Atmanand Prakash Pustak 025 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531290/1

Page #1

Reg. No. B. 431
श्रीमद्विनयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः ।
श्री
आत्मानन्द प्रकाश
॥शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ।। कश्चैतन्यवतां हृदि स्थिरतरं शेते हि साक्षीभवन कश्चैतन्यवतां हृदि प्रचरति प्रक्षालयंस्तच्छुचम् । कं लब्ध्वा मनुजाः स्वकर्मकरणे शक्ता भवन्ति द्रुतम्
आत्मानंद प्रकाशमेव न हि सन्देहोऽन वै विद्यते ।। पु० २५ मुं। वीर सं. २४५४ मार्गशिर्ष आत्म सं. ३२ { अंक ५ मो. प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
0000000000000000Femeonensoresr066Dines400004
विषयानुभवा.
१ श्री शान्तिनाथ 6ि1 स्तवनम्. ११3मुसाइरन............ २ श्री तीर्थ४२ यरित्र....... ११५ ७ पूनामा पूर्व जानमहोत्सव....। 3 श्री वीर वा . ...... १२१ शिप२ रूपया हाटपात.... ૪ શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચક વિરચિત ૯ વર્તમાન સમાચાર. ... ...
पून २१,... ...१२२१०२वीर मन सभायना. ... १३८ [ પ કલાકે ઉપયોગી વિચારા. ... १२३
dececonometreenneG00000000000000000
વાધિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
ભાવનગર-આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલુભાઈએ કાપ્યું.

Page #2

અમારા માનવતા લાઈફ મેઅરાને ભટ. આ સભા તરફથી અનેક વિવિધ સાહિત્યના અનેક પ્રથા પ્રકટ થતાં હોવાથી, આ સભાના લાઈફ મેઅરા અત્યાર સુધીમાં અનેક (શુમારે દેઢશા) ગ્રંથા ભેટ મેળવી એક સારી ધામિકા લાઈબ્રેરી કરી શકયા છે જે તેઓશ્રીના લક્ષમાં છે. પ્રથા ભેટ આપવાની ઉદારતા આ સભાએ જેવી રાખેલ છે તેવી અન્ય ભાગ્યેજ રાખેલ હોવાથી, જેને લઈને દર માસે અનેક જૈન બંધુઓ નવા લાઈફ મેમ્બર થઈ ગ્રંથની ભેટના અને જ્ઞાનોદ્ધારને લાભ ઉત્સાહપૂર્વક લે છે. વળી દિવસોદિવસ અનેક પ્રથા સભા તરફથી તેઓશ્રીને મળતા હોવાથી આર્થિક દષ્ટિએ વિશેષ લાભ (વ્યાજની ગણત્રીએ) પણ વધુ છે તે પણ જોઈ શકાય છે; જેથી કોઈપણ જૈન બંધુઓએ આ સભામાં લાઈફ મેમ્બર થઈ:તેવા લાભ વેળાસર લેવાની જરૂર છે. રીપાટ" મંગાવી ખાત્રી કરો.
નીચેના ગ્ર’થા ભેટ આપવાના છે. ૧ શ્રી કુમારપાળ પ્રતિબાધ રૂા. ૭-૧૨ ૦ ૨ આત્મવિશુદ્ધિ ગ્રંથ. રૂા. ૦–૮- ૦ ૩ આગમાનુસાર સૃહે પત્તિ નિણય - ૪ શ્રી નવતત્વ સંક્ષિપ્ત સાર ૦-૨-૦ ૫ શ્રી આત્મારામજી જૈન ક્રો
૬ આ સભાના સ. ૧૯૮ર ના લાઇબ્રેરીનું કકાવાર લીસ્ટ જેમાં
આસો વદી ૩૦ સુધીના ૭૦૦૦) પુસ્તકો સંગ્રહ છે. ) ૦–૧૪-૦ પાંચ વર્ષના રીપાટS..
- ૭ જૈન પંચાંગ. ઉપરના ગ્રંથ માગશર સુદ ૨ થી બહાર ગામના દરેક લાઈફ મેમ્બર બંધુએાને ધારા પ્રમાણે પાસ્ટેજ પુરતા વી. પી. થી ભેટ મોકલવાનું કામ શરૂ છે જે સ્વીકારવા વિનંતિ છે. અત્રેના લાઈફ મેમ્બર બંધુઓને સભાની ઓફીસમાંથી ધારા પ્રમાણે મંગાવી લેવા વિનંતિ છે. | નાટ: હવે પછી છપાતાં ઘણા ઉપયોગી ગ્રંથા ભેટ આપવાના છે. આત્માનદ પ્રકાશ માસિકના ટાઈટલ ઉપર જાહેર ખમર વાંચવા ભલામણ છે. કોઈપણ જેના શ્રીમાને કે જૈન સંસ્થાઓએ આવા સારા ગ્રંથાની ભેટના લાભ ભુલવાના નથી. વહેલા લાઈફ મેમ્બર થવાથી વિશેષ લાભ છે.
અમારૂં જ્ઞાનોદ્ધાર ખાતું. | નીચેના ગ્રંથા છપાય છે. અને તેયાર થાય છે. ૧ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) ૩ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) ૨ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર 5,
૪ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર 95 . १ एन्द्र स्तुति (संस्कृत)
२ श्री वसुदेव हौंडि प्राकृत | ઉપરના ચરિત્રાના ગ્રંથો ઘણાજ પ્રાચીન પૂર્વાચાર્ય કૃત હાઈ, કથાઓ ઘણીજ સુંદર રસીક, ભાવવાહી અને અંતર્ગત વિવિધ ઉપદેશક કથાઓ સહિત છે. મહાન પુરૂષોના આવા સુંદર, સત્ય ચરિત્રો વાંચી વિચારી આત્મકલ્યાણ સાધવાની આ સુંદર તક કે જે સભાના લાઇફ મેઅર થઈ તેવા ગથા ભેટ મેળવી લેવા ચૂકવાનું નથી.

Page #3

શ્રી
पुस्तक २५ मुं.
આત્માનન્દ પ્રકાશ.
॥ वंदे वीरम् ॥
तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च । यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्चोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्म श्राभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन तारतम्येन संपद्यते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमाद्यनन्तभेदवर्तितया विचित्ररूपः संसारविस्तार इति ॥
उपमिति भवप्रपंचा कथा.
वीर संवत् २४५४. मार्गशिर्ष आत्म संवत् ३२२ अंक ५ मो.
॥ श्री शान्तिनाथ जिनस्तवनम् ॥
( गजल कव्वाली रागेण गीयते )
सर्वार्थ.
सर्वार्थ सिद्धि दायिन्, करुणा सुधाऽब्धि शायिन् श्री शान्तिनाथ शरणं व्रजामि ते सुचरणम् । सकलाsरति प्रणाशिन् ? भवपाथसां विशोषिन् ? सर्वा - १
सर्वा - २
सर्वा- ३
श्री विश्वसेन सूनो ? अचिरा प्रमोद भानो । अज्ञान्ध मोह हरणे, नमोऽस्तु ते सुचरणे | शान्ति देहि कृपालो १ विधेहि शर्म दयालो । कुरुमे कृपां विशालां पालय सुभव्य मालाम् ।
"
OGO

Page #4

૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
गुण गौरवं त्वदीयं, गातुं नैव मदीयम् । हृदयं जिनेश शक्तं, लोकान्तरे प्रसक्तम् । पतितो भवावेऽहं दुर्व्याधि वारि भरिते । ममपालनं कुरुत्वं, ह्यधुनोज्झितं ममत्वं । अजिताsब्धि सूरिरीश ! ध्यानेऽस्मि तत्परोऽहम् । भगवंस्तवैव वैरि-व्रज नाशनैकदृष्टिः ॥
सर्वा-४
सर्वा-५
सर्वार्थ- ६
ले० श्रजित.
( लेखक -पच-पी० पोरवाल सादरी - मारवाड ) ॥ राग - गजल - ताल - धमाल ॥
शरन जिनवरकी जाने मे, जगत छूटे तो छूटन दे । दान दुःखियों को देनेसे, द्रव्य खूटे तो खूट न दे || टेर ||
कठिन माया के फांसी में, बन्धा है सर्व संसारा । भले जो मोहकी रस्सी, अगर टूटे तो टुटन दे ॥ १ ॥ करो सेवा जाच्यो साधुओ की, सुनो प्रभु नामकी चरचा । विषयकी आस दुनियोसे, अगर भागे तो भागन दे ।। २ ।। हमेशा जायकर बैठो, जहां सतसंग होता है । सुनो नित ज्ञानकी चरचा, जगत रूठे तो रूठन दे ॥ ३ ॥ काज लाज तज करके, शरण वितरागकी लीजे । हिराचन्द्र जगत तुझसे, अगर लाजे तो लाजन दे ॥ ४ ॥

Page #5

૧૧૫
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. FFFFFFFFF છું અગીઆર અંગોમાં નિરૂપણ કરેલ
તીર્થકર ચરિત્ર. ૭૦૭૦-૭૦૭૦૭૭૦H૭૭
આચારંગ સૂત્ર.
કૅ૭૦૭૦
ગતાંક પૃષ્ટ ૮૧ થી શરૂઅધ્યયન ૯ મું ઉપધાન શ્રુતઉદેશ ૧૪. સૂત્રે ૪૬૨ થી પરર, ગાથા ૭૦ વિહાર –
ગણધર સુધમાં સ્વામી પોતાના શિષ્ય, જબુસ્વામીને કહે છે કે –
1 સુરતમાં દિક્ષિત થએલ તે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે હેમંતઋતુમાં ઉઠીને જાણીને જે રીતે વિહાર કર્યો તે જેમ મેં સાંભળ્યું છે તેમ કહીશ.
૨ ભગવાને વિચાર્યું કે હેમંતત્રતુમાં આવઢવડે હું ( મને) ઢાંકીશ નહીં કેમકે તે ભગવાન જીવતા સુધી પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કરનારા હતા છતાં વસ્ત્ર ધારવું એ તેઓને વ્યવહાર માત્ર હતો (તેનું વર્તન તેમની જીવન કક્ષાને અનુકુળ હતું). - ૩ ચાર માસથી વધારે વખત સુધી ઘણા ભમરા વિગેરે જીવ જતું આવીને (ભગવાનના, શરીર પર ચડીને ફરતા હતા અને શરીર ઉપર બેસી રહીનેજ કરડતા હતા (ભગવાન શરીર પર સુગંધી દ્રવ્યનું લેપન હતું જેના આકષણથી આ ભમરાઓ વિગેરે આવતા હતા).
૪ ભગવાને એક વર્ષ અને એક મહિના સુધી (સ્કંધપર) વસ્ત્ર રાખ્યું ત્યાર પછી તેને ત્યાગ કરી ત્યાગી-અણગાર થયા.
૫ ભગવાન હવે પુરૂષ પ્રમાણ ભૂમિમાં દૃષ્ટિ સ્થાપીને સાવધાનતાથી ધ્યાન કરતા હતા પણ આવા ચક્ષુ જેઈને ભય પામેલા અને તેથી ભેગા થયેલા ઘણા (બાળકે) ભગવાનને મારતા હતા અને કીકીઆરી રૂદન કરતા હતા.
૬ ગીચોગીચ સ્થાનમાં સ્ત્રીઓને યથાર્થ પણે જાણતા હતા સાંસારિક વ્યવહારથી સેવતા ન હતા એ પ્રમાણે તેઓ પોતાના આત્માભિમુખ બનીને ધ્યાન કરતા હતા.
૧ જેમ સાંભળ્યું છે તેમ કહીશ. જેમકે તુરતમાં દીક્ષિત, થએલ શ્રમણ ભગવાને ઉડીને જાણીને હેમંત ઋતુમાં વિહાર કર્યો.

Page #6

૧
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
૭ ભગવાન જે કેાઇ ગૃહસ્થી હાય તેની સાથે હત્યામળ્યા સિવાય ધ્યાન કરતા હતા. પૂછવા છતાં ખેલતા નહી, સરળ ભાવે ચાલ્યા જ જતા અતિ વર્તન કરતા ન હતા.
૮ પુણ્યહીન મનુષ્યેવડે લાકડીથી હણાએલ શરીરમાં ઉઝરડા કરાએલ કે ખીજાએાવડે પ્રશંસા કરાએલ ભગવાન માનજ રહેતા હતા ( કાઇ મારે કેાઈ શરીરમાં સેાળ પાડે કે કેાઈ પ્રશંસા કરે પણુ ભગવાન તે સમ ધે કાંઇ વિચાર પણ કરતા નહીં) ખરેખર દરેકને માટે આ વન સુકર નથી.
૯ આત્મમળવાળા ( સયમમાં પરાક્રમવાળા ) ભગવાન કંઠાર પરિષહેાની લેાક પ્રસિદ્ધ નાચ ગાયનની દંડ યુદ્ધની કે મુષ્ટિ યુદ્ધની દરકાર કરતા ન હતા.
૧૦ ભગવાન સાત પુત્ર ક્યારેક એક બીજાની વાતેામાં તલ્લીન થએલાઆને મધ્યસ્થપણે જોતા હતા, પણ આ બધાનું ( પૂર્વાંકત પરિષદ્ધ વિગેરેનુ' ) ચિત્વન કર્યા સિવાય જ્ઞાતપુત્ર વિચરતા હતા.
૧૧ ભગવાને દિક્ષા લીધા પહેલાંજ એ વર્ષે તથા કેટલાક દિવસે સુધી સચિત્તપાણીને ત્યાગ કર્યાં હતા તે એકતાને પામ્યા હતા, તેનેા ( કષાય ) અગ્નિ મુજાઈ ગયા હતા તે આત્મમત દર્શનવાળા હતા અને શાંત હતા.
૧૨-૧૩ પૃથ્વીકાય, અકાય, તેજસ્કાય, વાયુકાય, વનસ્પતિ કાય, અને ત્રસકાય ( હાલતા ચાલતા જીવજંતુ પ્રાણીઓ) ને સર્વ પ્રકારે છેાડીને ( જાણીને ) આ બધા સત છે ચિત્ત છે ( સંજ્ઞા ) વાળા છે એમ જાણીને તેને કલેશ થાય એવી પ્રવૃતિના ત્યાગ કરીને ભગવાન મહાવીર વિચરતા હતા વળી ભગવાન મહાવીર એમ જાણતા હતા કે—
૧૪ સ્થાવર જીવે ત્રસપણે અને ત્રસજીવા સ્થાવર જીવપણે ઉપજે છે એમ કર્મ વશ બનેલા અજ્ઞાન જીવા જુદી જુદી રીતે દરેક ચેાનિમાં ઉત્પન્ન થાય છે.
૧૫ ભગવાને જોયું કે-ઉપાધિવાળા અજ્ઞ જીવ કર્માંવડે લેપાય છે તેથી ભગવાને કર્મ ને સર્વ પ્રકારે જાણીને તે પાપકર્મ ના પરિત્યાગ કર્યો.
૧૬ તે બુદ્ધિવાન જ્ઞાની ભગવાને મને રીના આવતા કા પ્રવાહ હિંસા મા અને યાગ પ્રવૃત્તિ સર્વ સ્વરૂપે જાણીને શુદ્ધ સયમનું આખ્યાન કર્યું છે.
૧૭ ભગવાન નિર્દોષ અહિંસાને પાળતા હતા, ખીજાને પળાવતા હતા વળી જેને સ્ત્રીએ સર્વ કના મૂળરૂપે પિરજ્ઞાત હતી તેથી તેને તેજ સ્વરૂપે ( સ ંસાર વૃદ્ધિનુ મૂળ સ્ત્રી છે એમ ) જોતા હતા.
૧૮ ભગવાન આયા કર્મને સેવતા ન હતા કેમકે તે તેના સેવનમાં સ

