Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531139/1

Page #1

TREATMANAND PRAKAST REGISTERED No. B. 432 otosmmsRemmmm.kammmms ®® श्रीमजियानन्दसूरिसद्गुरुज्यो नमः ।
6464000000000001590000000 SSC00000000
श्री
measomamraamwwwm
s2050515895689660eg
आत्मानन्द प्रकाश
Geegpaca sacboorpass
Emainwaermanele
S apanassaasasansa-3-99900000 AM
सेव्यः सदा ससुरु कल्पवृक्षः । शान्तिः स्वान्तारूढा जति जयतिञान्तिरुन्मलिता च ज्ञानानन्दोह्यमन्दः प्रसरति हृदये तात्त्विकानन्दरम्यः । अर्हकाणी विनादो विशदयति मनः कर्मकदानलाम्नः आत्मानन्दप्रकाशो यदि जयति नृणां जावभृद्-दृष्किाशः॥ saRana .
NE पुस्तक १२. वीर संवत् २४४१ माघ. आत्म सं.१ए.3 अक मो.
Resesesewwwse- 50-25065प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा. भावनगर.
विषयानुभव
3 નખર, વિષય,
पृष्ट.न.२. विषय. १ अनुस्तुति.
.... १६५ वच्या समधी सूचना ...१८e ૨ વિદ્યાર્થી જીવન કેવું હોવું જોઈએ ? ૧૬ ૬ ૭ શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ તીર્થ માં ૩ પુન્યાસજી શ્રીમદુદાનવિજયજી મહા
धर्मशाणानी ४३२ ...... १८८ शानुध समधालाषष्य... १७४८भुनिभRIMमान विनाति... १८० ३४ मदिसा याने यावर्भ... ... १८४ वर्तमान सभायार ... ... १८१ { ૫ અઢાર પાપસ્થાનક ચાલુ... ... ૧૮૮ ૧૦ શ્રી જૈન શ્વેતામ્બર કાનફરન્સનું
नभुमाधवशन ...... १८२ વાર્ષિક મૂલ્ય રૂા. ૧) ટપાલ ખર્ચ આના ૪ થિ)| ધી માનદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલભાઈએ છાપ્યું'-ભાવનગર

Page #2

આ સભાના લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ આ સભાના માનવતા લાઈક્રુ મેમ્બરાને નીચે જણાવેલા ગ્રંથો ધારા મુજબ ભેટ આપવા માટે મુકરર થયા છે,
૧ શ્રી જૈન ગ્રંથ ગાઈડ ( જૈન માગ દશક ભામીયા ) ૨ શ્રી જ મુચરિત્ર (ભાષાંતર ) ૩ આત્મવિલાસ સ્તવનાવાળી. ( જેમાં શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિકત ચાવીશી, ભાવના સ્તવના
તથા ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી વિરવિજયજી કૃત વિવિધ સ્તવના. ) ૪ શ્રી ભકિત ભાવના પ્રકારા, ૫ શ્રી નવાણું” પ્રકારી પૂજા વિસ્તારથી અર્થ સહિત. ૬ બારવ્રત આદરવાની સંક્ષિપ્તદીપ.. ૭ શ્રાદ્ધગુણ વિવરણમૂળ, ( ૮ ધર્મ રત્ન લઘુ ટીકા. ૯ પંચ સૂત્ર સટીક
૧૦ ચંપકમાળા કથા. ૧૧ ૯૫મહત્વ વિચાર ગભિ ત મહાવીર સ્તવઃ ૧૨ સમ્યકત્વ કૅમુદિ. ૧૩ સુદના ચરિત્ર ( ભાગની ઉપરથી સંસ્કૃતમાં અનુવાદ ) ૧૪ શ્રી રાહિષ્ણુ અશોકચંદ્રની કથા. (મૂળ) ૧૫ આચારૈાપદેશ (મૂળ )
નબર ૭ થી ૧૫ સુધીના સંસ્કૃત મૂળસંથા હોવાથી તેના ખપી જૈન બંધ ભાગ્યેજ હાવાથી પ્રથમ મુજબ આ સભાના લાઈફ મઅરે જે મગાવશે, તેને માકલવામાં અાવશે. કારણ કે તેવી મૂળ ગ્રંથા બહુંtળા પ્રમાણમાં તેના અયાસી મુનિ મહારાજા વર્ગને તેમજ જ્ઞાન ભંડારાને સભાની જેમ તેઓની વતી ભેટ અપાયે જાય છે તેમ આ નં. ૭ થી ૧૫ સુધીના મૂળ ગ્રંથા તેમની વતી અપાશે, અને બાકીના મૂલ ના સ્કત સિવાયના તમામ ગ્રંથા લાઈ 5 મેઅરાને પારટેજ પુરતા પૈસાનું વી. પી. કરી આાવતા માહા વદી ૫ થી મોક્લવાનું શરૂ કરવામાં આવેલ છે, જેથી અમારા માનવતા મેમ્બરે સ્વીકારી લેશે. જેઓ સાહેબને ન મળ્યા હોય તેઓએ અમને સત્વર લખી જણાવવું.
આ સભા તરફથી હાલમાં નવા છપાયેલા ગ્રંથા. ૧ જૈન ગ્રંથ ગાઈડ. (જૈન માર્ગદર્શક સેમીયા) રૂા. ૧-૦= ૨ શ્રી જ બુસ્વામી ચરિત્ર. (ભાષાંતર )
» ૦-૮૦ ૩ શ્રાદ્ધગુણ વિવરણુ.
(સંસ્કૃત) ૦-૧૦•e ૪ ધર્મરત્ન લધુ ટીક્કા.
૦-૧૨-૦ ૫ સમ્યકત્ત કૈામુદિ
૦-૧૦૦૦ ૬ પંચસૂત્ર સટીક. ૭ ચંપકમાલા કથા.
૦૬૦ ૮ અ૯૫બહુત વિચાર.
૦૨-૦ ૯ સુદના ચરિત્ર
છે ૭-૩૦ ૧૦ આચારપદેશ. ૧૧ રોહિણી અશોકચંદ્ર સ્થા.
૦૨- ૧૨ શ્રી નવાણું” પ્રકારી પૂજા વિસ્તારથી અર્થ સહિત ૦૮-૦ માત્ર સંસ્કૃત પ્રથા જ જ્ઞાનભંડાર અને તેના અભ્યાસી મુનિ મહારાજાઓને તેમના વિલન મહન (હૈયાત) વડિલ મુનિરાજોની લેખીત આનાથી પાટે પૂરતા પૈસાનું (શ્રાવકના નામનું વીe
કરી મોકલવામાં આવે છે. બીજાઓને ઉપરની કિંમતથી મેકલવામાં મૂાવશે. પાસ્ટર.)

Page #3

श्री
Cocaretak)
आत्मानन्द प्रकाश.
CCCCrimetees
6िIgnokroduseGRO.
5 etact-
165 0500016 RCHRISTORIECPDEOSHDOO TERAREETC.Gorketerosoteekhe
श्ह. हि रागषमोहाद्यनिभूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानेकातिकटुकदुःखोपनिपात. पीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेय-- पदार्थ परिज्ञाने यत्नो विधेयः ॥
838BAGEERSEEKRESS
पुस्तक १२]
वीर संवत २४४१, माह. आत्म संवत् १९. [अंक ७ मो.
प्रभु स्तुति.
શદૂલવિક્રીડિત. ગશાળે અતિ ગર્વ અંતરી ધરી ઈર્ષ્યાલુ રાખી મતિ, રાખી શ્રેષ ઉપદ્રક બહુ કરી પીડયા પ્રભુને અતિ; તમે જે કરૂણાજ નિધિ મન ધરે શી પામશે તે ગતિ, તે શ્રીવીર તણું સદા ચરણમાં રહેજો અમારિ મતિ.
૧ હૃદયમાં. ૨ ઇષ્પ વાળી. ૩ વિ. ૪ દયાના ભંડાર. ૫ “તે ગોશાળા બીચારાની શી ગતિ થશે.” એ દયા ભરેલો વિચાર.

