvanagara khAte rAjadhAnI sthApyA bAda 18 mI sadInA samaya-phalaka daramyAna berAjajI 2 ja (I. sa. 176 417charA ane ThAkora vakhatasiMhajI(I. sa. 1772-1816)e zAsana karyuM. ThAkora vakhatasiMhajI uM AtAbhAIne samaya saurASTranA mathayuga(Medicvalism)ne chele avazeSa hatA.5 I. sa. 1920 mAM briTiza IsTa InDiyA kapanI sarakArane pezavA ane gAyakavADa sarakAranA hakaka maLatAM briTiza hakUmatanI saurASTramAM vidhivata sthApanA thayA bAda saurASTranA rUparaMga badalavA maMDyAM. saurASTramAM rAjakIya sthiratA sthapAtAM eka navA yugane prAraMbha thayo. pariNAme A yugamAM rasorASTramAM mahad aMze zAMti salAmatI ane sthiratA jaLavAI rahyAM, jeno bhAvanagara rAjaye pUrepUro lAbha uThAvyo hato. 19mI sadInA aMtima varSomAM mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jA (I. sa. 1919) bhAvanagaranI gAdIe AvyA. emanA 23 varSanA zAsanakAla daramyAna (1) chappaniyA dukALa (vi. saM. 1956 : sa. 1900), (2) legane rogacALa (I. sa. 1903) ane (3) prathama mahAyuddha (I. sa. 1914 thI 1918) A traNa atyaMta mahatvapUrNa ghaTanA hatI, jeNe 20 mI sadInA prAraMbhika dAyakAomAM bhAvanagara rAjyanAM Arthika vikAsa ane parivartanamAM agatyanI bhUmikA bhajavI hatI, eTaluM ja nahi, bake prajAnA Arthika jIvana para vyApaka asara pADI hatI. Ama chatAM bhAvasiMjI 2 jA nA zAsanakALa daramyAna kalyANalakSI Arthika nItinA amalane pariNAme bhAvanagara zahera ane rAjayane neMdhapAtra vikAsa thayo, bhAvanagara zahera ane rAja zaherIkaraNa ane AdhunikaraNa tarapha haraNaphALa bharI rahyAM hatAM. eka rIte joIe te mahArAjA bhAvasiMhajI ra jAnA samayamAM ja bhAvanagara "Adarza rAjya banyuM hatuM. 2, kalyANalakSI Arthika nItinAM keTalAMka pAsAM : 2.1 : Arthika samitinI niyuktiH mahArAjA bhAvasiMhajI ra jAne have prajAnAM unnati ane Dita vaselAM hatAM. emaNe prajane vadhu sukhI jAne samRddha banAvavA temaja bhAvanagara rAjyanI Arthika pragatimAM vadhAro thAya tevA hetusara bhAvanagara rAjyanI (1) Arthika, (2) audyogika ane (3) khetIvADInI sthiti saMbaMdhI sarvAgI tapAsa ane abhyAsa karI enA upara ahevAla rajU karavA mATe eka samitinI niyukti karI, jeNe rAjyanA mahAle TapAo ane gAma jevA prAdezika vahIvaTI ekamAMthI vahIvaTadAra, madadanIza vahIvaTadAra, thANadAra ane mukhI jevA adhikArIo pAsethI jete vahIvaTI ekamonI Arthika audyogika te vizvavighAlaya anudAna AyoganI sahAyathI itihAsa bhavana, saurASTra yunivarsiTI-rAjakeTanA upAme A tA 5-29 navembara, 1983 daramyAna yojAyela seminAramAM vAMcavAmAM Avela saMzodhanalekhanuM For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir okaTobara-navembara/85 [pathika-rajatajayaMtI aMka ane khetIvADI saMbaMdhI sthiti aMgenA javAbarUpe ahevAle mAyA. A pachI samitie e saMkalita karI graMthasvarUpe pragaTa karyA, jenA parathI AkharI ahevAla prasiddha karavAmAM AvyuM. 2.2 : kheDUtonI sthiti sudhAravA thayelA prayAsa: 20 mI sadInA prAraMbhika be dAyakA daramyAna bhAvanagara rAjya kheDUtonI sthiti ane khetavADI sudhAravA mATe nIce mujabanA prayAsa karyA : 22.1 : bhAvanagara relave ane baMdaranI Avaka dvArA rAjaya Avaka vadhatAM mahArAjA bhAvasiMha ra jA e dukALanA samayamAM kheDUto ane emanA mAla-ra duHkhI na thAya e mATe rUA. 20,00,000nI rakama alaga kADhIne enuM kheta saMkaTa nivAraNa phaMDa UbhuM karyuM. 