Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'arddhakathAnakaMpara AdhArita citrakathA kavivara bAhabalI prakAzana banArasIdAsa //// /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: bAhabalI prakAzana lAlakoThI jayapura-302015 mUlya: cAra rupayA prAlekha: akhila baMsala ema. e. kavivara banArasIdAsa bhaktikAlIna hindI sAhityakAroM meM kavivara banArasIdAsa agragaNya haiN| 3apane jIvana ke 55 varSoM ke Atmakathya ko unhoMne jyoM kA tyoM "arddha kathAnaka" meM utArakara rakha diyaa| unako isa AtmakathA ko hindI sAhitya kI sarvaprathama aAtmakathA kahalAne kA gaurava prApta hai| 1586 I0 meM janmeM isa kavi ne samrATa akabara kA antima samaya, jahAMgIra kA zAsana kAla aura zAhajahAM ke zAsana kA prArambha bahata nikaTa se dekhA thaa| 3 kavivara kA sampUrNa jIvana mauta bImArI, abhAva, saMgharSa tathA kar3ave-mITha anubhava i se paripUrNa thaa| banArasIdAsa AzikI meM kaI bAra miTe-bane / yahA~ taka ki 3 vidagdha zRgAra para eka 'navarasa' grantha hI raca DAlA, kintu jaba nirveda kA alakha 3 unameM sulagA to gomatI kI dhArA meM apanI usa zreSTha racanA ko pravAhita kara diyaa| vyApAra ke silasile meM unake jIvana kA adhikAMza samaya uttarapradeza ke jaunapura va AgarA meM botaa| usa samaya kI rAjanaitika, sAmAjika sthiti tathA I byApAriyoM kI kaThinAIyoM kA belausa varNana unakI AtmakathA meM sannihita hai| eka ke bAda eka rocaka ghaTanAoM se unakA jIvana bharA huA thaa| samayasAra par3hane ke uparAnta digambara jainadharma meM unako agAdha evaM saccI IzraddhA rhii| 1636 I0 meM unhoMne samayasAra nATaka kI hindI meM padya kI racanA ko / unakI prasiddha ke lie yahI graMtha kAphI hai| unakI phuTakara racanAoM kA saMkalana 'banArasI vilAsa' meM saMgrahIta hai| AgarA meM unako bheTa mahAkavi itulasIdAsa se bhI huI thii| jaba tulasIdAsa ne rAmacaritamAnasa para unakA abhi3 mata cAhA to unhoMne likhA birAjai rAmAyaNa ghaTa mAMhi / maramI hoya marama so jAna, mUrakha jAnai nAhi // tulasIdAsa jI ne bho bha0 pArzvanAtha kI stuti meM kucha chanda banArasIdAsa ko likhakara die unameM se eka hai jihinAtha pArasa jugala paMkaja, citta caranana jaas| riddhi-siddhi kamalA ajara, rAjati bhajata tulasIdAsa / / isa varSa kavivara banArasIdAsajI kA 400 vA~ janma divasa utsAha pUrvaka bhara meM manAyA jA rahA hai ataH ukta prasaMga para kavivara ke jIvana kI mahatva3 pUrNa ghaTanAoM para prakAza DAlane ke uddezya se yaha citrakathA prakAzita kI jA rahI hai| isakA Alekha samanvayavANI ke yazasvI sampAdaka zrI akhila baMsala ne 3 taiyAra kiyA hai tathA citroM se sajAyA hai bAlahaMsa ke sampAdaka zrI ananta kuzavAha ne / vaise to rAjasthAna ke agraNI patra rAjasthAna patrikA meM isakA prakAzana kramaza ho cukA hai, parantu dezabhara meM pracAra-prasAra kI dRSTi se isakA prakAzana pRthaka se kiyA jA rahA hai / AzA hai yaha kRti upayogI siddha hogii| -zrImatI zaila, ema. e. prakAzikA citrAMkana : ananta kuzavAhA prathama saMskaraNa : 5200 14 navambara, 1987