Page #7

શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૧૧૭. કર્મને બંધ જોતા હતા. આ રીતે જે કાંઈ પાપવાળું હોય તેને ત્યાગ કરીને ભગવાન નિર્દોષ આહાર લેતા હતા.
૧૯ તેઓ બીજાનું વસ્ત્ર પહેરતા નહીં, તેમ બીજાના પાત્રમાં ભેજન કરતા નહીં, પણ અપમાનને ગણકાર્યા વિના અશરણપણે ( બીજાની સહાય વિના એશિઆળા થયા વિના) રસોડામાં જતા હતા.
૨૦ ભગવાન ખાદ્ય પેયની મર્યાદા જાણતા હતા, રસલુપ ન હતા. રસ લેવાની અપ્રતિજ્ઞાવાળા હતા. આંખને પણ એળતા ન હતા અને શરીરને ખંજવાળતા ન હતા.
૨૧ ભગવાન પડખે કયારેકજ જોતા હતા, પાછળ પણ કયારેકજ જોતા હતા અને પૂછવાથી કયારેકજ બોલતા હતા પણ રસ્તા તરફ દષ્ટિ રાખીને યતનાપૂર્વક ચાલતા હતા. *
૨૨ અણગાર ભગવાને માર્ગમાં જતા જતા શિશિરઋતુમાં તે વસ્ત્રનો ત્યાગ કર્યો અને હાથને ખંભા ઉપર ટેકવ્યા વિના ( ટાઢથી સંકેશ્યા સિવાય) લાંબા કરીને પરાક્રમ કરતા હતા (સંયમમાં આત્મબળને કેળવતા હતા.)
૨૩ મતિમાન ભગવાન બ્રાહ્મણ-મહાવીરે કોઈપણ જાતની લાલસા વગર અનેક પ્રકારે આ વિધિને પાળે છે, બીજા તેને અનુસરે છે. “એમ હું કહું છું”.
વસતિ. ૧ ભગવાન મહાવીરે વિહારમાં જે જે સ્થાનમાં નિવાસ-શા કરેલ છે તે કહે? ભગવાનના નિવાસસ્થાને આ પ્રમાણે છે.
૨ ભગવાન એક દિવસે ઉજજડ ઘરમાં, કુબામાં વસે, પરબમાં કે હાટમાં વસે, જ્યારે એક દિવસે લુહારની કઢમાં કે પરાળની ગંજીમાં (ઘાસની વખા૨માં) હોય.
૩ ભગવાન એક દિવસે પરાનાં ઝુંપડામાં, બાગના ઘરોમાં કે નગરમાં હોય જ્યારે એક દિવસે મસાણમાં, સુનાં ઘરમાં કે ઝાડની નીચે હોય.
૪ શ્રમણ ભગવાને તેર વર્ષ સુધી આ રીતે નિવાસ કર્યો અને અપ્રમત્ત ભાવે સમાધિથી જ જયણાપણુપૂર્વક રાત્રી દિવસ ધ્યાન કર્યું.
૫ ભગવાન ઈચ્છાપૂર્વક નિદ્રા લેતા ન હતા. જાગતા હતા અને આત્માને જગાડતા હતા. છતાં કદાચ શયન કરતા પણ તે નિદ્રાની લાલચ વિનાજ શયન કરતા હતા.
ગાથા ૨૧ મૂળ પાઠમાં અg શબ્દ વાપર્યો છે જેને અર્થ “હુંએ થાય છે જેથી અહીં તે શબ્દના સ્થાને ક્યારેક શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે.

Page #8

૧૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, ૬ ભગવાન જાગતા હતા અને ફરીવાર બેસતા હતા. કોઈ વાર રાત્રે ઉઠીને બહાર જઈને મૂહર્ત સુધી ચંક્રમણ (નિદ્રા ટાળવા માટે ) કરતા હતા.
૭ ભગવાનને તે તે સ્થાનમાં અનેકવિધ ભયંકર ઉપસર્ગો થયા છે. વાંકી ગતિવાળા (સાપ નોળિયા વિગેરે) પ્રાણીઓ તથા પક્ષિઓ ભગવાનને પીડતા હતા.
૮ ભગવાનને જારી કરનારા તથા ચેરો હેરાન કરતા હતા–શક્તિ હથિઆરવાળા કોટવાળે હેરાન કરતા હતા અને ગામને સંસર્ગ હોય ત્યારે સ્ત્રીઓ તથા પુરૂષો સતાવતા હતા.
૯-૧૦ ભગવાન્ આ લેક તરફથી થનારા કે અન્ય લોકના જીવ તરફથી થનારા સુગંધથી કે દુર્ગધથી તથા અનેકવિધ શબ્દથી વિવિધ સ્પર્શવાળાં બીહામણુ અને ભયંકર ઉપસર્ગોને સમ્યકપણે સહન કરતા હતા તથા બહુ નહીં બેલનારા બ્રાહ્મણ-ભગવાન્ હર્ષ શોક ટાળીને વિચારતા હતા.
૧૧ ત્યાં મનુષ્ય પ્રશ્ન કરતા હતા, રાત્રે જાર પુરૂષે પુછતા હતા અને ઉત્તર ન મળવાથી ક્રોધ કરતા હતા, પણ નીરીહપણે સમાધિમાં રહેતા હતા.
૧૨ આ વચ્ચે અહીં કોણ છે?”એમ પૂછનારને ભગવાન « હું ભિક્ષુ છું” એ ઉત્તર આપતા હતા. પણ કોઈ ક્રોધ કરે તે તે ભગવાન માનતાથી ધ્યાન કરતા હતા. કેમકે તેમને એ ઉત્તમ આચાર છે.
૧૩-૧૪-૧૫ જ્યારે શિશિર ઋતુને પવન કુંકાતે હતો ત્યારે કેટલાક પ્રજતા હતા, કેટલાક તપસીએ ઠારમાંથી બચવા માટે વાયરા વિનાની જગ્યા શેલતા હતા. કઈ વસ્ત્રો પહેરવાને ચહાતા હતા, કોઈ અગ્નિ સળગાવીને કે કપડાં ઓઢીને ઠારને દુ:ખને સહી શકીશું એમ માનતા હતા. આ વખતે સંયમી ભગવાન નિરીહપણે ખુલ્લા સ્થાનમાં ઠંડી સહન કરતા હતા. અને કયારેક રાત્રે બહાર નીકળીને સમીતપણે ઉભા રહેતા હતા.
૧૬ મતિમાન ભગવાન મહાવીરે કઈ પણ પ્રકારની કામના વગર આ વિધિને અનેક રીતે પાળે છે “બીજા તે પ્રમાણે પાળે છે” એમ હું કહું છું.
- ઉપસર્ગ. ૧ ભગવાન હમેશાં ઘાસની અણીને, ઠંડીના સ્પર્શને, સાપના સ્પર્શને, ડાંસના ડંખને અને મચ્છરના ડંખને તથા ભાતભાતના સ્પર્શીને સામ્યતાથી સહન કરતા હતા. - ૨ ભગવાન દુલ્ચર લાઠ ભૂમિમાં વિચારતા હતા, ત્યારે વજ ભૂમિ અને શુક્ય ભૂમિમાં ખરાબ નિવાસસ્થાને અને હલકા આસને વાપરતા હતા.

Page #9

શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૧૧૯
૩ ભગવાનને લાઢ દેશમાં ઘણા ઉપસર્ગો થયા. મનુષ્યા મારતા હતા આહાર લુખા મળતા હતા. કુતરાએ કરડતા હતા અને ઉપર પડતા હતા. ૪ ભગવાનને કરડતા કુતરાઓને કોઇ અટકાવતુ નહીં પણ કુતરા કરડા ” એમ કુતરાને સીસકારતા હતા અને મારતા હતા.
“ સાધુને
૫-૬-૭ વજા ભૂમિને માનવ સમાજ આવાજ હતા. ઘણાં લેાકેા લખુ ખાનારા હતા. ત્યાંના શ્રમણા ( માદ્ધ વિગેરે ) લાકડી કે નાળ લઈને ચાલતા હતા તેમ છતાં પણ કુતરાએ તેની પાછળ દોડતા હતા. કરડતા હતા. આ પ્રમાણે લાઢમાં રહેવું એ બહુ દુષ્કર હતુ જેથી ભગવાને પ્રાણદંડના ત્યાગ કર્યા દેહને વેાસરાજ્યેા અને હિતબુદ્ધિવડે ગ્રામ કટકાને ( કાંટાઓને તથા કડવા વાકયાને ) સહન કર્યા.
૮ ભગવાન મહાવીર ત્યાં સંગ્રામના મેાખરે રહેલ હાથીને પેઠે વિજયી અન્યા–ભગવાનને તે લાઢમાં કોઇકવાર ગામ પણ મળ્યું ન હતું. ( વિહાર કરતાં કરતાં સાંજ પડે પણ ગામ આવેજ નહીં. )
૯ ભગવાન વિહાર કરતા કરતા ગામના પાદરમાં આવે, પણ ગામમાં પ્રવેશ કરે તે પહેલાંજ લેાકેા બહાર નીકળીને ‘અહીંથી દુર જા’ એમ કહી મારતા હતા. ૧૦ ત્યાં ઘણાં તે ભગવાનને પ્રથમ લાકડીથી મુઠ્ઠીથી, ભાલાની ાથી, પત્થરથી કે ખાપરીથી મારતા હતા. અને કીકીઆરી કરતા હતા.
૧૧-૧૨ ભગવાનને શરીરમાંથી માંસ છેદાયુ હાય છતાં પકડીને હેરાન કરતા હતા, ધૂળ ઉડાડતા હતા, ઉપાડીને પછાડતા હતા આસનેથી ઉથલાવી દેતા હતા, પણ શરીરના ત્યાગી નિરીહ ભગવાન ઝુકેલા રી દુ:ખાને ઝીલતા હતા (દુ:ખાને સહન કરતા હતા. )
૧૩ શ્રમણુ ભગવાન મહાવીર ઉપસર્ગાને સહન કરવામાં રણ સંગ્રામને માખરે રહેલ જીરાની પેઠે અચલ રહી વિહાર કરતા હતા.
૧૪ બુદ્ધિનિધાન ભગવાન મહાવીરે કાઈ પણ પ્રકારની ઈચ્છા વગર અનેક રીતે આ વિધિ પાળ્યા છે ” ખીજા તેને અનુસરે છે એમ હું કહું છું.
તપસ્યા.
૧ ભગવાન રોગરહિત હતા છતાં મિતાહારી હતા. કદાચ સ્પર્શજન્ય ( કરડવાથી થએલ ) કે અસ્પજન્ય રોગ થતા તે દવા પણ કરતા નહીં.
૨ જ્ઞાની ભગવાન જીલામ, વમન, દેહાભ્યંગ સ્નાન શરીરચંપી અને દાંત પ્રક્ષાલન ( મુખ પ્રક્ષાલન ) કરતા ન હતા.
* લાઢ માટે જીએ ભગ૦ ૧૫-૫૫૪.

Page #10

૧૦
શ્રી આમાનદ પ્રકારા.
૩ ઇદ્રિના વિષયથી વિરત બ્રાહ્મણ અને મિની ભગવાન વિચરતા હતા પણ શિશિર ઋતુમાં કોઈવાર છાયામાં બેસીને ધ્યાન કરતા હતા.
૪ ભગવાન ઉનાળામાં તાપમાં ઉભડક આસને બેસીને આતાપના લેતા હતા તથા લુખા ચોખા, મંથુ અને અડદ વડે નિર્વાહ ચલાવતા હતા.
પ-૬ ભગવાને આ ત્રણ વસ્તુવડે નિર્વાહ કર્યો હતો અને ક્યારેક પંદર પંદર દિવસ મહિને મહિને દોઢ દોઢ મહિના બે બે મહિના કે છ માસ સુધી વિહાર કર્યો કર્યો (અર્થાત્ તદન આહાર પાણી વિના ચલાવ્યું) ભગવાન રાત્રિ દિવસ નિરીહ રહેતા હતા અને ક્યારેક ઠરેલ આહાર પણ લેતા હતા.
૭ નિરીહ ભગવાન કયારેક ત્રીજે દિવસે, ક્યારેક ચોથે દિવસે, કયારેક પાંચમે દિવસે, અને કયારેક છઠ્ઠ દિવસે આહાર લેતા હતા.
૮ ભગવાન મહાવીર જાણીને પોતે પાપ કરતા નહીં, બીજા પાસે કરાવતા નહીં અને કરનારને અનુમોદતા નહીં.
૯ ભગવાન ગામ કે શહેરમાં જઈને બીજા માટે કરેલ (ખાસ ભગવાન માટે કરેલ ન હોય એવા આહારમાંથી યાચના કરતા હતા અને શુદ્ધ આહાર લઈને સાવધાનતાથી વાપરતા હતા.
૧૦ ભૂખ્યા કાગડાઓને અને બીજા રસસ્વાદી પ્રાણીઓને આહાર માટે રાહ જોતા બેઠા હોય તો તે જોઇને ભગવાન ચાલ્યા જતા (તેઓના આહારમાંથી ભાગ પડાવતા નહીં ).
૧૧-૧૨ ભગવાન આગળ ઉભેલા બ્રાહ્મણે, શ્રમણો, કંગાલ, અતિથિ, ચાંડાલ બીલાડા કે કુતરાને દેખીને તેમની વૃત્તિ છેદ કર્યા સિવાય તથા મનમાં રોષ ધર્યા સિવાય ધીમે પગલે ચાલ્યા જતા હતા એ રીતે અહિંસા ભાવે આહાર લેતા હતા.
૧૩ ભગવાનને ભીંજેલો સુકે ટાઢ જૂના અડદનો બુકસન કે પુલાકને આહાર મળતો હતો અને કયારેક મળતો પણ નહીં. છતાં સંયમમાં સ્થિર રહેતા હતા.
૧૪ ભગવાન મહાવીર નિર્વિકાર પણે આસનો વાળીને ધ્યાન કરતા હતા અને નિરીહપણે સમાધિપૂર્વક ઉર્ધક અધોલેક તથાતિર્યકને વિચારતા હતા.
૧૫ ભગવાન્ કષાય રહિત હતા, ગૃદ્ધિ વિનાના હતા. શબ્દરૂપમાં મૂછો રહિત હતા અને ધ્યાન કરતા હતા. છદ્મસ્થ હોવા છતાં અતિશય પરાક્રમ દેખાડતા પણ જરાય પ્રમાદ કરતા નહી.
૧૬ ભગવાન પોતે જ જાણુને પેગ પ્રવૃત્તિને તાબે કરીને આત્મ શુદ્ધિ વરી ચૂકયા હતા. વળી ચાવજ જીવ નિષ્કપટ અને શુદ્ધ ચર્યાવાળા હતા. - ૧૭ મતિમાન ભગવાન બ્રાહ્મણ-મહાવીરે અનેક પ્રકારે કોઈપણ જાતની લાલસા વગર આ વિધિને આચયો છે. બીજા તેને અનુસરે છે એમ હું કહું છું.
( ચાલુ)

