Atmanand Prakash Pustak 031 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531363/1

Page #1

આસાનંદ જીવન
૫૦ ૩૧ મું.
પાષ. અંકે ૬ ઠ્ઠા
| પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
ભાવનગર,
વીર સં.૨૪૬૦ આમ સં'. ૩૮ વિ.સં.૧૯૯૦
મૂલ્ય રૂા. ) ની
પ૦ ૪ આના.

Page #2

વિષય-પરિચય.
૧૨૯
૧૩૧ • ૧૩૩
૧૩૫
૧ શ્રી મહાવીર સદેશ. ... સ૦ શ્રી કપૂર વિ. મહારાજ... ૨ શ્રી ઉપમિતિભવપ્રપંચાકથાનું ભાષાંતર... “મનનંદન’ ... ૩ જૈન-આચાર ... •••
શુદ્ધ આચાર ઈક... ૪ શિવપદસોપાન.
આત્મવલ્લભ... ૫ મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. વિ. મૂ. શાહ. ૬ અમારી પૂવદેશની યાત્રા. મુનિ શ્રી દશનવિજયજી મહારાજ... ૭ આજે સમાજને કેવા આગેવાનના જરૂર છે ? જ્ઞાતિસમાજસેવક. ૮ સ્વીકાર અને સમાલોચના. ... ... ... ૯ વર્તમાન જૈન સમાચાર. ( શ્રીવિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીનું- ...
ભાવનગરમાં સ્વાગત.) ૧૦ મુનિ સમેલન સંબંધી
૧૩૮ ૧૪૪ ૧૪૮
...
૧૫૨
જલદી મંગાવે. થેડી નકલે સીલીકે છે. જલદી મંગાવો.
| * નવું પ્રકટ થતું જૈન સાહિત્ય.
૧ બુહુતક૯પસૂત્ર—પ્રથમ ભાગ. ફોર્મ ૩૮ સવાત્રાઁહ પાનામાં, બેંક્લેઝર ઉંચી જતના પેપર ઉપર. કિંમત ચાર રૂપીયા. ( ૨ શ્રી કમગ્રંથ (ચાર) શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિકૃત (સ્વોપજી) ટીકા સહિત–બત્રીશ ફોમ પોણાત્રણશંહ પાના ( સૂપરાયજ આઠ પેજી સાઈઝ ) ક્રોક્ષલીલેઝર કિંમતી કાગળ ઉપર અને ગ્રંથ મુંબઈ શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં શાસ્ત્રી સુંદર વિવિધ ટાઈપથી છપાવેલા છે. આઈડીંગ (પુંઠા ) પાકું સુશોભિત ટકાઉ કપડાથી તૈયાર કરાવવામાં આવેલ છે. કિંમત ત્રણ રૂપીયા. (પાસ્ટેજ જુદુ ). (એક માસમાં તૈયાર થશે ) .
| કૃપાળુ મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ અને શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજના સંશાધન વગેરે અથાગ પરિશ્રમના ફળરૂપે માવું ઉચ્ચ સાહિત્ય પ્રગટ થાય છે. વિશેષ પરિચય હવે પછી.
| ગુજરાતી ભાષાના ગ્રંથા. શ્રી પ્રભાવકચરિત્ર. (આધુનિક જૈન ઐતિહાસિક અપૂર્વ ગ્રંથ.) જૈનશાળા, સ્કૂલે, વિદ્યાલયમાં શિક્ષણ ગ્રંથ તરીકે ચલાવવા યોગ્ય..... "
૨-૮-૦ શ્રી પેથડકુમાર ચરિત્ર. (,) ... .
૧-૦-૦ શ્રી ધર્મ પરીક્ષા. .... ૧-૦-૦ શ્રી સુરસુંદરી ચરિત્ર.... છપાય છે. શ્રી મહાવીરચરિત્ર. .... છપાય છે. શ્રી શ્રીપાળરાજાને રાસ
વિધિ-વિધાન, યંત્રો અને સચિત્રસહિત ભાવનગર-આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.

Page #3

14
।
--
।
-
...*
*:*
।
.
સામાનન્દ પ્રકાશ.
॥ वन्दे वीरम् ॥ भावयेयथासङ्ख्यम् । मैत्री सर्वसत्त्वेषु । तमेऽहं सर्वसत्त्वानाम् । मैत्री मे सर्वसत्त्वेषु । वैरं मम न केनचिदिति ॥ प्रमोदं गुणाधिकेषु । प्रमोदो नाम विनयप्रयोगः । वन्दनस्तुतिवर्णवादवैयावृत्त्यकरणादिभिः सम्यक्त्वज्ञानचारित्रतपोऽधिकेषु साधुषु परात्मोभयकृतपूजाजनितः सर्वेन्द्रियादिभिर्व्यक्तो मन:प्रहर्ष इति ॥ कारुण्यं क्लिश्यमानेषु । कारुण्यमनुकंपा दीनानुग्रह इत्यनर्थान्तरम् ॥ तन्मोहाभिभूतेषु मतिश्रुतविभङ्गाज्ञानपरिगतेषु विषयतर्षाग्निना दन्दह्यमानमानसेषु हिताहितप्राप्तिपरिहारविपरीतप्रवृत्तिषु विविधदुःखार्दितेषु दीनकृपणानाथबालमोमुहवृद्वेषु सत्त्वेषु भावयेत् ॥ तथाहि भावयन् हितोपदेशादिभिस्ताननुगृह्णातीति ।। माध्यस्थ्यमविनेयेषु । माध्यस्थ्यमौदासीन्यमुपेक्षेत्यनर्थान्तरम् ।।
__ तत्त्वार्थभाष्य -- सप्तम अध्याय.
शित
X
*
०*
.
*
..
K
*:-*:-
1.:
.
०
*
*
AAM
RXX
*
. o*:* .
R**
:
*
*
पुस्तक ३१ } वीर सं. २४६०.
पोप अात्म सं. ३८ ९ अंक ६ हो.
મહાવીર–સંદેશ
(સં. સગુણાનુરાગી શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ ) યહી હૈ મહાવીર સન્દશ, વિપુલાચલ પર દીયા ગયા ;
प्रभु
श.--यही है मह10 (१) સબ છે કે તુમ અપનાઓ, હર ઉનકે દુ:ખ-કલેશ; અસદભાવ રખે ન કીસીસે, હે અરિ કર્યો ન વિશેષ યહી હૈ મહા (૨) વૈરીકા ઉદ્ધાર શ્રેષ્ઠ હૈ, કીજે સવિધિ વિશેષ; વિર છુટે ઉપજે મતિ જિસસે, વહી યન રયત્નશ –-યહી હૈ મહા૦ (૩)
त्रु
૨ ઉદાર પુરુષાતન.

Page #4

૧૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
^^^^
ધૃણા પાસે હે પાપીસે, નહીં કભી લવ-લેશ; ભૂલ સુઝા કર પ્રેમમાગસે, કરો ઉને પુણ્યશ.'—યહી હૈ મહા૦ (૪) તજ એકાન્ત કદાગ્રહ-દુર્ગુણ બને ઉદાર વિશેષ; રહ પ્રસન્ન ચિત્ત સદા કરે તુમ, મનન તત્વ ઉપદેશ-યહી હૈ મહા. (૫) જીતી રાગ-દ્વેષ ભય-ઇન્દ્રિય, મેહ કષાય અશેષ, ધરે હૈયે સમચિત્ત રહો ઔર, સુખ દુઃખમેં અવિશેષ–યહી હૈ મહા. (૬) અહંકાર મમકાર તો જો, અવનતિકાર વિશેષ; તપ સંયમ મેં રત હો ત્યાગ, તૃષ્ણાભાવ અશેષ–યહી હૈ વીર ઉપાસક બને સત્ય કે તજ મિથ્યાભિનિવેશ; વિપદાઓસેં મત ઘબરાઓ, ઘરે ન કપાશયહી હૈ મહા (૮) સંજ્ઞાની સંદષ્ટ બને છે, જે ભાવ સંકલેશ; સદાચાર પા દઢ હો કર, રહે પ્રમાદ ન લેશ-યહી હૈ મહાટ (૯) સાદા રહન-સહન ભેજન હો, સાદા ભૂષા–વેષ; વિશ્વ પ્રેમ જાગૃત કર ઉરમેં, કરે કર્મ નિ:શેષ–યહી હૈ મહા૦ (૧૦) હે સબકા કલ્યાણ ભાવના, એસી રહે હમેશ; દયા લેક સેવા રત ચિત્ત હે, ઓર ન કુછ આદેશ–યહી હૈ મહા (૧૧) ઇસ પર ચલનસે હી હેગા, વિકસિત સ્વાત્મ પ્રદેશ, આત્મ-જ્યોતિ જગેગી ઐસે, જેસે ઉદિત દિનેશ યહી હૈ મહા. (૧૨)
ઇતિમ-સિદ્ધિાપાનમાંથી સંગ્રહિત,
૧ પુણ્યશાળી. ૨ અહિંસા સત્યાદિકનું પરિપાલન. ૩ સાદાઈ, સંયમને મુદ્રાલેખ સ્થાપી દરેક હિતકાર્યમાં ઉચિત પ્રવૃત્તિ આદરે, ૪ ઉદયમાન સૂર્ય સમી આત્માની જ્યોતિ જાગશે.

Page #5

૧૩૧
ઉપમિતિભવપ્રપંચાકથાનું સપધગદ્ય ભાષાંતર મહાત્મા શ્રી સિદ્ધર્ષિપ્રણીત ઉપમિતિભવપ્રપંચાકથાનું સપા-ગદ્ય ભાષાંતર.
(ગતાંક ૧૨૦ થી શરૂ) ભાષાંતરર્તા–“મનનંદન .
(૩). “સુસ્થિત મહારાજઃ “સ્વકર્મવિવર' દ્વારપાલ રાજમંદિરે રંકને પ્રવેશ.
દાહરા. તેહ પુરે પ્રખ્યાત છે, સુસ્થિત નામે રાય, સ્વભાવથી વત્સલ અતિ, સમસ્ત સમાય. ભમતો પહોંચે રંક તે, તેના મંદિર દ્વાર, સ્વકર્મવિવર નામ ત્યાં, દ્વારપાલ રહેનાર.
અનુષ્ટ્રપ. કરૂણાપાત્ર તે રંક, દેખી તે દ્વારપાલક,
કૃપા કરી પ્રવેશા, અપૂર્વ રાજમંદિરે. અને તે કેવું છે?—
૧૩૮
૧૩૯
૧૪૦
રાજમંદિરનું સ્વરૂપ. (અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે?—એ રાગ)
અપૂર્વ એવું દીઠું નૃપ-મંદિર એ.....ધ્રુવપદ, આનંદનું સામ્રાજ્યરત્નરાશિઓના કિરણની જાલથી,
૩તિમીરની બાધાનું ત્યાં નહિં નામ જે; ઝાંઝર આદિના ઝમકથી થતા,
આભૂષણના કરવાથી તે અભિરામ જે... અપૂવ૦ ૧૪૧
૧ અત્યંત વાત્સલ્ય—પ્રેમભાવ ધરાવનારા. વલ્સ (વાછ3) પ્રત્યે ગાયને પ્રેમ અગાધ હેય છે. એ ઉપરથી અત્યંત પ્રેમ સૂચવવા “વત્સલ” શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે. ૨ પ્રાણીઓ. ૩ અંધકાર ૪ અવાજ

Page #6

૧૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
દિવ્ય પદ્યકુળના ઉલેચે વિષે,
- ઝલંતી ત્યાં ચંચલ મૌક્તિક માળ જે; તાંબુલેથી લાલ થયેલા સવના
મુખડાઓથી વતે તે મનહાર જે. અપૂર્વ ૧૪૨ વિન્યાસ વિચિત્ર વિભકિતના જહાં,
ગુંજે જ્યાં હુકલ ૧૦મધુકરકુલના ગાન જે; સુગંધીથી મઘમઘતી, સુવર્ણ જે,
એવી સુમન સૂગથી૧૨ આંગણ પૂર્ણ જજે, અપૂર્વ ૧૪૩ વિલેપનાના વિમંદનવડે વળી,
કાદવમય ભૂમિકા હેયે તાસ જે; વગાડતા ત્યાં વાજિ આનંદના,
પ્રાણી છંદ પામી હર્ષોલ્લાસ જે. અપૂર્વ ૧૪૪ રાજા : મંત્રીઓ –
અંતરમાંહિ મહાપ્રલતા તેજથી,
શત્રુ જેના પામ્યા સાવ વિનાશ જે; પ્રશાંત જેના બાહ્ય બધા વ્યાપાર છે,
એવા રાજગાનો છે ત્યાં વાસ જે અપૂર્વ૦ ૧૪૫ સાક્ષાત જેને જગત તણી ચેષ્ટા બધી,
પ્રજ્ઞાથી જે જાણે વૈરિવાર૧૩ જે, સમસ્ત નીતિશાસણા જ્ઞાતાર જે,
એવા મંત્રીઓથી તે ભરપૂર છે .. અપૂર્વ ૧૪૬ દ્વાએ નિયુક્તકે – આગળમાં ઉભેલા જામ મહારાજને,
દેખીને પણ સમરાંગણનીમાંહ્ય જે; ક્ષોભ ન પામે જેહ જરાયે– એહવા
અસંખ્ય મોટા યોદ્ધાથી સેવાય જે... અપૂર્વ૦ ૧૪૭ કેટી કોટી નગરના સમૂહે અને,
અસંખ્ય ખાણું ને સંખ્યાતીત ગામ જે; નિરાકુલપણે જે પાળે-- હવા
૧૫નિયુકતકેથી વ્યાપ્ત અહે! નૃપધામ જે... અપૂર્વ ૧૪૮(ચા ૫ મેતીની માળાઓ. ૬ વિશિષ્ટ રચના, ગોઠવણી. ૭ જાતજાતની ૮ વિભાગ, ભાગલા. જેમાં જાતજાતના વિભાગ પાડેલા છે એવી ૯ મધુર ૧૦ ભમરાઓ ૧૧ સુંદર વર્ણવાળી. ૧૨ પુષ્પમાળાએ ૧૩ શત્રુસમૂહ. ૧૪. રણગણ, રણમેદાન. ૧૫ અધિકારીએ, અમલદાર (Officers ) કારભારીઓ.