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ banArasIdAsa Alekha 'akhila baMsala prastuti * ananta kuzavAhA ye jaina dharma svIkAra karane se pahale rAjavaMzIya rAjapUta the / praNAma munirAja / 1. banArasI dAsa zrImAla vaMzIya jaina the| | isa vaMza ke loga rohataka zahara ke nikaTastha viholI grAma meM rahate the| banArasIdAsa ke pitA kA nAma khar3agasena thA / inake vyApAra kA kSetra jaunapura aura AgarA thaa| ve paDhe-likhe the aura ratnoM ke vyavasAya meM dakSa the / 17 jaunapura meM rahate hue putra prApti ke lie cintita the / satI mAtA kA darzana karane caleM, putra prApti kI kAmanA se sapatnIka khar3agasena rohataka kI 1586 I. meM mAgha zukla, ekAdazI, zanivAra -satI mAtA kI pUjA karane vahAM kaI bAra gae / 1 ko eka putra kA janma huA- vikramajIta
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlaka vikramajIta hI Agecalakara banArasIdAsakenAmase vikhyAta P putra kolekara khar3agasenabandhu-bAMdhavoM sahita sammeda zikharake pArzvanAtha bhagavAna kA pUjana-darzana karane ge| (yaha ApakI zaraNa hai| he| maMdirake pUjArIne dhyAna lagAne | ke bAda khaa| bhagavAna pArzvanAthakeyakSane) kahA hai ki yahabAlaka diirghaayuhogaa| yamanekahA ki bhagavAna pArzvanAthakAjanma) jisanagara meM haA usI kenAma para isa bAlakakA nAma rkho| M Ag (kitanA saubhAgya zAlI hai| yahabAlaka! 18 varSakI agara meM eka jaNavADetakapA 3dhyamakevietA 12. kuzAgra buddhi hone ke kAraNa isase adhika jJAnakI likhanA- par3hanA jaldI sIkhagae icchA nahIM thii| 1595 I. meM jababanArasIdAsa nauvarSa ke the| ravairAbAda ke kalyANamala tAmbI kI putrIkesAtha inakA vivAha | taya huaa|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekavarSa pazcAtahIjaunapura meM | | bhISaNa akAla pdd'aa| khAdyapadArtho kA abhAva hogyaa| manuSyoM kI bar3I durdazA thii| FF. SITE FILM NINNR (3 darbhikSa kAjora kahakamahone para banArasIdAsa VIATV kA vivAha sampanna huaa|| jisa dina vivAhakara gharalauTe usI | | banArasIdAsa kI patnIkA adhikAMza jaunapura meM jauhariyoM para dina parivAra meM eka janma huA to samaya mAyake meM hI biittaathaa| aaii| eka dukhada mRtyu bhI huii| nagarapAlanavAba kilijkhaan| telato tiloM se hI nikalegA jauhariyo parakor3e akAla kA asara hama para bhI mujhe bar3I rakama caahie| barasAe ge| (par3Ahai hujuur|hmitnaa dhn| Baat nahI deskte| Hit sahAya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThIka hai| abhI bhayabhIta jauharI jaunapura chor3a kara banArasIdAsa ke pitAkhar3agasena sakadamba inheM jAne do| vibhinna dizAoM meM bhAga ge| mAnikapura ke nikaTa zAhajAdapura ge| jApAna itanI vipatti para khar3agasena ekavyavasAyI karamacandamAhara isasamaya antarAla meM banArasIdAsane baccoM kI taraha ronelge| ne Azraya diyaa| paNDita devI prasAda se anekArtha nAmara mAlA 47 jyotiSazAstra, alaMkAra adhyAtma ke prakhara paNDita muni zAhajAdapura meM rahate hue banArasIdAsa tathA kokazAstra Adi kA bhAnucaMdase jainadharma ke mUla- adhyayana-manana ke sAtha sAtha vyApAra adhyayana kiyaa| grantha paDhane lge| meMbhIruci lete the| vAtAvaraNaThIka hone para inakA parivAra jaunapura vApasa aagyaa| yuvAhote banArasIdAsa ke kaIzyahogae the| inakA lakhana kArya bhI prAraMbha ho cukA thaa|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ unakI ruci dina prati dina lekhana meM bar3hatI gii| manaharadohAcaupAiyoM meM navarasa