Page #11

શ્રી વીરવા છા,
“શ્રી વીરવાન્છા. ”
,,
( રગ-હરિગિત. )
વિભુવીર તારા નામના જપી જાપ હર હ ંમેશ હું, પાપી વિચારા માહરા’ને દુષ્ટ ભાવા હૃદયના; સાંકળ બની જે સખ્ત તેહથી તેાડી તે પલવારમાં, આવીશ દોડી પાસ તારી કિતની પાંખા વડે.
આğર છે સુજ હૃદય આ એ વીર તારા દને, હા ! સિદ્ધશીલે ઉડવા પલવાર તેા લલચાય છે; ઉંચ નિહાળી એ ઘડી જ્યાં ચિંતવુ' વીર નામને, મુજ આત્મને તુજ આત્મ સાથે વાત કરતા જોઉં હું.(૨)
પણ રે ગયેા હા ! કયાં ગયા હા ! કેમ દેખાતા નથી, હમણાં હતા, હુમણાં હતા ને એટલામાં કયાં ગયા; જાણે અજાણ્યે માળના શેા વાંક એવા થઇ ગયે, કે વિના જોયે અંતરતણી દૃષ્ટી થકી અળગેા થયેા.
કરૂણા કરી પાછા ફ઼ા બાળક પરે દષ્ટી કરે, લાવી દયા આપે તમારા સાથ હું ઝંખુ સદા; દ્યો મુકિત વાડીલાલ વિનવે મેાક્ષદાતા વીરજી, ને ધ્વીરવાંછા’ પૂરી થાતાં હાથ છે જોડે સહી.
(૪)
વાડીલાલ જીવાભાઇ ચેાકશી.-ખ`ભાત.
c
૧૧

Page #12

૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
છ૭૭૭
શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચક વિરચિત.
પૂજા પ્રકરણ છ૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૭૦૭૭૦ | મુનિરાજ શ્રી દર્શન વિજયજી મહારાજ (પુના) તરફથી એક જુની પ્રતનું એક પાનું સંસ્કૃતમાં લખેલું મળેલું હતું. તે સં. ૧૭૬૮ પ્રથમ ભાદ્રપદ શુદ ૧૪ ગુરૂવારના રોજ ગણિ જીવવિજયજીએ કચ્છ દેશમાં ઘમડકા નગરમાં લખેલ છે, જેમાં એક બાજુ નીચે જણાવેલ ઉમાસ્વાતિ વાચક રચિત પૂજા પ્રકરણ અને પાછળની બાજુએ ચતારી અઠ દશની પરિપાટી લખેલ છે. જુની શોધ ખોળ માટે ઉકત મહાત્મા શ્રમ લઈ રહેલ છે તેના પ્રયત્નનું આ ફળ અને ભક્તિના જિજ્ઞાસુને જાણવા યોગ્ય હોવાથી મહારાજશ્રીની આજ્ઞાથી તેનું ભાષાંતર અત્ર આપવામાં આવેલ છે.
પૂર્વ દિશાની સન્મુખ બેસીને સ્નાન કરવું, દાંતણ કરતી વખતે પશ્ચિમ દિશા તરફ મુખ રાખવું, પૂજા માટે વેત વસ્ત્ર પહેરતી વખતે ઉત્તર દિશા તરફ મુખ રાખવું, અને પૂજા કરતી વખતે પૂર્વ કે ઉત્તર તરફ મુખ રાખવું. પોતાના ઘરમાં પ્રવેશ કરતાં ડાબી બાજુએ શલ્ય રહિત ભૂમિને વિષે દોઢ હાથ ઉંચી પીઠિકા કરી તેના પર દેરાસર કરવું. જે નીચી ભૂમિમાં દેરાસર કરે તો તેનો વંશ સંતતિ સહિત નીચે નીચે જાય છે. પૂજા કરનારે પૂર્વ કે ઉત્તર દિશાની સન્મુખ રહેવું. દક્ષિણ દિશા, પશ્ચિમ દિશા અને ચારે વિદિશા એ સર્વ વર્જવાની છે. જે પશ્ચિમ દિશા તરફ મુખ રાખી જિન પ્રતિમાની પૂજા કરે તે તેની સંતતિને વિછેદ થાય છે, દક્ષિણ તરફ મુખ રાખી પૂજા કરે તો તેને સંતતિ થાય જ નહીં, અગ્નિ ખૂણામાં મુખ રાખી પૂજા કરે તો દિન પ્રતિદિન ધનની હાનિ થાય છે, વાયવ્ય ખુણામાં મુખ રાખી પૂજા કરે તો તેને સંતતિ થાય નહીં, નૈઋતખુણામાં મુખ રાખી પૂજા કરે તે તેના કુળનો ક્ષય થાય છે, અને ઈશાન ખુણુ તરફ મુખ રાખી પૂજા કરે તો તેની સ્થિતિજ રહે નહીં. પ્રતિમાની નવાંગ પૂજા કરતાં પ્રથમ બે ચરણ, બે ઢીંચણ, બે હાથ, બે ખભા અને એક મસ્તક એ અનુકમ લેવાનો છે. ચંદન વિના કદાપિ પૂજા કરવી નહીં. પૂજા કરનારે પોતાના કપાળે, કંઠે, હૃદયકમળ ઉપર અને ઉદર ઉપર તિલક કરવાનાં છે. ઉપર કહ્યા પ્રમાણે પ્રતિમાના નવ અંગે નવ તિલક કરી પૂજા કરવી. તેમાં પ્રાત:કાળે વિચક્ષણ પુરૂષે પ્રથમ વાસક્ષેપથી પૂજા કરવી, મધ્યાન્હ કાળે પુષ્પથી પૂજા કરવી અને સાયંકાળે ધુપ-દીપ સહિત પૂજા કરવી, પ્રતિમાની ડાબી બાજુએ ધુપ ઉવેખ, ફળ નૈવેદ્ય વિગેરે અગ્ર પૂજા પ્રતિમાની સન્મુખ પાસે કરવી, જિનપ્રતિમાની જમણી બાજુએ દીપ સ્થાપન કર, ધ્યાન તથા ચૈત્યવંદન પણ પ્રતિમાની જમણી બાજુએ રહીને કરવાનું છે. જે (૫૫) હાથમાંથી પડી ગયું હોય, પૃથ્વી પર પડેલું હોય, પગના કોઈપણ

Page #13

કેટલાક ઉપયોગી વિચારે.
૧૨૩
ભાગને સ્પર્શેલું હોય, પિતાના મસ્તકથી ઉંચે રાખેલું હોય, ખરાબ-અપવિત્ર વસ્ત્રમાં રાખવું હોય, પોતાની નાભિથી નીચે રાખેલું હોય, નીચે માણસે સ્પર્શ કરેલું હોય, વરસાદના જળથી પરાભવ પામેલું-ભીંજાએલું હોય અને તે સાથે જીવોથી દૂષિત (વ્યાખ) હેય, આવા પ્રકારનાં પુષ્પ, પત્ર અને ફળ જિનેશ્વરના પ્રીતિને માટે ભક્ત જનોએ ત્યાગ કરવાના છે. એક પુષ્પના બે કકડા કરવા નહીં, પુષ્પની કળીને પણ છેદવી-તેડવી (લેવી) નહીં. ચંપક અને કમળના પુષ્પને ભેદ (કકડા) કરવાથી વિશેષ દોષ લાગે છે. ૧ ચંદન ૨ ધુપ ૩ અક્ષત ૪ સાથીયા ૫ દીપક ૬ નૈવેદ્ય ૭ જળ અને ઉત્તમ ફળ ૮ આ આઠ વસ્તુઓથી જિનેશ્વરની અષ્ટ પ્રકારી પૂજા થાય છે. શાંતિને નિમિત્તે વેત પુષ્પથી પૂજા કરવી, જ્યને માટે શ્યામ પુષ્પથી, કલ્યાણને માટે રાતા પુષથી, ભયના વિનાશ માટે લીલા વર્ણના પુષ્પથી, ધ્યાનાદિકના લાભ માટે પીળા પુષ્પથી અને મોક્ષની પ્રાપ્તિને માટે પંચ વર્ણના પુપથી પૂજા કરવી. પૂજ, તપ, હોમ અને સ્વાધ્યાય વિગેરે ક્રિયા કરતી વખતે ફાટેલા, તુટેલા, સાંધેલા, રાતા વર્ણના અને ભયંકર દેખાય તેવાં બે વસ્ત્રો ધારણ કર્યો હોય તો તે પૂજાદિક સર્વ વ્યર્થ થાય છે. પદ્માસને બેસી, નાસિકાના અગ્ર ભાગ પર દષ્ટિ રાખી, માન ધારણ કરી તથા મુખકેશ બાંધી જિનેશ્વરની પૂજા કરવી. ૧ સ્નાન ૨ વિલેપન ૩ અલંકાર ૪ પુષ્પ ૫ વાસક્ષેપ ૬ ધૂપ, ૭ દીપ, ૮ ફળ, ૯ અક્ષત, ૧૦ પાન, ૧૧ સોપારી, ૧૨ નૈવેદ્ય ૧૩ જળ, ૧૪ વસ્ત્ર, ૧૫ ચામર, ૧૬ છત્ર, ૧૭ વાજિત્ર ૧૮ ગીત, ૧૯ નૃત્ય, ૨૦ સ્તુતિ, ૨૧ અને ભંડાર વૃદ્ધિ, આ રીતે એકવીશ પ્રકારી જિનેશ્વરની પૂજા નિરંતર સુર અને અસુરોએ કરેલી પ્રસિદ્ધ છે, તેને આ કળિકાળને લીધે કુમતિ જનેએ ખંડિત કરી છે. આ વસ્તુઓ સિવાય બીજી વસ્તુઓ પણ જે જે પિતાને ઈષ્ટ હોય તે તે વસ્તુવડે સારા ભાવથી જિનેશ્વરની પૂજા કરવી.
કેટલાક ઉપયોગી વિચારો.
વિઠ્ઠલદાસ મુ. શાહ.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૯૬ થી શરૂ. ) આત્મનિગ્રહથી કેવળ વ્યકિતગત લાભ જ થાય છે એટલું જ નહિ પણ અન્ય સગુણોની માફક તેનાથી દેશને પણ મહાન લાભ થાય છે. જે દેશના લોકેમાં આત્મ-નિગ્રહ નથી હોતો એ દેશમાં દુગુણે અને દુર્વ્યસનની ઘણી જ વૃદ્ધિ થઈ જાય છે અને તે દેશ ટુંક સમયમાં ઘણી જ અવનત સ્થિતિએ પહેચે છે.

Page #14

૧૨૪
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ.
દાખલા તરીકે કાઇ દુ સન લઇએ. તે સાથી પહેલુ તે એ કે દુર્વ્ય સન અથવા કેાઇ જાતની ખરાબ ટેવ પડવી એજ સિદ્ધ કરે છે કે મનુષ્યમાં આત્મ-નિગ્રહ નથી. ખીજું એ કે દુર્વ્યસની માણસ ખીજા પ્રસંગે પણ આત્મ-નિગ્રહ પ્રકટ કરી શકતા નથી. દુર્વ્યસનથી જેટલી શારીરિક, આર્થિક અને રાજનૈતિક હાનિ થાય છે, તે કહેવાની આવશ્યકતા નથી. અફીણના વ્યસનને લઇને ચીનના લેાકેાની જે દશા થઇ અને હજી પણ જે ઘેાડી ઘણી થઇ રહી છે તે કોઇથી અજાણી નથી. પાશ્ચાત્ય સભ્યતાને લઇને આ દેશમાં અનેક સદ્ગુણ્ણાના પ્રચાર થયા છે તાપણ લેાકેામાં કેટલાક દુર્ગુણા પણ દાખલ થયા છે. જેમાંના એક મદ્યપાન છે. આપણે મદ્યપાનની ગણના પાંચ મહા પાતકામાં ગણીએ છીએ. પરંતુ આજકાલ ઘણા લેાકે એવા પણ જોવામાં આવે છે કે જેઓ એને દોષ ન માનતાં ફેશનનુ એક આવશ્યક અંગ માને છે. એવા લેાકેાના ઇશ્વર જ રક્ષક છે. જે મનુષ્ય જાણી બુઝીને વિષય ભાગમાં અને દુર્વ્ય સનામાં પડે છે તે ક્યાં સુધી સદાચારી રહી શકે ? વ્યક્તિ અથવા સમાજ એક વાર વિષયવાસનામાં ફસાઇ જાય છે કે તરતજ તેના સુખ, બળ, સ્વતંત્રતા, શૂરતા વિગેરે સવ ગુણ્ણા નાશ પામે છે. જયારે ઘણા લેાકેા કાઇ દુસનમાં ફસાઇ જાય છે ત્યારે સાથી માટું નુકસાન તેા એ થાય છે કે લેક તેનાથી થતી ખરાખી ભૂલી જાય છે. અને તેથી દુર્બ્સ ગુન એક સામાન્ય અને નિત્યનું કામ થઇ પડે છે અને પછી તેના નિયમાનુસાર તે હમેશાં વધતું જ જાય છે. દિપણ ઓછુ થતુ નથી. પર ંતુ જો મનુષ્યના જ્ઞાનની શ્રેષ્ઠ વૃદ્ધિ થાય છે, અને દુર્વ્યસનને ત્યાગ કરવા ચાહે છે તે તેને માત્ર મનેાનિગ્રહની જ આવશ્ય કતા છે અને તેમાં જ તેનું પેાતાનુ તથા તેના દેશનુ હિત સમાયલું છે. કેઇ વખત પેાતાના દેશના આર્થિક હિતની ખાતર મનેાનિગ્રહની પરમ આવશ્યકતા જણાય છે. એક વખત અમેરિકાના લેાકેાને ચીનની ચાના ભારે શેખ હતા. અને એને લઇને દેશને કંઇક અધિક નુકસાન સહન કરવું પડતું હતું. એ ઉપરથી સા લેાકેાએ મળીને ચીનની ચા તજી દેવાના નિશ્ચય કર્યો. એનાથી દેશને ઘણાજ લાભ થયે અને તે ઉપરાંત લેાકેાના મનેાનિગ્રહના અભ્યાસ વધ્યા. આપણા લેાકે પણ જો ઇચ્છે તેા એ રીતે મનેાનિગ્રહ પૂર્વક અનેક નિરથક તેમજ નુકસાનકારક વસ્તુઓના વ્યયથી બચી શકે અને પેાતાને તથા પેાતાના દેશને ઘણેા લાભ કરી શકે.
પ્રત્યેક મનુષ્યને મનેાનિગ્રહ દેખાડવાના જુદા જુદા પ્રસંગ આવ્યા કરે છે. ક્રોધી મનુષ્યને પોતાના કોય દખાવવા માટે, લેાભીને લેાભથી ખચવા માટે, દુછ્યુંસની મનુષ્યને દુર્વ્યÖસન છેડવા માટે પેાતાના મનને વશ રાખવાની આવશ્યકતા છે. પરંતુ એક વસ્તુ એવી છે કે જેમાં આજકાલ ઘણે ભાગે સઘળા લેાકેાને મના