Page #4

આત્માનંદ પ્રકાશ
વિધાથીજીવન કેવું હોવું જોઇએ.
અને તેને હિતકર માગે સૂચક શું છે?
(ગતાંક પૃષ્ટ ૧૪૭ થી શરૂ.) માનસિક કેળવણી માટે ચીન દેશના એક વિદ્યાર્થીને દાખલો ખાસ જાણવા જેવું છે.
“ચીનમાં એક અતિશયગરિબ વિદ્યાર્થી હતે. રાત્રે વાંચવાને દિ કરવા તેલ પણ હેને મળતું નહિ તેથી પુષ્કળ પતંગીઆં એકઠાં કરી એક કાચની શીશીમાં ભરી તેને ચેપી ઉપર મૂકો અને હેના પ્રકાશથી તે વાંચતા કેઈએ હેને પૂછયું કે આટલી બધી મહેનત શામાટે કરે છે ચીન દેશને વજીર થવાને છે કે શું? છોકરે જવાબ આપે સામર્થ્ય અને જ્ઞાનનો સ્વામી મનુષ્ય છે. મનુષ્ય ધારે તે કરી શકે એ કાયદે જે ખરે હશે તો એક દિવસ હું ચીનને વજીર પણ બનીશ.
ચીન દેશને ઇતિહાસ વાંચે ! એક દિવસ એ આવ્યું કે એજ છેક ચીનના મહારાજ્યને પ્રધાન બન્ય.એવા એક બે નહિ પણ લક્ષ્યાવધિ મનુષ્યના ઉદાહરણ છે કે જેમણે પૂર્વાવસ્થા ઘર ઘર ભીખ માગીને વિતાડી હતી પરંતુ દઢ સાહસ અને મહત્ત્વાકાંક્ષાના લીધે ઉત્તરાવસ્થામાં મહાન પદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. ઉમાં એક કહેવત છે કે –
यह कौनसा उकदा है जो वो हो नहीं सकता,
हिम्मत करे इन्सान तो क्या वो हो नहीं सकता ? અર્થાત તે કઈ ગાંઠ છે કે જે છુટી નહિ શકે, મનુષ્ય જે હિમ્મત કરે તે તે કર્યું કાર્ય છે કે જે તેનાથી નહિ થઈ શકે? માટે ઉત્સાહ અને અભિલાષા મહાન રાખે.
પૂર્વ પુણ્યના વેગથી હમને સંગે અનુકૂળ મળ્યા છે. હમારી સ્થિતિ સારી છે. હમને સહાય કરનારા છે, ઉત્સાહ આપનારા છે અને ગ્ય સલાહ દેનારા છે. પરંતુ દુનિયામાં એવા પણ સંખ્યાબંધ મનુષ્યો છે કે, જેમણે કેવળ આપ બળથી જ ઉચ્ચ વિદ્યા પ્રાપ્ત કરી છે અને કરે છે. હિન્દુસ્થાનના અનેક વિદ્યાર્થીએ આજે યુરોપ અને અમેરીકામાં વિદ્યાભ્યાસ અને હુન્નર કળા શીખી રહ્યા છે કે જેમને કોઈ પણ મદદ કરનાર નથી. પહેરવા માટે કપડાં, ખાવા માટે અન્ન, રહેવા માટે મકાન અને ભણવા માટે પુસ્તકે તથા ફી પણ આપનારે કેઈ નથી. તેઓ ફકત જાત મહેનતથી ઠેઠ હાં સુધી પહોંચ્યા છે અને અભ્યાસ કરે છે. વર્ષમાં

Page #5

વિદ્યાર્થી જીવન કેવું હોવું જોઇએ. છ મહિના નેકરી અથવા મજુરી કરી સાલ ભરનું ખર્ચ પેદા કરે છે અને છ મ. હિના કેલેજોમાં અભ્યાસ કરે છે. તથા કેટલાક દિવસે નેકરી યા મજુરી કરી પૈસા મેળવે અને રાત્રે સ્કૂલમાં અભ્યાસ કરે છે. નોકરી અને મજુરી પણ જેવી તેવી નથી મળતી પરંતુ બહુ કષ્ટપ્રદ મળે છે. ત્યા તે રેલની સડક ઉપર કાંકરી ન્હાખવાનું કામ કરવું પડે છે, ચા ખેતરમાં મજુરી કરવી પડે છે. અથવા મિલ કે જીનમાં રૂની ગાંસડીઓ ઉઠાવવી પડે છે. મતલબ કે આવા જ પ્રકારની કણકારી મહેનત કરી પિતાને ગુજરાન ચલાવવું પડે છે અને અભ્યાસ કરે પડે છે. વિ ચારે, હમારી અને હેમની દશામાં કેટલું અંતર છે! છતાં હેમની વિદ્યાભિરૂચી કેટલી બધી તીવ્ર છે? હેમને ઉત્સાહ કે પ્રબળ છે? જેવી અભિલાષા અને જે ઉત્સાહ હોય છે ફળ પણ હેમને હેવું જ મળે છે. થોડા જ સમય પછી કોઈ ઊંચા હોદ્દા ઉપર ચઢે છે અને મોટા પગારે મેળવે છે. કેટલાક એમાંના પિતાના દેશ બંધુઓના ઉદ્ધાર તરફ લક્ષ્ય આપે છે અને આખી જીંદગી નિષ્કામ સમાજને અર્પણ કરી પોતાની તથા પરની ઉન્નતિ સાધે છે. હમને આટલી ઉત્તમ સગવડ મળ્યાં છતાં પણ ઉત્સાહ અને ઉદ્યમની મંદતાને લીધે હમે સારૂં ફળ મેળવી શકતા નથી અને આખી જીંદગી આમની આમ સામાન્યપણે વિ. તાડવી પડે છે.
હું અહિંયા હમને એક એવા પુરૂષ-પરોપકારી નરનું ઉદાહરણ આપીશ કે જેણે અત્યંત નિકૃષ્ટ દશામાંથી પણ ઉત્સાહ અને ઉદ્યમ વડે ઉન્નતિના શિખર ઉપર રહી સમગ્ર સંસારમાં આજે એક અદ્વિતીય પરોપકારી અને પરમાર્થી પુરૂષ ગણાય છે. એ મહા પુરૂષ આજે વિદ્યમાન છે. એનું પવિત્ર નામ બુકર ટી વાશિંગટન છે.
અમેરીકાની અંદર હબશી નામની એક અસભ્ય અને ગુલામ જાતિ છે. સત્તરમી શતાબ્દીમાં એમના મૂળ દેશ આફ્રિકામાંથી એ લેકેને પકડી પકડી અમેરીકામાં વેચવામાં આવ્યા હતા. એમ. બી. સ્ટે નામની એક વિદુષી એક પુસ્તકમાં લખે છે કે –
આ ગુલામને આખો દિવસ સખ્ત તાપમાં કામ કરવું પડતું હતું. કા. મમાં કોઈ પ્રકારની ભૂલ થઈ ગઈ હોય તે, હેમને ઉપરી, કેરડા વડે સમ્ર રીતે પ્રહાર કરતે હતું એટલે સુધી કે તે બીચારા ગુલામેના શરીરમાંથી લેહીની ધારા છૂટતી હતી.”
રાત્રિમાં હેમને પેટ ભરી ખાવા પૂરતું અન્ન પણ નહોતું મળતું. એક ન્હાની સરખી ઝુંપદ્મમાં બકરાંઓની માફક હેમને પૂરી દેવામાં આવતા હતા.” ઇત્યાદિ અનેક કષ્ટમાં તે બિચારા પિતાનું નિ:કર્ણ જીવન પુરૂં કરતા હતા. એજ

Page #6

૧૬૮
આત્માનંદ પ્રકાશ, જાતિમાં ઉપરોક્ત બુકરટી વાશિંગ્ટનને જન્મ થયો હતો. બાલ્યાવસ્થા, એ છેકરાએ પણ એવી જ રંક અને કરૂણાજનક હાલતમાં વિતાડી. થોડા સમય પછી અમેરીકાના કેટલાક પોપકારી રાજ્યાધિકારી પુરૂષોએ ગુલામેની આવી અત્યંત ત્રાસજનક સ્થિતિ જોઈ, હેમને બંધનમુક્ત કરવા માટે કાયદે ઘડયે અને તદનુસાર બધા ગુલામને પ્રાણુનાશક પાસમાંથી છોડી મુકવામાં આવ્યા. આ વખતે બુકરની અવસ્થા ત્રણ ચાર વર્ષની હતી. સ્વતંત્ર થયા બાદ હેના માતા પિતા પિતાના ન્હાના ન્હાના છેકરાઓને લઈ માલ્ડન નામના ગામમાં મીઠાની ખાણમાં મજૂરી કરવા માટે ગયા. ત્યાં આખો દિવસ બુકરને પણ મીઠાની ખાણમાં પહેલાં કામ કરવું પડતું હતું. બુકર એક વખતે હેના માલિકની છોકરીને નિશાળે મૂકવા ગયે, ત્યાં બ્લેણે નિશાળમાં ઘણાં છોકરા અને છોકરીઓને ભણતા બહારથી જોયાં. એ જોઈ એના મનમાં પણ આવી રીતે નિશાળમાં જઈ અભ્યાસ કરવાની ઉત્કંઠા થઈ, પરન્તુ પિતાના પિતાને વિચાર કેવળ પૈસા કમાવી કુટુંબ નિર્વાહ કરવા તરફ જ હતું તેથી તે બિચારાને ભણવાની અનુકૂળતા નહિ થઈ, થોડા સમય પછી તે ગામની પાસે જ હબસીઓના છોકરાઓ માટે એક ન્હાની સરખી નિશાળ ખેલવામાં આવી. તેમાં પોતાની જાતિના છોકરાઓને અભ્યાસ કરવા. જતા જોઈ બુકરની ઈચ્છા પણ ભણવા માટે વિશેષ પ્રબળ થઈ. પિતાના વિરોધને લીધે કામ છેડી તે પાઠશાળામાં નહોતે જઈ શકતા. તેથી મજુરી કર્યા બાદ જે સમય મળતે હેમાં તે વિદ્યાભ્યાસ કરતા. એના પછી તે રાતના વખતે પાઠશાળામાં જઈ અભ્યાસ કરવા લાગ્યા. આને માટે તેને રાતના ત્રણ ત્રણ ચાર ચાર માઈલ પગે ચાલવું પડતું હતું. તે પોતાના આત્મ ચરિતમાં લખે છે કે “જો કે હને આ મુશ્કેલીઓથી ઘણી વખતે નિરાશા ઉત્પન્ન થતી હતી પરંતુ વ્હે વિદ્યા પ્રાપ્તિના માટે પૂર્ણ નિશ્ચય કરી લીધું હતું. એ નિશ્ચય અનુસાર સન ૧૮૭૨ માં તે પોતાના ગામથી ઘણી દૂર એવી હૅમ્પટન નામની નૉર્મલ સ્કુલમાં ભણવા માટે જવા તૈયાર થયે. તે વખતે તેની અવસ્થા ૧૩–૧૪ વર્ષની હતી, તેને એટલી પણ ખબર નહોતી કે, હેંમ્પટન કેટલી દૂર છે. ત્યાં જવા માટે એક પૈસો પણ હેની પાસે નહોતો. ઘરથી નિકળ્યા બાદ માલુમ પડ્યું કે, તેના ગામથી હૃસ્વટન ૫૦૦ માઈલ દૂર હતું, રસ્તાની અંદર તેને ઘણું ઘણું કષ્ટ સહન કરવા પડ્યા. જ્યારે તે કઈ હેટા શહેરમાં પહોંચતા ત્યારે થોડી ઘણી મજુરી કરી પેટને અન્ન આપતે. બબ્બે દિવસ સુધી હેને ભૂખે મરવું પડતું. રાતના વખતે રેલના પાટાઓની એક બાજુએ સૂઈ રહે. આવી રીતે અનેક દુખ સહન કરતે તે હેંગ્વટન પહોંચ્યા. ત્યાંની અધ્યાપિકાએ પ્રથમ હેને સ્કુલને કચરો કાઢવા માટે નોકર રાખ્યો અને હેની પરિક્ષા કરી કે શારીરિક પરિશ્રમમાં આ છોકરો કેવો છે?
જ્યારે તે પરીક્ષામાં મહેનતુ અને ઉદ્યોગી માલમ પડયે, ત્યારે તેને સ્કુલના સિ