prkaavy| vizeSataH sambhoga pradhAna vrnnn| banArasIdAsa 'AzikI' maiM tumhAre lie ye ratna ahA.. ahA | vAha kyA varNana kiyA hai| me Dabarahe the| pitAjI kI najara bacAkaralAla mohinIkA rUpasAkAra kara diyAhai curAkara lAyA hN| dieamrill prema-vAsanA meM lipta,banArasIdAsakA asaMyamita jIvana lagabhaga dovarSacalA umrato kevala 5varvathI lekina zAyada jaldIjavAnahogae the| unheM patA nahIM thaa| kusaMgati aura || banArasIdAsa, patnI kI vidA| vahI rogAkrAMta hoge| kuvyasanI ke kAraNa unheM garmI / karAne khairAbAda ge| yA upadaMza rogalaga gayA thaa| kyAbAtahai-svAmI? (Aha! TITITI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra meM asaMkhya duIMdhita pyAvahogae / bAla jhar3ane banArasIdAsa kI patnI aura sAsahI lge| itane kurUpa hogae ki loga dUra rahane lge| unakI dhoDI-bahata dekhabhAla karatI thiiN| jApAvAlAkAra yaha mere pApoM kA 3000. phala hai| koI phAyadA || ekanAIvaidya maiM ilaajkruNgaa| inheM bhunAcanA aura chaH mAsa pazcAta banArasI nahIM horhaathaa| nedekhaa| binA namaka kA bhojanadenA hogaa| dAsa rogamukta ho ske| (Aha..Aha! (nAI mahArAja, Apane mujhe nayA jIvana diyA hai| ApaThIka gharalauTane ke pazcAta ve phira pahale jaisA asaMyamita hogae,merI jIvana bitAne lge| mehanata saphala ho > gii| 3299294 AtmIyajanoM prema kA vyasanachor3a do|jnyaanaarjn brAhmaNa ne samajhAyA cAraNoM kA kArya hai| vyApArI kelar3ake ho vyApAra meM mana lgaao| patnI ke rahate bhI viSaya-sevana, phaizana purastI aura AvArAgadI meM koI kamI nahIM AI thii|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhika par3hane-likhanevAlo gurujanoM kI bAtoM kA ko bhIkha mAMganI par3atI hai| banArasIdAsa para koI prabhAva nahIM pdd'aa| sana 16046. eka putrI huI para kucha dinoM meM hI usakA dehAMta hogyaa| lyavAna pattharoM SAMkA vyApArakarate ye (lIgabhI zuSka patthara (hogae hai| banArasIdAsa kI koI bhI saMtAna adhika dina jIvita nahIM rhii| apanI duSpavRttiyoM ke kAraNa vaha zAyada unake yauna-roga ke kAraNa hI aisA huA hogaa| punaH bImAra par3a ge| baidya kI rAya se 20 dinoM taka roTI .....mujhe mujhe khAne ko cAhe matado, kintu banArasI dAsa ko bhojana nahIM roTI khilaao| kevala roTI merI A~khoM ke sammukha diyA gyaa| rkhdo| 10 rese to maiM roTI ke bAre meM soca soca kara hI pAgala ho jaauNgaa| nhiiN| aisI hAlata meM roTI jahara hai| AdhA seravajanakI do banArasIdAsane donoM rAta ko jabasaba (mai cAhemaraMyA jiyUsa moTI roTiyAM unheMdI roTiyAM takie ke nIce | sorahe the| (inaroTiyoM kojarUra gii| rakha lii| prvaauuNgaa| (lIjie, khAiaigA) bilkula nhiiN|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azcarya, sabere ThIkahogae the|| kyA..do moTI zeTiyo ne tumheM ThIka M kara diyaa| Arthika dRSTi se ghara meM vyApAra bhI asthiratA thii| banArasIdAsa skratarahakA bahuta cintita rahate the| (juA hai| 00000 lAbhaprazurAma WAM eka sanyAsIse baccA,maiM eka aisA maMtra...pracura dhanAaTa niSThAlekara karUMgA bheTa hsaa| jAnatA haiM jise niyamita prApta hogaa| gApanAyabgasa matra yogIrAja japane se..... kAjApa krnaahogaa| ekavarSa pazcAta pratidina apane / | banArasIdAsa ne ekavarSa maMtrake jApa se mohareM maiM muurkh| dvAra para ska sone kI