Page #15

કેટલાક ઉપયોગી વિચારે.
૧૨૫ નિગ્રહ દેખાડવાની જરૂર પડે છે. અને એ વાત પિતાની યોગ્યતા અનુસાર જીવન વ્યતીત કરવાની છે. આજકાલ પિતાની યોગ્યતા ઉપરાંત વ્યય કરવાના રંગે એટલું બધું ભીષણરૂપ ધારણ કર્યું છે કે તેનાથી સંસારના લગભગ પાસે ટકા લોકો અત્યંત કષ્ટ પામી રહ્યા છે. પહેલાના એક પ્રકરણમાં આ વિષયમાં થોડુંક કહેવાઈ ગયું છે. આ સ્થળે અમે એટલું જ કહેવા ઈચ્છીએ છીએ કે બીજાની દેખાદેખીથી પોતાના ખર્ચ વિગેરે વધારી મૂકવામાં અને પિતાની જાતને વિપગ્રસ્ત કરવામાં બુદ્ધિમત્તા નથી રહેલી. જે આપણામાં થોડું પણ સાહસ અને મનોનિગ્રહ હોય તો તેનો સૌથી પહેલે ઉપયોગ આપણે એ દોષથી બચવા માટે કરવો જોઈએ. રહેણી કરણી વિગેરેમાં તો આપણે આપણાથી વધારે સંપન્ન લોકેની તરફ કદિ પણ જોવું ન જોઈએ. આપણે કેવળ આપણી પોતાની આર્થિક અને પારિવારિક અવસ્થા ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ. મોટા લોકોની દેખાદેખીથી ઠાઠમાઠથી રહેવા માટે અને પોતાની શ્રીમંતાઈ બતાવવા માટે જ ઘણું લોકે કરજ કરે છે અને છેવટે એ ટી શ્રીમંતાઈ દેખાડીને પાછળથી ભીખારી બનાવી મૂકે છે. અમુક દિવસ બાદ લોકોને ટી શ્રીમંતાઈ દેખાડીને પાછળથી ભીખારી બની પિતાના સંતાનોને દરિદ્ર બનાવી દેવાની અપેક્ષાએ હમેશાં સાધારણ સ્થિતિમાં રહેવું અને પોતાના પરિવારને સુખી રાખવો એ ઘણું સારું છે. પરંતુ આજકાલની પ્રથા એથી ઉલટી છે. લોકોને સસ્તા ખાદીના કપડાં પહેરવામાં શરમ લાગે છે; વેપારીના તકાદા સાંભળવામાં અથવા તો કરજદાર બનવામાં શરમ નથી લાગતી. કોઈ નિર્લજજ મનુષ્ય તે એટલે સુધી કહે છે કે કરજદાર બનવું એ તો આજકાલની ફેશન છે. અને આપણી સરકાર પણ કરજદાર છે. તો પછી અમે કરજદાર બનીએ એમાં કયી મોટી વાત છે.
જે મનુષ્ય એમ ઈચ્છે છે કે લોકો તેને ખરેખર શ્રીમંત અથવા લાયક ગણે તે સમજવું કે તે માણસ જૂઠે અને દગાબાજ છે. આપણું ગજા ઉપરાંતની સ્થિતિ લોકોને બતાવવી એ દગાબાજી સિવાય બીજું કશું નથી. એથી ઉ૯૮ જે મનુષ્ય સાચે હશે તેને લેકે ખરેખર સંપન્ન ગણવા લાગશે તે તેને ઘણું ખરું લાગશે. એવો મનુષ્ય ગરીબાઈ પસંદ કરશે. પરંતુ કદી પણ કરજમાં નહિ ઉતરે. તેમજ જે લોકો પોતાની શક્તિ ઉપરાંત પિતાની સ્થિતિ બતાવે છે તેની અપેક્ષાએ તે વધારે પ્રતિષ્ઠાપાત્ર ગણાય છે. કેમકે તે જુઠે અથવા દગાબાજ નથી હોતો. એક વિદ્વાને તો એવા મનુષ્યને જુઠા અથવા દગાબાજ માણસ કરતાં પણ વધારે ખરાબ કહ્યો છે અને તે માટે તેણે એક ઘણું સારું કથન કહ્યું છે. તેણે કહ્યું છે કે જુઠું બોલનાર મનુષ્યની જુઠાઈ તે કેવળ વાતમાં જ હોય છે. પરંતુ જે મનુષ્ય પોતાની સ્થિતિના સંબંધમાં છેતરવા માગે છે તેની જુઠાઈ તેના મૃત્યમાં હોય છે. વળી કેવળ ખર્ચની અધિકતા જ સંપન્નતાનું ચિન્હ

Page #16

૧૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નથી. ખરેખરે સંપન્ન તો એજ મનુષ્ય છે કે જેનો ખર્ચ પોતાની આવક કરતાં ઓછો હોય છે. સંપન્ન બનવાની કામના ખરાબ નથી, પરંતુ તેની પૂર્ણતા માટે પ્રમાણિકતા પૂર્વક ઉદ્યોગ પરાયણ રહેવું જોઈએ.
આત્મ-સંયમ અથવા આત્મ-નિર્ભરતાની સાથોસાથ મનુષ્યમાં એક વિશેષ ગુણની ઘણું જ જરૂર છે. તે ગુણ સ્વાવલંબન છે. એ ગુણ એટલો બધો આવશ્યક, ઉપયોગી અને મહત્વપૂર્ણ છે કે સુપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ લેખક સ્માઈલ્સે તેને માટે “Self-Help' નામનો એક સ્વતંત્ર ગ્રંથ લખે છે. એવા ગુણના સબંધની સઘળી વાત બીજી વાતોની સાથે આવા ન્હાનકડા લેખમાં આપવી તે ઘણુંજ કઠીન છે, તો પણ જ્યાં આગળ માનવજીવનને સાર્થક કરવાના ઉપાય બતાવવામાં આવે ત્યાં એ ગુણને કંઈક ઉલ્લેખ કરવાની અત્યંત જરૂર છે, એટલા માટે તેના સબંધમાં કેટલીક મુખ્ય વાતો માટે આગળ કહેવામાં આવશે.
સ્વાવલંબનનો અર્થ એ છે કે આપણા બળઉપર આધાર રાખીને કામ કરવું. ઘણું લોકોને એવી ટેવ હોય છે કે તેઓ સઘળાં કામોમાં અને સઘળા પ્રસંગે બીજાની સહાયતા અથવા સંગની અપેક્ષા રાખે છે, તેઓ બીજાની સહાયતા વગર એક પગલું પણ આગળ ચાલી શકતા નથી, અને તેને લઈને તેઓનું સમસ્ત જીવન બગડી જાય છે. ઘણા લોકો એવા હોય છે કે જેઓ પોતે કદિપણ કઈ જાતને પરિશ્રમ અથવા ઉદ્યોગ કરતા નથી અને હમેશાં રામ આશરે પડ્યા રહે છે. તેઓ એમ સમજતા હોય છે કે દૈવી શક્તિ આકાશમાંથી ઉતરીને પિતાના સઘળાં કામ કરી આપશે. એ બન્ને પ્રકારના મનુષ્ય કદિપણ સંસારમાં કોઈ સારૂ અથવા મોટું કાર્ય કરી શક્તા નથી.
સુપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ કવિ શેલીએ એક વખત કહ્યું છે કે મનુષ્ય માત્રમાં એક એવી શક્તિ ગુપ્ત રહેલ છે કે તે જે ચાહે તે આકાશના તારા નીચે લાવી શકે, પરંતુ તેને માટે તેણે પોતાનો હાથ ઉંચકવો જોઈએ. અહિંઆ “હાથ ઉંચકો” એ સંસારના સર્વ કાર્યો મૂલ મંત્ર છે. આગળ એક સ્થળે કહેવાઈ ગયું છે કે મનુષ્ય પિતાને જે ઈચ્છે તેવા બનાવી શકે છે. પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાની ઉન્નતિને અર્થે પોતેજ પ્રયત્નશીલ બનવું જોઈએ અને કદિપણ બીજાની સહાયતાની અપેક્ષા ન રાખવી જોઈએ. તેમજ હમેશાં પિતાની જ શક્તિ ઉપર વિશ્વાસ રાખીને બધા કાર્ય કરવાં જોઈએ.
સંસારમાં પ્રવેશ કરતી વેળાએ પ્રત્યેક યુવકે સ્વાવલંબી બનવું જોઈએ. સ્વાવલંબનનો અર્થ એમ નથી કે તેણે કઈ વિષયમાં પોતાના મિત્રોની સલાહ અથવા સંમતિ ન લેવી અને હમેશાં પોતાનું જ મનધાર્યું કરવું. પણ કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે તેણે હમેશાં પોતાના પગ ઉપર જ દૃઢતા પૂર્વક ઉભા રહેવું અને

Page #17

કેટલાક ઉપયોગી વિચારો.
૧૨૭ કઠિનતાઓનું નિવારણ તથા કાર્યોનું સાધન તેણે પિતાને હાથેજ કરવું. જે તેને ચાર માણસોની સાથે મળીને કામ કરવું પડે તે પણ પોતાનું કર્તવ્ય બીજાની સહાયતા વગર હમેશાં પોતેજ કરવું. એક પ્રસિદ્ધ અંગ્રેજી કહેવત છે કે એવા લોકોને જ ઇશ્વરી સહાયતા મળ્યા કરે છે.
જે મનુષ્ય સાત્વિક ભાવથી કોઈ મહાન કાર્ય કરવા ઈચ્છતા હોય અથવા એક નિષ્ઠાથી ઘણું ધન સંચય કરવા ઇચ્છતા હોય તેણે બીજા પર નહિ પરંતુ પોતાની જાત ઉપર જ નિર્ભય રહેવું જોઈએ. મનુષ્યની ઉન્નતિ અને પૂર્ણતા હમેશાં સ્વાવલંબનથી જ થાય છે. આપણું કાર્યો આપણી ગ્યતાના વાસ્તવિક પરિચાયક નથી, પરંતુ આપણી યોગ્યતાને વાસ્તવિક પરિચય આપણું કાર્ય કરવાની રીતથી થાય છે. અમુક મનુષ્ય કયું મહાન કાર્ય કર્યું એ નથી જોવામાં આવતું, પરંતુ તેણે પોતાના કર્તવ્યોનું પાલન કયી રીતે કર્યું એ જોવાય છે. તેમજ મનુષ્યના આત્માને વાસ્તવિક સુખ અને સંતોષ ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે તે યથા શક્તિ કઈ કાર્યને માટે પુરેપુરો પરિશ્રમ કરે છે અને સમજે છે કે મેં તે કાર્ય માટે કઈ જાતની ખામી રાખી નથી, પરંતુ જે મનુષ્ય વાતવાતમાં બીજાના
હે તરફ નજર નાંખે છે તે કદિપણ કશું કાર્ય કરી શકતા નથી તેમજ તેના આત્માને સુખ અથવા સંતોષની પ્રાપ્તિ થતી નથી.
જબરજસ્ત તોફાન પછી ચારે તરફ નિસ્તબ્ધતા પ્રસરી રહે છે, ઘેર યુદ્ધ થયા પછી મંગળમય શાંતિ ફેલાઈ રહે છે, કઠિન પરિશ્રમ અને પ્રયત્ન કર્યા પછી વિજયની પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત થાય છે. દૃઢ નિશ્ચયથી એ રીતે કાર્યસિદ્ધિ જરૂર થાય છે. પ્રત્યેક કાર્ય કરવા માટે કઈને કોઈ ઉપાય અને પ્રત્યેક સ્થાને પહોંચવા માટે કોઈને કોઈ માર્ગ અવશ્ય સુઝી આવે છે. જે લોકેએ પોતે કઠિન પરિશ્રમ કરીને અને બીજાની સહાયતા વગર વિદ્યા અથવા વૈભવ ઉપાર્જન કર્યા હોય છે અથવા કઈ મહાન વૈજ્ઞાનિક આવિષ્કાર કર્યા હોય છે તેઓના જીવન ચરિત્ર વાંચીને લેકેમાં વિશિષ્ટ પ્રકારની સંસ્કૃતિ આવી જાય છે–તેઓમાં નવીન સંજીવની શક્તિને સંચાર થઈ જાય છે. લેકે સમજવા લાગે છે કે જે રીતે તે લોકોએ મહાન કાર્ય કર્યા છે તે રીતે આપણે પણ મહાન કાર્યો કરવા સમર્થ થઈએ છીએ. આત્માવલંબનના દુષ્ટાતો એ રીતે બીજાઓને પણ આત્માવલંબન શીખવે છે. અને તેને માટે ઉત્તેજીત કરે છે.
[ચાલુ ]

Page #18

૧૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
-
(YYYY
-
-
-
FFFFFFFFFE | મુસાફરને! ફી
FિFFFFFF
રાગ-માઢ– અમારી ગુણવંતી ગુજરાત.) મુસાફર ! સાચો પન્થ ન ભૂલ, (૨) સાચો માર્ગ આ શ્રી મહાવીરનો, મળીઓ મહા અનુકુળ, જ્ઞાનનું પાન કરી પ્રેમેથી, કાઢી લે ભવ દુઃખ શુળ. મુસાફર. મોજ-મજામાં ઘેલા માનવ, શીદને રહે મગુલ, એ પળે છે આત્મ ગુણેની, હાનિ તે કર નહિ ભુલ. મુસાફર. પરધન-પરસ્ત્રીની લેશ લાલચમાં, લપટીશ નહિ બકુલ, આતમનું હિત એથી ન થાશે, રહેશે ધુળની ધુળ. મુસાફરી સદગુરૂ સંગે જ્ઞાન તરંગ, રંગે ઉમંગે ખુલ, તત્વ વિચારી તુર્ત શોધી લે, ભવ ભ્રમણાનું મૂળ. મુસાફર. વીર પ્રભુનું શાસન પામી, પામી આ સમય અમૂલ, મનસુખ સફળ મુસાફરી કરવા, ભક્તિમાં કર દેહ પુલ. મુસાફર.
*ઉ મરશુલ,
મનસુખલાલ ડાયાભાઈ શાહ-વઢવાણ કાંપે

Page #19

૧૨૯
પૂનામાં અપૂર્વ જ્ઞાન મહત્સવ. ==== = ===== === પૂનામાં અપૂવજ્ઞાન મહોત્સવ.
તેને સુંદર દર્શનીય કાર્યક્રમ.
મીસ જેનસનનું જ્ઞાનના દર્શનાર્થે આવાગમન તથા પૂનાના પ્રસિદ્ધ પ્રેફેસરનું જ્ઞાન મહત્સવ જેવા આવવાને રમ્ય સમય.
બે દિવસ વધુ ચાલેલે પ્રેમામ.
*
: પૂનામાં પાલીતાણા શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગુરુકુલનાં સંસ્થાપક EJH - વિઠલ્મ
વિદ્વરત્ન મુનિ મહારાજશ્રી ચારિત્રાંવજયજી (કચ્છી) ના E િવિદ્વાન શિવે મુનિ મહારાજશ્રી દર્શનવિજયજી આદિ E પર બિરાજે છે. તેમના ઉપદેશથી પુનામાં થયેલ જ્ઞાન મહોત્સવ
કઈ અપૂર્વ હતો. બરાબર કાર્તિક શુદિ બીજથી મુનિ મહારાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજીએ જ્ઞાનરચના કરવાનો પ્રયાસ શરૂ કર્યો. ત્રણ દિવસ સુધી લાગટ પ્રયાસ કરી પુસ્તકોની સુંદર રચના કરી જૈન જીવનના તંત્રી શ્રીયુત મોતીલાલ લાધાજીએ પોતાનો અનુપમ પુસ્તક સંગ્રહ રજુ કર્યો-મહારાષ્ટ્રીય જૈનના તંત્રી પિપટલાલ રામચંદ શાહે તેમાં રસ ભર્યો ભાગ લીધે અને આ સિવાય બીજા પણ સંઘના કાર્યકતાઓએ ખુબ ભાગ લઈ આ મહોત્સવ શોભાવવા ખુબ પ્રયત્ન કર્યો. પૂનામાં આ સુંદર જ્ઞાનમહોત્સવ-જ્ઞાન રચના હજી સુધી કદી થઈ નહોતી. સુંદર ત્રણ ખંડમાં પ્રાચીન અર્વાચીન પુસ્તકો અનેકવિધ ફરનીચરથી શેભાવવામાં આવ્યાં હતાં, એક બાજુ જૈન સમાજનાં બધાં પ્રસિદ્ધ પત્રો ગોઠવવામાં આવ્યાં હતાં, બીજી બાજું પ્રાચીન તાડપત્રના પુસ્તકના ફેટા મુકવામાં આવ્યા હતા, તેની નજીકમાં હસ્તલિખિત સુંદર પ્રાચીન પ્રત્ર, જુનાં ચિત્રે, સ્તોત્રબદ્ધ કુલમાળા, કલિકાળ સર્વજ્ઞ ચાતુર્વિધેક બ્રહ્મા શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રસૂરિશ્વરજીનો ફેટે, ઉત્તરાધ્યયન અને દશવૈકાલિક સૂત્રના ફાટા, નજીકમાં મોટા ગરૂડા પાશ્વનાથજીને ચિતરેલે ટે સાધુઓનાં ઉપકરણે આદિ ગોઠવવામાં આવ્યાં હતાં.
જ્ઞાન પંચમીની હવારમાં જ સેંકડો જેને જ્ઞાનના દર્શનાર્થે આવતા હતા, પૂજ્ય મુનિ મહારાજશ્રી દર્શનવિજયજીએ હવારમાં જ્ઞાનનું માહાત્મ્ય, જ્ઞાનને પ્રતાપ, જ્ઞાનપંચમી, જ્ઞાન સંબંધી સુંદર સચોટ વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું.
છઠ્ઠને દિવસે અગાઉથી જાહેર થયા પ્રમાણે મીસ જેનસન આવવાના હેવા