Page #7

જેન–આચાર.
૧૩૪
FFFFFFFFFFFFFFFFF
જૈન આચાર. કંFFFFFFFFFFFFF
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૧૭ થી શરૂ) ઘરદેરાસર અથવા ભકિતત્વનું સ્થાન અને તેમાં પૂજાવિધિ તે કહેવામાં આવે છે.
સુજ્ઞ શ્રાવકે પોતાના ઘરમાં જતાં ડાબી બાજુએ પવિત્ર અને શલ્ય રહિત દેઢ હાથ ઉંચી ભૂમિ ઉપર દેવાલય કરાવવું. પુર્વાભિમુખ અથવા ઉત્તરાભિમુખ રહી પૂજા કરવી અને પૂજા કરનારે વિદિશાઓ સાથે દક્ષિણદિશા અવશ્ય તજવી. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે પૂર્વાભિમુખ થઈને પૂજા કરતાં લક્ષ્મીને લાભ થાય, અગ્નિખૂણે રહી કરતાં સંતાપ થાય, દક્ષિણ દિશા સન્મુખ રહી કરતાં મૃત્યુ થાય, નૈઋત્ય ખૂણા સન્મુખ પૂજા કરતાં ઉપદ્રવ થાય, પશ્ચિમ દિશાએ પુત્રદુઃખ, વાયવ્ય ખૂણે સંતાન ન થાય, ઉત્તર દિશાએ મહાલાભ, અને ઈશાન ખૂણું સન્મુખ ઉભા રહી પૂજા કરતાં ધર્મવાસના જાગે. વિવેકી પુરૂષોએ પ્રથમ ભગવંતના ચરણે, પછી જાનુપર, પછી હાથે, પછી ખંભે અને પછી મસ્તકે, પછી લલાટે, કંઠે, હૃદયે અને જઠર પર એમ અનુક્રમે કેશર સહિત ઉત્તમ ચંદન સાથે પૂજા કરવી.
પ્રભાતે શુદ્ધવાસક્ષેપથી, મધ્યાન્હ રૂપથી અને સાંજે ધૂપ, દીપથી ભક્તોએ જિનેશ્વર ભગવંતની પૂજા કરવી. એક પુષ્પના બે ભાગ (કટકા) ન કરવા, તેમ કળી છેદી નહિ તડવી નહિ) પત્ર, પુષ્પને ભેદવા–દવાથી હત્યા સમાન પાપ લાગે.
હાથથી પી ગએલ, પગે અડેલ અથવા જમીન ઉપર પડેલ તેમજ મસ્તકે રહેલ જે પુષ્પ હોય તે પૂજા એગ્ય ન ગણાતું હોવાથી પૂજામાં લઈ શકાય નહિ, વળી નીચ જને જેને અડ્યા હોય, જંતુઓથી જે ખવાએલ હોય, ખરાબ વસ્ત્રમાં જે ધારણ કરેલ હોય, ગંધ રહિત હોય અથવા જેમાં ઉગ્ર ગંધ હોય તેવા સર્વ પુષ્પને પ્રભુ પૂજામાં ત્યાગ કરે,
ભગવતની ડાબી બાજુએ ધૂપ ઉખેવ, અને બીજોરું કે જળકુંભ સન્મુખ મૂકાય તેમજ નાગરવેલનું પાન કે અન્ય ફળ પ્રભુના હરતમાં મુકાય સ્નાત્ર, અભિષેક, ચંદન, દીપક, ધૂપ, પુષ્પ, નૈવેદ્ય, જળ, વ્રજ, વાસક્ષેપ, અક્ષત, સોપારી, (પૂગફળ), પત્ર (પાન નાગરવેલના) સત્કશ (દેવદ્રવ્ય) ની વૃદ્ધિ, રોકડ નાણું, ફળ, વાજિંત્ર, ધ્વનિ, ગીત, નૃત્ય, સ્તુતિ, ઉત્તમ છત્ર, ચામર અને આભૂષણ એમ એકવીસ પ્રકારે પણુ અરિહંતની પૂજા થઈ શકે છે. ઉપર પ્રમાણે સુંદર વિધિથી ભવ્યજનેને તીર્થ

Page #8

૧૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. યાત્રામાં તથા સુપર્વના દિવસે એકવીસ પ્રકારે અને નિરંતર અષ્ટ પ્રકારી પૂજા ભાવ સહિત જે જે સારું હોય તે તે બનાવીને કરે. પછી વિશેષપણે ધર્મને લાભ મેળવવાની ઈચ્છાથી પવિત્ર વસ્ત્ર પહેરી શ્રાવક અશુચિ માર્ગને ત્યાગ કરતાં ગામના જિનમંદિરે જાય.
હું જિનમંદિરે જઈશ એમ હૃદયમાં ચિંતવતા શ્રાવક એક ઉપવાસનું, ઉઠતાં બે ઉપવાસનું, અને માર્ગે ચાલતાં અઠ્ઠમનું, જિનમંદિર દ્રષ્ટિએ પડતાં પાંચ ઉપવાસનું, દ્વારમાં પ્રવેશ કરતાં છ ઉપવાસનું, મધ્યમાં આવતાં પંદર ઉપવાસનું અને જિનપૂજા કરતાં શ્રાવક માસેપવાસનું ફળ મેળવે છે એમ ભગવંત ફરમાવે છે.
દેરાસરના બહારના પગથીઆ આગળ આવતાં પ્રથમ નિશ્તિહીને ઉચ્ચાર કરે. (પિતે સંસાર સંબંધી સર્વ કાર્યોને ત્યાગ કર્યો છે એમ ચિંતવે) પછી દેરાસરના મકાનમાં પેસતાં ત્યાં આશાતના જોવામાં આવે તે દૂર કરે અથવા તજવા ભલામણું કરે. પછી મંડપમાં પ્રવેશ કરતાં બીજી વાર નિરિસહી કહે (એટલે હવે પિતાના દેરાસર સંબંધી કામકાજને પણ નિષેધ છે એમ ચિંતવે ) પછી ગભારા આગળ આવતાં અધું અંગ નમાવી યથોચિત દ્રવ્યપૂજા કર્યા પછી ચેત્યવંદન કરતાં પહેલાં ત્રીજીવાર નિસ્સિહી કહીને એમ ચિંતવે કે હવે મારે પરમાત્માના ગુણ સમરણ સિવાય તમામ કાર્યોને ત્યાગ છે.
પૂજા પ્રથમ શ્રી મૂળનાયક ભગવંતની અષ્ટ પ્રકારે કરી પછી અંદર અને બહાર બિરાજમાન અન્ય પ્રભુએને માજન કરી, સુંદર પુપે લઈ પૂજા કરે. પછી અવગ્રહથી બહાર આવી ભગવંતને આદરપૂર્વક વંદન કરે અને સન્મુખ બેસીને વિધિપૂર્વક ઉલસિત ભાવથી ચૈત્યવંદન કરે. એક શકસ્તવ ( નમસ્થણું ) થી આદ્ય વંદના, બેથી મધ્યમ અને પાંચથી ઉત્તમ ચૈત્યવંદન જાણવું એમ તે ત્રણ પ્રકારે પણ કહેવામાં આવેલ છે.
શકસ્તવાદિ સ્તુતિ કરતાં ગમુદ્રા, વંદન કરતાં જિનમુદ્રા અને જય વિચરાય, જાવંતિ ચેઈયાઈ અને જાવંતિ કેવિસાહુ એ ત્રણ પ્રણિધાન કહેતી વખતે મુકતાથુકિતમુદ્રા શ્રાવકે કરવી જોઈએ.
પેટ ઉપર બે હાથની કોણીઓ સ્થાપી બંને હાથ કમળના ડોડાની જેમ કરી અન્ય આંગલી મેળવવી તે ગમુદ્રા, ચાર આંગળ આગળ અને કંઈક ન્યૂન પાછળ એ રીતે બે પગ વચ્ચે અંતર રાખી રહેવું ( ઉભવું) તેને જિનમુદ્રા અને બંને હાથ સમાન જોઈને લલાટ પર જે સ્થાપન કરવા તે મુકતાશુકિત મુદ્રા એ ત્રણ પ્રણિધાન એ રીતે કહેવાય તે ધ્યાનમાં થાય છે. હવે કંઈ તે માટે વિશેષ કહેવામાં આવશે.
(ચાલુ)

Page #9

શિવપસાયાન
૧૩૫
શિવપદસાપાન.
વ્યવહારમાં ઉન્નતિ પામતા મનુષ્ય જેમ એક એક પગલું આગળ વધી વૈભવશાળી, કીવિત બનતા જાય છે તેમ આત્મિક ધર્મોમાં પણ મેાક્ષપદ પા મવા માટે એક એક પગથીયું આત્મા આગળ વધતાં છેવટ સુકિત મેળવી શકે છે. આ પગલા-પગથીયાં આત્મા-ધમમાં આગળ વધવાની સીડી તેને ગુણુસ્થાન—ગુણની અવસ્થા, ગુણુના વિકાસ કહેવામાં આવે છે કે જે ચાઇની સંખ્યામાં છે. અને આત્માના વિકાસ તે ચૌદ શ્રેણીઓમાં જ થાય છે. પ્રથમ કરતાં ખીજી, ત્રીજી અને ઉત્તરાત્તર શ્રેણીના જીવેા આત્મિક ગુણા સંપાદન કરવામાં આગળ વધેલાં ડાય છે અને છેવટ ચૌદમી શ્રેણીમાં આવેલા જીવા પરમ નિર્મળ, અખંડ, અનંત સુખના ભેાગી મુક્તાત્મા થાય છે.
પ્રથમ શ્રેણીમાં બધા પ્રાણીઓ વનારા હૈાય છે, પણ જે આત્મખળ ફારવી ધીમે ધીમે આગળ વધવાના પ્રયાસ કરે છે તે ઉત્તરાત્તર શ્રેણીઓ પસાર કરી છેવટે છેલ્લી શ્રેણીમાં આવી પહોંચે છે. મંદ પ્રયત્નવાળા અનેક ભવ વચલી શ્રેણીમાં રાકાઇ રહે છે, તેમને મેક્ષ પહેાંચતા વિલંબ થાય છે. કેટલાક પ્રખળ પુરૂષા ફારવનારા તીવ્ર વેગથી વચલી શ્રેણીમાં ન રાકાતાં તેરમી ચૌદમી શ્રેણી ઉપર જલદી આવી પહોંચી પરમાત્મા સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
કેટલી વખત ચડતાં ચડતાં ભાન નહિ રાખવાથી તેવા પ્રાણીએ નીચે ગબડી પડે છે-પ્રથમ પગથીયે પહોંચે છે. અગીયારમા પગથીઆ સુધી પહોંચેલ આત્માને માહના કટકા લાગી ગયા તા એકદમ નીચે પતન થાય છે. માટે જ ભગવતે ચઢતાં ચઢતાં પ્રમાદ ગલત ન થવા આજ્ઞા ફરમાવેલ છે.
આરમે પહોંચ્યા પછી નિશ્ચયથી પડવાના ભય રહેતા નથી અને માક્ષ પણ સમીપ થઈ જાય છે
તે ચૌદ ગુણસ્થાન શ્રેણીના નામ અનુક્રમે-તેના સંક્ષિપ્ત વિવેચન સાથે નીચે પ્રમાણે છે.
૧ મિથ્યાદષ્ટિ—સ` જીવે પ્રથમ આ ગુણસ્થાને મિથ્યાદષ્ટિવાળા હોય છે. આમ હવા છતાં તેને ગુણસ્થાન કહેવાનું કારણ કે સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ અને એકદમ નીચેની હદના જીવામાં પણ કિચિત પણ ચૈતન્ય માત્ર તેા અવશ્ય પ્રગટ