Page #7

વિદ્યાર્થી જિવન કેવું હાવુ જોઇએ.
૧૬૯
પાઈ તરીકે નાકર રાખ્યા, અને તેના બદલામાં હેને અભ્યાસ વિગેરે કરાવવામાં આવતા. આવી રીતે તેણે પ્રખળ પરિશ્રમ દ્વારા થોડા જ સમયમાં સ્કુલના બધા અમલદારોની પ્રીતિ સંપાદન કરી અને ૪-૫ વર્ષમાં ત્યાં જ ગ્રેજ્યુએટ થયે! પઢવી દેતી વખતે સત્તાધિકારીઓએ તેનુ નામ માનનીય (ઓનરેબલ) વિદ્યાર્થીઓમાં દાખલ કર્યું.
આવી રીતે મહા કષ્ટ વેઠી તેણે વિદ્યા મેળવી. હવે તેના મનમાં, આ વિદ્યાના ઉપયાગ કેવળ પોતાના સ્વામાં જ પૂરો ન કરી, પેાતાના જાતિ ભાઈઓને કાંઇ લાભ મળે, હેમને કઇ રીતે ઉદ્ધાર થાય, એવી પરોપકાર વૃત્તિથી, એક સ્વતંત્ર સ્કુલ ખેલવા માટે હેના વિચાર થયા. પર`તુ હેના માટે પુષ્કળ પૈસાની આવશ્યકતા હતી. કયાંથી મેળવવા ? એટલામાં, વ્હેણે ૭૦૦ રૂપીયા ઉધાર લઈ, 2સ્કેજી નામના ગામમાં એક ખેતર ખરીદી લીધું, ત્યેની અંદર બે ત્રણ ઝુંપડીએ આંધી; હૈમાં પેાતાના વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ કરાવવા શરૂ કર્યાં, થાડા સમય પછી તે પેાતાની જાતીની અંદર પાડશાળા માટે ટીપ કરવા નિકળ્યેા. અનેક રીતે લેાકાને રહમઝાવી કેટલુંક દ્રવ્ય મેળવ્યું. હવે એ દ્રવ્યથી મકાન બનાવવાની કેટલીક સામગ્રી ભેગી કરી સ્કૂલની ઇમારત બનાવવી શરૂ કરી. કડીયા અને મજુરાના સ્થાન ઉપર પાતે તથા પેાતાના વિદ્યાર્થીએ નયત થયા. ઈંટા પાડવાના કાર્યથી શરૂ થઇ પાઠશાળાની આખી મ્હાટી ઈમારત આવી રીતે તેણે પેાતાના જ હાથે બાંધી !
ધીરે ધીરે એ સંસ્થાની ઉન્નતિ, દિન પ્રતિદિન અધિક થવા લાગી. બુકર ટી વાશિંગટન આખા અમેરીકા અને યુરોપમાં પ્રખ્યાત થયા, મ્હોટી મ્હોટી યુનિ વર્સીટીઓ અને પરીષદો વ્હેને પદવીએ આપવા લાગી. મ્હાટા મ્હોટા વિદ્વાના, લૉર્ડી, અને સત્તાધિકારીએ હેતુ' ખૂબ આદર કરવા લાગ્યા અને પાર્ટીએ આપવા મંડયા. પૂર્વે જે શહેરાના મહાલ્લાઓમાંથી તે ભીખ માગતા અને રૂદન કરતા ૫સાર થયા હતા, તે જ રસ્તાએ ઉપરથી આજે હજારો મનુષ્યેાના ગગન ભેદી હુરરે ના પેાકારા વચ્ચે પસાર થવા લાગ્યા ! દુનિઆની બધી ભાષામાં હેના મ્હોટા મ્હોટા અને જુદા જુદા જીવન ચરિત્રા છપાવા લાગ્યા ! જે ઠેકાણે ખેતરમાં ઝુપડી બાંધી તે પેાતાના વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ કરાવવે શરૂ કર્યાં હતા તે ઠેકાણે આજે મ્હોટી મ્હોટી સેકડા ઇમારતા અને મગીચાઓ અનેલા છે! એક દર તે ૪કાણે આજ, ૧૦૬ તા ઇમારતા છે, ૨૩૫૦ એકર જમીન છે અને ૧૫૦૦ જાનવર છે, ખેતીવાડી સંબંધી એજારે, યત્રે અને અન્ય સામાનની કિંમત ૩૮,૮૫,૬૩૯ રૂપીયા છે. વાર્ષિક આમદની ૯,૦૦,૦૦૦ ( નવ લાખ રૂપીયા છે. દર સાલ ૨,૪૦૦૦૦ ( બે લાખ ૪૦ હજાર ) રૂપીયા ખર્ચ થાય છે. એકંદર મળી આ સસ્થાની કુલ જાયદાત એક કરોડ રૂપીયાની છે. ૧૮૦ શીક્ષકા અને ૧૬૪૫ વિદ્યા

Page #8

૧૭૦
આભાનદ્ પ્રકારી,
આ છે, જેમાં ૧૦૬૭ છેકરા તથા ૫૭૮ છેકરીએ છે. ૧૦૦૦ એકર જમીનમાં કેવળ વિદ્યાર્થીઓથી જ વૈજ્ઞાનિક રીતિએ ખેતી કરવામાં આવે છે. માનસિક શિક્ષાની સાથે જુદી જુદી ૪૦ પ્રકારની શીક્ષાઓ આપવામાં આવે છે. આજ સુધી ૭૦૦૦ વિદ્યાર્થીઓએ સસ્થામાં અભ્યાસેત્તી થઈ દક્ષિણ અમેરીકામાં જુદા જુદા સ્વતંત્ર ધંધાઓ કરે છે. આ લેાકેા સ્વયં પોતાના પ્રયત્ન અને ઉદાહરણ વડે, પોતાના હજાર જાતિ ભાઇઓને આધિ, ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક, ધર્મ અને નીતિ વિષયક શિક્ષા આપી રહ્યા છે. આખા અમેરીકામાંથી એ સસ્થામાં શીખેલા શિક્ષકાની માંગણી આવે છે.
વિચારા, જે મનુષ્યના જન્મ ગુલામ જેવી અત્યંત નિઃકૃષ્ટ જાતી અને પતિત કુળમાં થયા છે, જેને બાલ્યાવસ્થામાં ભૂખે મરી મરી અને વજન ઉપાડી ઉપાડી દિવસા કાઢવા પડતા હતા, તે જ આજે પોતાના આત્મ વિશ્વાસ અને આત્મ મળના આધારે કેટલા ઉચ્ચ પદ પર ડચા છે ? તે પેાતાનું માનવ-જીવન કેવી રીતે સફળ કરે છે ? એનું જ નામ આત્માન્નતિ છે. એનુ જ નામ પરોપકાર છે. જો હૅમે સ'સારના આદર્શ મનુષ્ચાના જીવન ચરિત્રા જોશે તો એવા એક બે નહિ પરંતુ અનેક ઉદાહરણા મળશે કે જેમનાથી હમને પણ હૅમારા જીવન સંબ ંધી કર્ત્તવ્ય સમજાશે.
આ ઉપરથી સમજાયુ હશે કે ઉચ્ચ શિક્ષણ લીધા સિવાય મનુષ્યની ઉન્નતિ નથી, ઉચ્ચ શિક્ષણ લેવા માટે કેવળ કોલેજોનું શરણ લેવું જોઇએ. ત્યાં ગયા ૧ગર ઉંચું જ્ઞાન મળતું જ નથી એવું કાંઈ નથી. ઘણાં લેખક, વક્તાએ અને વિઢાના એવા પણ થયા છે કે જેમણે કાઇપણ કૉલેજ અથવા સ્કુલમાં કેળવણી લીધી નથી તેઓ ફક્ત વિશાળ વાંચન વડેજ પેાતાના મસ્તિષ્કમાં જ્ઞાનભંડાર ભર્યાં હતા. અનેક ગહેન પુસ્તકો લખ્યા હતા, તમારી માતૃભાષાના સાહિત્ય વાંચનથી જ તમે તમારૂ આવશ્યકીય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકેા છે. ધર્મ, સાહિત્ય, ઇતિહાસ, ભૂગાળ અને નીતિ વિષયના અનેક ગ્રંથા અનેક રૂપમાં પ્રગટ થયેલા છે. અને થતા જાય છે. તેમના વાંચનને મનનવડે તમે પુષ્કળ લાભ મેળવી શકેા છે. જ્યાંસુધી મહારનું સાહિત્ય તમે નહિ અવલેાકશે ત્યાંસુધી તમને કશી પણ ખઅર પડવાની નથી. તમારી વિચાર શક્તિ વિકસવાની નથી અને સમજશક્તિ સ્કુરવાની નથી. વાંચનની વિશાળતાથી તમને ધર્મના તત્ત્વો સમજાશે, પદાર્થ નુ સ્વરૂપ જણાશે, અને પેાતાના કર્ત્તવ્યનું ભાન થશે.
તમારા ઉદ્દેશ કેવળ ૧૦ થી ૨૦ રૂપીયાની નોકરીમાં જ પુરા નહિ થવા જોઇએ, કરંતુ જીવનને આદર્શ બનાવવામાં પૂર્ણ થવા જોઇએ. જે એવી નજીવી પરાધિનતા માટે જ તમે આ માગ લીધેા હેાય તે તેમાં તચે સજ્જડ ભૂલ ખા