Page #20

શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
થી જ “જ્ઞાનપંચમી મહોત્સવ? સંબંધી આમંત્રણ કાર્ડ કાઢી અહીંના જેનેતર વિદ્વાન, પ્રોફેસરોને મોકલાવ્યાં હતાં. આજે પણ બાકી રહેલ તથા લશ્કરનો જેનસમાજ જ્ઞાનના દર્શનાર્થે આવતો હતો. બપોરે બરબર બે વાગ્યાથી જનતા આવવા માંડી હતી, પ્રોફેસર લધુ પ્રથમ આવ્યા હતાં ત્યાર પછી મહારાષ્ટ્રના વિદ્વાન સમાજનું નૂર પ્રોફેસર શિવનાથ પરાંજપે, વેદાન્ત વાલિશ યાકરણાચાર્ય શ્રીધર શાસ્ત્રી પાઠક મહાન જ્ઞાનકોષના કાર્યકરતા પ્રોફેસર દાંતે આવ્યા અને જૈનધર્મને આ અપૂર્વ પુસ્તક સંગ્રહ જોઈ ઘણાજ આનંદિત થયા. જેસલમેરના ભંડારના તાડપત્રના ફટાઓ સાધુઓનાં ઉપકરણો અને તેમાંય આઘા, પાત્રો આદિ જોઈ ઘણુ રાજી થયા. દરેક પ્રાચીન પુસ્તકો ઝીણવટથી તપાસી કઈ સાલમાં કોણે બનાવ્યા ઇત્યાદિ જ્ઞાન મેળવતા હતા. ત્યારપછી સાડા ત્રણ વાગે મીસ જેનસન અને પ્રોફેસર શરૂ આવ્યા અને તેમણે પણ ખુબ ઝીણવટથી પુસ્તક તપાસ્યાં. ચિદ સ્વન, ચાંદીનું ક૯પવૃક્ષ, જેસલમેરના ભંડારના પુસ્તકોના ફોટાઓ. સાધુઓના ઉપકરણે તપાસ્યાં મુનિ મહારાજેને મળ્યાં અને પછી બધાં સામેના વ્યાખ્યાન હેલમાં પધાર્યા.
ત્યાં પ્રથમ પ્રેફેસર શરૂએ મીસ જેનસનની ઓળખાણ આપતાં જણાવ્યું કે “ ત્રિષષ્ટિ” નું ઇંગલીશ ભાષાંતર તેઓ કરે છે તેઓ બી. એ. છે અને જૈન સાહિત્યને અભ્યાસ કરવા અમેરિકાની યુનિવરસીટી તરફથી અહીં આવ્યાં છે. ત્યાર પછી ફેસર શિવનાથ મહાદેવ પરાંજપે બોલ્યા કે આજે જૈન ધર્મને રાજ્યાશ્રય નથી છતાં જૈનધર્મ આટલી ઉન્નત સ્થિતિએ હેય તે આ તમારાં જ્ઞાન ભંડારનાં પુસ્તકે, ત્યાગી સાધુઓ અને શ્રીમંત જેનેને જ આભારી છે. અમારા વૈદિક સાહિત્યમાં જ્ઞાનનું માહાસ્ય છે પણ આટલું બધું નહિં. તમારામાં જ્ઞાનપૂજા અને જ્ઞાન માહામ્ય બહુ સુંદર અને ઉંચ છે. જેનેતરોએ આમાંથી ઘણું શીખવાનું છે, જૈન સાહિત્યનો આવો અપૂર્વ ખજાને અહીં જઈ મને ખુબ આનંદ થયો છે, આવી જ્ઞાનપંચમી એક દિવસ માટે નહીં પણ હમેશને માટે જ્ઞાનપંચમી થાય ને તેના ઉત્સ થાય તો કેવું સારૂં. જેનેતર વિદ્વાનોને જૈન ધર્મના સાહિત્ય તરફ હવે પ્રેમ જાગે છે તો તમે તેમને તમારૂં સાહિત્ય પુરૂં પાડે, તેમની જ્ઞાનપિપાસા સંતેષવા પ્રયાસ કરે તો સારું. અમારે તમારા ધર્મનાં પુસ્તકોને અભ્યાસ કરવો હોય પણ તમારા પુસ્તકો ન મળે. અહીં પૂનામાં એકપણ સારી જૈન સાહિત્યની લાયબ્રેરી નથી માટે અહીંના શ્રીમંત જૈને અને મુનિ મહારાજોને મારી સુચના છે કે એક સુંદર જ્ઞાનભંડાર–લાયબ્રેરી સ્થાપી તમારી જ્ઞાનભક્તિ બતાવે મને આજને આ સમારંભ જોઈ ખુબ આનંદ થયે છે. ત્યાર પછી વેદાન્ત વાગીશ પાઠક શાસ્ત્રાએ કહ્યું કે આ જ્ઞાન પ્રદર્શન નહીં પણ

Page #21

પૂનામાં અપૂર્વ જ્ઞાન મહત્સવ.
૧૩૧ જ્ઞાન વિલાસ છે. જે સમાજમાં હેમચંદ્રસૂરિશ્વર એક સમર્થ જ્ઞાની આચાર્ય થઈ ગયા છે. જેનેતરોમાં વ્યાકરણ તો હેમસૂરિનું પણ વ્યાકરણ અમારું, કાવ્યપ્રકાશ તો હેમસૂરિનું કાવ્યાનુશાસન, છન્દાનુશાસન આદિ ગ્રંથો છે. જેમાં એક પ્રથા સુંદર છે કે મૂળ ગ્રંથ ઉપર પોતે જ ટીકા રચે છે જેથી અર્થની વિકૃતિ ન થાય. અમારા ગ્રંથમાં મૂળ બીજાનું હોય તે ટીકા બીજાની હોય છે ખરેખર હેમચંદ્રાચાર્યથી જૈન સાહિત્ય શોભે છે. તેઓ ન થયા હોત તો આજે જૈનસાહિત્ય આટલી ઉન્નત સ્થિતિએ ન હતા. પ્રોફેસર દાંતેએ કહ્યું કે મરાઠી જ્ઞાનકેપ વખતે અમને તમારાં પુસ્તકે હેતાં મળ્યાં, નહીં તે ભૂલો ન થાત, અમને તે ખબર પણ નહિં કે તમારું આટલું બધું પુસ્તક સાહિત્ય છે. હવે ગુજરાતી જ્ઞાનકેશ વખતે અને મરાઠી જ્ઞાનકેશના સુધારામાં જૈન મંડળીના સહકારથી કામ કરી ભૂલ સુધારીશું અને તમારા પુસ્તકને સારે ઉપયોગ કરીશું. પૂનામાં આ જ્ઞાન સમારંભ પ્રથમ છે, આવા પુસ્તકે મળવા દુમલ છે. આ વખતે પ્રેફેસર પિતદાર તથા ભાંડારકર ઈન્ટસ્ટીટ્યુટના સેક્રેટરી પ્રોફેસર વેલવન્કર આવ્યા હતા ત્યારપછી એક ભાઈએ હિન્દીમાં ભાષણ કર્યું હતું તેમની પછી આહંત મત પ્રભાકર તરફથી છપાયેલાં પુસ્તક પ્રોફેસર વેલવનકરના હાથે મીસ જેનસનને ભેટ આપવામાં આવ્યાં હતાં. પ્રેફેસર વેલવનકરે પહેલાં ઇંગ્લીશમાં અને પછી મરાઠીમાં ભાષણ કરતાં કહ્યું કે જૈન સાહિત્યમાં પુષ્કળ ગ્રંથે છે પણ અત્યાર સુધી જૂના માલીક ગ્રંથો બહાર નહોતા પડતા તે હવે બહાર પડવા લાગ્યા છે એ ઘણું સારું છે. અમારે જૈન સાહિત્ય સંબંધી જાણવું હોય તો જમીન સાહિત્ય જેવું પડે છે તે તમે હવે સારા ગ્રંથ બહાર પાડે અને જેનેતર વિદ્વાનોને આપો. ત્યાર પછી પ્રોફેસર પિતદારે બહુ સુંદર ભાષણ કરતાં જણાવ્યું કે તમારા સાહિત્યના ઘણું અવશો કણોટક તરફ છે. હું હમણું વિજય નગર તરફ જઈ આવ્યો ત્યાં તો તમારા ધર્મનાં અવશે એટલાં બધાં છે કે તે તરફના લોકોને બીલકુલ દરકાર નથી. તમારા સાહિત્યમાં બધાને પ્રેમ છે મત ભેદ કાઢી સાહિત્ય તપાસીએ તો ઘણું ઘણું જાણવાનું તમારા સાહિત્યમાંથી મળે તેમ છે. જર્મનીમાં જે તમારા ગ્રંથો છે તે બહુ થડા અને ટુંકા છે. જૈન સાહિત્ય સંબંધી એક એવો ગ્રંથ બહાર પાડે કે તેમાં બધાં તત્વોનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય. તેમણે પણ જૈન જ્ઞાન ભંડાર લાયબ્રેરીની ખાસ જરૂર બતાવી હતી, પૂના આખા મુંબઈ ઇલાકાનું કેળવણીનું કેંદ્ર અને અહીં જેન સાહિત્યના અભ્યાસીઓ માટે અપૂર્વ જૈન ગ્રંથની એક પણ સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરી ન હોય તે ઠીક નહીં. ત્યાર પછી મીસ જેનસન
ડું બોલ્યાં હતાં. “તમે મારું આટલું બધું ગૈારવ કર્યું તેથી હું ઘણી ખુશી થઈ છું મેં આ જ્ઞાન સમારંભ-જ્ઞાન ભાંડાર જો અને તપાસ્યા. મારું મન ઘણું

Page #22

૧૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રઘુલ્લિત થયું છે હું તમારા ઘણું તીર્થ ક્ષેત્રોમાં ગઈ છું. તમારા સમાજે મારો ખુબ સત્કાર કર્યો છે અને જેન ધર્મના સાહિત્ય ઉપર ખુબ પ્રેમ છે અને હું તે અધ્યયન કરૂં છું. ત્યારપછી મરાઠી જ્ઞાન કોશના ર્તા ડે. કેતકર પી. એચ. ડી. એ જણાવ્યું કે ખરેખર આજના આ સમારંભથી અમને ખુબ આનંદ થયો છે. તમે અહીં જેન લાયબ્રેરી સ્થાપો તો ઘણું સારું છે. એક દિવસ માટે આવો ઉત્સવ કરી બેસી રહે તે ઠીક નહીં. નિરંતર આવું થાય એ સારું છે. મુનિ મહારાજશ્રી દશનવિજયજીએ ગુજરાતીમાં વ્યાખ્યાન આપતા જણાવ્યું કે અમારા સાહિત્યની સેવા વૈશ્યએજ નહિં પણ ક્ષત્રિઓ અને બ્રાહ્મણે એ પણ ખુબ કરી. અમારા તીથ કરે તથા મલવાદી આદિ આચાર્ય ક્ષત્રિઓજ હતા. જેના ન્યાયના આદ્ય ગ્રંથકર્તા સિદ્ધસેન દિવાકર અને ચૈદસે ચુમાલીસ ગ્રંથાના કર્તા હરિભદ્રસરી આદિ બ્રાહ્મણેજ હતા. હેમચંદ્રાચાર્યથી એકલા જેને જ નહિં પણ આખુ ગુજરાત અભિમાન લે તેમ છે. ગુજરાતમાં કઈ વ્યાકરણ નથી પા. સમર્થ કવિ યોગી નથી પાક, હેમચંદ્રસૂરિજી બધામાં પ્રથમ છે. જ્ઞાન અને જ્ઞાનનું માહામ્ય જૈન શાસ્ત્રોમાં બહુ ઉંચું પ્રકાર્યું છે. જેનેએ સંસ્કૃત સાહિ. ત્યની ખુબ સેવા બજાવી છે. આજે પંચાંગી વ્યાકરણ હેમચંદ્રાચાર્યનું છે. બીજા કેણુ છે કે જેણે પંચાગી વ્યાકરણ સ્વતંત્ર બનાવ્યું હોય. પ્રોફેસર પરાંજપેએ કહ્યું તેમ અહિં નિરંતર જ્ઞાન ઉત્સવ થાય તે માટે સુંદર જ્ઞાન ભંડારની આવશ્યક્તા છે. - ત્યારપછી પોપટલાલ શાહે બધાને આભાર માન્યો હતો અને છેલ્લે શેઠ બાબુલાલ નાનચંદે મીસ જેનસનને કહ્યું કે આપને જોવા અહીંની ઘણી બહેનો આવી છે માટે આપ થોડીવાર સભામાં ઉભા રહે તે સારૂં. ત્યારપછી મીસ જેનસન થોડીવાર ઉભાં રહ્યાં હતાં. આજે આખું પૂના અહીં હાજર હતું. ઉભા રહેવાની જગ્યા હોતી ઉપર બારીઓએ અને અગાશીમાં પણ માણસે સમાતા ન્હોતા. ત્યાંથી પછી બધી મંડળી ઉઠી. ફરીવાર પુસ્તકો તપાસવા ગઈ હતી.
ત્યારપછી ફેટે લેવામાં આવ્યા હતા. ત્રીજે દીવસે અહીં પૂજા રાખવામાં આવી હતી. આજે પણ આ સુંદર જ્ઞાન રચના જેવા જેને આવેજ જાય છે અને કહે છે કે અમારી જીંદગીમાં આવું સુંદર નથી જોયું; આને ખાસ પ્રયત્ન અહીં બિરાજતા મુનિ મહારાજેનેજ છે. • તા. ક–આજે અહીંના પ્રસિદ્ધ પત્ર કેસરીમાં આ જ્ઞાન સમારંભના સમાચાર આવ્યા હતા તે વાંચી બીજા ઘણું અજૈન વિદ્વાન જ્ઞાન ૨ચના જેવા આવ્યા હતા. તેમાં હિન્દુ મહાસભાના પ્રમુખ ચિત્રાવશાસ્ત્રી, તથા તિલક મહા વિદ્યાલયના પ્રમુખ આદિ મુખ્ય હતા. તેમણે કહ્યું કે “જૈન વાંમય આટલા બધા વિપુલ પ્રમાણમાં છે તેની તો અમને કલ્પના પણ નહોતી. અહીંના જેનેને પણ