Page #10

૧૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
હોય છે અને અવ્યવહારરાશિમાંથી વ્યવહારરાશિમાં પણ આવેલા હોય છે; આ શ્રેણીથી આગળ વધાય છે જેથી પ્રથમ શ્રેણી કહેવાય છે.
૨ સાસ્વાદન ગુણસ્થાન–અતિ તીવ્ર ઝેધાદિકષાયથી યુક્ત સમ્યગદર્શન પ્રાપ્ત થયા પછી પણ તીવ્ર કષાયોને ઉદય થતાં ત્યાંથી પડવાને વખત આવે છે. મિથ્યાત્વને ઉદય ન હોય ને અનંતાનુબંધી કષાને ઉદય હોય ત્યારે છે આવલીની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. આ ગુણસ્થાન પતન અવસ્થારૂપ હોવા છતાં પૂર્વે અમૃતરૂપી સમ્યગદર્શનનું પાન થઈ ગયેલું હોવાથી (ઉલટી થતાં પ્રથમ ખાધેલ મિષ્ટ ખેરાકને જેમ સ્વાદ રહી ગયું હોય તેમ ) આ સ્થાનવાળાને સંસારની હદ બંધાઈ ગયેલ હોય છે, તે ભવ્ય જીને હોય છે,
૩ મિશ્રગુણ શ્રેણી–આત્માના એવા વિચિત્ર અધ્યવસાય હોય છે, એ આત્માઓને સત્ય અને અસત્ય બંને માર્ગ ઉપર શ્રદ્ધા હોય, રૂચ–અરૂચિ હોય નહિ, ગોળ બાળ સરખા ભાસે, સમ્યગ અને મિથ્યાત્વના રોગથી મિશ્રપણું હોય તેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તાની છે. તેને પણ સમ્યકત્વનું પાન થયેલ હોવાથી ભવભ્રમણના કાળને છેડે બંધાઈ ગયેલ હોય છે. પરભવનું આયુષ્ય તે બાંધત નથી તેમ મરણ પણ પામતો નથી. કાં તે ચોથામાં આવી મરણ પામે. બારમાં, તેરમામાં પણ મરણ પામતે નથી. પ્રથમ બીજું, ત્રીજું ગુણસ્થાન જીવની સાથે જાય છે.
૪ અવિરતિસમ્યગદષ્ટિ–દત પચ્ચખાણ વગરનું સમ્યમ્ તે એથું સ્થાન, સમ્યફને સ્પર્શ થવાથી ભવભ્રમણને કાળ બંધાયેલ હોય, આત્માના એક પ્રકારના શુદ્ધ (શ્રદ્ધાવાળા) ભાવને સમ્યકત્વ કહેવાય છે. આ સ્થાનમાં તત્ત્વ વિષયક સંશય, ભ્રમને અવકાશ હોતો નથી. મોક્ષ માટે લાયકાત પરવાને અહિંથી શરૂ થાય છે તે સિવાય ગમે તેટલું જ્ઞાનાધ્યયન કષ્ટ અનુષ્ઠાન કરે તે પણ મેક્ષ પ્રાપ્ત થતું નથી. આ સ્થાનવાળાને ઉપશમ, ક્ષપશમ કે ક્ષાયિક સમકિત પ્રાપ્ત થયું હોય, વિરતિ મોક્ષ આપનાર છે તેમ જાણવા છતાં પ્રત્યા
ખ્યાનીકષાયને ઉદય હોવાથી વ્રત પચ્ચખાણ તે આત્મા કરી શકતો નથી, પરંતુ દેવ-ગુરૂ-ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધા હેવાથી તીર્થકર નામકર્મ, મનુષ્ય, દેવ આ ત્રણ આયુ પ્રથમના ત્રણ ગુણસ્થાન કરતાં અહિં અધિક બાંધે છે. નરકાયું થાય થાય છે
૫ દેશવિરતિ–સમ્યફત્વ સહિત ગૃહસ્થના વ્રતોનું પાલન કરવું તે આ સ્થાન છે. ચેથા અને પાંચમા આ બે ગુણશ્રેણી ઉપર સાગારધમ આત્માઓ હોય છે. આ સ્થાને તિર્યંચાયુ ક્ષય થઈ જાય છે.

Page #11

શિવપદપાન
૧૩૭ ૬ પ્રમત્તગુણસ્થાન–અનગરના મહાવ્રતને ધારણ કરનાર આત્મા પણ કંઈક પ્રમાદના બંધનથી પૂર્ણ મુક્ત નહિં થયેલ એવા મુનિ જેનું આ ગુણસ્થાન છે. જે અંતર્મુહૂર્તથી વધારે પ્રમાદી રહે તે અહીંથી પતન થાય છે.
- ૭ અપ્રમત્ત ગુણસ્થાન–પ્રમાદ-બંધનથી મુક્ત થયેલ મહામુનિ રાજેનું આ સાતમું સ્થાન છે. સાધ્વી મહારાજ આ ગુણસ્થાને વર્તતા હોય તે તેને પણ મન:પર્યવજ્ઞાન પ્રાપ્ત થવાનું દ્વાર ખુલ્લું થાય છે. દેવાયું પણ ક્ષય થઈ જાય છે. ઉપરના બંને ગુણસ્થાન અનગાર મહાત્માઓ માટેના છે.
૮ અપૂર્વકરણ અથવા નિવૃત્તિ બાદરકરણ-એટલે અધ્યવસાય. આત્માના પરિણામ, મોહનીયકર્મને ઉપશમાવવાને અથવા ક્ષય કરવાને, પહેલાં નહિં પ્રાપ્ત થયેલો એવો અધ્યવસાય (અપૂર્વ ) આ સ્થાનમાં પ્રાપ્ત થાય છે. અહિંથી જ ઉપશમ અને ક્ષપકશ્રેણી મંડાય છે. અપૂર્વ આત્મગુણની પ્રાપ્તિ આત્માને અહિં પ્રાપ્ત થાય છે.
૯ અનિવૃત્તિ બાદરશ્રેણી–ઉપરના ગુણસ્થાન કરતાં અહિં આત્માને અધિક ઉજવલ આત્મ પરિણામ પ્રગટે છે અને તેથી મેહને ઉશમ યા ક્ષય થવા માંડે છે. આ સ્થાનમાં ક્ષપક અને ઉપશમ શ્રેણીઓ હોય છે. ઉપશમ એટલે દબાવવું જેમ અગ્નિ ઉપર રાખ નાંખી ઢાંકી દઈએ તે. ક્ષણ એટલે સમૂળગે નાશ કરવે. રાખથી ઢાંકેલે અગ્નિ કારણવશાત્ રાખ ખસી જતાં જેમ પાછો અગ્નિ પ્રદીપ્ત થાય છે પરંતુ લાઈ ગયેલો નાશ પામેલો અગ્નિ ફરી પ્રદીપ્ત થતો નથી તેમ આઠમું તથા નવમું પગથીયું ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ માટે અહિં આત્મા ચારિત્રની વિશુદ્ધિ કરે છે.
૧૦ સૂમસં૫રાય શ્રેણ–આ સોપાનમાં મેહનીય કમને ઉપશમ અથવા ક્ષય થતાં થતાં બધું મેહનીય કર્મ ઉપશાંત ચા ક્ષીણ થાય છે. માત્ર લોભને સૂક્ષ્મ અંશ રહે છે–
૧૧ ઉપશાંત મેહગુણસ્થાન–આગલા સ્થાનમાં મોહને ઉપશમ જ કરે, જેણે પ્રારંભ કર્યો છે, તેને સંપૂર્ણ માહ ઉપશાંત થયેથી આ ગુણસ્થાન પ્રાપ્ત થયું કહેવાય અહિં જે મહિને જરાપણ ફટક લાગે તે અધઃપતન થાય છે. અહીં આત્માને બહુ જ સંભાળ રાખવી પડે છે.
૧૨ ક્ષીણમેહ–અગાઉ જેણે મેહનીય કર્મને ક્ષય આરંભ્યો છે તેને સંપૂર્ણ મેહ ક્ષય થાય ત્યારે આ ગુણનું રથાન પ્રાપ્ત થયું કહેવાય છે કે
ત્યાંથી બીલકુલ નીચે પડવાનું હોતું જ નથી અને કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શનની સંપૂર્ણ તૈયારી હોય છે.
૧૩ સાગકેવળી–ગ એટલે શરીર વગેરેને વ્યાપાર. અહીં ચાર ઘનપતી જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મેહનીય અને અંતરાય કર્મને

Page #12

૧૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ === ===== === = મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
અનુવાદક–વિઠ્ઠલદાસ એમ. શાહ.
2===aછે
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૩૭ થી શરૂ) એક પુસ્તક વાંચવા લીધા પછી તે પુરૂં કરીને જ બીજું લેવું જોઈએ. જે કામ હાથમાં લેવું તેમાં તનમન પરોવી દેવા અને તે પુરૂં કરીને જ બીજા કામને પ્રારંભ કર. એક વખતે એક જ કામ હાથમાં લઈને તે સારી રીતે પાર પાડવું એ જ સર્વોત્કૃષ્ટ નીતિ છે. એ જ ચેગીઓની કમપદ્ધતિ છે.
પહેલ વહેલાં વીસે કલાક ભગવાનમાં મનને લગાડવું કઠિન લાગે છે. ધ્યાનમાંથી ફુરસદ મળે છે કે તરતજ મન ભટક્વા લાગે છે અને પિતાની જુની ટેવે પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. એટલા માટે તેને બીજા સાત્વિક વિષય ગ્રહણ કરવા માટે ઉપસ્થિત કરવા જોઈએ. તે વિભિન્નતા પસંદ કરે છે. થોડો વખત કોઈ દાર્શનિક ગ્રંથ વાંચ, પછી જે કાંઈ વાંચ્યું હોય તેની નેટ કરી લેવી. આથી મન જરા ઢીલું પડશે. આપણી ગ્યતા મુજબ કઈ ગરીબ અને રોગીની સેવામાં થોડો સમય તેને લગાડી શકાય છે.
માણસ પર્વતને નષ્ટ નથી કરી શકતું પરંતુ પર્વતની ભાવનાને નાશ કરી શકે છે.
સર્વથા નાશ થતાં કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન વગેરે પ્રાપ્ત થાય છે. પરમાત્મા અરિહંત પણ આ સ્થાને છે. કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી ગમનાગમન, બોલવા વગેરેનો વ્યાપાર હોવાથી શરીરધારી કેવળી સગી પરમાત્મા કહેવાય છે.
અયોગી કેવળીસ્થાન–કેગના સર્વ વેપાર, સર્વ કિયા ૨હિત કેવળજ્ઞાની પરમાત્માઓ આયુષ્યના અંત વખતે આ અઘાતી ( વેદની, આયુ, નામ અને ગોત્ર) કમને નાશ કરી તત્કાળ એક્ષપદ આ શ્રેણીથી પામે છે-સિદ્ધ ભગવાન કહેવાય છે.
ટુંકું સ્વરૂપ ગુણ શ્રેણીનું આપ્યું છે. શાસ્ત્રોમાં ભગવતે કહેલ વિરતાર પૂર્વક સ્વરૂપ જાણવા જેવું આદરવા જેવું છે કે જે જાણ્યાથી આત્મા સિદ્ધ પરમાત્મા બને છે. જૈન દર્શન સિવાય આત્મા પરમાત્મા બનવા માટે આવું ગુણ શ્રેણું–સપાનનું સ્વરૂપ બીજા દર્શનમાં નથી. દરેક આત્મા તે પદ પામે તે જ લેખકની અભિલાષા.
આત્મવલ્લભ,

Page #13

મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
૧૩૯
જેટલા વ્યક્તિગત મન છે તેટલા પ્રકારની આધ્યાત્મિક સાધનાઓ પણ છે. જે એક મન માટે ઉપગી છે તે બીજા મન માટે ઉપયોગી નથી હોતી. એક મનુષ્યને માટે રાજયોગ સહેલે થઈ શકે છે તે બીજા મનુષ્યને માટે જ્ઞાન
ગ સહેલે હોય છે. એક પ્રકારનું તપ એક મનને અનુકૂળ હોય છે તો બીજા પ્રકારનું તપ બીજા મનને અનુકૂળ હોય છે.
મનનો વારતવિક દોષ કામના છે. કામવાસનાગને માટે આકર્ષણ સાથી માટે દેષ છે. એ બંધનનું કારણ બને છે. ઈશ્વર-ચિંતન બધી કામવાસનાઓને નાશ કરે છે. ઈશ્વર શુદ્ધ સ્વરૂપ છે. ઈશ્વરમાં કામના નથી હોતી. સોરું ને જાપ કરે. ‘શુદ્ધિોરિમ' મંત્રને જાપ કરો. બધી કામનાઓ અદ્રશ્ય થઈ જશે.
એટલે કેષ ભયાનક છે એટલે જ બલ્ક વિશેષ રાગ ભયાનક છે. જ્યાં રાગ હોય છે ત્યાં શ્રેષ પણ હોય છે જ. રાગ દ્વેષનું બીજું રૂપ છે, એ બને એક જ વસ્તુની બે અવસ્થા છે. બન્ને સમાનાર્થી છે.
કેટલાય મનુષ્યનું મન તમારી ઉપર રાગથી લાગેલું હોય છે અને કેટલાયનું દ્વેષથી. ભય અને ષદ્વારા રાવણનું મન હંમેશાં શ્રીરામ ઉપર લાગ્યું રહેતું હતું, તે સદા દ્રઢતાપૂર્વક શ્રીરામનું ચિંતન કરવા છતાં પ્રત્યેક વસ્તુમાં અને પ્રત્યેક સ્થાનમાં શ્રીરામને જેતો હતે. એવી જ રીતે કંસનું મન શ્રી કૃષ્ણમાં લાગ્યું રહેતું હતું એ પણ એક પ્રકારની (વૈરભકિત) ભકિત છે. કોઈ પણ પ્રકારે તેનું મન પ્રભુમાં લાગ્યું રહેતું હતું.
ક્ષુબ્ધ થઈ જવું એ મનની નબળાઈ છે. જે આપણે સહેલાઈથી ક્ષુબ્ધ થઈ જઈએ છીએ તે આપણે હાથે અનેકોનું ખરાબ થઈ જાય છે. ધર્ય, તિતિક્ષા, સહનશીલતા, કરૂણા, દયા, પ્રેમ, આમભાવ વગેરે દ્વારા એ નબળાઈને દૂર કરવી જોઈએ.
અનાવશ્યક તર્ક ન કરે. તર્કથી શત્રુતા, ઉત્તિજીત ભાવ તથા શકિતને વિનાશ થાય છે. પ્રત્યેક મનુષ્યને પિતાની પરામશશકિત, વિચારદ્રષ્ટિ, ભાવ, ધારણા, વિશ્વાસ તથા નિશ્ચય હેય છે. બીજાની વિચારદષ્ટિને બદલી નાંખવાનું કામ કઠિન છે. બીજાને જબરદરતીથી પિતાના વિચારોને અનુકૂળ બનાવી લેવાને યત્ન ન કરે. જ્યારે તમે સાધના કરતા હો ત્યારે તમે અધ્યયન દ્વારા શાસ્ત્રોમાંથી જ્ઞાન અને તથ્યનું સંકલન કરતા હો ત્યારે જ્યાં સુધી તમારા વિચાર દઢ અને સ્થિર ન થઈ જાય ત્યાં સુધી બીજાની સાથે તર્ક ન કરે.
અષ્ટસિદ્ધિઓની શામાટે ચિંતા કરે છે? તે તદન વ્યર્થ છે. જે તે પ્રગટ થવાની હોય તે પણ તેને કઠોરતાપૂર્વક દૂર હઠાવે. તે તે તમને ભ્રમમાં નાખી દેશે