2 2.2 : nabaLAM ane dukALanA varSomAM viTInI rakama kheDUtonI sthiti ane zakti mujaba levA ane bAkInI rakama rAjyanI leNI rakama tarIke khecavA mATe TharAva karavAmAM AvyA. pariNAme saMvata 1956nA dukALa pahelAM bhAvanagara rAjayanI mahesUlI Avaka. 35,00,000 hatI te dhaTIne dukALa pachInAM saMvata 1957 ane 1958nAM varSomAM anukrame rUA. 31,48,16 ane rUA. 30,92,9181 nI thaI. 2.2,3 : bhAvanagara rAjyamAM cheka 19 mI sadInA aMtima varSo sudhI rAjyanI mahesulI rakama bharyA pachI ja khaLAM upADavA devAnI prathA hatI te have rada karavAmAM AvI. have kheDUtane mahesula bharava nI rakamane be haptA TharAvI A rakama bharavAnA jAmina laI kheDUta pitAnI Upaja sArA bhAve vecI zaka evA hukama karavAmAM AvyA, 22.4 : nabaLAM varSomAM kheDUta upara thayela hukamanAmAnI bajavaNI mokupha rAkhavAnA TharAva karI kheDUtone nANAkIya rAhata ApavAnuM zarU karavAmAM AvyuM. 2.25H khetI sudhAraNA mATe dheLA gAme eka " miDala phArma zarU karI sudharelI rIta khetInA akhatarA kheDUta samakSa karI batAvavAmAM AvyA. 2.3 : siMcAI yojanAne prAraMbha : sihera najIka rAmagharI nAmanuM taLAva rU. doDhalAkhanA kharce taiyAra karavAmAM AvyuM. A taLAvanuM pANI khetI mATe AsapAsanAM gAmaDAone pUruM pADavAnI vyavasthA UbhI karavAmAM AvI uparAMta bhImaDAda pAsenuM taLAva bAMdhI nahera vATe khetIne pANI pUruM pADavAnI yojanA karavAmAM AvI. Ama bhAvanagara sajyamAM "gezana vikasIne prAraMbha thaye. rAjyamAM ra0,000mAMthI 12,409 pAkA baMdhAyelA kUvAne pariNAme mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jA. nA samayamAM rAjayanI kula 2,00,000 vIghA jamIna siMcAI nIce AvarI levAmAM AvI.11 24 benkiMga-prathAne prAraMbha mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jA gAdIe AvyA tyAre rAjya upara rUA. 20 lAkhanuM karaja hatuM ane I. sa. 1900 mAM chapanayo dukALa paDatAM bIjA rUA. 30 lAkhanI jarUra bhI thaI. A uparAMta bhAvanagara rAjya telave tathA bhAvanagaranA baMdaronI jALavaNu temaja rAjyanA anya vikAsakArya karavA eo haMmezAM prayatnazIla rahetA. A saMjogomAM rAjayanI Arthika sadhdharatA vadhAravA nANAMnI khAsa jarUra hatI. tA. 1 eprila, 1902 nA roja bhAvanagara darabAra seviMgsa benka zarU karavAmAM avI, jemAM rokavAmAM AvanAra mUDI upara vArSika rU. 33 TakA vyAja nakkI karavAmAM AvyuM. A For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pathika rajatajayaMtI aMka] kaTobaranavembara 5 [127 benkamAM leke pitAnAM nANAM rokavA lAgyA ane krame krame benkamAM jamA thatI thApaNa vadhatI gaI. nANunI chUTa thatAM rAjya ane upayoga kalyANalakSI vikAsakAryo pAchaLa karyo. 