Page #9

વિદ્યાર્થી જીવન કેવું હોવું જોઇએ.
૧૭૧ છો. એના કરતાં તે કઈ હુન્નર વિગેરે શીખવામાં જોડાયા હતા તે અલ્પ સમયમાં, અલ્પ પરિશ્રમ વડે જ સારી સફળતા મેળવી શકત. આ કથનથી આમ નહિ સમજશે કે, તમે જે આ માર્ગ લીધો છે તે શ્રેષ્ઠ નથી. નહિ એ માગ ઘણે જ ઉત્તમ અને પવિત્ર છે. એના જે ભાગ્યે જ બીજો કોઈ ઉત્તમ ઉપાય હશે. પરંતુ મારો કહેવાને તાત્પર્ય એટલે જ છે કે, જે રસ્તે તમે લીધે છે તેને ફત્તેહમંદીથી અને બહાદુરીથી પાર કરે. એ માર્ગના યથેચ્છ લાભ મેળવો. કે જેથી તમારે ઉત્કર્ષ થાય. તમે જે સુશિક્ષિત અને ઉત્સાહી હશે તે તમારાથી જેનધર્મની અને જૈન કેમની સારી સેવા બજાવી શકાશે. જે જે ઠેકાણે તમે જશે તે ઠેકાણેના જેમાં નવું જીવન રેડી શકશે. ઉછરતા યુવકોને રહસ્ય પૂર્વક ધમતવ સમજાવી તેમને ધર્મમાં દઢ કરી શકશે, ઠેકાણે ઠેકાણે નવી નવી ઉત્તેજક અને કાર્યકારક સભા, સોસાયટીઓ દ્વારા જૈન પ્રજામાં જાગૃતિ લાવી શકશે, કે જેની હાલ આપણને બહુ જ આવશ્યકતા છે.
થોડા જ સમયમાં સ્થાપન થયેલ આર્ય સમાજ આજે આખા હીંદુસ્તાનમાં પૂરજોસથી ફેલાઈ રહી છે તેનું કારણ શું છે? બીજું કાંઈ નહીં, કેવળ તે સમાજના શિક્ષક અને ઉપદેશકેની જે શિક્ષા અને ઉત્સાહ છે તેજ છે. જ્યાં જ્યાં તે સમાજના શિક્ષક અને ઉપદેશક જાય છે, ત્યાં ત્યાં તે સમાજના બીજે અવશ્ય રોપાય છે, અનેક નવશિક્ષિતે તે સમાજમાં સામેલ થાય છે. તે સમાજના શિક્ષકો અને ઉપદેશકે કેવળ અમુક પ્રકારના નાના સરખા પુસ્તકને જ અભ્યાસ કરી બહાર નથી પડતા, પરંતુ શિક્ષાના બધા વિષયોના અધ્યયન ઉપરાંત દુનિયા ના જુદા જુદા ધર્મોને પણ કેટલેક અભ્યાસ કરે છે. અને દરેક ઠેકાણે દરેક 'ધર્મવાળાઓની સાથે વાદવિવાદના મેદાનમાં ઉતરી પડે છે. મોટા મોટા વિદ્વાને પણ નિષ્કામ ભાવે પિતાને બધો વહેવાર છોડી ફક્ત ધર્મપ્રચાર સમાજોદ્ધારના કાર્યમાં જોડાય છે. તે
મધ્ય હિંદુસ્તાનમાં આપણા દિગંબર જૈન બંધુઓ પણ આવી પદ્ધતિથી ધર્મપ્રચાર અને સમાજોદ્ધાર કરવા તરફ લાગી રહેલા છે. ઘણે ઠેકાણે નવી નવી સભાએ સ્થાપના કરી છે, કેટલાક ઉત્સાહી શિક્ષકે વિશાળ જ્ઞાન મેળવી દરેક ગામમાં પ્રસંગોપાત ભાષણે વગેરે આપે છે. નવીન કેળવણી વાળાઓને નવીન પદ્ધતિથી શાસ્ત્રાભ્યાસ કરાવે છે. અને જૈન ધર્મના ગુઢ રહસ્ય અને મહત્ત સમજાવી સ્વધર્માભિમાની બનાવે છે. જો કે અન્ય ધર્મ જૈનધર્મ ઉપર આક્ષેય કરે છે, તે તુરત તેમને જવાબ આપી બોલતા બંધ કરે છે. બે વર્ષ ઉપર અજમેરની આર્યસમાજ સાથે ઈટાવાની જૈનતત્વ પ્રકાશિની સભાને વાદવિવાદ થયે હતે. અજમેરમાં આર્યસમાજનું બહુ જોર છે, ત્યાં ઘણા વિદ્વાને તેમના

Page #10

૧૭૨
આત્માનંદ પ્રકાશ.
રહે છે તથા આવે જાય છે. છતાં ઈંટાવાના ઉત્સાહી જૈન યુવકે એ શાસ્ત્રામાં આય સમાજને નીચું દેખાડી આખ્યુ હતું.
તે દીવસથી આર્ય સમાજ જૈનાની સાથે વાદિવવાદ કરવા ભૂલી ગઈ છે. આ આખતમાં જૈન ધર્મના જય કરવામાં કારણભૂત દીગમ્બર જૈન શિક્ષકાનુ વિશાલ જ્ઞાન છે. તે શાસ્ત્રામાં એવા એવા નવીન તf કરવામાં આવ્યા છે કે જો તે તર્કોંનું જ્ઞાન, જવાબ આપનારાઓમાં ન હેાત તે એક જ સવાલમાં ચૂપ થઇ જવું પડત. આ કહેવાના મતલબ એટલે જ છે કે તમે પગુ આવી રીતે વિશાળ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી ધમની ઉન્નતિ અર્થે તૈયાર થાઓ. વિવિધ પ્રકારનુ` સાહીત્ય વાંચી જ્ઞાન શકિત અને વિચાર શિકત વધારા,
અંધુએ ! આજના વિષય ધારવા કરતાં બહુ જ લંબાણે છે અને તેના લીધે સમય પણ વિષેશ રોકવા પડયેા છે. હવે હું આ મારા કથનને સમાપ્ત કરવા ચાહું છું; તેથી ઉપસંહાર રૂપે મ્હારે કહેવું જોઇએ કે આ કથનમાં મ્હે' કેટલાક હમને જે મા સૂચક શબ્દો કહ્યા છે તેમને લક્ષમાં રાખી, તે વિષયમાં મનન કરજો. તમારી વિદ્યાર્થી અવસ્થા બહુ અમૂલ્ય સમય રૂપ છે, એ પ્રારભમાં કહેલ છે તેથી તે અમૂલ્ય સમયના યથા લાભ મેળવવા તમારે શકિતભર પ્રયત્ન કરવા જોઇએ. મનુષ્ય જીવન તે જેમ તેમ કરી પૂર્ણ થશે જ પરંતુ યથા મનુષ્યત્વપણું તે જ પામ્યા કહેવાય છે કે જેણે તેનુ સાથ ક કર્યું હાય છે. જે શારીરિક અને માનસિક કેળવણી લેવા માટે વિદ્યાર્થી અવસ્થા સર્જન થયેલી તે તેને પૂર્ણ રૂપમાં સાક કરા. શારિરીક કેળવણી માટે જે નિયમ ઉપર પ્રદશિત કર્યા તે તેને અમલમાં મૂકી નિરોગી ઉત્સાહી અને સુંદર આકૃતિવાળા અનેા. માનસીક કેળવણીમાં જે ધાર્મીક અને વ્યવહારીક જ્ઞાન સંબધી કહેવામાં આવ્યું છે તે પર લક્ષ આપી તેને મેળ વવાના વિશેષ પ્રયત્ન કરે.
હું અન્તે ફરી કહું છું કે મનમાં દઢ શ્રદ્ધા રાખી ઉન્નત થવાની મહત્વા કાંક્ષા સદા રાખા. જે તમારા વિચારો ઉચ્ચ હશે અને આત્મવિશ્વાસ હશે તે ભવિષ્યમાં અવશ્ય તમે ઉચ્ચ થશે ચાર્ટñ માલના વ્યય સદ્ધિમાન તારી । એ સુંદર વાકયને હૃદય પટ્ટ ઉપર કોતરી રાખેા
કાર્યસિદ્ધિને માટે સ્વાવલઅન ઉત્સાહ અને વિચાર સ્વાતંત્રા એ ત્રણે જ મૂખ્ય સાધના છે જો તમારે ઉન્નત થવું હોય તે આ ત્રણ તત્વો ઉપર જ આધાર રાખા. સ્વાવલંબન તેનું નામ છે કે પેાતાના કાર્યની જરૂરીયાત પોતે જ પૂરી પાડા કોઇપણ બીજા ઉપર આધાર નહિ રાખેા. બીજા ઉપર અવલ‘ખીને જીવન વિતાડવુ એ પાશવતૃતિ છે, માનવ વૃતિ નહિ, પશુઓ જ ખીજાઓનું માં તાકતા