Page #14

૧૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જેનાથી તમારું પતન થશે. હે સાધક ! સાવધાન બની જાઓ. ભગવાન બુદ્ધ પ્રલેભન તથા સિદ્ધિઓને દૂર હઠાવી હતી. ઈશ્વરજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાને યત્ન કરે. પછી તમને સઘળું મળી જશે--બધી આધ્યાત્મિક સિદ્ધિઓ તમારૂં સવાગત કરશે; પછી તમારું પતન નહિ થાય.
ત, વાસના, મનની અસ્તવ્યસ્ત દશા તથા મનોરથ–એ ભગવાનમાં મનને લગાડવામાં મુખ્ય બાધક બને છે. એ વિદનેને થોડું સાત્વિક ભેજન તથા વિચાર જ દૂર કરી શકે છે.
જે મન કે જેનાથી જ્ઞાન, પ્રત્યય તથા સમસ્ત ક્રિયાઓ થાય છે તે અદશ્ય થયું તે તેની સાથેજ વિષયરૂપી જગત પણ અદશ્ય થયું જ સમજવું.
જે બધા વિચાર અદ્રષ્ય થઈ જાય તે પછી એવું કંઈપણ નથી રહેતું કે જેને મન કહી શકાય. એથી વિચાર એ જ મન છે. વિચારે સિવાય તેનાથી જુદી સ્વતંત્ર ભાવથી કઈ જગતું નથી રહેતું.
સુષુપ્તિમાં વિચારો નથી રહેતા તેથી ત્યાં સંસાર પણ નથી રહેતું. જાગ્રત તથા સ્વપ્નાવસ્થામાં વિચારની કીડા ચાલતી હોય છે તેથી ત્યાં સંસાર પણ હોય છે.
મન ઘણે ભાગે દિવ્ય પ્રકાશ, સૌન્દર્ય, બુદ્ધિ, જુદા જુદા રંગ તથા મધુર ધ્વનિમાં આસક્ત રહે છે. એ શુદ્ર વિષયોથી ભ્રમમાં ન પડે. અંતઃકરણમાં ઉતરી વિચારે કે એ સર્વ વસ્તુઓનું અધિષ્ઠાન શું છે? મનના મૂળમાં તથા આ ભાસિત થનાર ઈન્દ્રિય–જગના સમસ્ત વિશ્વમાં એક જ તત્વ છે. તે તત્વ પરિપૂર્ણ તથા સ્વયંભૂ છે.
જ્યારે એક વાર આત્મનિષ્ઠા અને આત્માનુભૂતિ થઈ જાય છે તે પછી તેની કદિપણ વિકૃતિ થતી નથી. આત્મનિષ્ઠાના સંસ્કાર એક વાર પડયા પછી મનમાંથી ભૂસાતા નથી. તે તે હમેશાં મન સાથે ચૂંટી જ રહે છે.
આ સંસારચક રાગ-દ્વેષ, ધમધમે સુખ–દુઃખરૂપી છ આરાથી ચાલે છે. શરીર કર્મનું પરિણામ છે, કમ રાગદ્વેષનું પરિણામ છે. જે શરીરને ન ચાહતા હે તે કર્મ ન કરો. જે કર્મ ન ચાહતા હે તે મનમાં રાગદ્વેષની ધારાને નાશ કરે.
રાગદ્વેષ અનુકૂળ અને પ્રતિકૂળ જ્ઞાનનાં કારણ બને છે. અનુકૂળ વરતુઓમાં આપણને રાગ થાય છે તથા પ્રતિકૂળ વસ્તુઓમાં શ્રેષ થાય છે. જ્યારે ભેદજ્ઞાન પર અવલંબી રહેલો એ અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ ભાવ નષ્ટ થઈ જાય છે ત્યારે રાગવેષ નષ્ટ થઈ જાય છે.
રાગદ્વેષ અભિમાનના કારણ પણ બને છે. અવિદ્યાનાં પરિણામ રૂપ એ અભિમાની નષ્ટ થઈ જાય છે ત્યારે રાગદ્વેષ પણ નષ્ટ થઈ જાય છે. જે જ્ઞાનની

Page #15

મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. પ્રાપ્તિદ્વારા મૂળ કારણ અવિદ્યાને નાશ કરવામાં આવે તે અભિમાન, રાગ-દ્વેષ કર્મ, શરીર, ધર્મ, અધમ, સુખ, દુઃખની બધી શ્રખલાઓ નષ્ટ થઈ જવાની. એની અંદર એક શૃંખલા બીજી પર અવલંબિત છે. જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતાં એ બધે સંબંધ તુટી જશે.
આત્માનુભવની પ્રાપ્તિ માટે મનદ્વારા જ તેની શુધ્ધતા અને સ્થિર છે માટે અથાક પરિશ્રમ કરવું પડશે. કેવળ ઈચ્છાશકિત જ એને વશ કરી શકે છે અને ચંચળતાને રોકી શકે છે.
મન ઉપર જે આત્માની છાયા છે તે જ્યાં સુધી મન સ્થિર નથી થતું ત્યાં સુધી દેખી શકાતી નથી. જેવી રીતે ક્ષુબ્ધ સમુદ્રની સપાટી ઉપર ચન્દ્રમાનું પ્રતિબિંબ નથી દેખાતું તેવી રીતે તે દેખી શકાતી નથી.
જે મનુષ્ય પાસે વિવેક તથા દૃઢ ઇચ્છાશકિત હોય છે તે સહેલાઈથી માયાને દૂર કરીને આત્માનુભવ કરી શકે છે. વિવેક તથા ઈચ્છા એ બે શકિતઓ વડે મન વશ કરી શકાય છે.
જે દર્પણ મેલું હોય છે તે હે સ્પષ્ટ દેખાતું નથી, તેવી રીતે જે મન મેલું હોય છે તે આત્માને જોઈ શકાતું નથી, કામ, ક્રોધ, લોભ વગેરે મળ છે, એ બધાને નિરંતર નિષ્કામ કર્મવેગવડે દૂર કરે.
જુદા જુદા પ્રકારની વાતો કરવી એ પણ એક જાતની ખરાબ ટેવ છે. તે મનને અત્યંત વિચિછન્ન કરે છે. તેનાથી મન બહિર્મુખ થઈ જાય છે અને માણસ આધ્યાત્મિક દષ્ટિથી પડી જાય છે. અઠવાડીઆમાં ઓછામાં ઓછું એક દિવસ માનવ્રતને અભ્યાસ જરૂર કર જોઈએ. વાતચીતમાં ઘણી જ શકિત ક્ષીણ થાય છે.
મન હમેશાં સુખની પાછળ જ લાગ્યું રહે છે. તમે કેરી ખાવી પસંદ કરે છે કેમકે તેનાથી તમને સુખ મળે છે. બધી વસ્તુઓમાં માણસ પિતાના આત્માને જ વધારે ચાહે છે. એ આત્મપ્રિયતા બતાવે છે કે આત્મા આનન્દમય જ છે.
આત્માનુભવ માટે સૂમ, શુદ્ધ અને ઉચ્ચ મન, દઢ ઈચ્છા, ધૈર્ય, સતેષ અને ઉત્સાહની આવશ્યકતા છે. રાજસિક મનમાં બીજાના વિષમાં જેવાથી પ્રવૃત્તિ હોય છે. તે બીજાના ખરાબ અને નિબ્ધ કર્મો યાદ રાખે છે અને તેના સારા કર્મો ભૂલી જાય છે, એ બન્ને પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓથી ષની પ્રબલતા થાય છે અને તેને લઈને ઘણે ભાગે મન ક્ષુબ્ધ થાય છે.
જ્યારે તમારું મન બીજાના દો જેવા ચાહે ત્યારે તેના સારા ગુણોનું મરણ કશે. તેના સારા સ્વભાવ તરફ જુએ. એ બે રીતથી તમારામાં પ્રેમની વૃદ્ધિ

Page #16

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
થશે અને શ્રેષને નાશ થશે. દૈનિક જીવનના વ્યવહારમાં સાવધાનીથી મનની દેખરેખ રાખે. એ બને રીતને કાર્યાન્વિત કરે. એક પણ સિદ્ધાન્ત, વાતચીત અને અધ્યયન કરતાં એક રતિભાર આચાર–કાર્ય શ્રેષ્ઠ છે. જે તમારામાં જરાપણ અહભાવ હશે અને જે નામરૂપથી તમે જરાપણ આસકત હશે, જે તમારામાં વાસનાની ગંધ પણ રહી ગઈ હશે અને જે તમારા મનમાં સાંસારિક કામનાએનું લેશ ચિહ્ન હશે તે તમને આત્માનુભવ નહીં થઈ શકે.
એક માણસ મનની એકાગ્રતા દ્વારા ગુહ્ય સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી શકે છે પણ તેનામાં માનસિક પવિત્રતા ઓછી હોઈ શકે છે. માટે આત્માનુભવ માટે માનસિક પવિત્રતાની પહેલી જરૂર છે.
માયા એ જ મન છે. મનના કામ એ સ્વયં માયાના કામ છે. રૂપ તરફ મનમાં જે આકર્ષણ અથવા આસકિત થાય છે તેજ માયા છે. આપણા આત્માને મનરૂપ બનાવ એજ માયા છે.
સજાતીય પદાર્થોમાં આકર્ષણને નિયમ હમેશાં ક્રિયાશીલ હોય છે. તમે તમારા જીવનની એક બાજુથી તમારા વિચારો અને જીવનની અવસ્થાઓ તથા પ્રભા તરફ નિરંતર આકર્ષિત થઈ રહ્યા છે.
પ્રત્યેક ભાવ ભાવનાપર આધાર રાખે છે. ચિંતન અને કામનાના સંગને જ ભાવના કહે છે. ભાવનાઓ તેજ કામનાઓનું રૂપ છે, જે વિચાર તત્વ દ્વારા ગુંથાઈ રહે છે. બીજા શબ્દોમાં વિચારયુકત કામના તે જ ભાવના કહે છે. ભાવનાઓનું કંપન માનસિક દ્રવ્ય જ હલચાલ ઉત્પન્ન કરે છે અને એનાથી મનુષ્યના બધાય વિચારે બાધિત અને ક્ષુબ્ધ થઈ જાય છે.
ધ્યાન કરવાની ઓરડીને પ્રભુમંદિરની જેમ પવિત્ર ગણવી જોઈએ. ત્યાં અપવિત્ર વિષયો પર વાતો ન થવી જોઈએ. ત્યાં અમર્ષ, દ્વેષ, લોભ સંબંધી પાપમય વિચાર ન થવા જોઈએ. ધાર્મિક અને શ્રદ્ધાળુ ચિત્તના પુરૂષને જ ત્યાં પ્રવેશ કરવા દેવો જોઈએ. કેમકે જે કાંઈ આપણે કરીએ છીએ, જે કાંઈ આપણે વિચારીએ છીએ, જે કાંઈ બેલીએ છીએ તેના સંસ્કાર એ ઓરડીના વાતાવરણમાં પડવા દઈએ અને જે ખરાબ વિચાર વગેરેથી બચવાની ચિંતા ન કરવામાં આવે તે તે સાધકના મન પર તેને પ્રભાવ પાડશે અને મને ક્ષુબ્ધ તથા નિષ્ક્રિય બનાવી મૂકીને તેને ભકિતભાવના માટે નાલાયક કરી મૂકશે. જે શબ્દ બોલી નાખવામાં આવે છે, જે વિચાર મનમાં ઉઠી આવે છે, જે કામ કરવામાં આવે છે તે નષ્ટ નથી થતા તે બધા હમેશાં વાતાવરણના સૂક્ષ્મ પડદા ઉપર પ્રતિબિંબિત થઈ રહે છે અને નિરંતર મન ઉપર પ્રભાવ પાડ્યા કરે છે. તેના પર