2,5 : plegane upadrava ane bhAvanagara rAjya : bhAvanagara rAjyanI kalyANalakSI samAjanI kapanI tabIbI sahAya ane jAhera ArogyanA kSetre keTalI spaSTa hatI ene khyAla A sadInA prAraMbhakAle jyAre samagra rAjyamAM legane vyApaka upadrava phATI nIkaLyo tyAre thAya che. temane A roga egasTa, 1903 mAM taLAjAmAM sau-prathama dekhAyA bAda navembara sudhInA cAra mAsamAM samagra bhAvanagara rAjyanA pradezomAM phelAI gayo. prajA ane rAjyane punaH Athika kSetre meTA pAyA para khuvArI paheravI paDI, eTaluM ja nahi, samagra rAjayamAM vyApaka pAyA para jAnahAni thaI, je tIcenA kAThA dvArA ApavAmAM AvelA AMkaDA parathI joI zakAya che : kama prAdezika vistAra heganA humalAno bhoga banela leke lemamAM mRtyu pAmelA leke 1 bhAvanagara 3,793 ,211 sihora umarALA taLAja dhoLA varateja kuMDalA budhela rAjulA gaDhaDA 179 10 11 beTada 252 219 135 221 144 mahuvA jesara 78 4,220 bhAvanagara rAjya sAme eka gaMbhIra paDakAra hatA, kAraNa ke pleganA A upadravamAM bhAvanagara zaheranI 3rara1 sahita samaya rAjyamAM kula 4,220 0ktionAM mRtyu thayAM. rAjaye tabIbI sahAya ane jAhera ArogyanA kSetre takedArInAM nIce mujabanAM vyApaka ane samayasaranAM pagalAM je hAtha dharyA na heta te kadAca A saMkhyA AnAthI paNa vadhAre heta : (1) bhAvanagara zaheramAM ane mahAlanAM mukhya zaheromAM kAmacalAu dhoraNe davAkhAnA bolavAmAM AvyAM, (2) vyApaka pAyA paranAM sAmUhika sthaLAMtara karAvavAmAM rAjane madada karI. (3) rAjyanA adhikArIonI sIdhI dekharekha nIce pratyeka ghara davAnA chaTakAva dvArA saMpUrNa rIte cepI jaMtuothI mukta karavAmAM AvyuM. (4) rAjyanA mukhya meDikala oNphisaranI vyaktigata dekharekha nIce oparezananI kAmagIrI hAtha dharavAmAM AvI. TUMkamAM, rAjyano kaI paNa nA ekama AvA aNadhAryA ApattinA samaye kevAM ane kayA prakAranAM For Private and Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 128] kabara-navembara [ pathika rajatajayaMtI eka jalada temaja asarakAraka pagalAM laI zake ene spaSTa khyAla bhAvanagara rAjayamAM pleganA upadrava vakhate je pagalAM levAmAM AvyA tenA parathI maLI rahe che. 2.6 : bhAvanagara rAjya bonDa yojanA : bhAvasiMhajI 2 jAe 24 okaTobara, 1904 nA roja "bhAvanagara rAjya banDa ekaTa' (saMvata 1961no dhAro 1 ) pasAra karI dhArSika 5 TakAnA vyAje rUA. 15 lAkhanAM bonDanI jAherAta karI. 15 Ama bhAvasiMhajI 2 jAnA samayamAM bhAvanagara rAjya anya koI dezI rAjya nahi kareluM tevuM phatehamaMda sAhasa karI sarakArI geranTI vagara premisarI lenanA dhoraNe bhAvanagara rAjya na yojanA" amalamAM mUkI.11 2.7 : dukALa rAhatanAM kArya : chapaniyA dukALa sAthe ImUnI 19 mI sadIe vidAya lIdhI. saMvata 1956 (I. sa. 1900)mAM paDela "chapaniyo dukALa bhAratanA ghaNAbadhA pradezamAM paDayo hato. sva, ramezacaMdra daze A dukALanI bhayAnaka sthiti nihALIne e samayanA hiMdanA vAIsaroya lorDa karjhana(I. sa. 1899 thI 1905)ne lakhyuM hatuM ke "eka trIsa varSanA aMgrejonA rAjyavahIvaTa daramyAna bAvIsa dukALa briTiza hiMdanA pradezamAM paDelA noMdhAyelA che ane A saiAne chelle chappaniyo dukALa dezamAM cotarapha prasare. che, eTaluM ja nahi, paNa e sakhtamAM sakhta che."17 bhAvanagara rAjyanA pradeza upara paNa enA varavA oLA UtarI AvyA. rAdhe samayasara cetIne dukALa rAhata kAryo dvArA prajAkalyANanAM nAe mujabanAM anekavidha pagalAM lIdhAM : 2.7.1 : dukALanI bhayaMkara Aphatane sAmane karavA mATe mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jAe eka vyavasthita taMtra goThavavA mATe rAjyane madadarUpa thavA