mohara pAoge taka maMtrakAcupacApajApakiyA kahAM milanevAlI thii| bnaa| kabhI ghara meM kabhI gomatI ke ekAnta taTa pr| kada dinoM bAda eka aura yaha zaMkha,bhagavAna mahAdevako yogI milaa| pratirUpa hai|iskii nitya..., pUjAkaroge to zivapurI milegA sArI manokAmanA pUrI hogii|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ banArasIdAsa aSTadravya se guptarUpa seM ziva aura unake zaMkha kI pUjA karane lge| ziva.. ziva.. pitA kI anupasthiti meM banArasIdAsa, abhI kI bana AI nahIM jAnA hai| mAM maiM banArasa jAUMgA banArasIdAsa kI pratijJA ke cha: mAha bAda kArtika pUrNimA AI / banArasI dAsa ne bhaktibhAva se ziva kI pUjA kii| san 1604 I0 | banArasIdAsa ke pitA khar3agasena vizAla saMgha ke sAtha sammeda zikhara kI yAtrA para gae / AcaraNa aura bhojanAdi meM bhI pUrNa saMyama rkhte| maiM pratijJA karatA hUM ki jaba taka banArasa nahIM jAUMgA, dUdha, dahI, ghI, cAvala Adi kA sevana nahIM karUMgA / tIrtha yAtriyoM ke sAtha banArasIdAsa gaMgA snAna karane ge| 9. bhI banArasa cale / O 'maiMne jinajina vastuoM ko chor3ane kI pratijJA kI thI, unheM hI car3hA rahA hUM! ajIba haThI hai yaha / banArasa meM bhI kaMcanakAminI ko nahIM bhUle the| jaunapura ke jauharI ho na ?
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ san-1605I. banArasIdAsa bAdazAha akabara arehamAre AkA samrATa akabarakA) banArasase jaunapura lauTa Ae kA intakAla hogayA maragaeredehAMta hogayA | the tabhI....T LE banArasIdAsa tharathara kAMpane lge| akabarake dehAMtakIkhabara | (inakA rakta bhnaaroko| sunakara banArasIdAsa sIr3hiyoM selur3haka pdd'e| (he bhagavAna) akabarakI mRtyusesArA nagara AtaMkita hoThA thaa| hi bhagavAna yA allAha SA 110. A.AhA sonA-cAMdI saba chipaalo| AgarA se yaha khabara anikebAda ..nUruddInajahAMgIrane padavI dhAraNa kI hai, arAjakatA phailanevAlI hai ki rAjadhAnI meM zAMti hai aura... logoM meM vyApta AtaMka khatma haa| seThajI, aba gomatI pArakara bhAgane kI jarUrata nhiiN| saMkaTa Tala gyaa| TAB A maiM aba zivarUpI zaMkhakI) jAnahIM kruuNgaa| banArasIdAsa mai ziva kA ananya / soca rahe the| bhakta aura upAsaka thaa| (kintu maiM sIDhIse gira (kara cAyala huA to (unhoMne rakSAnahIM kii|) Ja RROMAN
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dina gomatI ke pula para / banArasI ne nArI saundarya kA kyA khUba varNana kiyA hai| AA 14 banArasI, tumane to prema bharI kavitAoM kA navarasa grantha, raca DAlA hai. L maiMne mithyA saundarya kA pUrA) (isake panne gomatI ke "vakSa meM samA jAeM yahI ThIka hai / grantha hI raca DAlA hai| hAya! aba to usa pAMDulipi maiM aba aisI ko sameTanA asaMbhava hai| racanAeM nahIM kruuNgaa| navarasa grantha ke panne nadI meM pheMka die ! . isa manorama sthAna para unakA, rasAsvAdana kraao| banArasIdAsa bAta- vyavahAra meM | eka sajjaina ho uThe the| (maiM Apako praNAma karatA huuN| 11. 