Page #23

શિખર પરથી દષ્ટિપાત.
૧૩૩ ખબર નહીં હોય કે અમારું નામય આટલા વિપુલ પ્રમાણમાં છે. અમે તે આજેજ આટલાં બધાં તમારાં–જેન ધર્મનાં પુસ્તક જોયાં. હું ખુબ ખુશી થયે છું, મને લાગે છે કે આ સમારંભ બે દિવસ લંબાવો તે સારૂં. ઘણું અજૈન વિદ્વાનોને આ સમારંભની આજેજ ખબર પડી છે; કાલે ઘણુ વિદ્વાનો આવશે. તેમના કહેવાથી સમારંભ કાર્તિક શુદિ ૯ સુધી રાખવામાં આવ્યો હતો. ઘણા અજૈન વિદ્વાને તેનો લાભ લઈ ગયા છે.
આજે તારીખ ત્રીજીએ પણ ઘણા અજૈન વિદ્વાન આવ્યા હતા. મી. મજમુદાર (સરદાર) તે આ પુસ્તક સંગ્રહ જોઈ ખુબ આનંદિત થયા અને જણાવ્યું કે “હું સંસ્કૃત વાત્મયને સારો અભ્યાસી છું તેમાં તમારા જૈન ધર્મના સાહિત્યને અદ્વિતીય હિસ્સો છે. અમારા કરતાં તમારૂં સાહિત્ય ઘણું જુનું– પ્રાચીન છે. પછી મુનિ મહારાજે કહ્યું કે “જે આપ અહીં સાર્વજનિક જેન લાયબ્રેરી કરો તો હું પણ જરૂર મદદ આપીશ. સંસ્કૃત સાહિત્યના અભ્યાસીઓને તમારૂં સાહિત્ય વાંચ્યા સિવાય ચાલે તેમ જ નથી. મારા સંગ્રહમાં પણ તમારા ધર્મના ઘણાં પુસ્તક છે વગેરે વગેરે.
તારીખ ચોથીએ હવારમાં આ જ્ઞાન સમારંભ પૂર્ણ થયું હતું.
{ “શિખર પરથી દૃષ્ટિપાત.”
છે સાધુ સમેલન:
શ્રી શત્રુંજયના પ્રશ્નને આખી સમાજને હચમચાવી મુકી છે, સારુંય ભારત વર્ષ આપણા આ પ્રશ્ન તરફ આતુર નયને જોઈ રહ્યું છે, મહાસાગરની ભરતીની જેમ આપણું હદયો ખળભળ્યાં પણ પરિણામની આશા હજી જણાતી નથી. નોકરશાહીના હૃદયમાં ગમે તે ભાવના હોય છતાં તમાચો મારી મેટું લાલ રાખવામાં આવે છે. પણ આ વખતે અમારી સમાજના સુકાનીએ, અમારી સમાજના શિરતાજે, મુગટ મણીઓ, ત્યાગી સાધુએ કયાં છે ? શું આ પ્રથમ તેમનાં હૃદય નથી હચમચાવ્યાં? અમારા તીર્થો એ શિરતાજોએજ સંરક્યા છે, એ મુગટ મણીઓના પ્રતાપેજ ઝળહળી રહ્યાં છે; એ અમારા લક્ષ્ય બહાર નથી. પરંતુ આજે એ સુકાનીઓની પરમ આવશ્યકતા છે આજે સમાજ પિકારીને આહવાન કરે છે. ક્યાં છે અમારા એ સુકાનીઓ આવો આવો બહાર આવી આપનું સુકાન સંભાળો. આવા કટ કટીના મામલામાં અમારા ત્યાગી સાધુ મહાત્માઓ એક સ્થળે ભેગા મળી વિચાર વિનિમય કરી, મતભેદ દફનાવી એક રાજમાર્ગ સમાજ સન્મુખ મુકે જોઈએ; અને તેને માટે એક સાધુ સમેલનની અનિવાર્ય અગત્ય છે.
+ + + + +

Page #24

૧૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આજે સાધુઓના વચનો ઉપર સમાજ પિતાનો બધે ભોગ આપવા તૈયાર છે, તેમના ઉપદેશથી સમાજને ઉદ્ધાર રક્ષણ માત્ર થાય તેમ છે. તેમની શક્તિ, તેમને ત્યાગ અને ચારિત્ર તેજ એટલાં અદ્દભૂત, અનુપમ છે કે તેઓ ધારે તે જરૂર કરી શકે એને અમને વિશ્વાસ છે. પણ આજે એ શક્તિ ફેરવનાર સમર્થ સાધુ પુરૂષની જરૂર છે. આજે સમાજ સુગ્ય નેતાનો તીતીક્ષા કરી રહી છે. તરફથી હુમલાઓ થઈ રહ્યા છે. દિગંબરો તીર્થો અને મંદિરના ભાગને મેળવવા માટે કમ્મર કસી આપણી સામે મરચા માંડી રહ્યા છે. જેનેતરે પણ આપણું આચાર્ય દેવો ઉપર મનમાનતા આક્ષેપો કરી મજા માણી રહ્યા છે. અને આજનો યુવાન વર્ગ ધાર્મિક જ્ઞાનથી વિરકત બની અજેનોના પંથના પગરણ માંડવા ઉત્સુક છે. આવા વિકટ સમયમાં અમારા સાધુ મહાત્માઓ એકત્ર થઈ વિચારોની આપ લે કરવા, તીર્થ ધર્મ અને સમાજના ઉદ્ધાર માટે એક ન થઈ શકે ? આજે ઉપદેશની એક વાક્યતા ન થઈ શકે ? સાધુઓના સમ્મલિન સિવાય, તેમનામાં એકતા થયા સિવાય ઉપદેશની એક વાકયતા થવી અશકય છે, જ્યાં
તાના સુકાનીઓમાં નેતાઓમાં એકતા ન હોય, ભેગા મળી કાર્ય કરવાની ઈચ્છા ન હોય, અને ઉપદેશની એક વાકયતા ન હોય તો પછી અનુયાયિઓમાં એકતા થવી મુશ્કેલ છે. આજે ગામેગામ કુસંપનું કરવત ઝપાટાબંબ આગળ વધતું જાય છે. અને તેનાં પરિણામ પણું અનિષ્ટ આવતાં જાય છે. ધાર્મિક અને સામાજીક કાર્યોમાં મંદતાનો પવન લાગી ગયો છે. તે આપ સાધુ મહાત્માઓ ઉપદેશના તણખાથી મંદતાને દૂર કરે, કાર્ય શકિતની જવાલા પ્રગટાવે.
એક વાર જૈન સુત્ર કંઠથી દૂર થવાની તૈયારીમાં હતાં. તે વખતે મહર્ષિ દેવદ્ધિ ગણું ક્ષમાશ્રમણે મોટું સાધુમંડળ એકઠું કરી શત્રુંજયની છાયામાં–વલ્લભીમાં જૈન આગમ પુસ્તકોતાડપત્રો ઉપર લખાવરાવ્યાં, મથુરામાં પણ એ રીતેજ બન્યું છે અને આગમ જળવાઈ રહ્યાં. આવીજ રીતે આપણે છેલ્લા ક્રિયાયોદ્ધાર વખતે પણ બન્યું છે. તપસ્વી શ્રી સત્યવિજયજી ગણી અને મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીએ અનેક સુસાધુઓને એકઠા કરી શાસ્ત્રાઘારે ક્રિોદ્ધાર કર્યો હતો. એ કોનાથી અજાણ્યું છે? આજે એ સમય નજીક આવી પહોંથો છે. આપણમાં સ્વતંત્રતા અને અંતર અવાજના નામે સ્વછંદતા પોષાય છે. જેને જેમ આવે તેમ બોલવા લખવાની છૂટ પરવાનો મલી ગયો હોય તેમ આપણાજ ભાઈઓ આક્ષેપ વિક્ષેપ ઉપજાવે તેવા લખાણ અને ભાષણ આપી રહ્યા છે. સાધુઓમાં પણ બે વર્ગ ઉઘાડા પડી ગયા છે. એક જૂને ચીલે શાસ્ત્રાધારે ચાલવા તૈયાર છે–ચાલે છે, ત્યારે બીજો વર્ગ નવો ચીલો પાડી શાસ્ત્રાધારની બહુ મદદ લેવા તૈયાર નથી-નથી લેતો. બન્ને વર્ગના ઉપદેશમાં પણ ફેર હોય છે. એક મંડન પદ્ધતિએ સારું કામ કરવા પ્રેરાય છે તો બીજે સારા કે નરસાનો વિચાર રાખ્યા વગર ઉચ્છેદક શૈલીએ કામ કરે છે. આવી અનેક વાતોને રીતસરનો નિકાલ પરસ્પર પ્રેમ ભાવથી મળી વિચારોની આપ લે કરવાથી સહજ સાધ્ય છે. હજી સમય છે. અમે તો અગાઉથી રીતસરની ચેતવણુરૂપે લાલબત્તી ધરીએ છીએ, આ પરિસ્થિતિ આગળ ન વધવા દેશો. શકુંજયનું કાકડું વિશેષ ગુંચવાતું જાય છે, સમાજની પરિસ્થિતિ કડી થતી જાય છે. ગામોગામ કસપનું કરવત નિડરતાથી આગળ ધસતું જાય છે, ધાર્મિક જ્ઞાન આસ્થા, શ્રદ્ધા ઓછાં થતાં જાય છે તેનાં પર ઓસરતાં જાય છે. આચારનું શૈથિલ્ય ધીમે ધીમે આવી રહ્યું છે. ચો તરફ મંદતા ફેલાતી જાય છે. આવા સમયમાં બધા સાધુઓ એક સ્થાને મળે અને પરિસ્થિતિ ઉપર વિચારણું ચલાવી સમાજમાં જાગૃતી, જેમ અને કાર્યશક્તિની ચીણુગારીઓ પ્રગટાવી

Page #25

શિખર પરથી દષ્ટિપાત.
૧૩૫
સમાજનું સુકાન હાથ લઈ ઝોલાં ખાતાં વહાણને સ્થિર-દઢ બનાવે તેની ગતિને વેગ સવળો કરી આગળ ધપવાનું જોર--શક્તિ આપે, અને સમાજને યોગ્ય પથે દોરી શ્રી છનશાસનનું પણ અદા કરો, વિદ્વાન ચારિત્રશીલ સાધુઓમાં સાધુ સમેલનની ભાવના ઘણીવાર પ્રગટી છે, પ્રગટે છે પણ એ ભાવના તે ભાવનાજ રહે છે તે ક્રિયામાં નથી મુકાતું. તો અમારી સૂચના લક્ષ્યમાં રાખી એક સુંદર સ્થલે સાધુ સમેલન મળે, સમાજના ઉદ્ધારના માર્ગો ચર્ચાય તો તો અષાઢી મેઘલી અંધારિ રાત્રિમાં વિજળીના ચમકારા--પ્રકાશ જેવું આશિવાદ રૂપ લેખાશે. અન્તમાં ફરીથી કહીએ છીએ કે સમાજનો અને ધર્મનો ઉદ્ધાર જલદી તોજ થશે કે ટુંક મુદતમાં સાધુ સમેલન મળે, આ સિવાય બીજો કોઈ સરલ માગે અમને નથી સઝતા. + + + + +
+ જૈન શુદ્ધિ અને સંગઠ્ઠન–
આજે હિન્દુ મુસ્લીમ ઝઘડાએ આ શબ્દ ખુબ પ્રચલિત કરી દીધો છે. જેનોમાં પણ તે પ્રશ્ન શકય છે કે કેમ તે માટે ચર્ચા ચાલી રહી છે. ઘણું ભાઈઓ એમ માન્યતા ધરાવે છે કે તે માર્ગ ખૂલ્લે કરવો જરૂરી છે. અમે અમારા માર્ગે આગળ ઉપર સમયે જણાવીશું પણ થોડી વાત કરી લઈએ. પ્રથમ આપણે જેનોનો જ વિચાર કરો. એકજ ગામમાં પાંચસો પાંચ હજાર કે સો જેનોનાં ઘર છે ત્યાં દશા, વીરા, પોરવાડ, ઓસવાલ, શ્રીમાલી, ઈત્યાદિનાં પરસ્પર તડ–ૉળ બંધાએલા હોય છે, અને તેમાં એકજ ન્યાતમાં તડ હેય છે કે પરસ્પર કન્યા ન લેવી દેવી, સામા પક્ષવાળા સાથે જમવું પણ નહિં એટલે સુધી પણ કયાંક હોય છે. એકજ પ્રભુના પૂજારી, એકજ ધર્મના પાલક અને એકજ ગામમાં રહેનાર સાથે આવો વર્તાવ એ કેટલું અનિષ્ટ છે. ગુજરાતવાસી જૈન ગમે ત્યાં જાય કચ્છ, કાઠિયાવાડ, માળવા મેવાડ, બંગાળ, કે મહારાષ્ટ્ર ત્યાંના દરેક જેન સાથે ખુશીથી જમી શકે તેમ ઇતર પ્રાતીય જેને ગુજરાતી જેન સાથે પણું જમી શકે–નવકારશીમાં ભેગા બેસી જમણ જમી શકે. તેમજ ગુજરાતની કન્યા ગુજરાત બહાર ઇતર પ્રાંતમાં કે ઇતર પ્રાંતની કન્યા ગુજરાતમાં આવી શકે. તેમાં વાંધો શું છે તે નથી સમજાતું. પ્રથમ પોતપોતાના ગામનાં બંધને તોડવાં જોઈએ અરસપરસ રોટી અને બેટી વ્યવહાર થાય તેમાં કયાં વાંધો નડે છે તેની વિચારણું થવી જોઈએ. આ ઘોળોના અને બંધના પ્રતાપે ગામડાઓમાં અને શહેરો પણ સામાન્ય સ્થિતિના વિચારશીલ સૂદ જૈન યુવાનોને કન્યા નથી મળતી તેઓ કાંતો એમને એમજ કંટાળાભર્યું જીવન ગાળે છે, કાંતો અધમ માગે
છે, અને કાંતે પરધર્મમાં ચાલ્યા જાય છે. આવા દાખલાઓ તો ઘણાય છે પણ એક દાખલો બસ થશે. વડોદરા પાસે એક ગામડામાં સો વર્ષ પહેલાં કોઈ વિદ્વાન જૈન સાધુ મહાભાના ઉપદેશથી ત્યાંના વૈષ્ણએ તેમનું થોડું ઘણું અનુકરણ કર્યું, હવે તેમણે જૈનધર્મ સ્વીકાર્યો. કંડી તોડી નાખી. આજુબાજુના કેટલાએક વૈષ્ણએ તેમનું થોડું ઘણું અનુકરણ પણ કર્યું. હવે તેમણે જૈનધર્મ સ્વીકાર્યો એટલે વૈષ્ણવોએ તેમની સાથેનો બધે વ્યવહાર તોડી નાખ્યો–વૈષ્ણવોએ કન્યા આપવી બંધ કરી. પરસ્પર એકજ કુટુંબના હોવાથી કન્યાવ્યવહાર થઈ ન શકો. ત્યાંના મોટા શહેરમાંના ઘેરળમાં ભળવા અરજી કરી પણ વ્યર્થ ગઈ છે. એ ગામડીઆઓનું કોણ સાંભળે. જેમની આશાએ તેમણે ધર્મ સ્વીકાર્યો હતો તે સાથીદારોએ ધીમે ધીમે સાથ છોડી દી. + + +
+ + +