temaja upayogI salAha-sucane karavA mATe bhAvanagara rAjayanA sAcA mitra zrI I. esa. parsivila8ne salAhakAranA rUpamAM khAsa belAvyA. khuda mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jA asaragrasta vistAranI mulAkAta laI le ke vyaktigata rIte maLyA ane rAhata mATe sthaLa para ja jarUrI hukamo karyA.19 2.7.2: "mana keDa'nI bhAvanagara rAja yatA karI. sorASTrabharamAM dezI rAjayomAM A prakAranI vyavasthA karanAra bhAvanagaranuM rAjya sau-prathama hatuM. 2 7.3 : rAhataka nA bhAgarUpe nIce mujabanAM vivikhya kArya hAtha dharavAmAM AvyAM : () gheLA jaMkazanathI jesara raste perTa AblarTa vikaTara sudhInI relave-lAIna laMbAvavAnuM kAma zarU karavAmAM AvyuM. (2) rU. 11 lAkhanA kharce navA reDa tavAra karAvavAnI yojanA amalamAM mUkavAmAM AvI. (3) rU. 1 lAkhanA kharce 85 taLAva khodAvyAM ke DAM karAvavAnuM kAma hAtha dharavAmAM AvyuM. (4) 2000 navA kUvAonuM khodakAma zarU karavAmAM AvyuM. (5) rAjya hastaka nI tamAma gecara jamIna cariyANa jamIna tarIke khujalI mUkI devAmAM AvI. (6) dukALano bhoga banelA leke mATe mahAlanA dareka mukhya mathake garIbakhAnAM kholavAmAM AvyAM. (3) biyAraNa ane ghAsacArA mATe rAjaya taraphathI tanAvI ApavAmAM AvI, (8) kheDUtane emanA kUvA 'DA utAravAnA kAryamAM prerI rajake chAsaTi vagere vAvavA urojana ApavAmAM AvyuM. TUMkamAM, mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jue dukALarAhatakAryo mATe Azare rUA. 27 lAkha vAparyA hatA. 21 lokee pitAnA mahArAja nI A udAratA ane tyAganI bhAvanAne biradAvI.22 For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pazcika-rajatajayaMtI aka] bara-naveMbara 85 [19 A uparAMta saMvata 1968 (I. sa. 193)mAM kAThiyAvADa ane gujarAtanA keTalAka bhAgomAM punaH duSkALa paDayo. A kALane kheDUto "DhephAMkALa" kahetA. A dukALa prasaMge atyAranI paddhatinI dukALa rAhata samitio' ane "keTala kaeNmpa" gAmegAma astitvamAM AvyAM. dukALarAhata samitioe jeTalI rakama ekaThI karI teTalI bIjI rakama bhAvanagara rAjya, phaMDanA hisAbe joyA sivAya, bIjI koI paNa prakAranI dakhalagIrI na karavAnuM jAhera karI, je te samitine ApI. bhAvanagara rAjyamAM A dukALarAhata samitioe khUba ja prazaMsApAtra kAma karyuM hatuM. 2.8 : baMdaranA abAdhita adhikAra ane baMdarI vepArane vikAsa 20 mI sadInA prAraMbhamAM kAThiyAvADanAM baMdare saMbaMdhI briTiza sarakAranI rAjanItimAM pheraphAra thayo. lorDa karjhananA samayamAM sarakAre vIramagAmanI lAIna-derI nAkhI, bhAvanagarane paNa emAM bheLavI devAmAM AvyuM, paraMtu I. sa. 1860 nA karAra pramANe bhAvanagara rAjya kasTama yuniyanamAM joDAyeluM hoI enI briTiza baMdaramAM gaNanA thatI hatI, Ama chatAM viramagAma lAIna dorImAM bhAvanagarane apavAda rAkhavAmAM Avela nahi, AthI bhAvanagara rAjya vatI mukhya dIvAna sara prabhAzaMkara paTTaNIne bhAvanagara baMdaranA hakaka abAdhita rAkhavA mATe hiMdamAMnI briTiza sarakrAranI sAme iMglenDamAM hiMdI pradhAna sudhI javuM paDayuM. I. sa. 1909 mAM e vakhatanA hiMdI pradhAna lorDa milIe bhAvanagara rAjyanI laDatane vAjabI TharAvanAre nirNaya jAhera karatAM jaNAvyuM ke "bhAvanagaranAM baMdara briTiza baMdaronA adhikAra bhagave