Page #11

વિદ્યાર્થી જીવન કેવું હાવુ જોઇએ.
૧૭૩
રહે છે. મનુષ્યા નહિ, પોતાના પગ ઉપર જ ઉભા રહેવા માટે મનુષ્ય સૃષ્ટિ સર્જન થયેલી છે તેને જે કાર્ય કરવાની શકિત અને વિચાર કરવાની શકિત કુદરત તરફથી બક્ષીસ કરવામાં આવી છે, તે ફકત સ્વાવલંબન સાર્જ સમો, ઉન્નત ૫થના બીજે મા` જે ઉત્સાહ છે, તેની પણ પૂર્ણ આવશ્યકતા છે. ઉત્સાહ હાય તાજ કોઇપણ કાયની સિદ્ધિ થઇ શકે છે. નિરૂત્સાહી મનુષ્ય સ'સારમાં કેવલ ભારરૂપે જ છે. ઉર્દૂ ભાષામાં કહેવત છે કે હિમ્મતે મર્યા, તો મતે જીત્રા | અર્થાત્ મનુષ્યમાં જો કાર્ય કરવાની હીમ્મત હશે તે, મન્નત-સહાય તે ઈશ્વર આપશે જ. તેથી દરેક કાય ઉત્સાહ પૂર્વક કરો. ઉત્સાહની આગળ કાર્યસિદ્ધિ ઉભી જ છે, ત્રીજું સાધન વિચાર-સ્વાત ત્ર્ય છે. વિચાર-સ્વાતંત્ર્ય તેનું નામ છે કે, હમારી દરેક આવશ્યકતાઓના હમે પેાતે જ વિચાર કરે, અમને કોઈ રસ્તા ખતાવશે ત્હારે આહિથી પગ ઉપાડીશું એમ ધારી šાંના ડુાંજ નહિ ઉભા રહેા પરંતુ હમારે અભીષ્ટ માર્ગ હમે જાતે જ, આમ તેમ ફરી, ઉપર નીચે રહી, તપાસી લે, જ્હાંસુધી હમારામાં વિચાર સ્વાતંત્ર્ય નહિ ઉત્પન્ન થાય ત્યાંસુધી કોઇ કાળે પણ હંમે હમારા સ્થાનથી આગળ નહિ' વધી શકશે. એ વિચાર સ્વાત ત્ર્યનીજ ખામીના પ્રતાપ છે કે આટલી ૧૫-૨૦ વર્ષ જેટલી મ્હોટી અવસ્થામાં પણ હુમને માર્ગીપદેશિકાના નિયમ અને કર્મગ્રથના ભાંગા પણુ કઠિન લાગે છે. યુરોપ અને અમેરીકામાં તે પાંચ પાંચ ભાષા જાણતા હોય છે. સાહિત્યના, તત્ત્વના, ગણિતના અને ઇતિહાસના ગહન ગ્રંથા ભણતા હોય છે અને વિજ્ઞાનાલયેામાં બેઠા બેઠા માનસશાસ્ત્ર તથા રસાયણશાસ્ત્રના તત્ત્વા ખાજતા હોય છે. એનુ કારશુ શું? ખીજું કાંઈ પણ નહિં પણ તેમનું વિચાર સ્વાત’ચ છે. ન્હાનપણથી જ હેમની વિચારશક્તિ ખિલેલી હેાય છે. તેઆ સદા ચંચળ અને જ્ઞાનલિપ્સ હાય છે, જો કોઇ નવીન વસ્તુ અથવા નવીન વાત તેમના દેખવામાં યા સાંભળવામાં આવે છે તે તેના પ્રતિ હદપારની તેમની ઉત્સુકતા થઇ જાય છે, અને જ્યાંસુધી તેના સ્વરૂપનું જ્ઞાન ન થાય, ત્યાંસુધી શાંતિ પૂર્વક તેમનાથી એશી પણ નથી શકાતુ એજ વિચાર સ્વાતંત્ર્યનુ ફળ છે કે આજે તે દેશે એટલી સભ્યતાના શિખરે પહોંચ્યા છે.
બાર બાર વર્ષના છે.કરાએ
માટે બન્ધુએ ! તમે આ ત્રણ તત્ત્વોનુ` આરાધન કરો, અને જીવનના રહેસ્યા સમજી, તેની યથાર્થાતા મેળવવા માટે ઉત્સુક થઇ સમ્યજ્ઞાન, સમ્યક્દન અને સમ્યકૂચારિત્ર પ્રાપ્ત કરેા અને સ્વની તથા પરની ઉન્નતિ કરવામાં તત્પર થાઓ.
ચેાજક, મુનિરાજ શ્રી જિનવિજયજી મહારાજ,

Page #12

આમાનંદ પ્રકાશ,
પન્યાસજી શ્રીમદ્ દાનવિજયજી મહારાજનું (વ્યાખ્યાન ૭મું.)
પ્રતિમા સિદ્ધિ.
(ગતાંક પષ્ટ ૧૬૧ થી શરૂ.) ગયા અંકમાં પ્રથમ દેવ, ગુરૂ અને ધર્મદિનું કિચિત સ્વરૂપ કથન કર્યું, હવે પ્રતિમાની સિદ્ધિ વિષે ગુરૂ કૃપાથી મને જે કંઈ બે અક્ષર પ્રાપ્ત થયા છે તેમાંથી કંઈક કથના કરીશ તે સાંભળી તેને ગ્યાયેગ્યને વિચાર કરે છે તે આપ બુદ્ધિમાનેને આધીન છે.
મંદાર. नेत्रानंदकरी भवोदधितरी श्रेयस्तरोमंजरी । श्रीमद् धर्ममहानरेंद्रनगरीव्यापलताधूमरी ॥ हर्षोत्कर्षशुभप्रभावलहरी रागद्विषां जित्वरी ।
मूर्तिः श्रीजिनपुंगवस्य भवतु श्रेयस्करी देहिनां ॥१॥ અથ–નેત્રને આનંદ કરવાવાળી, સંસાર સમુદ્રને પાર ઉતારવાને નાવ જેવી કલ્યાણ વૃક્ષની મંજરી જેવી, ધર્મરૂપી મહારાજાને વસવાને માટે નગરી જેવી, અને અનેક પ્રકારની આપદારૂ પી લત્તાઓનો નાશ કરવાને ધુમરી જેવી, હર્ષના ઉત્કર્ષને શુભ પ્રભાવ કરવાને લહરીઓ જેવી, રાગ અને દ્વેષરૂપી શત્રુઓને જીતવાવાળી–એવી શ્રી જીનેશ્વર દેવની મૂર્તિ આ જગતના છાનું કલ્યાણ કરવાવાળી થાઓ, શિષ્ય-કયા દેવ માનવા પૂજવા ગ્ય છે? ગુરૂ–રાગ, દ્વેષ, મેહ, કામ, અજ્ઞાન, નિદ્રા, ભય આદિ દૂષણે જેની અંદર નથી
તે દેવ માનવા પૂજવા એગ્ય છે. શિષ્ય-ક્યા દેવની અંદર તમારા કહેલાં દૂષણો નથી? અને ક્યા દેવની અંદર
તે દૂષણ છે? તેને નિર્ણય કેવી રીતે થાય? કારણ આપે તે કઈ પણ
દેનું નામ બતાવ્યું નથી. ગુર-નામ બતાવવાની જરૂર નથી, તમે પોતે જ વિચાર કરશે તે જાણી શકશે શિષ્ય-શા આધારથી જાણી શકાય? ગુરુ–દુનિયામાં જે લોકોએ માનેલા છે તેમનાં જીવન ચરિત્ર વાંચવાથી. શિષ્ય-સર્વ દેનાં ચરિત્ર અ૫ કાળમાં વાંચી શકાય તેવી બુદ્ધિ નથી. મારે