'are..are! yaha kyA kiyaa| . aba apanA mana naitika aura dhArmika cintana meM lgaauuNgaa| unakI caritrahInatA se jo loga unheM dhikkArate the ve aba prazaMsA karane lge| 'are, banArasI dAsa to eka dama badala gayA hai|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaDagasena inheM vyavasAya ke lie ina ratnoM aura vastuoM kolekara yathAsaMbhava adhika AgarA bhejane kI taiyArI karane tumheM pUrI jimmedArI se jAnA hai| lAbha prApta krnaa| lge| iTAvA pahuMce toAkAza mUsalAdhAra pAnI barasane meghAcchanna ho uThA thaa| lgaa| ghanaghora varSI meM banArasIdAsasahita saba Azrayakelie idhara-udhara daudde| INITAMINOWN C koI inheM Azraya dene ko teja ThaMDha ,kIcar3a, aMdherA... nagara pravezadvAra para eka jhopar3I thI tayAranahIM thaa| banArasIdAsa kI hAlata dayanIya thI usameM kucha paharedAra baiThe the| sarachapAnekI jagaha nahIM milI to maiM mrjaauNgaa| bhaagjaao| dyaakrie|hm vaNika hai| rAta bharake lie Azraya khoja rahe hai| nagara meM kahIM jagaha nahIM milii| TU hama paharedAra yahAM sejA rahe hai| r3IkA mAlika Aeto usase - vinatI kara lenaa| IIMMIA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha merI jhopar3I hai| roja rAta ko maiM yahAM sotA aMdherA,ThaMTa,varSI dekhakara Thaharo, tumaloga besahArA hN| nikalo bAhara nahIM to cAbuka mAra mArakara usedayA aagii| aura bhale dikhate ho| bAhara kruuNgaa| ALTIMES jhopar3I kA mAlika aayaa| maiM to khATa para souMgA, tuma loga cAhoto kisI taraha khATa kenIce TATa para so sakate ho| A rAta biitii| dUsare dina banArasIdAsa AgarA phuNce| pakkA vyavasAyIna hone ke kAraNa motI,mANika,nagIne khiiN| bhAraNa- pAyajAme ke unheM mAla becane meM bhArI ||khognnyaa gira ge| nephe meM to / nukasAna huaa| rakhe the| 13. itanA aphasosa huA ki banArasIdAsa bImAra par3a ge| ya CS cih banArasIdAsa ke mAtA-pitA usa kupUtane to ko vyApAra kI kSati kA ptaaclaa| DabA hI diyaa| eka mAha taka bImAra rhe| aba mai samajhA vaNika kA prANa dhana meM kyoM rahatA hai| Thurta
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgarA meM banArasIdAsake || phira ghara sebAhara banArasIdAsa-saMdhyA ko apane ghara para pAsajo kuhabacAthAuse || nikalanA baMda ho / ikaThThA hue dasa-bAraha AdamiyoM ko... becakara khA ge| gyaa| ...madhumAlatI aura mRgAvatI - premagAthA gAkara sunAte the| zrotAoM meM kacaur3I becane vAha mahAzaya! banArasI dAsa apane zraddhAlu zrItA vAlA eka halavAI thaa| AnaMda aagyaa|MAIhlvaaii sekacauDI udhAra lekara khAte the| yaa| halavAI sakArale rhaahuuN|| Aja bhI ekasera URLA taula denA) basassehIkacaur3iyAM rakhAkara | eka mAhataka udhAra khAne halavAI bandhu, Apa mere yahAM | dina bitA rahe the| kebAdainasenahIM rhaagyaa| maiM Apako apanI jJAna kI bAte va zAmako A hAlatabatAtA huuN| gAyanasunane Ate pvara para sunane rahe hai para merI jarUra aanaa| hAlata nahIM jAnate hoNge| banArasI dAsane isa taraha maiM tumase kacaurI Apa male hai|jbho sake isI taraha cha: mAha bIta gae hlvaaiikobtaayaa| udhAralekara dina bitA udhAracukatAkara diijiegaa| rhaahuuN| maiM kisI se jikra nahIM karUMgAS yahalavAIbaMdhune 120ru0taka udhAra / dene ko kahA hai|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ banArasIdAsake zvasara pakSa ke dharmadAsa kI bhAgIdArI meM jitanA kamAyA inhoMne phira vyavasAya / halavAIkA 14ru0kA utanA kharca ho riztedAra tArAcaMda tAMbI inhe zurU kiyaa| gyaa| | udhAra cukA diyaa| | apane ghara lege| marAna maine kahAthA (Apa bhale AdamI hai| dIvarSakA hAr3a-tor3a zrama vyartha