che eTale enI sAme lAInadorI paDI zake nahi." A pachI baMdarI vepAramAM kadI na thayele te sudhAro thayo. A uparAMta I. sa. 1914 mAM prathama vizvayuddha phATI nIkaLatAM kAThiyAvADanAM baMdarI rAme paikI bhAvanagara rAjyane anya dezI rAjyanI tulanAe upalabdha thayela dariyAkinArAne viziSTa lAbha tathA briTiza sarakAra sAthe thayela karAra mujaba viziSTa adhikAra maLelA hovAthI tothI vizeSa lAbha thaze, jeno khyAla prathama vizvayuddha pahelAM ane pachInA varSomAM bhAvanagara rAjyanI AyAta-nikAsanA AMkaDA darzAvatA nIcenA koThA parathI AvI zakaze : sAla nikAsa rU. AyAta rA. I. sa. 1913-14 1,9,34,296 1,49,48,083 I. sa. 1918-19 ,66,26,371 2,07,07,457 A uparAMta muMbaInA baMdarI lAgAo ane majurI vagerenI sarakhAmaNImAM bhAvanagaranAM baMdaroe levAtA lAgA ochA ane majUrI sastI hovAthI tathA rAjyanI pitAnI relavene nUra anukULa rIte ghaTADela hovAthI bhAvanagara baMdare Utarele paradezI mAla-sAmAna uttara-gujarAta mALavA ane cheka dilhI sudhI javA lAgyo. AnAthI bhAvanagara rAjyanI kasTama-AvakamAM uttarottara vRddhi thatI gaI. 2.8 : Arthika hetusara rAyelAM jJAtinAM saMgaThana prathama vizvayuddhanA samayagALA daramyAna tejInuM je tephAna zarU thayuM temAM kaDiyA darajI mecI kaMsArA vALaMda kuMbhAra vagere kArIgara ane vasavAyA varga kasadAra thaI gayA. A kemoe potapotAnI jJAtinAM baMdhAraNa karI potAnI majurInA UMcA dara nIce na javA devA saMgaThana karavAnI zarUAta karI, jemAMthI bhAvanagara rAjyamAM Arthika hetusara racAyelAM jJAtinAM saMgaThanane udaya thaye. kalyANalakSI samAja ane arthavyavasthAnI nItine varelA bhAvanagara rAjye A aMge koI hastakSepa karyo nahi, For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 ] [pathirajatajaya'tI 'ka 2.10 : mINa bAbate H (1) mahArAjA takhtasiMhajInA samayamAM UbhA karavAmAM AvelA vikaTAriyA-pArka nAmanA saurASTranA sauprathama abhayAraNyanI naheAjalAlI mahArAjA bhAvasiMhajI ra AnA samayamAM meTA pramANamAM phAlI phUlI, mA samaye pArkanAM pazupa`khInI sRSTi ane eno vanarAjI temaja kAMTa sauthI UMcA darananI banI rahI hatI.25 A uparAMta siheAranI kAMTamAMthI lAkaDAM kApavAnI manAI pharamAvavAmAM AvI temaja navAM vRkSa ucherAvI A kAMTane vadhAre ghATI banAvavAmAM AvI. AjathI Azare pANI sadI pahelAM zarU karavAmAM AvelA A prakAranA Ayojana pAchaLa mahArAjA bhAvasiMhajI 2 jAnI UMDI samaja ane sUjha mATe tathA sAmAnya praznane sukhI karavAnA temaja rAjyanI AbAdI vadhAravA mATenA emanA prayAsa mAna upaje tevA che. Apharebara-navembara (ra) vIsamI sadInA prAraMbhe I. sa. 1903 mAM mahArAjA bhAvasiMhajI 2 nta bhAvanagaramAM pahelavahelI meTarakAra lAvyA. (3) mAmephAna ane phArmethrAma paNa prathama rAjyanAM meTAM zaherAmAM ane tyAra pachI gAmaDAMomAM dAkhala thayAM. (4) mahArAjA bhAvasiMhajI ra Ae rAjayanI AmadAnInA bhAge dArUne IjArA Apave baMdha karyo ane dArUnI AyAta tathA vaparAza kramazaH ghaTADavA mATenI nItinA jAnyuArI, 1919 thI prAraMbha karyo. (5) prathama vizvayuddha daramyAna muMbaI ra MgUna ane AphrikAmAM gayelA vepArIe puSkaLa dhana pedA karI potAnA vatanamAM pAchA AvyA. rAjyanAM prAtsAhana ane preraNAthI