Page #13

પન્યાસ શ્રીમદ્ દાનવિજયજીનું ધર્મસંબંધી ભાષણ. ૧૭૫
ગેડી મુદતમાં જાણવાને કંઈ સાધન છે? હોય તે બતાવવા કૃપા કરશે. ગુરૂ– હા, આ જગતમાં લોકોએ આજકાલ જે જે દેવે માનેલા છે તે સવની
ઘણું કરી મૂર્તિઓ બનેલી છે અને તે મૃત્તિઓ પણ તે દેવ જેવા હતા
તેવી જ બનેલી છે, તે તેનાથી પણ કેટલેક બેધ થઈ શકે છે. શિષ્ય-મૂર્તિ તે જડ છે. તેનાથી કેવી રીતે બંધ થાય છે? તે જણાવવા કૃપા
કરશે? ગુરૂજે દેવની મૂર્તિની સાથે તેમની સ્ત્રીઓની મૂર્તિઓ છે તે જણાવે છે કે તે
દે જરૂર કામી હતા, અન્યથા સ્ત્રીઓ કેમ રાખે? તથા જે દેવની મૂત્તિના હાથમાં ગદા, ધનુષ, ત્રિશૂલ આદિ શસ્ત્રો છે કે તે દેશના કેઈ અને વશ્ય શત્રુઓ છે કે જેના ભયથી તે શસ્ત્ર રાખે છે. જેને કોઈને ભય ન હોય તે કદાપિ શસ્ત્ર ન રાખે, તથા જે દેવની મૃત્તિના હાથમાં જપમાળા છે તે જપમાળા જણાવે છે કે તે દેવથી બીજા કોઈ પણ મોટા દેવ છે કે જેનું તે સ્મરણ કરે છે, તથા જપમાલા વિના જાપ કરતા ભુલી જાય છે. તેથી જપમાળા ધારણ કરે છે, આથી અજ્ઞાની સિદ્ધ થાય છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે યોગશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે
स्त्रीसंगः काममाचष्टे द्वपंचायुधसंग्रहः ॥
व्यामोहंचाक्षमूत्रादिरशोचं च कमंडलुः ॥१॥ અર્થ–ીને સંગ છે તે કામવૃત્તિને જણાવે છે. શાસ્ત્ર, ગદા, ધનુષ્યાદિને -સંગ્રહ દ્વેષભાવ સૂચવે છે. જપમાલા વ્યાહુ અને કમંડલ અશુચિપણને જસાવે છે. મેં ૧ /
માટે જે દેવાધિદેવ છે તેમની મૂર્તિમાં આ લક્ષણે કદાપિ ન હોય, કિંતુ દેવાધિદેવ પરમાત્માની મૂર્તિ તે શાન મુદ્રાવાલી જ હોય છે. શ્રી દેવેદ્રસૂરિ મ. હારાજે વંદારવિત્તિને વિષે કહ્યું છે કે
नेत्रे शाम्यसुधारसैकसुभगे आस्यं प्रसन्नं सदा । यत्ते चाहितहेतिसंहतिलसत्संसर्गशून्यौ करौ । અંયતિચંપર્વધુવવૃવંયંવંધિ !
तदेवो भूवने त्वमेव भवसि श्री वीतरागो ध्रुवम् ॥ १ ॥ અથ–હે ભગવન, તમારાં ને તે સમતા રૂપ અમૃતરસથી પણ શ્રેષ્ઠ છે, અને તમારૂં મુખ તે સદા પ્રસન્ન છે, અને તમારા હાથ તે લોકનું અહિત કરવાવાળા ગદા ધનુષ્યાદિ શાસ્ત્રના સમૂહથી શુન્ય છે, અને તમારે એળે પ્રતિ

Page #14

૭.
આત્માનંદ પ્રકાશ બંધ કરવામાં જે મનહર સ્ત્રી તેના સંબંધથી વાંઝીઓ છે, તે કારણથી હે વીતરાગ તુંજ આ જગતમાં નિશ્ચયે કરીને પરમદેવ છે, પણ બીજો કેઈ નથી. શિષ્ય–આપે દેવનું સ્વરૂપ કથન કર્યું, તેથી સિદ્ધ થયું કે દેવાધિદેવ વિતરાગ
જિનેશ્વર ભગવાન જ છે પણ તેમની પ્રતિમા પૂજવી તથા તેમની પ્રતિમાને નમસ્કાર કરે, તથા મૂત્તિ મેક્ષદાયક છે એમ સમજવું કે તે મૂર
ખતાનું ચિન્હ છે, કારણ પ્રતિમા તે જડ છે. ગુરૂ–હે શિષ્ય, આપ કેઈ શાસ્ત્રને પરમેશ્વરનાં વચન રૂપ માને છે કે નહીં?
અને શાસ્ત્રને પરમેશ્વરનાં વચન રૂપ માને છે તે તે મોક્ષને આપવાવાળાં માને છે કે નહીં? જે મોક્ષને આપવાવાળા માને છે તે તે શાસ્ત્ર તે શાહી અને કાગળરૂપ હોવાથી જડ છે, છતાં મેક્ષને આપવાવાળા માને
છે તેમ પરમેશ્વરની મૂત્તિને માનવામાં શા માટે શરમાઓ છે ? શિષ્ય-શાસ્ત્રમાં તે અક્ષરની આકૃતિ છે તે વાંચવાથી પરમેશ્વરના વચનને
બંધ થાય છે. ગુરૂ-શાસ્ત્ર વાંચવાથી જેવી રીતે પરમેશ્વરના વચને બંધ થાય છે તેવી જ રીતે
પ્રતિમા દેખવાથી પરમેશ્વરના સ્વરૂપને પણ બંધ થાય છે. શિષ્ય-મૂર્તિના દેખવાથી વીતરાગ દેવનું સ્મરણ થાય છે, પણ તેની ભક્તિ કર
વાથી શું લાભ થાય છે? ગુરુ-શાસ્ત્ર શ્રવણ કરવાથી અથવા વાંચવાથી પરમેશ્વરના વચને બંધ તે
જરૂર થાય છે, તે પણ શાસ્ત્રના ભક્તજને શાસ્ત્રને ઉંચ સ્થાનમાં રાખે છે, તથા કેટલાક માથા ઉપર લઈને ફરે છે, તથા કેટલાક સિંહાસન ઉપર સારા સુંદર રૂમાલમાં બાંધીને મુકે છે તથા તેને પૂજે છે, વંદન નમસ્કાર કરે છે. શાસ્ત્રનાં વચનો વિનયભક્તિ બહુ માનપૂર્વક સાંભળવાથી જેમ અનેક પ્રકારના લાભે ભક્તજનને થાય છે, તેમજ જિન પ્રતિમાની ભક્તિ
વંદન, નમસ્કાર, બહુ માનથી પણ ભક્તજનેને બહુજ લાભ થાય છે. શિષ્ય-જિનેશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ તે કોઈ પણ શાસ્ત્રમાં કહેલી નથી. ગુરૂ–જેન શાસ્ત્રમાં તે ઠામ ઠામ મૂર્તિનું વર્ણન આવે છે. શિષ્ય-કયા કયા જૈન શાસ્ત્રમાં મૂર્તિનું વર્ણન છે તેનાં નામ બતાવવા કૃપા કરશે? ગુરૂજ્ઞાતા સૂત્રમાં ટ્રિપદીએ જિનેશ્વર ભગવંતની પ્રતિમા પૂજ્યાનો અધિકાર
વિસ્તારથી છે. રાયપણુસૂત્રમાં સૂર્યાભ દેવને, જીવાભિગમમાં વિજય પિલીઆ દેવને, ઉપાસક દશાંગમાં આનંદ કામદેવને, ભગવતીસૂત્રમાં વિદ્યાચારણ જ ઘાચરણ સાધુઓને આદિ ઘણાજ સૂત્રમાં ઘણા જ વિસ્તાર

Page #15

પન્યાસ શ્રીમદ્દ દાનવિજ્યજી મહારાજનું ધર્મ સંબંધી ભાષણ. ૧૭૭
-
~
રથી કથન કરેલ છે. શ્રી મહાપાધ્યાય યશોવિજયજી ગણી મહારાજે પાંચ હજાર શ્લોક સંખ્યાના પ્રતિમા શતક નામા ગ્રંથમાં કેવળ પ્રતિમાની જ
સિદ્ધિ કરેલી છે. શિષ્ય-પ્રતિમા સંબંધી કોઈ પાડે લખી જણાવવા કૃપા કરશે? ગુરૂ દેવવંદન ભાષામાં કહ્યું છે કે
नाम निणा जिण नामा, ठवणजिणा पुणनिणिंद पडिमाओ ।
નિષિનગોવા, માનિના સમવરળતા ? /
અર્થ-જિનેશ્વર દેવનું નામ તે નામ જિન, જિનેશ્વર ભગવંતની પ્રતિમા તે સ્થાપના જિન, તથા જિનેશ્વર ભગવંતને જે જીવ તે દ્રવ્ય જિન, તથા સમવસરણમાં બીરાજમાન તે ભાવ જિન દેવ કહીયે. . 1 I શિષ્ય-જૈન શાસ્ત્રમાં પ્રતિમા છે તે ઠીક, પણ પત્થરની ગાય જેમ દુધ આપતી
નથી તેમ પ્રતિમાથી પણ કંઈ કાર્યની સિદ્ધિ થતી નથી. ગુરૂ–જેમ કોઈ પુરૂષ ગાય ગાય મુખથી ઉચ્ચાર કરે તે પણ તેના કાર્યની
સિદ્ધિ થતી નથી, તેમ પરમેશ્વરના નામથી તથા તેના જાપ કરવાથી પણ કાંઈ સિદ્ધિ નહીં થાય, અને જ્યારે કંઈ સિદ્ધિ નહીં થાય તે પછી તમારે
ઈશ્વર પરમાત્માનું નામ પણ લેવું ન જોઈએ. શિષ્ય-પમેશ્વરના નામ લેવાથી તે અમારા અંતઃકરણની શુદ્ધિ થાય છે. ગુરૂ–પરમેશ્વરની મૂત્તિ દેખવાથી પણ પરમેશ્વરના સ્વરૂપને બંધ થાય છે, અને
તેથી અંતકરણની શુદ્ધિ થાય છે. શિષ્ય-પરમેશ્વરના નામથી જ જ્યારે આત્મ શુદ્ધિ થાય છે તે પછી પ્રતિમા પૂજ
વાની શું જરૂર છે? ગરૂ–દક્ષિણાવર્તાશંખ, કામકુંભ, ચિંતામણી અને ચિત્રવલ્લી આદિ ઇક્રિય રહિત
અજીવ પદાર્થો જેમ પૂજક પ્રાણુઓના કામિતને પૂર્ણ કરે છે તેમ શ્રી વીતરાગ દેવની પ્રતિમા પૂજવાથી વીતરાગના ગુણોની પ્રાપ્તિ થાય છે. માટે વીતરાગ દેવની પ્રતિમા પૂજવાની અવશ્ય જરૂર છે તથા પ્રતિમા દેખવાથી જેવી આત્માની શુદ્ધિ થાય છે, તેવી નામથી થતી નથી. જેમ કેકશાસ્ત્રોક્ત સ્ત્રી પુરૂષનાં વિષયસેવનનાં ચેરાશી આસને દેખવાથી તત્કાળ વિકાર ઉપજે છે. તેવી જ રીતે નિર્વિકારી શાંત મુદ્રાવાળી અહેવીતરાગદેવની મૂર્તિ દેખવાથી જે નિવિકાર શાંતિભાવ ઉત્પન્ન થાય છે, તે નામથી થતું નથી, તથા વીતરાગની મૂક્તિથી રાગ દૂર છે. અને રાગીની