Page #26

૧૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અત્તે તેમની સ્થિતિ છે ધોબીને કુતરે નહિં ઘરને કે નહિ ઘાટને તેવી થઈ પડી. કેટલાકોએ તે આ જીવનધર્મ પાળે, ઘણા વળી પાછા વૈષ્ણવ થઈ ગયા, પ્રાયશ્ચિત્ત કરી કંઠી બાંધી લીધી અને અત્યારે જે થોડાઘણ રહ્યા છે તે પણ વૈષ્ણવ થવાની તૈયારીમાં આવી જ સ્થિતિ મારવાડમાં પણ બન્યાની સાંભળી છે. આપણી આ સ્થિતિ છે. આ સ્થિતિ અસહ્ય છે. આપણે પરસ્પર જેનોમાંજ જ્યાં આ સ્થિતિ પ્રવર્તતી હોય ત્યાં નવા જેનો તૈયાર કરી-વધારી તેમને કઈ સ્થિતિમાં મુકવા છે? એ પ્રશ્ન વિચારણીય છે. આપણાજ જેમાં રોટી વ્યવહાર ત્યાં બેટી વ્યવહાર થાય તેમાં શું વાંધો છે ? આ પ્રશ્ન આપણે જરૂર વિચારવો ઘટે છે. છેવટે એસવાળે ઓસવાળ કે પિરવાડે પિોરવાડ તે જૈન ધર્મ પાળતો હવે જોઈએ પછી ભલે ને તે ગમે ત્યાં વસતે હોય તો પણ તેની સાથે રોટી બેટી વ્યવહાર થાય એટલી છૂટ પણ મુકાય–તેને વિચાર થઈ શકે કેમ ? + + + +
+ + આવી જ રીતે સુરતના લોટવાણીઆ. કપડવંજના ને માવાણીઆ, અને ભાવનગર તરફના ભાવસારે કે જેઓ જૈનધર્મ પાળે છે. લાટ વાણુઓ તે ઘણા જૂના સમયથી જૈન ધર્મ કુલ ધર્મ તરીકે પાળતા આવ્યા છે, આજે એમની કઈ સ્થિતિ છે ? સુરત અને ભરૂચ જીલ્લાના જેને તેમની સાથે જમવા તૈયાર નથી. તેમને નકારસીમાં જમવા કે તેમની નોકારસીમાં જમવા તૈયાર નથી આને માટે ઘણું ઘણા પ્રયાસ થયા છે છતાં પરિણામ શુન્ય આવ્યું છે. પરસ્પરનો સહકાર સધાતો નથી. અરે કેટલાએક ભાઈઓ તે તેમને જેન માનવા પણ તૈયાર નથી. અને એમાંથી એ પરધર્મમાં ચાલ્યા જાય છે. શું જૈનધર્મને કોઇએ ઠેકો લીઘે છે કે અમુકને જ જેને માનવા અને અમુકને ન માનવા ? ખરેખર આપણે માથે એક ભયંકર કલંક છે. “ નવકારમંત્રને ગણનાર દરેક નકારશીમાં આવી શકે” એ પણ આપણે ભૂલી જઈએ છીએ. આપણે આપણાજ ભાઈઓને ન સાંભળી શકીએ, ઉચ્ચ પાયરીએ લઈ જવા પ્રયત્ન ન કરીએ, આપણી સમાન કક્ષાએ ન પહોંચાડી છે અને તેમને આભડછેટ ની ખાઈમાં પછાડીએ-તેમને આપણાથી હલકા ઉતરતા માનીએ તેના જેવું બીજું કયું કલંક હોઈ શકે ? એક સમયે તે બંધને જરૂરી હશે અત્યારે તે બંધને જરૂરી નથી તેનાથી આપણે નાશ થાય છે, આપણું પ્રગતિ અટકી પડે છે. હજી જાગે તે સારું. ઉઠયા ત્યાંથી હવાર ગણે નહિ તો એક દિવસ એમ સાંભળશો કે તેમાથી આ સમુદાય એ જૈન થવાની તૈયારીમાં છેજેન મટી ગયેલ છે.
આજે તેમનામાંથી જૈનત્વના સંસ્કાર ધીમે ધીમે ઓછા થતા જાય છે. તેને યુવાન વર્ગ બંડ જગાવશે અને પરિણામ ભયંકર આવશે-આપણેજ ભેગવવું પડશે. અમને તો એમ લાગે છે કે આ સંબંધી લાગતા વળગતાઓ અને જાહેર પત્રકારો ગ્ય ચળવળ કરશે. લેકિમત કેળવી આ કલંક દૂર કરવા બનતું કરશે અને એ રીતે જૈન ધર્મની શાસનની અનન્ય સેવા બજાવવાનું પુણ્ય હાંસલ કરશે તેવી બીવ રાસન રસીલ્લી માયા મન ૩૪તી. એ ચરિતાર્થ કરી બતા વશે. અને સાધુ મહાત્માએ એકમતે આ સરલ પણ કુટ બનેલા પ્રશ્નનો વ્ય નિવેડો લાવશે એમ ઈચ્છીએ છીએ.
તુલનાત્મક દૃષ્ટિ.

Page #27

વર્તમાન સમાચાર.
૧૩૭
= વર્તમાન સમાચાર. OMI[I ||III TI ||III| I||
અજ્ઞાનતાના શ્રાપ.
શ્રી ગોઘારી વીસા શ્રીમાળી જૈન દવાખાનાની રૂડી હીલચાલ.
હીરાબાગમાં દેખાડવામાં આવેલી ફિલમ. ગુરૂવાર તા. ૨૦ મી ઓકટોબર ૧૯૨૭ ના રોજ રાત્રીના કાવસજી પટેલ તળાવ આગળ હીરાબાગમાં, શ્રી ગોઘારી વિશાશ્રીમાળી જેન દવાખાના તરફથી ઉપરોકત આરોગ્યતાને લગતી સીનેમાની ફીલ્મ જેનોને બતાવવા સારૂ શેઠ જીવણચંદ ધરમચંદના પ્રમુખપણ નીચે એક મોટો મેળાવડો થયો હતો અને શરૂઆતથી જ સભાને હાલ ચીકાર ભરાઈ ગયે હતો જે વખતે મી. નરોતમ બી. શાહે જણાવ્યું હતું કે આરોગ્યતાના વિષયને અંગે જેનેની કેવી સ્થિતિ છે, તે સંબંધી વર્ણન કરવાનો અત્યારે અવકાશ નથી, બીજી કોમોના મરણ પ્રમાણુની સંખ્યા જોતાં આપણામાં વધારે મરણો થાય છે તે આંકડાથી પુરવાર થયું છે. જેન સેનીટરી એસોસીએશન નામની સંસ્થા થોડા વર્ષો અગાઉ હયાતીમાં આવી અને ટુંક મુદત માટે રહેવાના મકાનોની હાડમારી દુર કરી પણ જન સમાજનો ટેકે નહિં મળવાથી તે યોજના બંધ પડી છે. આરેગ્યતાનો વિષય એવો છે કે ભાગ્યે જ તેમાં જનસમાજ રસ લે છે. મકાનોની હાડમારી, હોસ્પીટલ અને મેટરનીટી હોમ્સ, જેવાં ખાતાંની આપણી કામમાં ઘણી જ જરૂર છે. લાખોની સખાવત કરનારા શ્રીમંત જેને જીવદયાના હિમાયતીઓ ગણવા છતાં, આપણા ભાઈઓના શરીરના રક્ષણથે કાંઈ પણ આપણે કાર્ય કરી શકતા નથી તે આપણી લોકમત કેળવવાની ખામી છે. જેને સમાજની સહાયતા વિના આવાં કાર્યો થઈ શકતાં નથી. તેથી આરોગ્યતાના વિષયમાં લાકમત કેળવવાની બહુજ જરૂર છે, કેળવણીના પ્રયાસો માટે ખુશી થવા જેવું છે, પરંતુ તંદુરસ્તીનો સવાલ તેના કરતાં વધારે મહત્વતા ભરેલે મને લાગે છે કારણ કે કેળવણીના સંસ્કાર પામેલ હોવા છતાં અમારી સમક્ષ રજુ કરવામાં આવેલ આજના ચિત્રપટમાં મી. કાંતિલાલ નામનો એક વિદ્યાર્થી આડે રસ્તે ઉતરી જઈ, તંદુરસ્તી નહિ સાચવવાને લીધે અને રોગને છુપાવવા માટે, આખા કુટુંબમાં કેવી રીતે રોગનો ફેલાવો કરે છે અને ડો. રાય નામનો નામાંતિ ડોક્ટર કેવી રીતે તેને શીખામણ આપી રસ્તા ઉપર લાવે છે તે પડદા ઉપર જોવાથી ખાત્રી થશે. દરેક ઉપદેશકે સમજવું જોઈએ કે તંદુરસ્તીની બાબતમાં આરોગ્યતાનું જ્ઞાન ફેલાવવું તે પણ એક જનસમાજ પ્રત્યેની ઉત્તમ સેવા છે.
નેશનલ એબીવીક પ્રોપેગેન્ડા કમીટી તરફથી કેવી રીતે તંદુરસ્તી બાબત જન સેવા કરવામાં આવે છે તે ઉપર આપનું લક્ષ ખેંચવાના ઇરાદાથી જ આ અમારો પ્રથમ પ્રયાસ આપ સમક્ષ રજુ કર્યો છે અને જનસમાજ તરફથી સહાયતા મળશે તો આવી જાતનાં ચિત્રપટો ભવિષ્યમાં આપ સમક્ષ રજુ કરી જનસમાજની સેવામાં અમારાથી બનતો ફાળો આપવા અમારાથી બનતું

Page #28

૧૩૮
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
કરીશું. આટલું બોલ્યા બાદ સીનેમાને શો બતાવવામાં આવ્યો હતો ત્યારબાદ શેઠ જીવણચંદ ધરમચંદે આ બાબત આરોગ્યતાનું જ્ઞાન કેલાવવા માટે જ જમાનાને અનુસરતાં આવાં ચિત્રપટ ઉપયોગી કાર્યો કરે છે અને આવી બાબતમાં મદદ આપવા જણાવ્યું હતું. છેવટે ડે. મેહનલાલે કલાસીનેમાના માલીક તરકથી શે બતાવવા સારૂં દરેક સગવડ કરી આપી હતી તેમજ હીરાબાગના ટ્રસ્ટીઓનો તેમજ પ્રમુખ સાહેબને આભાર માની સભા વિસર્જન થઈ હતી.
મી. મેહનલાલ હેમચંદ તરફથી રૂ. ૨૫) આ રૂડા કામને ઉત્તેજન અર્થે આપવામાં આવ્યા હતા.
શ્રી વિજયકમળ સૂરીશ્વરજી મૂર્તિ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ.
પ્રાતઃસ્મરણીય પૂજ્યપાદ શ્રીમદ્ વિજયમલસૂરીશ્વરજી મહારાજની મૂર્તિની પ્રતિષ્ઠા તેઓશ્રીની સ્વર્ગવાસભૂમિ શ્રી જલાલપુર-તાબે સુરત જીલ્લામાં માગશર વદી ૬ બુધવારના રોજ ઉક્ત કૃપાળુ ગુરૂરાજની અગ્નિદાહ ભૂમિએ તૈયાર કરેલ દેરીમાં, તથા ગુરૂમંદિરમાં એમ બે સ્થળે શુભ મુહૂર્તે પ્રતિષ્ઠા થવાની છે. જે ગુરૂભક્તિના માંગલિક પ્રસંગે જલાલપુરના શ્રી સંધના તરફથી માગણ સુદ ૧૪ થી અઠ્ઠાઈ મહેત્સવ શરૂ થશે, સાથે શ્રી સિદ્ધાચલજી તીર્થની રચના, ઉઘાપન વગેરે પણ તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. આંગી, પૂજા, ભાવના, સ્વામીવાત્સલ્ય વગેરેથી દેવગુરૂધર્મભક્તિ અપૂર્વ થશે. તત્ર આચાર્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિ સપરિવાર વિદ્યમાન છે અને આચાર્ય શ્રી વિજયદાનસૂરિ મહારાજ સપરિવાર આ માંગલિક પ્રસંગે પધારનાર હોવાથી સાધુ, સાધ્વી મહારાજના દર્શનનો પણ લાભ મળશે. જલાલપુરના શ્રી સંઘને આવી અપૂર્વે ગુરૂભક્તિ કરવા માટે ધન્યવાદ આપીયે છીયે કે જેથી આવા પ્રાતઃસ્મરણીય, પૂજ્યપાદ, કૃપાળુ, પરમપૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયકમલસૂરિશ્વરજી મહારાજ જેવા એક અપૂર્વ આચાર્ય મહારાજનો ગુરૂભક્તિ કરવાને લાભ ત્યાંના શ્રી સંઘને મળે છે. અમે તેનું અનુમાન કરીયે છીયે. –(મળેલું.)
શેઠ ધરમચંદ ઉદયચંદ કેળવણી ફંડ શેઠ ધરમચંદ ઉદેચંદ કેળવણી ફંડમાંથી સને ૧૯૨૭ની સાલમાં રૂા. ૧૭૩૫૦) નીચેની વિગતની લોન વિદ્યાર્થીઓને મંજુર થઈ છે ને કેટલીક તો પુરેપુરી અપાઈ છે, જ્યારે બીજાઓને જરૂર મુજબ અપાય છે.
૩૦૦૦) ડોકટર જે. એમ. દમાણી. ૬૦૦) ડોકટર ગાંડાલાલ ઇંદરજી. ૨૫૦૦) શાહ ચંદુલાલ નાનચંદ ૫૦૦) અમીચંદ ચત્રભુજ. ૮૦૦૦) લાલચંદ રગુનાથ મારવાડી. ૫૦૦) મોહબતસીંહ ડુંગરસી મહેતા. ૨૦૦૦) ડોકટર નટવરલાલ માણેકલાલ. ૨૫૦) લાભકુંવર જીવરાજ.
૧૭૩૫૦) શેઠ રતનચંદ ખીમચંદે ટ્રસ્ટી તરીકે રાજીનામું આપ્યું જે મંજુર કરવામાં આવ્યું છે. ને તેઓએ ફંડની શરૂઆતથી તે અત્યાર સુધીની દશ વર્ષ જે સેવા બજાવી છે તેની નોંધ લેવામાં આવી છે.