emane sArAM mAne baMdhAvyAM tathA nizALA pustakAlayA davAkhAnAM dharmazALA ane jaLAzayo banAvavA jevAM lekApayegI kArya karavA pAchaLa peAtAnAM nANAM vAparyAM, jeNe sAmAnya janajIvanane suvidhAo pUrI pADI, eTaluM ja nahi, arka janajIvana vadhAre samRddha banyuM. bhAvanagara rAjye paNa A aMge jarUrI suvidhA karI ApI hatI. 3. niSka : samagra carcAnA niSkarSa kADhatAM kahI zakAya ke mahArAjA bhAvasiMhajI 2 (I. sa. 1895 thI 1919)nA Azare 23 varSanA zAsanakAla daramyAna rAjyanI Arthika vyavasthAne chinna-bhinna karatA keTalAka dukALA, nabaLAM varSo ane jIvaleNa plega jevA rogacALA AvyA, chatAM rAjye pUrI makkamatAthI enA sAmanA karyAM hatA. A uparAMta rAjayamAM eka dara zAMti salAmatI ane sthiratA jaLavAi rahI hatI. pariNAme A 23 varSanA zAsanakAla daramyAna bhAvasiMhajI 2 jAe mukhya dIvAna sara prabhAzaMkara paTTaNInA sAtha-sahakArathI kalyANalakSI Arthika nIti apanAvIne temaja racanAtmaka sudhArA karIne, bhAvanagara rAjyanA Arthika mALakhAne suvyavasthita ane saMgIna kakSAe mUkIne Arthika vikAsa ane parivartInI AgekUca cAlu rAkhI hatI. mahArAjA bhArvasahacha rajAnA samayanI Arthika natithI 20 mI sadInA prathama be dAyakA daramyAna bhAvanagara rAjyanI Arthika AmadAnImAM kramazaH vadhAro thatAM Arthika dRSTie sapannatA tathA vRddhi thathAnuM spaSTa jaNAya che. Ama thatAM rAjya paranuM karaja hatuM te paNa bharapAI thaI gayuM, eTaluM ja nahi, paraMtu mahArA bhAvasiMhajI 2 AnAM aMtima varSomAM rAjyanI tijorImAM sArI evI mUDI jamA thaI For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pazcika-rajatajayaMtI a'ka] AkaTobara-navembara/85 [11 zakI hatI. pariNAme have kAThiyAvADI rAjyAmAM bhAvanagaranuM rAjaya eka namUnedAra ane prathama paktinuM rAjaya gaNAvA lAgyuM,26 TrakamAM He was "His career began with a depleted treasury and successive lean years. thus obliged to incur heavy debts for administrative purpose. Thereby the exercise of wise economy he succeeded in clearing off without resorting to fresh sources of revenue and left to his son a flourishing state" pAdaTIpa 1. paDayA, kALidAsa devaza'kara : gujarAta rAjasthAna athavA gujarAtanAM dezI rAjyo (amadAvAda1884), pR 348 2. Report on the Administration of the Bhavnagar State for the Year 1905-03, p 1 3. The Ruling Princes, Chiefs and Leading Porsonages in tn Western India States Agency (Second Edition-New Delhi-1935), p. 115 4. narmadAzaMkara lavaMzakara, kAThiyAvADa sa saMgraDu (anuvAda), pR. 516 pU. mahetA, ge!radhanadAsa nAgaradasa : saurASTra ItihAsa darzIna, (pAlitANuA : 1937), pR. 1 bhAvanagara samAcAra, navembara 1970 (pustaka 31 muM, aMka 43 thI 45), pR. 147 {. cha, saMyukta kArabhAra(I. sa. 1876 thI 1878)nA samayamAM jamInamahemUlapaddhatimAM pheraphAra karI 'khAtAbaMdhI' ke vigheTI'nuM dhAraNu dAkhala karavAmAM AvyuM hatuM. Turkhad, M. A : Village Accounts, p. 7 8. Aitchison, C. U. : A collection of Treatics, Engagement and Sunnads Relating to the Province of Katbiawar, Vol. VI, p. 197 9. Report on the Administration of the Bhavnagar State, for the Year 1902-1903, 10. Ibid. 11. Idid, p 32 