Page #16

છે
.
૧૯૮
આત્માનંદ પ્રકાશ, મૃતિથી રાગ પેદા થાય છે, માટે જ રાગવાળી સ્ત્રીની મૂર્તિ દેખવા દશ વૈકાલિક સૂત્રમાં નિષેધ કરેલ છે. જુઓ કે,
चित्तमित्तिं न निज्झाए नारीवा सुअलंकियं ॥
भरकरंपिवदछुणं दिष्टिं पडिसमाहरे ॥१॥ અથ–ચિત્રામણમાં ચિતરેલી સ્ત્રીને ન દેખે તથા સારા અલંકારવાળી અથવા અલંકાર રહિત એવી સાક્ષાત સ્ત્રીને પણ બ્રહ્મચર્યને ધારણ કરવાવાળા એવા સાધુઓ ન દેખે તથા કદાચિત દેખવામાં આવે તે સૂર્યને જેમ દેખીને દૃષ્ટિ પાછી વાળે, તેમ સ્ત્રીને દેખીને દષ્ટીને પાછી વાળે, કારણ સ્ત્રીની મૂત્તિ દેખવાથી જરૂર કામવિકાર પેદા થાય છે. - મહોપાધ્યાય શ્રી સુરચંદ્ર મહારાજે જૈનતત્વ સારમાં કહ્યું છે કે –
नैवं स्वचित्ते परिचिंतनीयमजीवसेवाकरणात् भवेत् किम् ॥ यद्यादृशाकारनिरीक्षणं स्यात्सायो मनस्तद्गतधर्मचिंति ॥ १ ॥ यथाहि संपूर्णशुभांगपुत्रिका दृष्टा सती तादृशमोहहेतुः ॥ कामासनस्थापनतश्चकाम केलीविकारान् कलयंति कामिनः ॥ ॥ योगासनालोकनतो हि योगिनां योगासनाभ्यासमतिः परिष्यात् ।। भूगोलतस्तद्गतवस्तुबुद्धिः स्याल्लोकनालेरिहलोकसंस्थितिः ॥ ३ ॥ फर्माहिकाला नलकोटचक्र स्तदाश्रित ज्ञप्तिरिह स्थितानाम् ॥ શાહી શાસનાક્ષણ શાસ્ત્રાવ વધસ્તરીકાળા | ક | नंदीश्वरद्वीपपटात्तथाच लंकापटात्तद्गतवस्तुचिंता॥ एवं निजेशप्रतिमापिष्टा तत्तद्गुणानां स्मृतिकारणं स्यात् ॥ ५॥
અર્થ—અજીવની સેવાથી શું થાય છે એવી શંકા મનમાં લાવવી જ નહીં. કેમકે જે આકાર દેખવામાં આવે તેવા આકાર સંબંધી ધર્મનું ચિંતવન મનમાં ઘણું કરીને થાય છે. એ ૧ છે જેમ સંપૂર્ણ શુભ અંગવાળી પુતળી લેવામાં આવતાં તે તાદશ મેહને હેતુ થાય છે, કામાસનની સ્થાપનાથી કામીજને કામકીડા સંબંધી વિકારેને અનુભવ કરે છે. જે ૨ મેગાસનના અવેલેકનથી યોગી પુરૂની યોગાભ્યાસમાં બુદ્ધિ થાય છે, ભૂગોળથી તેમાં રહેલી વસ્તુને બોધ થાય છે, લોકનાલિકાના ચિત્રથી લોકમાં રહેલી વસ્તુ સમજી શકાય છે. ૩ કુર્મચક, અહિચક, કાલાનલચક, (સૂર્યકાલાનલચક, ચંદ્રકાલાનલચક્ર,) અને કેટચક ઇત્યાદિ આકૃતિઓથી અહીં રહ્યા રહ્યા તેના સંબંધી જ્ઞાન પેદા થાય છે, શાસ્ત્ર સંબંધી અક્ષરની સ્થાપનાથી તે અક્ષરે જોનાર પુરૂને સંપૂર્ણ અને બેધ

Page #17

પન્યાસ શ્રીમદ્ દાનવિજયજીનું ધર્મ સબધી ભાષણ. ૧ થાય છે, જે ૪ નંદીશ્વર દ્વીપના ચિત્રથી તથા લંકાના નકશાથી તેમાં રહેલી વસ્તુને બંધ થાય છે, એવી જ રીતે પિતાના ઈષ્ટદેવની પ્રતિમા પણ તે દેવમાં રહેલા ગુણોની સ્મૃતિનું કારણ થાય છે. આ પ
આ ઉપર બતાવેલા કારણોથી પ્રતિમા માનવા પૂજવા ગ્ય સિદ્ધ છે. શિષ્ય–કોઈ સ્ત્રીના પતિનું નામ રામચંદ્ર છે. તેના મરી ગયા પછી તે સ્ત્રી પિ
તાના પતિની પ્રતિમા (જીવ) બનાવી પૂજા સેવા કરે તે શું તેથી તેને કામ ઈચ્છા પૂર્ણ થાય ? તથા પુત્રની ઉત્પત્તિ થાય? અર્થાત્ ન થાય. તેમ
પરમેશ્વરની મૂર્તિથી શું લાભ થશે ? ગુરૂ-રામચંદ્રના મૃત્યુ પછી તેની સ્ત્રી જપમાળા હાથમાં લઈ રામચંદ્ર રામચંદ્ર
કરે છે તેથી તે સ્ત્રીને કામ ઈચ્છા પૂર્ણ થાય ? તથા પુત્ર ઉત્પન્ન થાય ? જે કેહશે કે તે સ્ત્રીને કંઈ લાભ ન થાય, તે પછી પરમેશ્વરના નામની જપમાળા ગણવાથી પણ કંઈ કાર્યની સિદ્ધિ ન થાય. પણ તેમ નથી. પરમેશ્વરના નામથી તે કાર્યની સિદ્ધિ થાય છે તેમ તમે પણ માને છે તે પછી રામચંદ્રની મૂત્તિનું દષ્ટાંત પરમેશ્વરની મૂત્તિ સાથે લાગુ કેવી રીતે પડશે. તથા વળી રામચંદ્રની સ્ત્રીને પણ રામચંદ્રના નામથી જે આ નંદ થાય છે તે કરતાં રામચંદ્રની મૂત્તિથી આનંદ વધારે જ થાય છે. તેથી નામ કરતાં મૂત્તિમાં વિશેષતા વધારે છે. કોઈ એક પુરૂષે સિંહ દેખેલ નથી પણ નામ સાંભળેલ છે તે પુરૂષને કેઈ ઠેકાણે સિંહ દેખવામાં આવે તે આ સિંહ છે એ બધ થતું નથી. પણ જે પુરૂષે સિંહની મૂર્તિ દેખી છે તેને સિંહ દેખવામાં આવે તે તરતજ સિંહને બંધ થાય છે. તથા જે પુરૂષે શ્રીમાન મહારાજા શહેનશાહ ર્જ અથવા શ્રીમાન મહારાજા સયાજીરાવ ગાયકવાડ સરકારને દેખેલ નથી પણ નામ સાંભળેલ છે તે પુરૂષને કેઈ ઠેકાણે શ્રીમાન્ મહારાજા શહેનશાહ અથવા શ્રીમાન મહારાજા સયાજીરાવ ગાયકવાડ દેખવામાં આવે તો આ શ્રીમાન મહારાજા શહેનશાહ તથા આ શ્રીમાન્ મહારાજા સયાજીરાવ ગાયકવાડ છે એ બધ થતું જ નથી પણ જે પુરૂષે પ્રથમ તેમની મૃત્તિ (છબી) દેખી છે તેને અને મહારાજાના દશન કેઈ સ્થાનમાં થાય તે તરત જ તેમને જાણી શકે છે કે આ મહારાજા શહેનશાહ છે. અથવા તે આ મહારાજા સયાજીરાવ ગાયકવાડ છે. આ ઉપરથી સિદ્ધ
થાય છે કે નામ કરતાં મૂત્તિ વધારે લાભકારક છે. શિષ્ય-પ્રતિમા તે કારીગર બનાવે છે. જે પ્રતિમા પૂજવા ગ્ય છે, તે તેના
કર્તા કારીગરે પણ પૂજનિક થશે.