Page #17

મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
૧૪૩ વિજય મેળવવા માટે બની શકે તે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. કેટલાય મહિનાઓ સુધી એ કરવું પડશે. જ્યારે ટેવ બદલાઈ જશે ત્યારે બધું આપોઆપ ઠીક થઈ જશે.
ભય રાગની અંદર છુપાઈ રહેલો છે. જ્યારે આપણને શરીર તરફ રાગ થાય છે ત્યારે મૃત્યુનો ભય રહ્યા કરે છે. જ્યારે દ્રવ્ય તરફ રાગ થાય છે ત્યારે દ્રવ્યહાનિને ભય ઉત્પન્ન થાય છે, કેમકે દ્રવ્ય જ ભેગના ઉપકરણે પ્રાપ્ત કરવાનું સાધન છે. જ્યારે તમને સ્ત્રી પ્રત્યે રાગ થાય છે ત્યારે હમેશાં તેનાં રક્ષણની ચિંતા રહ્યા કરે છે. એ રીતે ભય એ રાગને ઘણે જ જુને અને ઘનિષ્ટ મિત્ર છે. મનની વૃતિમાં રાગ, દ્વેષ અને મેહની જડ ઘણું જ ઉંઘ જામી ગયેલી છે, તેને ઉખે નાખવા માટે દઢ અને સતત પ્રયત્નની આવશ્યકતા રહેલી છે.
સુખનું કારણ તૃષ્ણા છે, જ્યાં તૃષ્ણ નથી ત્યાં સુખ નથી. ઈરછા (તૃષ્ણા ) નું કારણ બાહ્ય વિષયનું અસ્તિત્વ છે.
સાધકે સંગ છેવને મૌનાવલંબન કરવું જોઈએ કેમકે રાગને લઈને પરિચય વધે છે અને દ્વેષને લઈને કઠેર શબ્દ બોલતા દુઃખ જ પ્રાપ્ત થાય છે. શબ્દ તીર જેવા હોય છે તે બીજાની ભાવનાઓને ક્ષતવિક્ષત કરી નાખે છે. મૌનાવલંબન તથા સંગત્યાગદ્વારા માણસ વાગિન્દ્રિયને સંયમ કરી શકે છે અને રાગને દૂર હઠાવી શકે છે ત્યારે જ મનને શાંતિ મળે છે.
રાજગી પ્રતિપક્ષ–ભાવનાવડે અર્થાત્ ખરાબ વિચારોને બદલે ઉંચા વિચારને સ્થાન આપીને તે બધાને નાશ કરે છે. ભકત પુરૂષ તેને આંતરિક પ્રાર્થના તથા આત્મ સમર્પણદ્વારા નષ્ટ કરે છે. તે કહે છે કે-“હે પ્રભુ! હું મારા બધાં કર્મ તથા કર્મના ફલની સાથે મારી પોતાની જાતને તારા ચરણેમાં સમર્પણ કરૂં છું. મને ખરાબ વિચારે દૂર કરવાની તથા નષ્ટ કરવાનું બળ આપો” જ્ઞાનગી તેને ઉદાસીન વૃત્તિ તથા વિચારદ્વારા નષ્ટ કરે છે તે કહે છે. કે“એનું મારે કંઇ કામ નથી. હું તે સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ છું. એ ઉત્તેજનાઓ મનની સાથે સંબંધ રાખે છે; હું તે મનથી અલગ છું.”
(ચાલુ)

Page #18

૧૪૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
QOQOOQOOOOOOOO00000
અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા.
(ઐતિહાસિક દષ્ટિએ.) OCC ( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૫ થી શરૂ ) SSC શિખરજી-થી બૈજનાથ થઈ પુનઃ ચંપાપુરી ગયા. ત્યાં શ્રી વાસુપૂજ્ય પ્રભુનાક લ્યાણકને ઉત્સવ ધામધુમથી ઉજવી ડુમકા રસ્તે થઈ આગળ વધ્યા. ડુમકાનું જંગલ ભયંકર આવે છે. અમે જંગલમાં વિહાર કરતા..... ગયા. સોળથી સત્તર માઈલન વિહાર થયો પરંતુ ઉતરવાના સ્થાનને પત્તો ન હતો. ત્યાં સામેથી ઉઘાડા બદનવાળે, માત્ર લંગોટી પુરતી અડધી ધોતી પહેરી હતી તે આવ્યો અને નમસ્કાર પ્રેમથી કર્યા તેણે પોતાની ભાષામાં પૂછ્યું આપ કયાં જાઓ છે? અમે કહ્યું આગળ. પરંતુ તેણે કહ્યું આગળ જંગલ બહુ જ ભયંકર આવે છે. સૂર્ય માથે ચઢયો છે –આવ્યો છે. આ ગરીબની ઝુંપડી પાવન કરે. હું ગરીબ છું. આપની ખાતરી કરવા યોગ્ય નથી છતાંય જે સુકી રેટી હશે તે આપીશ. અમે કહ્યું વધે નહી. ઉતરવાનું સ્થાન મળે તે ઘણું છે. પછી એ પોતાના સ્થાને લઈ ગયો. સુંદર મકાન આપ્યું. પછી માલુમ પડયું કે આ ગરીબ કહેવાતો માણસ તો આ જંગલને રાજા છે. અમને બધી સગવડ કરી આપી પછી અમે બલિપમોધર્મઃ નો પવિત્ર મંત્ર સુણાવ્યું. ઘરમાં જ પચાસેક માણસ હશે. બધાને ભેગા કર્યા, ઉપદેશ સાંભળે. આજુબાજુના ગામોમાં તેણે ખબર આપ્યા. બધાય માણસે એકત્ર થયા. ઉપદેશ સંભળાવ્યું. અહિંસા ધર્મ, અને જૈન ધર્મનું, જૈન સાધુઓનું સ્વરૂપે વર્ણવ્યું. જે સાધુઓના ત્યાગ, નિસ્પૃહતા અને અકિંચનતા જોઈ, સાંભળી તે લોકો બહુ જ ખુશી થયા. ત્યાંથી વિહાર કરતા શાંતિનિકેતન ગયા.
ભારતની પ્રાચીન સંસ્કૃતિના રક્ષણ સાથે અર્વાચીન સંસ્કૃતિનો વિકાસ અને પૂર્વ કે પશ્ચિમ બંને દેશની વર્તમાન સંસ્કૃતિની સાંકળ ગુંથવાના ભવ્ય મનોરથી આ સંસ્થા પ્રાદુર્ભત થઈ છે. આ સંસ્થાની મૂળ સ્થાપના મહર્ષિ દેવેન્દ્રનાથ ઠાકુરે કરેલી. ત્યારપછી તેને વિકાસ મહાકવિ રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે કર્યો. દેશવિદેશના અનેક વિદ્વાને ત્યાં રહી ભારતની પ્રાચીન સંસ્કૃતિના વિકાસનો અભ્યાસ કરી નૂતન આવિષ્કારો પ્રગટ કરે છે. ભારતના દર્શનશાસ્ત્રો, ધર્મ, ગ્રંથે, સાહિત્ય તથા અનેકવિધ સાહિત્યનો અભ્યાસ કરવા સાથે પાશ્ચાત્ય દેશની સંસ્કૃતિ અને સાહિત્યમાં નિષ્ણાત થાય છે. અહીં સરકારી પરીક્ષાઓનાં બંધનથી ખુદ મહાકવિ રવીન્દ્રનાથ પણ ગર્વપૂર્વક કહે છે કે યદિ મારે આ વિકાસ અને ઉન્નતિ થઈ હોય તો પરીક્ષાના બંધનેને અભાવ જ છે. પંડિત સુખલાલજી ત્યાં મળ્યા અને તેમણે એક અનુભવી વિદ્યાથી સાથે આખી સંસ્થા બતાવી. અનેકવિધ વિષયો ત્યાં ચાલે છે. અભ્યાસ વૃક્ષોની છાયામાં કુદરતની ગોદમાં જમીન ઉપર જ થાય છે. ત્યાં શાસ્ત્રીજી અને પ્રસિદ્ધ કલાવિશારદ......ને પ્રત્યક્ષ પરિચય થયો. બહુ જ સજજન અને ભલા છે તેમજ પ્રખર ધુરીણ વિદ્વાન છે. આ સિવાય એક ચીનાઈ અને જાપાનીઝ પણ હતા. હું ભૂલતો ન હોઉં તે અમેરીકન પણ એક હતા. આ સિવાય પુસ્તકાલય-જ્ઞાનભંડાર પણ ખાસ જોવા જેવો છે. બૌદ્ધિક અને વૈદિક સાહિત્ય તેમજ પાશ્ચાત્ય દેશીય સાહિત્ય વિપુલ પ્રમાણમાં છે. જેને સાહિત્ય નહિવત જ છે. કઈ

Page #19

અમારી પૂર્વ દેશની યાત્રા
૧૪૫ વિદ્યાપ્રેમી દાનવીર સજજન જેને અહીં સુંદર જન સાહિત્ય પહોંચાડવાની ખાસ જરૂર છે. સંગીત આટસ પણ અહીં બહુ જ સારા અને સુંદર પ્રમાણમાં શીખવાડાય છે. એક શ્રભુવન છે પણ અમને જેવાને ટાઇમ ન મળ્યો. અહીંના વિદ્યાર્થીઓ રજાના દિવસે માં–અમુક તહેવારના દિવસોમાં નજીકનાં ગામડાઓમાં જઇ શહિ, આચારશહિ. ગ્રહશદ્ધિ માર્ગશક્તિ, મને શુદ્ધિ આદિ સમજાવી જાતમહેનત કરી આદર્શ બતાવે છે. અહીં અમને કેટલીક વાત ખટકી, તેમાં મોટી ઉમરના યુવાન વિદ્યાર્થીઓ અને યુવતી વિદ્યાર્થીનીઓ એક સાથે રહી ભણે છે તે અને માંસાહારની છુટ છે તે. આ મુખ્ય વાત છે. બધું જોયા પછી પંડિત સુખલાલજી સાથે દોઢથી બે કલાક વાર્તાલાપ ચાલ્યો હતો, જેમાં સંસ્થા સંબંધી અને જેને સમાજના ઉદ્ધાર કેળવણી પ્રચાર, સમાજરચના, હાલની પરિસ્થિતિ આદિ વિષયો મુખ્ય હતા.
જૈન સમાજમાં આવી એક સંસ્થાની જરૂર છે, જે જૈન દર્શનની વિવિધ ખુબીઓ સમજાવવા સાથે, સ્યાદ્વાદને ક્રમિક વિકાસક્રમ સમજાવી એકાન્તવાદની ખામીઓ બતાવવા સાથે પાશ્ચાત્યદેશીય પણ જ્ઞાન આપી તુલનાત્મક દષ્ટિએ અભ્યાસ કરાવે સાથે સમાજરચના, સાહિત્યકાર, પ્રાચીન સત્રગ્રંથોમાં–ધર્મગ્રંથોમાં રહેલ સંદરચિત્રકલાનો અને એ સિવાય સામાજિક, ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક વિષયોનું પુરૂં જ્ઞાન કરાવી દુનિયાને જૈન દર્શનની આવશ્યકતા સમજાવે. જગતમાં કોઈપણ ધર્મના સિદ્ધાંતો વિશ્વધર્મ બની શકે તેમ હોય તો માત્ર જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતો જ છે. આવી સંસ્થાઓથી સમાજને અનેક ફાયદા છે. અહીંથી લાંબા લાંબા વિહાર કરી અને પુનઃ કલકત્તા ગયા.
કલકત્તા પુનઃ આવવાનું કારણ અમે જ્યારે કલકત્તાથી વિહાર કર્યો ત્યારે પ્રથમ મુકામે નવ સદગૃહરને પ્રતિજ્ઞા કરાવી હતી કે ચેત્રી પૂર્ણિમા પહેલા અહીં મંદિર અને મૂતિ આવી જાય નહિં તે ત્યારપછી બધા બ્રહ્મચર્ય પાળે અને કેરી સર્વથા ન ખાય. આ પ્રતિજ્ઞા જલ્દી ફળી અને કામ થયું એટલે અમારે પણ આવવું જ પડયું. અહીં સુંદર મંદિર થઈ ગયું, તેમજ ઉપાશ્રય પણ બહુ જ નાનો હતો. પર્યુષણાના વ્યાખ્યાન માટે અન્યત્ર જવું પડતું, સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ પણ અન્ય સ્થાને કરી પુનઃ સાધુઓને ઉપાશ્રયે આવવું પડતું તેમાં વર્ષાદ આદિની અડચણાને પાર ન હતા; પૂ. પાદ શ્રી ગુરૂ મહારાજશ્રીના ઉપદેશથી ઉપાશ્રય પણ વિશાલ થઈ ગયો આજ હજારો માણસ બેસી શકે તેવી સગવડ છે. આ ઉપાશ્રયને અંગે જ બીજું માસું પણ કરવું પડયું. આ વર્ષે કલકત્તામાં એક જૈન વિદ્યાલય સ્થપાય તે માટે મહારાજશ્રીએ ઘણો પ્રયત્ન કર્યો હતો-હીલચાલ ચાલી હતી, પરંતુ હજી સ્થિતિ પરિપાક નહિં થયેલી હોવાથી તે હિલચાલ અધુરી જ રહી. બીજારોપણ થયું છે, ભવિષ્યમાં કોઈ મહાત્મા પુરૂષના ઉપદેશથી તે સફળ પણ થશે. આ સિવાય જગદીશચંદ્ર બોઝની લેબોરેટરીમાં વનસ્પતિમાં જીવ આદિ ઘણું ઘણું નવું જોયું (આ માટે જગદીશચંદ્ર બોઝની પ્રયોગશાલાવાળો હારો લેખ જેન જાતિમાં આવી ગયો છે એટલે લંબાણ નથી કરતે, ).
અનુક્રમે ત્યાંથી વિહાર કરી શિખરજીની ત્રીજી વાર યાત્રા કરી પૂનઃ ગયાછવાળા રસ્તે થઇ આગળ વધ્યા. ઘટાઇનની વિચિત્ર ઘટના.
ગયાજી તો આ વખતે દૂર રહ્યું પરંતુ સડક ઉપર ડાભી આવે છે, જ્યાંથી ભકિલપુર જવાય છે. આ વખતે ત્યાં તે ન ગયા પરન્તુ ભદિલપુરના પહાડની શ્રેણી દૂરસુદૂર