Page #29

સ્વીકાર અને સમાલેાચના.
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૧૯
નવ તત્ત્વ પ્રકરણ સાથે—યાજક માસ્તર ચંદુલાલ નાનચઢ-પ્રકાશક શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મ`ડળ હેશાણા. કીંમત આઠ આના. આવશ્યક ક્રિયા અને પ્રકરણ વગેરે શ્રથા જેમ સરલ રીતે ભાષાંતર પૂર્વક આ સંસ્થાએ પ્રકટ કરેલ છે, તેમ તે શૈલીએ ઉપરોક્ત ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે, આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં છ દર્શનને કિંચિત સારાંશ:આપેલા છે, તે પ્રસગ યોગ્ય છે. ગ્રંથની શરૂઆતમાં નવતત્ત્વની મૂળ ગાથા આપી પછી મૂળ ગાથાની સંસ્કૃત છાયા. અન્વય સહિત પદચ્છેદ શબ્દાર્થ, ગાથા અને વિશેષાથ અને છેવટે તે તે તત્ત્વ જાણવાને ઉદ્દેશ પ્રશ્નોરૂપે આપી જિજ્ઞાસુઓને વિશેષ સરલતા કરી આપી છે, ભાષાંતર પણ સરલ કરી ઉપયોગીતામાં વૃદ્ધિ કરી છે. કાગળા સારા તથા છાપ શુદ્ધ અને પાકું બાઇડીંગ અને શુમારે અસેતુ પાનાના આ ગ્રંથ આઠ આના કિંમત ઓછી ગણાય તે પ્રચાર કરવાના હેતુને લઈને હાઇ અમે પ્રકાશકને તે માટે ધન્યવાદ આપીયે છીએ.
શ્રી ચંદ્રરાગ ચર્િ પ્રકાશક શ્રી અજીત સાગરજી સૂર શાસ્ત્ર સંગ્રહ પ્રાંતિજ—કિંમત રૂા. ૫-૦-૦ આ શ્રી ચંદરાજાના સસ્કૃત ચરિત્રના કર્તા પ્રદ્ધિ વકતા આચા મહારાજશ્રી અજિતસાગરજી સૂરિજી છે, જેમની વિદ્વતા માટે કાઇપણુ લખવુ તે કરતાં આ સસ્કૃત ચરિત્ર અને તેઓશ્રીએ લખેલા અન્ય ગ્રંથા અને કરેક્ષ ભાષાંતરાજ... સાક્ષી પુરે છે. ગુજરાતી ભાષા કરતાં સંસ્કૃત ભાષામાં કાઇપણુ ગ્રંથની રચના કરવી તે વિકટ કાર્ય હાવા સાથે તેના ખાસ અભ્યાસી સિવાય તે બની શકતુ નથી, જેથી આચાર્ય શ્રી અજીતસાગરજી મહારાજે આ ચરિત્રની સંસ્કૃત ભાષામાં કરેલી સુંદર રચના તેજ તેના પુરાવા છે. મુનિ શ્રી મેાહન વિજયજી રચિત ગુજ– રાતી રાસ ઉપરથી આ ચરિત્રની સંસ્કૃત રચના ઉક્ત આચાર્ય મહારાજે કરી છે જે કૃતિ તે ભાષાના જિજ્ઞાસુઓ–વાચકાને રૂચિકર થઇ પડે તેવી છે. પ્રત પાના આકારે—સંસ્કૃત-શાસ્ત્રી ટાઇ૫માં સુંદર રીતે ત્રીશ કારમનેા ગ્રંથ છપાયેલ છે. આ સસ્થા તરફથી અપાયેલા ઘણા પુસ્તકા ભેટજ અપાયેલા છે, છતાં કદાચ આમાં મદદ નહીં મળેલી હોય તેથી તેની કિમત પાંચ રૂપૈયા રાખવામાં આવેલ હશે તેમાં જે કે વ્યાપાર કરવાના મુદ્દલ હેતુ હોયજ નહિ. તેમજ આવા સંસ્કૃત ચરિત્રના ખપત પણ ઓછી હેાય તે સ્વાભાવિક છે. ગ્રંથ પઠન પાન અને અભ્યાસી માટે એક જરૂરી વસ્તુ છે એમ અમેા માનીએ છીએ.
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય. ભારમે વાર્ષિક રિપોર્ટ.—દિવસાનુદિવસ ઉન્નત થતી સ્થીરતા પામતી જતી આ સંસ્થા વિશેષ સુદૃઢ થતી જોઇ જૈન કામને આનંદ પામવા જેવું છે. કુલ ૬૩) વિદ્યાર્થીએ આખરે રહેતા જેમાંથી પરિક્ષાનું પરિણામ ૬૮ ટકા આવેલ છે. જે વિશેષ સÖાષકારક કદાચ ન હોય છતા ભવિષ્યમાં પ્રગતિકારક માનીયે છીયે. આ સંસ્થા ચેાગ્ય વહિવટ કાય વાહી ઉત્તમ કમીટીના સભ્યાના ઉત્સાહ અને શ્રીયુત સેક્રેટરીએ મેાતીયદભાઇ તથા મૂળચંદભાઇ તેના આત્મા હોઇ ભવિષ્યના માટે જે મનેારથા રિપેટ માં જણાવ્યા છે તે પાર પાડે એમ સ્વાભાવિક કહી શકાય. રીપોટ ના પાને ૨૪ મે વ્યવહારૂ સુચનામાં જ્ઞાન ભંડાર, લાઇબ્રેરી, અને પુરાતત્ત્વ પ્રાચીન શોધખેાળ અને દ્રવ્યાનુયામ અને યાનુયેાગના મૂળ ગ્રંથૈાના વર્તમાન

Page #30

૧૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કાળની પદ્ધતિએ ભાષાંતરો પુરા પાડવાનું કાર્ય આ સંસ્થાએ કરવા જેવા હાઈ કોઈપણ જેને બંધુઓએ પોતાની ઉત્તમ લક્ષ્મીને લાભ તે યોજના માટે કરવો જરૂરી લાગે છે અમો ભલામણું પણ તે માટે કરીયે છીયે. આવી સંસ્થાને દર વર્ષે સમાજ પાસે યાચના કરવી પડે તેના કરતાં સમાજના શ્રીમાન બંધુઓ એ વગર માંગે જરૂરીઆત પુરી કરવી જોઈએ એ કર્તવ્ય જેમ બને તેમ જલદી બજાવવાનું છે. છેવટે અમે આ સંસ્થાની ભવિષ્યમાં વિશેષ ઉન્નતિ ઈચ્છીયે છીયે.
યુરોપના સંસ્મરણે.લેખક—શ્રીયુત મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડીયા સોલીસીટર મુંબઈ. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦ મુસાફરી વર્ણનના ગુજરાતી ભાષામાં પ્રકટ થયેલ પુસ્તકે અલ્પ છે. તેવા સંયોગમાં આ પુસ્તક લખી તેના લેખક મહાશયે યુરોપની મુસાફરી કરવા જનાર વ્યકિત માટે કેટલાક મુસાફરીના બિનઅનુભવે થતા નકામા ખર્ચ માટે તેમજ કપીત ધારી લીધેલી અગવડતા-મુસીબતે માટે કેટલીક હકીકત ઉપયોગી થઈ પડે તેમ આ લેખની અનુભવેલી સંકળના કરી છે. યુરોપમાં મુસાફરી કરવા જનાર માટે જેમ કેટલીક રીતે ભોમીયારૂપ છે. તેમ નહિં જનાર માટે પણ આવા ગ્રંથો વાંચવાથી તે દેશના રીત રીવાજ સમાજ બંધારણ હવા, પાણી, ઉદ્યોગીક સ્થિતિ વગેરે માટે ઘણું જાણવાનું મળે છે. આ ગ્રંથમાં પણ તેવું વર્ણન હોવાથી જિજ્ઞાસુ માટે ઉપયોગી છે કિંમત પણ યોગ્ય જ છે મળવાનું ઠેકાણું. મનહર બીલ્ડીંગ પ્રીન્સેસ સ્ટ્રીટ મુંબઈ.
નીચેના ગ્રંથો વગેરે ભેટ મળ્યા છે તે સાભાર સ્વીકારવામાં આવે છે. ૧ શ્રી મધ્ય ભારત અગ્રવાલ સભા ઈદરની નિયમાવળી પ્રકાશક પ્રહલાદદાસ મોદી મંત્રી ૨ શ્રી રાધનપુરી પિોરવાડ વિસા શ્રીમાળી મીયાગામ આવારા નિવાસી જ્ઞાતિધારા સેક્રેટરી
શાહ હરગોવનદાસ વૃજલાલ ૩ શ્રી નવકાર મંત્ર યા પંચ પરમેષ્ઠી અને આવશ્યક કે પ્રતિક્રમણનું રહસ્ય સુધષા પત્રની પ્રથમ ભેટ (ખાસ વાંચવા લાયક) શ્રી જૈન યુવક સેવા સમાજ અમદાવાદ.
વકીલ નંદલાલ લલુભાઈનો સ્વર્ગવાસ,
ગયા આસો વદી ૧૧ ના રોજ લાંબા વખત બીમારી ભોગવી વડોદરાનિવાસી શ્રાવક શ્રેષ્ઠીવર્ય બંધુ નંદલાલભાઈ સમાધિપૂર્વક સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. બંધુ નંદલાલભાઈ દેવ, ગુરૂ, ધર્મના અનન્ય ભકત, વડેદરાની જૈન સંસ્થાઓના કાર્યવાહક, સુકાની, વ્યવહાર કુશળ, અને શ્રદ્ધાળુ એક જેને નરરત્ન હતા. તેમના પંચત્વ પામવાથી એક શ્રાવક કુળ ભૂષણ નરની જૈન સમાજને ખોટ પડી છે. આ સભા ઉપર તેઓ અત્યંત પ્રેમ ધરાવતા હતા અને સભાસદ પણ ઘણા વર્ષોથા હતા. જેથી સભાને પણ એક લાયક સભાસદની ખોટ પડી છે. તેમના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે અને તેમના સુપુત્ર તેમના સ્વર્ગવાસી પિતાશ્રાના પગલે ચાલી તેની કીર્તિમાં વૃદ્ધિ કરે તેમ છછીયે છીએ.

Page #31

આ માસિકના સુજ્ઞ ગ્રાહકોને વધારાની ભેટની બુક, આગમાનુસાર ચહું પત્તિ નિગય નામની બુક ઉપાધ્યાયજી મહારાજશ્રી સુમતિસાગરજી શિષ્ય ૫૦ શ્રી મણિસાગરજી મહારાજના તરફથી, અમારા આ માસિકના માનવતા તમામ ગ્રાહકોને ભેટ આપવા અમાને મળેલી છે. ધારા પ્રમાણે ભેટની બુક જે અપાય છે તે ઉપરાંત આ વધારાની ભેટ આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને ભેટ આપવાની છે, જેથી દરેક ગ્રાહક મહાશયે પાછની એક નાની ટીકીટ માકલી આ બુક મગાવી લેવા નમ્ર સુચના છે. ઉપરોક્ત મુનિ મહારાજાઓના તે માટે ઉપકાર માનવામાં આવે છે.
સુચના. આ સભા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયેલ શ્રી નવતત્વના સદર ધ, શ્રી જીવવિચાર વૃત્તિ તથા શ્રી દંડક વિચાર વૃત્તિ આ ત્રણ ગ્રંથ (મૂળ, ભાખ્યું અને ભાષાંતર સાથે ) જેન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, વિદ્યારપાળામાં ખાસ ચલાવવા એડમૂ તેમજ ધાર્મિક શિક્ષશુ માટેના આત ઉપયોગી હાઈ ધામિક શાળાઓને ભેટ આપવાની છે. ત્રણ વર્ષ કરતાં વધારે વર્ષ થયા ચાલતી કોઈપણ શાળાઓના વ્યવસ્થાપકાએ તે તે ગામના મુખ્ય અગ્રેસરની લેખીત ભલામણ મેકલવાથી ( શીખનારની સંખ્યા સાથે લખી મોકલવાથી ) માત્ર પારસલ કે પાસ્ટ ખર્ચ લઈ સીલીકે હશે ત્યાં સુધી ભેટ માકલવામાં આવશે.
*
*
*
| ચાલુ સાલના પુસ્તકો ગ્રાહકોને વી. પી. થી મોકલવા શરૂ થઇ ગયા છે. જે સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.
નવા થનાર ગ્રાહકોએ તુરતમાં દાખલ થવું. ૧ મગધરાજ શ્રેણિક ચરિત્ર
પૃષ્ઠ - ૩૫૦ ૧-૮-૦ ૨ શ્રી સ્થભન પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર
૩૫૦ ૧-૮-૦ ૩ પૃથ્વી કુમાર યાને મહામત્રી પેથડ
૨૫૦
૧-૪-૭ ૪ માનતું'ગ-માનવતી યાને બુદ્ધિમતી પ્રમદા
૧૦૦ ૦-૬-૦
૧૦૫૦ ૪-૧૦-૨ ગ્રાહકોને રૂા. ૩) અને પોસ્ટ ખર્ચના રૂા. ૦–૧૦–૦ મળી રૂા. ૩–૧૦–૦
ખાસ યાદી-શેઠશ્રી નગીનદાસ કરમચંદે પાટણથી કાઢેલા મહાસંઘ વર્તમાનકાળના ઇતિહાસમાં માહેર છે. આ સંઘયાત્રાની હકીક્તનું દળદાર પુસ્તક ૧૫-૨૦ ચિત્રો સાથે પ્રગટ થાય છે. અગાઉથી ગ્રાહક થનારને રૂા. ૨) પાછળથી રૂા. ૨-૮-૦ પાસ્ટ ખર્ચ અલગ.
લખે --શ્રી જૈન સસ્તી વાંચન માળા. રાધનપુરી બજાર–ભાવનગર,

Page #32
બ્રાહ્મણો અને જૈનોની એક્વાક્યતા. 88 જેવી રીતે બ્રાહ્મણોના વેદાન્તના માયાવાદની અનિર્વચનીય ખ્યાતિનું સ્વરૂપ કેટલાક રૈનાને નહિં સમાયાથી જૈન દર્શનમાં વેદાંત શાસ્ત્રના " મુક્તિમાં ધ્રાંતિ, પ્રપંચ એટલે સંસારમાં બ્રાંતિ, શાસ્ત્રમાં બ્રાંતિ, (10) પ્રવૃત્તિમાં બ્રાંતિ–એમ જેની સ્મૃતિ જ બ્રાંતિમય છે તેવા વેદાન્તીને શામાં બ્રાંતિ ન કહેવાય ? " એ રીતનો ઉપહાસ થયા છે, તેવી જ રીતે જૈન દશનનું અનેકાંતવાદ અને સ્યાદ્વાદનું સ્વરૂપ વિચારશીલ બ્રાહ્મગુપને પશુ પણ છે નહિં થવાથી, જૈનોનું શાસ્ત્ર એકાંત નિશ્ચય જણાવનાર નહિં હોવાથી, મત્તપ્રતાપ જેવું, સ્વીકારવા યોગ્ય નથી, એવું કે હું ખડન કરવામાં આવ્યુ છે. પરંતુ હરિભદ્રસૂરિ નામના જૈન વિચારકે પક્ષ પાત રહિત બુદ્ધિથી બાહ્ય Dાનાં દર્શનશાસ્ત્રનાં ભિન્ન ભિન્ન પ્રમેયા જેવી રીતે ઉકેલ્યાં છે, તેવા જ દૃષ્ટિ - બિન્દુથી જૈન તત્વજ્ઞાનનાં પ્રમેયા પણું સમજવાની જરૂર છે. ચિરતન વિચારકોએ કહ્યું છે કે श्रोतव्यः सौगतो धर्मः कर्तव्यः पुनराहतः / / वैदिको व्यवहर्तव्यो, ध्यात्तव्यः पामः शिवः // બૈદ્ધ ધર્મ શ્રવણ કરવા યોગ્ય છે, જૈન ધર્મનું ચારિત્ર સેવવા ચોગ્ય છે, વેદ ધુમ વ્યવહારમાં પાલન કરવા યોગ્ય છે. અને પરમ શિવ અથવા પરમેશ્વર ધ્યાન ધરવા ચોગ્ય છે. દશ ન શાસ્ત્રો પછી તે આસિતક મતનાં હોય કે નાસ્તિક મતનાં હોય, તે વસ્તુ સ બ ધમાં ભિન્ન ભિન્ન વિચારો દર્શાવે છે, પરંતુ સર્વની એકવાકયતા હિંદના તત્વજ્ઞાએ કરી છે; કારણ કે હિંદમાં - તત્વજ્ઞાન કેવળ બુદ્ધિના વિનોદ અથવા સતપંણુ અર્થ નથી, પરંતુ આપણી પિતાના આત્માની પરમ માક્ષરૂપ સંપત્તિ મેળવવા અર્થ છે. " નર્મદાશ કર દેવશ કર મહેતા, ટિle @ 9998520 @@ @SEC)iii For Private And Personal Use Only