gyaa| skakAnI kauDI bhInahIM bcii| reusa poTalI meM) ATha motii|...he bhagavAna, kyA hai?.00%iMbateko sahArA milaa| paraphA nikasIcocI saagrmthaa| bhiihiiNgvaalkiikyaa| akarI masakkata gaI akAtha kaur3IekanalAgI haath| M ANGIX - SAM banArasIdAsa apanI sasurAla sairAbAda phuNce| pAsake ye 2000rkho| mAse kI bhI mAMgatI haiN| mAMnecupacApaye 200sa0die hai| AgarAjAkara phirase vyApAra zuru kro| mujhameM Atma patnI sesArI aapbiitiikhii| banArasIdAsanae utsAha se kArya karane lge| vizvAsa phira lauTa AyA hai| | vyApAra ke lie vastueM kharIdane aura... unheM vikraya ke lie taiyAra (inakapar3oM ko acchI taraha karavAne meM dhonaa| AgarA meM becnaahai| laga ge|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH AgarA meM vyavasAya kapar3e ke vyApAra meM kiyaa| zurU ghATA huaa| yaha kapar3A dekhie... ghaTiyA hai| bekAra hI ise dhulavA kara aura Dho kara le aae| aba samajha meM AtA hai ki ratnajavAharAtoM ke dhandhe meM hI lAbha saMbhava hai| maiM to divAliyA ho gayA huuN| na hAtha meM paisA, na tthaurtthikaanaa| 16 zAhajAda pura se eka hamAla karake tIno paidala hI cale / BAALA vyApAra meM jo thor3A lAbha huA vaha kharca ho gayA aura banArasI dAsa phira phakkar3a hoge| jamA - kharca barAbara / mitra, tuma mere bhAI kI taraha ho / mere ghara para hI rho| do racanAeM ajitanAtha ke chaMda' aura 'nAmamAlA' likhane meM vyasta ho ge| kaisI teja cAMdanI khilI hai|) saberA hone meM jyAdA dera nahIM ho banArasIdAsa apane mitra narottamadAsa se mile / narottama dAsa, unake. 'zvasura aura banArasIdAsa kAma ke silasile meM paTanA cale / cAMdanI ke bhrama meM jaldI nikala par3e the / aMdherA ghraayaa| rAstA bhUla kara ghane jaMgala meM pahuMca ge| (rAstA bhUla gye|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAla (kulI) mato isajaMgala meM are Thahara / tthhr| aba hama kyAkareM? tIna hissA karake, gaTharI pheMka kara nahIM rukNgaa| . bhAga gayA daSTagaTharI to bhArI hai| le caleM bhaagaa| AKAL P AdhI rAta kA samaya thaa| banArasIdAsa, narottamava unake zvasura rote-kalapate jaMgala me Age bar3he jA rahe the| jaMgala meM DAkuoM kA aDDA / kauna hai vahAM? are bApare DAkU!) prANa AD | DAka saradArako apanI ora Ate I sAvAsyamidaM sarvamayatkiMjagatyAma pAvalagata . dekhakara banArasIdAsa ko ekayakti sjhii| jagata......bAhmaNakA AzIrvAda hai| pANDatAapitA) hamAre guru hai| sh...ddrnaamt| (merI kuTiyA ApalogajaMgala meM hamarAstA malakoI bAtanahIM rAtri vizrAma krliijie| pAvatra kAjolanI rAta.ko...... ga 'rAjamAna | NIA kala hama Apako rAstA batA dege| canyavAda zrI mAna
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ arebApare! merIR ATE chAtItopa DAkuoko jarA bhI ...hamabrAhmaNa nhiiN,vyaapaariihe| rAta ke aMdhere meM unheM patA nahIM saMdeha hogayA ki... to kATa ddaaleNge| kara rahI hai| calA para abajaldI sebrAhmaNa banane kA upAya kreN| MUS banArasIdAsa ne sUta nikAlakara gIlI miTTI se tInoMne bhaya se kAMpate saradAra apane anucaroM tInajane bnaayaa| baDese tilaka bnaae| kisI taraha sahita darzana karanA cAhate rAta bitaaii|| brAhmaNa binA aba ThIka hA jane kaisA dikhegaa| tvameva mAtA ca pitA tvameva V... merA AzIrvAda tvamevabaMdhuzca