Page #20

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સુધી લંબાયેલી છે, તેના છેલા શિખરે એક દેવીનું મંદિર છે. આ સ્થાનનો પહાડ બે માઈલ ઉંચે હશે અને ગામથી પણ પહાડ બે અઢી માઈલ દૂર હશે. નીચે ગામ ઘટાઇન છે. ગામમાં બે મોટા મેટા પાડા (વાસ છે-એકમાં રાજપુતો વસે છે અને બીજામાં બ્રાહ્મણે. અમે રાજપુતોના વાસમાં જ રહ્યા હતા. ઉપદેશ આપી જેન ધર્મના સિદ્ધાંતો, અહિંસા ધર્મ વગેરે સમજાવ્યા અને કહ્યું અમારા બધા ભગવાન રાજપુત જ હોય છે. તેઓ બહુ ખુશી થયા. શીતલનાથ ભગવાન અહીં જ ભક્િલપુરમાં થયા છે. તેમણે કહ્યું અહી પણ શીતલનાથ થયા છે. અહીં પ્રથમ ઘણાં જૈન મંદિર અને મૂર્તિઓ હતી પણ.. લોકેએ તેડીફાડી ફેંકી દીધી. તમે ચાલે તો બતાવીએ. અહીંથી નજીકમાં જ અમને પણ કંઈક જૈન ધર્મનાં પ્રાચીન સ્મારક મળશે તે આશાએ ત્યાં જવાનું મન થયું. અમે રાજપુતાના વાર માં આવ્યા
અને જેન-ધર્મનો-અહિંસાને ઉપદેશ આપીએ છીએ. તેની ખબર બ્રાહ્મણ પંડાઓને પડી. બધા ગભરાયા. રખેને બધા જેની બની જાય, અહિંસા ધર્મી બની જાય, અમારી રાજી ટુટી જશે. તેમણે વાદૃવવાદ-ખંડનમંડનના ગ્રંથ ચૂંથવા માંડ્યા. અ ને પણ ખબર મળી. અમે તે તેમના તરફ લક્ષ્ય પણ ન આપ્યું. બીજે દિવસે રહેવારમાં આઠ દસ રાજપુતો અને અમે ત્રણ પહાડ ઉપર જવા ઉપડ્યા. આડબડ રસ્તા, કાંટા, ગોખરૂ અને કાંકરા વાગે. અને પહાડ નજીક આવ્યા. અહીં પણ આડબડ રર જ હતો ગામડા ! માણસે અને પગમાં જુતી સહિત; માત્ર અડચણ અમારે જ હતી “એ શરાને છે માર્ગ છે.” જેવું હતું. મહામુશ્કેલીએ એકાદ માઈલ ગયા ત્યાં ઉપર જ ભદ્દિલપુરના પહાડની માફક ભય ચામાન, દર મંદિર અને તળાવ આયુ ચગાનમાં ઝાખરા ઉગ્યા છે અને તળાવ સુકાઈ ગયું છે અને મંદિર જમીનદોસ્ત થયું છે. પુરાણ ઈટ અને શિખરના ધ્વરત વિભાગે પિતાનું અસ્તિત્વ ગાઈ રહ્યાં હતાં, જૈન મંદિર હતું એમ નિશાનીઓ મળે છે. મંદિરના ગભારાના ટોડલા ઉપર. બાર શાખ ઉપર મૂર્તિની આકૃતિ દેખાતી હતી. શિખરના ટુકડા પણ ભવ્ય મંદિર અને તેના ગૌરવને ગાતા મૂક સુતા હતા. મંદિરની ઈટે બહુ જ પુરાણી – લગભગ દોઢથી બે હજાર વર્ષ પૂર્વેની છે. મંદિરમાં ધ્વસ્ત વેદી પણ હતી- છે. આ સ્થાન છેડી ત્યાંથી પણ ઉપરની ટેકરીએ ચઢ્યા. ત્યાં પાદુકા છે, જેવી જૈન મંદિરોમાં હોય છે તેવી જ. પરંતુ તેની સામે એક ખાડે કરી ભુદેવોએ શિવલીંગ પધરાવ્યા છે. આ પ્રાચીન જૈન મંદિર જ હશે એમાં લગારે સંશય જેવું નથી, પરંતુ અત્યારે તે શિવજીનું મંદિર બન્યું છે. આ સ્થાન શ્રી શીતલનાથ પ્રભુની ચરણરજથી પુનિત થયું છે. આ સિવાય બીજે પણ એ કાદ-બે સ્થાને માત્ર ૫ દુકા છે આ પહાડમાં કયાંય જીવહિંસા થતી નથી, સ્થાન પણ પવિત્ર અને શુદ્ધ છે. બાકી ચઢાવ તેમજ ઉપર ફરવાનું બહુ જ મુશ્કેલ છે. બળે પહાડની વચમાં ખીણમાં ઉતરી અને કાં તે કુદીને જઈએ ત્યારે જ ખરું જોવાનું મળે. અમે સાહસ તે કયું જ હતું. લગાર પ્રમાદ થાય કે ભૂ તો મૃત્યુના મુખમાં જ જાય. અસ્તુ હવે સાથેના રજપુત-ક્ષત્રિયોના મનમાં થયું કે ગુફાને રસ્તે નીચે જઇએ. બાવાજી (અમારી) સાથે ગુફા ઉતરાશે અને નવીન માર્ગ જેવાશે. અમે પૂછયું કેાઈ અનુભવી છે? બધાએ કહ્યું હમને દેખા હે, કોઈ હજ નહિ હે; પણ ખરી રીતે કોઈ અનુભવી ન હતું. બધા અમારા જેવા જ અણજાણ હતા. થોડે રસ્તો તે સરળતાથી પાર કર્યો. કાંક લાંબા થઇને. કયાંક બેસીને અને કયાંક વાંકા વળીને પણ ઉતર્યા. રાજપુતો મનમાં ખુશી ખુશી થતા જતા હતા. હિમ્મત, હોંશ અને ઉત્સાહથી એક પહાડીથી બીજી પહાડી અંધેર ગુફામાં વટાવતા.

Page #21

અમારી પૂવદેશની યાત્રા
૧૪૭
46
આગળ જતા હતા; પરન્તુ આ બધું વિજળીના ચમકારાની માક ક્ષણિક જ નીકળવું. થાડે દુર જતા વાધનાં પગલાં દેખાયા. ત્યાંથી નીકળી ખીજે રસ્તે ગયા. એક ખૂબ ઉંડા કાતરમાંથી નીકળી નવા રસ્તા કાઢવાના હતા. એ રાજપુતા ઉંચે ચઢી રસ્તા જોતા હતા ત્યાં તેમણે વાધને પૂંછડી પટપટાવતા જાયા. માણસના ગંધ તરફ ધ્યાન દઈને બેઠે હતેા, પરન્તુ એ રાજપુતાના હાંજા ગગડી ગયા. ત્યાંથી જીવ લઇને નાઠા, નીચે ઉતર્યાં. હવે રસ્તા એવા વિચિત્ર હતા કે ન નીચે ઉતરાય કે ન ઉચે ચઢાય અધાયનાં પેાતીયાં ઢીલા થયા. “ અમે કહ્યું ભાષ ખીવે છે શા માટે ? શાન્તિથી વિચારી નવા રસ્તા કાઢે. આકી ડરે શું થવાનુ હતું. આપણાથી તે પશુ ડરશે આ સ્થાત એવુ વિકટ હતું કે દિ વાય ઉપરથી તરાપ મારે તે એકાદ બે જણને તે જરૂર લઇ જાય. અમે તે ભગવાન્ મહાવીરનું સ્મરણ કરતા જતા હતા બીજા રસ્તા શોધી કાઢ્યા. રાજપુત ભાયડા તા ઝપાટાબંધ ઉપર ચઢયા. અમે તે નિભ ય થઇ ત્યાં જ ઉભા ધીમે ધીમે ઉપર ચઢયા. તે ડૅડ જ્યાંથી ગુક્ામાં ઉતર્યાં હતા ત્યાં જ રસ્તે જઇને ઉભે રહ્યો. ખરે જ જીવન દરેકને કેટલુ વહાલું છે તેનું આ દૃષ્ટાંત હતું. રાજપુતેને શિકાર ન કરવા અને માંસાહાર ન ખાવાને ઉપદેશ આપતાં કહ્યું ભાઇ જીવન કેટલુ પ્યારૂં છે ? તમે બીજાના પ્રાણ ધ્યે! તેને કેટલા ડર લાગત હશે ? અસ્તુ. એ પવાડથી ઉતરી સામેના બીજા પહાડે ગયા ત્યાં એક સૂર્ય મ ંદિર હતું. આ પ્રથમ જૈન મંદિર હતુ. અહીં જૈન મૂર્તિ એ પણ હતી કહે છે કે એકાદ એ મૂર્તિએ તે થેડા સમય પહેલાં જ બહારથી ઉપાડી ફેંકી દીધી. બાકી ઘણી સ્મૃતિ એ પાંડાઓએ ફેકી દીધી છે. હુષ્ટપણ મૂર્તિના ટુકડા અસ્તવ્યસ્ત પડયા છે. પૂર્વ દેશમાં આપણે કેટલુ ગુમાવ્યું એ કાળેા ઇતિહાસ લખતાંય કલમ ધ્રૂજે છે. આવી તો ભૂમિએ, તીથ કરેાની ચરણરેણુથી પવિત્ર ભૂમિએ અને મેાટી મેટી જૈન પુરીએ આજે પૃથ્વીના પડળમાં સતાયેલ છે. બધાયથી વધારે આપણે પૂ દેશમાં જ ગુમાવ્યું છે, અને જો નબર દક્ષિણને છે. પહાડથી અમે સાંજે નીચે ઉતર્યાં, ત્યાં એક પડાઓને પાડેા છે-વાસ છે. જે સાધુએના આગમનથી તેએ ચમકયા હતા અને તેમાં અમા: ભાષણ-વ્યાખ્યાનની જાહેરાતથી વધુ ચમકયા હતા. કેટલાક અહંમન્ય પંડિતા જૈન દર્શનના ખંડન માટે કમ્મર કસી મેાટા મોટા પાથા એકઠા કરી બેઠા હતા. સૂર્યાસ્ત તે થોડા સમય જ બાકી હૈાવાથી અમે ઝપાટાબંધ જતા હતા, તરસ સખ્ત લાગી હતી. ગળાં સુકાતાં હતાં. સાથેના રાજપુતે તળાવ કિનારે બગીચામાં થાક ઉતારવા ગયા. અમારી ત્રિપુટી થાકીપાકી ગામમાં જ જતી હતી ત્યાં બ્રાહ્મણેાના વાસમાં પડિતા મળ્યા. અમને ઉભા રાખ્યા. અમે કહ્યું ભાઇઓ-મહાનુભાવે! સૂર્યાસ્ત થવા માગે છે. અમે ભૂખ્યા અને તરસ્યા છીએ માત્ર જલ પી જવાય તેય ઘણું છે; માટે હમણાં વાત નહિ કરીએ. પણ એ તેા અડા ઉભા. અમને કડે અહીં પ્રથમ જૈન મૂર્તિએ ઘણી હતી પણ હવે એકે નથી અમે પણ હસતાં હસતાં કહ્યું. આપ મહાશયેાનું બધું પરાક્રમ અમે જોઇ આવ્યા એ પણ અમારા જવાબ સાંભળી ભેાંઠા પડ્યા, ત્યાં એક જણ કહે તમારા જેવા સારા, સમજુ અને સજ્જન માણસે। આ નાસ્તિક ધર્મ કેમ પાળે છે ? બસ પછી તેા મુખમસ્તિતી વક્તવ્ય એ ન્યાયે તેમણે પેત પ્રકાશ્યું .જેટલી દાઝ હતી તેટલી કાઢી. જૈનધમ ની નિંદા કરવા માંડી. અમે કહ્યું. તમે ન્યાય અને નીતિનું ઉલ્લંધન કરા છે.. પ્રમાણ પુરસ્કર ખેલા. અમે જવાબ આપવા તૈયાર છીએ. અમે પ્રથમ આસ્તિક અને નાસ્તિકનુ લક્ષણ પડિતા પાસે કરાવી પછી મેલ્યા. જૈન દર્શન આપે જોયું છે? તે પુણ્ય, પાપ, ઇશ્વર, પુનર્જન્મ, સ્વાદિ અધુ માતે છે? —( ચાલુ )