P. 34 12. bhAvanagara samAcAra, 28 a~kaTAkSara, 1967 (pustaka, 26 muM, aMka 39-43), pR. 21 13. A baeNnka prAraMbhamAM bhAvasiMhajI sarviMgjha baeNnka' e nAmathI leAmAM pracalita thaI hatI. 14. Report on the Administration of the Bhavnager State, for the Year 1903-1904, (Summary), p. IV 15. Report on the Administration of the Bhavnagar State, for the Year 1904 1905, p. 25 16. bhAvanagara samAcAra, 28 oNkaTembara, 1966 (pustaka 27 su, aMka 39-43), pR. 21 17. pArekha, (stra). hIrAlAla tribhuvanadAsa arvAcIna gujarAtanuM rekhAdarza na, amadAvAda-1976), rlR 403 18. mahArAnta takhtasiMhu"nI sagIra vaya daramyAna bhAvanagara rAjyamAM I. sa. 1870 thI 1878 sudhI je sayukta kArabhAra sthapAye| hatA temAM prAraMbhanAM varSomAM zrI gagA ejhA sAthenA eka kArabhArI zrI I. esa. pasivala nimAyA hatA. 19. Edwardes, S. M. : Ruling Prices of India-Bhavnager-Being a Historical, Arch aeological, Political and Statistical Account of the State, (Bambay-1909-2, p. 83 [ anusaMdhAna pAna 132 nIce ] ' For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karasanadAsa mULajInA lIMbaDI rAjyanA vahIvaTa DI. mugaTalAla peA. AvIsI karasanadAsa mULajI muMbaInA mahAna sudhAraka hatA. emaNe sudharAnI je jhubeza zarU karI hatI tene lIdhe muMbainI ematI jJAtie emanA kuTuMbane jJAtimAMthI dUra karyuM hatuM. karasanadAsa A rirthAta jIravI zake teTalA majabUta hatA. paraMtu emanuM kuTuMba mAnasika trAsA anubhava karatuM hatuM. karasanadAsa ane emanA kuTuMbane A sthitimAMthI mukta karavA muMbaInA gavarnare emane saurASTramAM vahIvaTakartA tarIke mokalavAnuM nakkI karyuM. I. sa. 1867 mAM emanI rAjakATamAM vIvaTakartA tarIke nimaNUka thaI ane e pachI 1870 nA eprilamAM mAsika rUA. 500/-nA pagArathI lIbaDI rAjyanA vahIvaTakartA (Special Assistant To The Political Agcnt) tarIke nimaNUka thai.1 e ja varSanI 27mI eprile ee rAjakeTathI lIMbaDI AvyA ane 1871 nI 28 mI oNgasTe emanuM avasAna thayuM tyAsudhI eTale OM lagabhaga eka varSa ane cAra mAsa sudhI emaNe lIbaDI rAjyanA vahIvaTakartA tarIke pharaja bujAvI, karasanadAsanAM svabhAva khAsiyata tathA emanA lIMbaDInA vahIvaTa vizenI keTalIka mAhitI rasaprada che. karasanadAsane ekAMtavAsa khUba gamatA. emaNe lI baDImAM peAtAnuM nivAsasthAna zaheranI zrRhAra eka suMdara bagIcAmAM rAkhyuM hatuM. tyAM ekAMtamAM besavA mATe emaNe eka bhabhaphadAra bagalI baMdhAvI hatI. ane potAnA nivAsasthAna sAthe joDI dIdhI hatI. e bagalInA mALa para ekAMta eraDAmAM khAte ghaNI vAra khesaDA ane tyAM lekhata vAcana tathA manana karatA. korTamAM paNa ee ekAda be kalAka khAnagI dIvAnakhAnAmAM besatA. kAmAM vAdI ane prativAdI baMnene gharameLe samAdhAna karavA samajAvatA. eA ghaNI vAra DAkAra jazavasiMhajIne potAnI sAthe rAkhI emane kaeNAnuM kAma samajAvatA, karasanadAsa dayALu paNa hatA. eka vRddha gunegAranI dhvA khAIne ene phaTakAnI sAmAMthI mukta karyo hatA. pacchama gAmanA lekee "karasanadAsa lAibrerI" zarU karavAnuM vicAryuM hatuM, para`tu karasanadAse potAnA [anusaMdhAna pAna 131 thI cAlu 20. bhAvanagara samAyAra, 28 kaTAbara 1967, (pustaka 27 mu, aheMka 39--43), pR. 