sakhA tvameva..... Aie meM jaMgalase bAhara nikalanekA rAstA dikhAda kidhara jAnAjaphatepura |....hm cAheMge? phatahapura jAnA hai| (acchAcalatA dIrghajIvIbhava unavakSoM ke usapAra) (phatepUra hai| hUM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAna bcii| kisI phatahapura,ilAhAbAda hotehue vyApArake silasile janmakA puNya kAma banArasIdAsa jaunapura lautte| meM banArasa ge| aayaa| ilAhAbAda meM merI ApabItI sunakara pitAjIko gazaA gayAdhAna bhagavAna pArzvanAtha maMdira meM kacha pratijJAeM kii| meM kuhavastuoM rAta kA tyAga kruuNgaa| banArasa meM navajAta zizu dukhada sUcanA ke sAtha patnI kA milIMdeDa dehAnta hogyaa| Aal dakhada samAcAra ke sAtha punarvivAha mere zvasurane apanI kA prastAva bhI thaa| dUsarI kanyA kA vivAha mujhase taya kara diyA hai| ciTThI dekheM (dono sUcanAeM eka patra meN| merI sthiti to luhAra-saMDAsI banArasI dAsanenarottamadAsake jaunapura, vArANasI aura kI taraha hogaI hai jo sAtha milakara apane vyavasAya paTanA inakA vyApAra kssetrthaa| agni meM aura ekbaarjlmeN| meM mana lgaayaa| ...aura vyApArIko loga samajhate hai| jAtI hai| 'vibhinna muhalloM meM ghUmateghUma AsAnI se dhanakamAletA hai| maiM to pasta ho gyaa| jaunapura kA navAba amIracInI kilija | khAna banArasI dAsa para kRpAla thaa| mevI ora se yaha siropA kubUla kro| | kilija khAna ne banArasIdAsa se 'nAmamAlA', chandakoza' aura zrutabodha' pddhaa| bhubhAna allAhA ilmahAsila) karanA to khudA kI ibAdata hai|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ | san 1618 I0 meM durdAta amIra AdhAnUra jaunapura ke zAsaka ke rUpa meM aayaa| sarvatra AtaMka vyApta gyaa| dhanika loga ghara chor3a kara bhAgane lge| kyA musIbata AI hai! pUchatAcha zurU huii| mujhe paisA cAhie aura ina tijAratI logoM ko nicor3ane se hI paisA milegaa| yaha mAhezvarI aura maiM donoM bhadra nAgarika haiN| tuma dono kauna hama madhurAvAsI ho ? (brAhmaNa haiM hujUra | amIra AdhAnUra ne jauhariyoM, sarrAko baniyoM Adi ko bahuta satAyA / banArasI dAsa bhI kucha ke sAtha bhAga rahe the / isa barI zahara meM Apa donoM ko koI jAnatA hai ? inheM aura kor3e lagAo taba javAharAta ugleNge| 'logoM Thaharo ThagoM ! bhAga kahAM) rahe ho ? dayA dayA tuma ThagoM ke lie hama zUliyAM bhI lAe haiN| (aura tuma? aura tuma? maiM banArasIdAsa jauharI hUM | jaunapura meM merA vyavasAya hai ! mere choTe bhAI ke sAle yahAM rahate haiN| pahacAna karA sakatA huuN|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ "sAhU, Apako jo kaSTa mathurAvAsI brAhmaNa huA usake lie kSamAkareM / ciMtita the / pahacAna hone ke bAda | hama dono kaMgAla ho gae hameM kucha rupae do / punaH yAtrA zurU huii| yamunA nadI ke taTa para phuNce| banArasI dAsa aura mAhezvarI ne brAhmaNa ko kucha rupae die| 21 Apane hameM AtmaghAta se bacA liyaa| ApakI jAna hamAre rupae dina ge| hamAre pAsa kucha nahIM bcaa| baca gaI yahI bahuta hai / nahIM to yamunA meM DUba kara prANa de deNge| ( Aja bhI unheM phursata kahAM hai| sAha mothiyA ke pAsa jAte banArasI dAsa ko eka saptAha hogayA lekina unakA kAma nahIM bana rahA thaa| 'acchI musIbata hai| 40,6 (hAya.. hAya.) hisAba-kitAba khatma karane ke lie sAhU sabala siMha