Page #22

૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આજે સમાજ (જ્ઞાતિ) ને કેવા આગેવાનની જરૂર છે ?
આજે માપણી સમાજનું, ત્રીજી કામની તુલનાએ અધઃપતન થઇ રહ્યુ છે. દ્રવ્ય ક્ષેત્ર-કાળને વિસારી દેવામાં આળ્યેા છે. રૂઢીએ, પ્રણાલિકાઓ અને જમાનાને નહિ' ખ'ધબેસતા રિવાજોમાં સુધારાવધારા કે ફેરફાર કરવાનું મન પણ થતું નથી. ધર્મસમાજમાં અને જ્ઞાતિઓમાં આપસ આપસમાં કુસ ૫કજીયાનું વાદળ છવાઈ ગયું છે ન્યાય, પ્રમાણિકપણું, કાયદા, ધારાધેારણ, બંધારણ તેની મર્યાદા પણ રહી નથી. પક્ષ કે પૈસાવાળા માણસ ગમે તે કરી શકે છે ! ત્યારે તે વગરનાના ન્યાય માગવામાં આવે છે. આવા સંજોગ, સમય, કાળ કેવુ પરિવર્તન માંગે છે તેની કોઇને પરવા નથી. આવે વખતે . આપણે કેના આગેવાનાની જરૂર છે ? તે ટુંકમાં જણાવવાના આ લેખકનો ઈરાદો છે.
૧ હાલ સમાજ તથા જ્ઞાતિને સાચા સેવાભાવી, ( સેનાના અણુગાં પુકનારા, દુધ-દહીંમાં પગ નહિ રાખનારા ) સાચા સુધારક, ( એક વખત કઇ ને મીજી વખત કંઇ કરવા માંગે તેવા નહિ ) ઇર્ષાખાર, દ્વેષી અને વેર લેવાની નહિ વૃત્તિવાળા સરલ હૃદયના આગેવાન જોઈએ છીએ.
૨ સમાજની સુધારણાની તમામ પ્રવૃત્તિઓ અને કાર્યક્રમમાં છેવટ સુધી ભાગ લેનારા, તન-મન-ધનના ભાગ આપનાર નિરાડંબરી અને નિખાલસ નેતા જોઈએ છીયે.
૩ યુવકાને છાજતી (દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ ભાવને ઉચિત ) લડતમાં ભાગ લેવાની ખરા હૃદયની ધગશવાળા ઢારનાર જોઈએ છીચે,
૪ આખી જ્ઞાતિ અને સમાજને સીધી કે આડકત્રી રીતે (ઉન્નતિના માર્ગે ) વાળનાર અને જ્ઞાતિ વગેરેના જર્જરિત અને જડ રીવાજોને દૂર કરવા, હાકલ પાડનારાની પાછળ કાયમી સાથ આપનાર, અને તેમ કરતાં સહનશીલપણે શાંતિપૂર્વક રૂઢીચુસ્તનગના ખાક વહેારી લેનાર અને છેવટ સુધી પેાતાના વિચારને વળગી રહેનાર સુખી જોઇએ છીએ.
૫ સામાન્ય સ્થિતિનેા જ્ઞાતિજન કે ધર્માંબધું પણુ જ્ઞાતિ, સમાજ કે સંધ પાસે પેાતાના ખુા વિચારા નિર્ભયતા સહિત મૂકી શકે તેવું વાતાવરણુ જ્ઞાતિ કે સમાજમાં ઉત્પન્ન કરાવી શકે, (પેાતાને ગમતુ એક વખત મૂકવા દે અને બીજી વખતે પાતાના વિચાર કે કા વિરૂદ્ધ હોય તેવે વખતે જ્ઞાતિ કે સમાજ પાસે તેવા સામાન્ય સ્થિતિના મનુષ્યને તેના ખુલ્લા વિચારે। ન મૂકવા દે કે જોરથી દબાવી દે તેવા નહિં) તેવા સેવાભાવી અગ્રેસરની જરૂર છે.
૬ જ્ઞાતિ કે સમાજના, કેળવણીની ક્ષેત્રની સેવા કરનાર, તેમાં સેવા આપનાર અને તે માંહેની બેકારી ટાળવા, અને તેની આરાગ્યતા માટે પ્રયત્ન કરવાના ઉત્સાહવાળા આગેવાનોની જરૂર છે.

Page #23

૧૪૮
સ્વીકાર-સમાલોચના. સ્વીકાર-સમાલોચના.
૧ નરનારી સંબોધ-સંગ્રાહક મુનિરાજ શ્રી સંપવિજયજી મહારાજ. સંશોધક અને અનુવાદક પં. લાલચંદ ભગવાનદાસ ગાંધી. નરનારીને સંબધ કરનારું, સદાચારને બોધ આપનાર, મુમુક્ષોને વિરાગ્યના માર્ગ તરફ દોરનાર, આ લઘુ પણ ઉપયોગી કાવ્ય મૂળગ્રંથમાં છે જેમાં ચાર પ્રબંધે છે. જેમાં ગુજરાતી, સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત ભાષામાં તે લખાયેલ છે. કર્તાશ્રીનું નામ નથી પરંતુ તેઓશ્રી ત્રણે ભાષાના જાણકાર હોય તેમ જણાય છે. આ કાવ્યો પંડિતજી લાલચંદભાઈ ગાંધી જેવા વિદ્વાનના હાથે શેધાઈ ને ભાષાંતર થયેલ હોવાથી તે સ્પષ્ટ, શુદ્ધ અને સાદી સરળ ભાષામાં એક સુંદર રચના બની છે. આ ગ્રંથ નિરંતર પઠન-પાઠન કરવા જેવો છે. પ્રકાશક જૈન સંધ તરફથી શેઠ નાનચંદ મૂળચંદ કોઠીપળ-વડોદરાથી ભેટ મળી શકે છે.
૨ ધાનેરામાં અપૂર્વ ઉત્સવ– સંવાદ, વ્યાયામ અને ભાષણસમિતિએ એક ઉત્સવ ઉજવ્યો હતો, જે જુદી જુદી સાત કમીટીઓ નીમી તેની યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવા માટે હતી. આ સિવ જેઠ સુદ ૧ ના રોજ પાલનપુરના સરન્યાયાધીશ શ્રી યાહ્યામીયા બી. એ. એલ એલ. બી. ના પ્રમુખપણ નીચે ઉજવવામાં આવ્યો હતો. તેને બેય સ્ત્રીકેળવણી અમુક અંશે સફળ બને અને પ્રજાને ચેતનપ્રેરક વસ્તુઓ અપાય તે માટે હતો. સાથે મર્યાદિત રીતે બહેને ના ગરબા અને ગાયને પણ રાખવામાં આવ્યાં હતાં. જુદા જુદા વિષય ઉપર જુદાજુદા વકતાના ભાષણે થયા હતા કે જે આ ઉત્સવના રીપોર્ટમાં છાપવામાં આવેલ છે. તે સમયોચિત હોવાથી વાંચવા લાયક છે. છેવટે પ્રમુખશ્રીને ઉપસંહાર અને મેનેજર શ્રીયુત કનૈયાલાલભાઇનું આખા ઉત્સવ માટેનું તારણરૂપ વક્તવ્ય થયું હતું.
સ્વર્ગવાસી ઝવેરી સૂરજમલ લલ્લુભાઈ માટે રીપેટમાં આવેલ ખાસ વિભાગ, તેમનું જીવનચરિક, તેમના જીવનના ત્રણ મહામંત્રી અને નવકારમંત્ર પ્રત્યે તેઓને અપૂર્વ પ્રેમ અને ભક્તિ તેમની સેંધપોથીમાંથી અનુભવના સેનેરી સૂત્રે વાંચતાં તેઓ એક ખરેખર આર્દશાશાળી જૈન નરરત્ન હતા તેમ તે ઉપરથી જણાય છે. મનુષ્યની વિદ્યમાનતા કરતાં તેમની પાછળ જ તેમની ખરી કિંમત અંકાય છે તેમ આ પુણ્યશાળી પુરૂષ માટે બન્યું હોય તેમ જણાય છે. ઉત્સવનો આખો રીપોર્ટ વાંચવા યોગ્ય છે. તેના કાર્યવાહકોએ ઉત્સાહ અને ખંતથી ઉત્સવ ઉજવ્યો તે અનુકરણીય છે.
૭ કીર્તિની ઈચ્છાવાળે ભલે હોય કારણ કે માનવ સ્વભાવ સાથે તે જડાયેલી વસ્તુ છે, છતાં હૃદયના ઉંડાણમાં જ્ઞાતિ કે સમાજની કરૂણ સ્થિતિનું દર્દને ભાન વાળે હવે જોઈએ.
૮ જ્ઞાતિ કે સમાજ-સેવાની ધગશ, તમન્ના, લેહીને ઉકળાટને સાગર જેને આત્મામાં ઉછળતે હેય, તેવે સાચે સેવક અને સુધારક હાલ જ્ઞાતિ કે સમાજને આગેવાનની જરૂર છે.
(સમાજ સેવક.)

Page #24

૧૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વર્તમાન સમાચાર. ભાવનગર શહેરમાં શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજનું
અપૂર્વ સ્વાગત - અઢાર વરસના લાંબા સમય પછી આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી પિતાના શિષ્યસમુદાય મુનિશ્રી સમુદ્રવિજ્યજી, મુનિ ચરણવિજયજી, કાશીવાળા શ્રી ધર્મવિજયજી આદિ સાથે ભાવનગરને આંગણે પધારે છે, એ સમાચાર મળતાં જ ભાવનગરની જનતામાં ઘણો જ ઉત્સાહવરતી રહ્યો હતો. શ્રીસુરીજી વળા, પાલીતાણા, મઢા, શી હાર થઈ વરતેજ પધારતાં દરેક સ્થળોએ સુરિજીના દર્શન માટે ભાવનગરના આગેવાને અવારનવાર જઈ આવ્યા હતા. વરતેજ મુકામે પણ આગેવાને જઇ માવ્યા, અને શુક્રવારની રાત્રે ભાવનગરના સારીએ બજાર અને સમવસરણ વડે ધ્વજ-પતાકાથી શણગારવામાં આવ્યા.
શનિવારે પ્રાતઃકાળથી જનતા સરિઝને લેવા માટે વરતેજના રસ્તે સામે જવા માંડી. દાદાસાહેબના મંદિરે પધારવા સુધીમાં શેઠ ગીરધરભાઈ આણંદજી, ર. મોતીચંદ ઝવેરચંદ, રા. કુંવરજી આણંદજી, શેઠ જગજીવનદાસ અમરચંદ, શેઠ ગુલાબચંદ આણંદજી, શેઠ જુદાભાઈ સાકરચંદ, શેઠ ખાન્તિલાલ અમરચંદ, શેઠ નાનચંદ કુંવરજી, શેઠ હરજીવન દીપચંદ, ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ વગેરે તમામ આગેવાનો, શ્ર' જેન આમાનંદ સભા, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રારક સભા, શ્રી વડવા જેન મિત્ર મંડળ, શ્રી જૈન યુવક મંડળ, શ્રી જૈન યુવક સંધ વગેરે તમામ સંસ્થાના સંચાલકે, જૈન બેડીંગ અને વિદ્યાશાળાના અભ્યાસકે અને બહેનો મોટો સમુદાય સૂરિજીના સ્વાગત માટે એકત્ર થઈ ગયા હતા, દરબારી ડંકે, નિશાન તથા ઈદ્રધ્વજ, જૈન બેન્ડ, પિલી પ પાર્ટી અને સ્થાનિક બેન્ડના સાજ સાથે સ્વાગતનું સરઘસ ચઢાવવામાં આવ્યું. શહેરના અગ્ર માગ ! થઈ સરધસ સ મવસરણુને વંડ આવતા સુધી માં જનતાને વિશાળ સમુદાય સૂરિજીના દર્શન માટે ચોમેર એકત્ર થયો હતો.
વંડામાં પધારતાં વ્યાખ્યાનપીઠ પર આવી સૂરિજીએ પ્રાથમિક દેશના આપી, શાનિત, પ્રગતિ અને યુગ-પ્રભાવનાના સુંદર સૂત્રો સમજાવી દઢ કલાક સુધી સમયોચિત મંગળાચરણનું વ્યાખ્યાન કર્યું. ત્યારબાદ શ્રી સંધ તરફથી શ્રીલતી પ્રભાવના કરવા માં આવી હતી. બીજા દિવસના વ્યાખ્યાનમાં પણ જનતાની હાજરી એટલી જ વિશાળ હતી. સૂરિજીએ સમયોચિત દેશના આપી, અને વિહારની વાત જાહેર કરી. અગત્યના કાર્ય તે અંગે તેઓશ્રીને પંજાબ જેવા દૂરના પ્રદેશમાં અને મહા . ૫ ના પાલનપુરમાં જેન કુવા ગુરુકુળ ખુલ્લું મુકવા માટે જવાનું હોવાથી તેઓશ્રીની એક દિવસની પણ વધુ સ્થિરતા કે ઈ ૫ણ સંગે વચ્ચે સંભવીત ન હતી, છતાં આગેવાનોએ ગ્રહી વિનતી રજુ કરી,
સુરિજીની પ્રવચનનો લાભ જાહેર જનતાને પણ મળી શકે તે માટે સંધ તરફથી બપોરના જાહેર વ્યાખ્યાન રાખામાં આવ્યું હતું. આ માટે સમવસરણના વંમાં જ એક ભવ્ય મંડપ ઉભું કરવામાં આવ્યું હતું. સભાને સમય થતાં સુધીમાં મંડ૫ શ્રોતાઓની ઉભરાઈ ગયો હતો અને પ્રવચનનો લાભ લેવા માટે અત્રેની સ્ટેટ કાઉન્સીલના પ્રમુખ શ્રીયુત સર પ્રભાશંકર દલપતરામ પણું, અધિકારીઓ, નગરશેઠ વગેરે શહેરના આગેવાન ગૃહસ્થ પધાર્યા હતા.