21 21. The Ruling Princes, Chiefs and Leading Personages in the Western India States Agency, op eit, p. 190 22. Edwardes, S. M. op. cit., p. 83 23. I. sa. 1860nA A karAra mujaba bhAvanagara khadarane svataMtra baMdaranA lAba ane adhikArI upalabdha thayA tethI bhAvanagara baMdarane 'kudaratI ane taMdurasta vikAsa' karavAne adhikAra tema briTiza badarane viziSTa darajjo prApta thayA. dezI rAjya, sapTembara, 1935, pR. 276 24. Report on the Administration of the Bhavnagar State, for the Year 1918-1919, p. 33 25. vikaTAriyA pArka nA bhavya bhUtakALa' : saurASTra samAcAra, dainika, tA. 21-8-1983 26. (1) mahetA, gAradhanadAsa nAgaradAsa : pUrvokta graMtha, pR. 97 (2) akhabAre se'dAgara : 19 eNgasTa, 1902 27. The Ruling Princes, Chiefs and Leading Personages in the Western India States Agency, op. cit., p. 191 For Private and Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134] AMkaTobara-navembara/5 [ pathikarajatajayaMta aMka pAdaTIpa 1. mahIparAma rUparAma : karasanadAsa mULajI caritra', (amadAvAda, 1877), pR. 16 2. hAlamAM jayAM diggavana pelesa (lAla baMgale) che tyAM ja eka baMgalImAM karasanadAsanuM nivAsasthAna hatuM. lIMbaDInA ThAkora jazavaMtasiMhajI e vakhate darabAragaDhamAM rahetA hatA. I. sa. 1906 mAM darabAragaDhamAM meTI Aga lAgyA pachI jazavaMtasiMhajIe emanuM nivAsasthAne lAlabaMgalAmAM pheravyuM, e pachI dAlatasiMhajInA samayamAM tyAM navo vizALa baMgale banAvIne lIMbaDInA rAjakuTuMbe tyAM ja rahevAnuM pasaMda karyuM, che. A samaye ThAra jazavaMtasiMhajInI uMmara agiyAra varSanI hatI. 4. karasanadAsa sAmAnya rIte dharmavirodhI valaNa dharAvatA hatA. Ama chatAM lIMbaDInA havelI maMdiramAM e darzana karavA jatA e bAbata noMdhapAtra che. che, A ulekhathI e sAbita thAya che ke lIMbaDImAM 'sara jazavaMtasiMhajI phI lAIbrerI eNnDa rIDiMga rUmanI sthApanA thaI e pahelAM 1870 mAM paNa pustakAlaya hatuM. ka. mugaTalAla che. bAvIsI : lIMbaDI rAjyane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa, I. sa. 1718 thI I. sa. 1948 sudhI" (apragaTa mahAnibaMdha, saurASTra yunivarsiTI, rAjakoTa, 1984), pR. 126 7. hAlanA darabAragaDhamAM praveza karatAM jamaNuM taraphanI je pAMkha che (jenA para mALa nathI, te vize A ullekha che. I. sa. 1906 mAM darabAragaDhamAM meTI Aga lAgI tyAM sudhI kAra jazavaMtasiMhajI A sthaLe rahetA hatAM. 8. mugaTalAla pi. bAvIsI, pUrvokata, pu. 127 ka, karasanadAsa mULajI jevA mahAna sudhAraka lIMbaDImAM avasAna pAmyA hovA chatAM tyAM emanuM koI smAraka nathI; kharekhara tyAM emanuM nAnuM ke moTuM smAraka thavuM joIe. 10. jIvananA aMta samaye karasanadAsane guMsAI mahArAje sAme koI vara ke nirodha na hatAM e bAbata noMdhavA jevI che. 11. mahIpatarAma rUparAma, pUrvokta, pra. 133 44, zrI sAMI epArTamenTasa, havADiyA cakalA pAchaLa, surata-395003 svAdiSTha tAjA lijajatadAra SILVANA judI judI jAtanA anerA svAdamAM... kekasa - biskiTsa - pharALI biskiTsa 0 khArI bikisa - vejiTebala papha va. - bartha-De keka amArI speziyAliTI che sivAnA ke ka ze pa geMDIgaDha daravAjA pAse, cAkhaDI. vaDodarA For Private and Personal Use Only