mothiyA ke pAsa gae para ve to apane vaibhava meM masta the / / ye brAhmaNa ( to ro rahe haiN| aMta meM aMgA zAha ke prayatna se bahiyoM para hastAkSara huaa|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAjhedArI ke baMdhana se mukta hokara banArasI dAsa ko prasannatA huii| (Aha, cintA miTI | Boo AgarA meM pahalA plega phailaa| gAMTha roga banArasI dAsa ne bhI AgarA chor3a kara eka grAma meM Azraya liyaa| unhoMne jaina sAhitya kA adhikAdhika adhyayana kiyaa| ye durlabhamUla pAMDulipiyAM banArasIdAsa kA mana virakta hone lagA / koI naI bAta nahIM hai| mAna jaao| logoM ke Agraha se unhoMne tIsarI zAdI kii| merI bhI rAya, hai / isakA koI upacAra phaila rahA hai| loga nahIM hai| zahara chor3a dhar3Adhar3a mara rahe haiN| kara bhAgo / AgarA se mahAmArI khatma huI to banArasIdAsa tIrtha yAtrA ke lie nikala pdd'e| unakA punarvivAha huA kintu saMtAnotpatti ke bAda puna: patnI, putra kA dehAMta ho gayA 22 unake jIvana meM eka mahatvapUrNa mor3a AyA jaba 'samayasAra ' par3hA / 'aba digambara jaina dharma meM merI AsthA dRr3ha ho gaI hai|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ banArasIdAsa kA sArA samaya AdhyAtma-carcA || tIsarI patnI bhI nahIM rahI jaise rakhana, anavarata | aura lekhana meM vyatIta hone lgaa| sArA pArivArika bNdhnhiittttgyaa| lakhana calatArahA | 'sakti ratnamAlA', ziva-paccIsI, rAma-rAvaNa antara' | sabase mahatvapUrNa racanA hai 'samayasAra sahasaAThottara nAma' Adi banArasIdAsa kI usa samaya | nATaka ' / isameM 727 pada hai| kI ullekhanIya racanAeM hai| banArasIdAsa ne 55 varSa kI Ayu meM apanI AtmakathA 'akayAnaka 'likhii| (manuSya kI Ayu 110 varSa kI? honI caahie| isameM merI, Ayu ke 55 varSoM kA vRtAMta hai| JO000deg 23 ekabAra unakI bheMTa / maiM rAmacarita mAnasa kI) mahAkavi tulasIdAsa yaha prati Apako bheMTa sehuI thii| karatA huuN| meza (saubhAgyahai bhakta-ziro mnni| TAN ga pITAmake pativAdasalya bhAvase || kaka paMktiyAM likhakara | sn-1643ii| acAnaka tulasIdAsane bhagavAna pArzvanAtha para... unheM bheMTa kiyA thaa| galAruMdhajAne sevAka zakti calI gii| eka aura prema,Adarza,vIratA) aura dUsarI ora tyAga, ahiMsA janamAnasako dono kI AvazyakatA hai| jiAhanAthapArasajagalapaMkaja citacaranana jaas| riddhisiddhikamalA ajara rAjati bhajatatalasIdAsa //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bistara para par3e par3e ve dhyAna lagatA hai kavikA prANa mAyA / cintana meM nimagna rahate the| (va kuTumbiyoM meM aTakA huaahai|).. / sAMsArika moha tyAganA AsAna nahIM) VvekahalivanA kopatI aMguliyoM se bhI lekhanI se akSara bhI cAhate haiN| bana rahe the| 214 kavivara ne aMtima iMda likhA smRti zeSa raha gii| jJAna katakkA hAtha, mAri ari mohnaa| pragaTyo rupa svarUpa, anNtsumohnaa|| jAparajai ko anta , satyakara maannaa| cale banArasIdAsa, phera nahiM AvanA // cala banArasIdAsa Pawan pheranahI AvanA pheranahA samApta 107 bAhubalI prakAzana kA AgAmI AkaSarNa kahAnakathA : mahAnakathA : (pUjya kAna jI svAmI ke sampUrNa jIvana para . AdhArita mArmika citra kathA) mUlya 4) rupayA Aleraba- aribala basaMla pinAkana-ananta kuzavAhA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20m > )