Page #25

વર્તમાન સમાચાર.
૧૫૧
વ્યાખ્યાનનો વિષય “ મનુષ્ય કર્તા વ્ય” રાખવામાં આવ્યે હતો, વ્યાખ્યાનની શરૂઆત માં મળ્યું અને પશુ અગર અન્ય છ વચ્ચેનો ભેદ સમજવી માનવ-જીવન શા માટે મહત્વનું મનાય છે. અને તેની સફળતા માટે શી શી જવાબદારી રહેલ છે તે સમજાવવામાં આવ્યા બાદ જીવન ના ચાર ભે-તત્ત્વને વિચાર, વ્રત, દાન, અને મીઠી વાણી પર વિવેચન કરતાં જણાવેલ કે દરેક વસ્તુનો સારાસારનો વિચાર કરી બુદ્ધિનો સદુપયોગ કરવો એ મનબુદ્ધિની મહત્તા છે. છનને સંયમી નિયમિત બનાવવું એમાં દેહની મહત્તા છે, મીઠા-સત્ય અને મધુરા વચનોથી લાચાનો ઉપયોગ કરવો તેમજ પ્રાપ્ત થએલ આમિક કે આથિક ધનનો સદુપયોગ કરે છે. માં જીવન સાર અાવી જાય છે-આ ચાર વરતું માણસ સમજે તે દરેક ધર્મ, સંપ્રદાય કે પંથવાળાનો તેમાં ઉદ્ધાર –મુક્ત છે–જીવનનું શ્રેય છે, અને એ સમજવામાં મનુષ્ય જીવનની વિશિષ્ટતા રહેલી છે. સૂરિજીનું વ્યાખ્યાન સમાપ્ત થતાં પરર૫ર આભાર માની સભા વિસર્જન કરવામાં આવી હતી.
બીજા દિવસના વિહાર કર' ની તૈયારી ચાલતી હતી, પરંતુ રાત્રે લડવા જૈન સંઘના આગેવાનો તરફથી ખાસ આગ્રહ કરવામાં આવતા અગવડતા વચ્ચે પ સૂરિજીએ આ વિનંતિ માન્ય રાખી તી. આમ એક દિ સની રિથરતા લંબાતા ભાવનગરની છે નાનામાં હર્ષ ફેલાયો હતો. વિશાળ મેદનીને સગવડ રહે તે માટે સોમવારે સમવસરણને વડે જ વ્યાખ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું. વ્યાખ્યાન સમાપ્ત થતાં જૈન સંઘવતી સૂરિજીએ અત્રે પધારી જે ઉપકાર કર્યો તે બદલ આભાર માનતું એક અભિનંદન પત્ર વોરા જુઠાભાઇ સાકરચંદે વાંચી સંભળાવ્યું હતું. ત્યારબાદ સંભાવિત ગ્રહો અને બહેનો સાથે સૂરિજી શિષ્યમંડળ સહિત વડવાના ઉપાશ્રયે પધાર્યા હતા, જેમના માનમાં ઉપાત્રપ તથા જાહેર રસ્તા
જ પતાકાથી શણગારવામાં આવેલ અને બપોરના પૂજ ભણાવવામાં આવેલ. આ પ્રસંગે સુરતના પ્રખ્યાત વૈયા માસ્તર વસંત અને તેમનું કુશળ સંગીતમંડળ અાવેલ હોવાથી પૂજમાં બહુ જ આનંદ આવ્યો હતો, અને શ્રીફળની પ્રભાવના વડવા સંઘસમુદાય તરફથી કરવામાં અાવી હતી.
મંગળવારની પ્રભાતે વિહાર થતાં વિદાયનું માન આપવા માટે ગૃહસ્થ અને ન્હાએ સારી સંખ્યામાં હાજરી આપી હતી. ત્યારબાદ કમળેજ પધારતા સાથે યોગ્ય સ્વાગત કર્યું હતું, અને ભાવનગરવાળા અમૃતલાલભાઈ છગનલાલ શેઠ તરફથી પૂજ જણાવી સ્વામીવાત્મય કવામાં આવેલ. આ પ્રસંગે ખાસ ભાવનગરના આગેવાનો પણ આવ્યા હતા. ત્યાંથી બુધવારે સવારના વિહાર કરી પાલડી પધારતા સ્વાગત કરવામાં આવ્યા બાદ પૂજા ભર્ણાવવામાં આવી હતી. તેમ જ શેઠ મોતીચંદ તરફથી સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવેલ. અત્રે પણ ભાવનગરના આગેવાનો આવ્યા હતા. ત્યારબાદ ગુરૂવારના રોજ સરિઝ વળા, બેટાદ, ચા, રાણપુર, વઢવાણુ થઈ પાલનપુર તરફ પધાર્યા છે,
કલકત્તાનિવાસી બાબુસાહેબ બહાદુરસિંહજી સીંધીના બીજા સુપુત્ર શ્રીયુત નરેન્દ્રસિંહજી સાહેબ આ વર્ષે કલકત્તા વિશ્વવિદ્યાલયની એમ. એસ.સી. ની પરિક્ષામાં પ્રથમ નંબરે પાસ થયા છે. તેઓશ્રી દીર્ધાયુ થઈ વધારે પ્રગતિશીલ બની પિતાના પૂજ્ય પિતાશ્રીના શુભ પગલે ચાલી ધર્મની વિશેષ સેવા કરવા ભાગ્યશાળી બને એમ ઈચ્છીએ છીએ.

Page #26

૧૫ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અમદાવાદમાં મુનિ સંમેલન. હિન્દુસ્તાનના જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજ
સંઘોને વિનંતિ. હિન્દુસ્તાનના દરેક ગામના શ્રી જેન વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘો વિનંતિ કરવામાં આવે છે જે અમદાવાદના શ્રીસંઘ તરફથી કેટલાક ગ્રહ સાથે અમેએ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર (પાલીતાણુ) મુકામે પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયનેમિસુરિજીને વિનંતિ કરી અને વી. સં. ૨૪૬૦ ના ફાગણ વદ ૩ ને રવિવારે તા. ૪ થી માર્ચ ૧૯૩૪ ના રેજથી રાજનગર અમદાવાદમાં શ્રા જેન વેતાંબર મૂર્તિપૂજક મુનિ-સંમેલન ભરવાનું નક્કી કર્યું છે, માટે આપના ગામમાં બિરાજતા તેમજ વિહારમાં આવનાર પૂજ્ય મુનિ મહારાજાઓને અમદાવાદ તરફ વિહાર કરવા વિનંતિ કરશે. વડાવીલા–અમદવાદ છે
લી. સેવક. ૨૭-૧૨-૩૩ ઈ કસ્તુરભાઈ એમ. નગરશેઠ. તા. ક.- પૂજ્ય મુનિ મહારાજાઓને વિનંતિપત્ર મોકલતાં વિલંબ થાય તેથી આ ખબર જદીથી મળે તેવી અગત્યતા લાગવાથી છાપા મારફત આપી છે.
આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીએ કે ઉત્તર આપે છે?
મુંબઈ સમાચાર પેપરના તા. ર૭-૧૨-૩૩ ના પાના ૧૬ પર “ જન મુનિ સંમેલન” એ મથાલા નીચેના સમાચારમાં “આચાર્યશ્રીવલ્લભસૂરિજીને આમંત્રણ” એ ફકરામાં જે સમાચાર પ્રગટ થયા છે તેની ખરી હકીક્ત એવી છે કે આચાર્ય શ્રી વિજય લભસુરિજીને આમંત્રણ કર્યા બાદ તેમણે નગરશેઠને સંધસત્તા સંબંધનો ખ્યાલ આપ્યો હતો અને જે જે ગામોમાં સંઘમાં કલેશ છે તે આવા પ્રસંગે દૂર થાય તેવા પ્રયત્ન કરવા ઇછી દલી હતી અને શાન્તિ થાય તેવા પ્રયત્નો કરવા સૂ વ્યું હતું. અને આ સંમેલનમાં પધારવા સંબંધી વિનંતિના જવાબમાં તેમણે હાલતુરત તે પોતે પાલણપુર તરફ જવા વિહાર કરે છે. ત્યારબાદ “ જેવી ક્ષેત્ર ફરસના” એવું છે ણાવ્યું હતું.
ઉપરની હકીકત નગરશેઠ કસ્તુરભાઈ મણીભાઈને વંચાવી તેમની સંમતિ લઈ પાવવામાં આવી છે.
શકરાભાઈ લલુભાઈ મરદાસ ઝવેરી મુળચંદ આશારામ વૈરાટી.
(મળેલું.) જયંતિ-માગશર વદ ૬ ના રોજ સ્વ. મહાત્માશ્રી મૂળચંદજી મહારાજશ્રીની સ્વર્ગવાસ તિથિ હોવાથી ગુરૂભકિ નિમિત્તે આ સભાએ સવારના સાડા આઠ વાગે શ્રી દાદાસાહેબના જિનાલયમાં આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી કૃત ઋષીમંડળની પૂજ ભણાવવામાં આવી હતી તથા અંગ રચના કરાવવામાં આવી હતી તેમજ બપોરના બાર વાગે શ્રી લંકાને વડે સભાસદોનું સ્વાામવાત્સલય કરવામાં આવ્યું હતું.

Page #27

=========
નવા વર્ષના જેન પંચાંગ.
K]@K]
નવા વર્ષ સ. ૧૯૯૦ ની સાલના કાકી જૈન પંચાંગ અમારા તરફથી છપાયેલ છે. જલ્દી મગાવા. પાછળથી મળી શકતા નથી. કામત અર્ધા આના
સેા નલના રૂા. ત્રણ.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર
=====
તૈયાર છે.
તૈયાર છે.
જલદી મંગાવો. દેવસિરાઇ પ્રતિક્રમણસૂત્ર-શબ્દાર્થ –ભાવાર્થ-અન્વયાથ સહિત.
આળઅભ્યાસીઓને પેાતાના અભ્યાસમાં બહુ જ સરલ પડે તેવી રીતે આ બુક તૈયાર કરી છપાવેલ છે.
દેવસિરાઇ પ્રતિક્રમણ સૂત્રની મુકે આ પહેલાં કેટલીક પ્રગટ થયેલ છે, તેનાથી આ બુકમાં ઘણીજ વિશેષતા અને વધારા કરેલ છે, તે જોવાથી વાચક જાણી શકશે; તેટલું જ નહીં કે જેથી આ બુક પ્રમાણે દેવસિરાઇ પ્રતિક્રમણુસૂત્રના અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાર્થીઓ એજ્યુકેશન ખર્ડની પરીક્ષામાં બેસીને પણ તે ધેારણની પરીક્ષા ઉંચા નંબરે પસાર કરી શકશે. હિન્દના દરેક શહેર યા ગામની પાઠશાળામાં અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાથીઓને માટે સરલ અને ઉપયેાગી કેમ બને તે લક્ષ્યમાં રાખીને આ બુક અનેક વિષયા દાખલ કરી તૈયાર કરવામાં આવી છે. આ બુકની કિંમત માત્ર નામની જ દેશ આના તથા ટપાલખ ત્રણ આના રાખવામાં આવેલ છે. તે સાહિત્યપ્રચાર અને માળકો વિશેષ લાભ લઈ શકે તે હેતુને લઈને જ છે. મગાવા—
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.

Page #28
Reg. No. B. 431. == = = == = = શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. * = KO 2 દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતું માસિક પત્ર. = = 5. 31 મું. વીર સં. 2460. પોષ આત્મ સં. 38. અંક 6 ઢો. ELY = O nas o seu rostess - 1 ( 1 : વદે માતરમ્: - Song - 'S tra T =FE 6====== ‘જગતનાં રાજ્ય શાસનમાં માતૃત્વની ભાવના જ્યાંસુધી નહિ જાગે ત્યાં સુધી તેમાં કઠોરતા રહેવાની. અશક્ત અને અપંગને ભૂખે મરવા દેનાર, માનસિક દુર્બલતાના દયાપાત્ર દદીઓને તેમના ખલને માટે સજા કરી કેદમાં પૂરનાર, ઉંચ-નીચ અને ગરીબ-તવંગરના ભેદને સ્થાયી બનાવનાર, હારજીતની પટાબાજી ખેલી પડેશની પ્રજાએ . સાથે નિર'તર કજી કરનાર રાજ્યસત્તા એ વંદન યોગ્ય માતા નથી. એ તો કઈ રુધિરતરસી રાક્ષસી છે. જેને વદેમાતરમના જયધોષથી હિંદવાસીઓ વધારે છે એ માતાને રૂધિર ખપતું નથી. એ પરમ સાત્વિક જનની આખા જગતને અહિંસા, દયા અને પ્રેમનો આદેશ આપતી ઉભી છે. માનવ જાતનો વિકાસ પશુતા ઉપર અવલંબીને રહ્યો નથી, પણ પ્રેમ ઉપર અવલખી રહ્યો છે, એના પ્રત્યક્ષ દષ્ટાંતરૂપ, - બનેલી મૈયાને સદાય વંદન હો !" . . . . . ‘વંદે માતરમ' . “દિવ્ય ચક્ષુ” માંથી Esfea For Private And Personal Use Only