Page #18

૧૮૦
આત્માતઃ પ્રકાશ.
ગુરૂ—વેદાદિ શાસ્ત્રો પણ ભીખારી લખે છે તે તેએને પૂજવા જોઇએ. શિષ્ય–વેદાદિ શાસ્ત્રોમાં તેા મૂત્તિ કાઇ ઠેકાણે કહી નથી. ગુરૂ-તૈત્તિરીયાપનિષમાં કહ્યું છે કે—
સઘાવનું બ્રહ્મળ: પરમ્યાય ૨ તિમે મળો //
અપરબ્રહ્મ તથા અપરબ્રહ્મનું આલંબન વિષ્ણુની પ્રતિમાની પેઠે એ. કાર છે, ઇત્યાદ્વિ પાઠો અનેક છે પણ અલ્પ સમય હાવાથી કહેતા નથી. શિષ્ય-આ કાલમાં કાઇ પડુ બુદ્ધિમાન્ પુરૂષા પ્રતિમાને માનતા નથી. ગુરૂ—બુદ્ધિમાન્ તા સર્વે માને છે. જુએ કે, ગુજરાત, મુંખઇ ઇલાકા, હીંદુસ્તાન, અમેરિકા, આફ્રિકા’યુરોપ આદિના નકશા તથા હાટ-હવેલી નદી, પહાડ આદિના નકશા છે, તે દેશાદિ વસ્તુની પ્રતિમા જ છે, તથા એકારાદિ અક્ષરાની આકૃતિ છે તે પણ શબ્દની જ સ્થાપના છે, તથા જપમાળાના ૧૦૮ મણકા છે, તે પણ જૈન મત પ્રમાણે પ'ચપરમેષ્ટીના ગુણની સ્થાપના છે, તથા બીજા મતાવાળા પશુ જે કાઇ ૧૦૮ અથવા ૨૭ આઢિ રાખે છે તે પણ સહેતુક હાવા સભવ છે. અન્યથા ૧૦૮ આદિ રાખવાને નિયમ ન થઈ શકે.
શિષ્ય-લાકિક મૂત્તિ તેા બની શકે છે, પણ નિરંજન નિરાકાર પરમેશ્વરની મૂર્ત્તિ કેવી રીતે બની શકે?
A
ગુરૂ-પ્રથમ એ વિચાર વિચારણીય છે કે વેદાદિશાસ્ત્રના કથન કરનાર નિરજન નિરાકાર માનવા કે સાકાર.
"" એ
કદાચ એમ કહેશે કે “ વેદના કર્તા કોઈ નથી, વેદ અપારૂષય છે. પ્રમાણે માનવામાં શું દૂષણ આવે છે ?
अपोरुषेयवचन | संभवि भवेद्यदि ॥
ન મમાળ મવેઢામાં । ચાસાથીના મમાળતા | ફ્
તેના ઉત્તરમાં વેઢ અપોષય કાઇ રીતિથી સિદ્ધ થતા નથી. શ્રી હેમચંદ્રા ચાય મહારાજે ચેોગશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કેઃ—
ગમ જેના સંભવ જ નથી એવું પુરૂષ વિનાનું વચન પ્રમાણ થતું નથી, કારણ વચનની પ્રમાણુતા આપ્ત ( સર્વજ્ઞ ) ને આધીન છે ! ૧ ૫ તથા સ્યાદ્વાદ મંજરીને વષે કહ્યું છે કે
ताल्वादिजन्मा ननु वर्णव । वर्णात्मको वेद इति स्फुटं च ॥ पुंसश्च ताल्वादिरतः कथं स्यादपौरुषेयोऽयमिति प्रतीतिः ॥ १ ॥

Page #19

પન્યાસ શ્રીમદ્ દાનવિજયજીનું ધર્મ સંબધી ભાષણ. ૧૮૧
અથ–વેદ અક્ષર સ્વરૂપ છે એમ પ્રગટ છે, અને અક્ષરને સમૂહ છે તે તાલુ, કંઠ, દંત આદિ સ્થાનેથી પેદા થાય છે, અને તાલ આદિ સ્થાને પુરૂને જ હોય છે તેથી વેદ અપૅરૂષેય છે એમ પ્રતીત કેવી રીતે થાય? વાતે વેદ અપાર યિતે સિદ્ધ થતા નથી.
આ વિષય અપ્રાસંગિક હોવાથી વિશેષ કહેવું ચગ્ય નથી જેમને જાણવાની ઈચ્છા હોય તેમને નંદીસૂત્ર તથા સંમતિ તકદિ શાસ્ત્ર વાંચવા ભલામણ કરું છું.
વેદાદિ શાસ્ત્રના કર્તા તે આ કથનથી દેહ ધારીજ સિદ્ધ થાય છે.
અક્ષરે નિરાકાર છે, છતાં તેમની આકૃતિ બનાવવામાં આવે છે, રાગે શબ્દરૂપ હોવાથી નિરાકાર છે છતાં તેની રાગમાલાના પુસ્તકમાં સ્થાપના કરવામાં આવે છે, તથા સ્વરોદયનાં પૃથ્વી આદિ તત્વોની પણ આકૃતિ કરવામાં આવે છે, તેમ નિરંજન નિરાકાર પરમેશ્વરની પણ મૂર્તિ બની શકે છે, પરંતુ પરમેશ્વરની મૃતિ મુખ્યતાથી જે શાસ્ત્રના કથન કરનાર દેહધારી ઈશ્વરી થયા છે, તેમની બનાવવામાં આવે છે, તથા વસ્તુ સાક્ષાત્ જ્યારે વિદ્યમાન ન હોય ત્યારે તે વસ્તુને બંધ મૂત્તિથી જ થાય છે. જૈન તત્વસારમાં કહ્યું છે કે,
॥ यदा तु साक्षात् नहि वस्तु दृश्यं तत्स्थापना संप्रति लोकसिद्धा । तथाच पत्यौ परदेशसंस्थे काचित् सती पश्यति यत्तदर्चाम् ॥ १॥ यदन्यशास्त्रेऽपि निशम्यतेऽदः श्रीरामचंद्रे परदेशसंस्थे । तत्पादुकां सोपिच रामवत्तदाभ्यपूजयत् श्रीभरतो नरेश्वरः ।। ३॥
અર્થ– જ્યારે વસ્તુ સાક્ષાત્ દશ્ય ન હોય ત્યારે તેની સ્થાપના કરવાનું હાલ લોકપ્રસિદ્ધ છે. અત્ર દષ્ટાંત, સતી સ્ત્રી પિતાને પતિ પરદેશ ગયે હોય ત્યારે પિ. તાના પતિની પ્રતિમાનું દર્શન કરે છે, ૧ તથા રામાયણમાં સાંભળવામાં આવે છે કે, શ્રી રામચંદ્રજી વનવાસ ગયા, ત્યારે ભરત મહારાજા રામચંદ્રની પાદુકાની પૂજા કરતા હતા. ૨
માતાજી પણ મહારાજા રામચંદ્રની આંગળીની મુદ્રિકા દેખી તેનું આલિંગન કરી સાક્ષાત્ રામચંદ્રજી મળ્યાની તુલ્ય સુખ માનતી હતી. તેમજ રામચંદ્રજી પણ હનુમાનજી સીતાજીને મુકુટ લાવ્યા તે દેખી સુખને પ્રાપ્ત થયા. મુદ્રિકા, મુકુટ આદિ આવી અજીવ વસ્તુઓથી આ પ્રમાણે સુખ થાય છે, તે પછી પરમેશ્વરની પ્રતિમાથી સુખ કેમ ન પ્રાપ્ત થાય ? તથા પાંડવ ચરિત્રમાં પણ દ્રોણાચાર્યની મૂત્તિ સ્થાપન કરી એક લવ્યનામા ભીલે ધનુવિદ્યા સિદ્ધ કર્યાને અધિકાર છે. તથા ક્ષેત્રમાં પુરૂષની આકૃતિ કરવાથી ક્ષેત્રનું રક્ષણ થાય છે. ઈત્યાદિ કારણથી પણ પ્રતિમા સિદ્ધ થાય છે. તથા આ લોકમાં પણ રાજામહારાજાદિકની સ્મૃતિઓ બનાવી

Page #20

૧૨
આત્માનંદ પ્રકાશ તેમના સેવકે પૂજા ભક્તિ કરે છે. જેમ મહારાજા શહેનશાહ ગાદી ઉપર બીરાજમાન થયા તે દીવસે કેટલાક શહેરોમાં સિંહાસન ઉપર તેમની મૂર્તિ સ્થાપન કરી તેમની પૂજા ભક્તિ કરી હતી, તથા તે મૂર્તિઓની કેઇપણ આશાતના કરતા નથી, તથા શ્રી ગાયકવાડ સસ્કાર મહારાજાની મૂર્તિની પણ ઘણા શહેરમાં તેમના ભક્તજને ભક્તિ બહુમાન કરે છે, એ પ્રસિદ્ધ છે. શિષ્ય–તમે જે દષ્ટાંત દીધું કે ક્ષેત્રમાં પુરૂષને આકાર કરવાથી ક્ષેત્રનું રક્ષણ
થાય છે તેમાં પક્ષી આદિ આવતાં નથી તે સત્ય છે, પણ પક્ષી તે અજ્ઞાની હોવાથી તે પુરૂષ છે કે પુરૂષાકૃતિ માત્ર છે તે સમજતા નથી, પણ આપણે
સમજીને પ્રતિમા માનવાની શું જરૂર છે ? ગુરૂ આપણને પણ જ્યાં સુધી પરમેશ્વરનું ધ્યાન આલંબન વિના કરી શકતા
નથી, ત્યાંસુધી આપણે પણ અજ્ઞાની હોવાથી પ્રતિમાની જરૂર છે. જ્યારે
નિરાલંબન ધ્યાન થઈ શકે ત્યાર પછી જરૂર નથી. શિષ્ય–હે ગુરૂ મહારાજ, નિરાલંબન ધ્યાન કયાં સુધી ન થઈ શકે કે જેથી તેને
પ્રતિમાની જરૂર પડે ? ગુર-જૈનશાસ્ત્રમાં એક્ષરપી મહેલમાં ચઢવાને ચઉદ પગથીયાં કથન કરેલ છે.
તેમાં પ્રથમ પાંચ તે ગૃહસ્થના છે. બાકીના નવ સાધુઓનાં છે, તે નવમાં પ્રથમ પ્રમાદ નામનું, બીજું અપ્રમાદ નામનું. જ્યારે અપ્રમાદ નામનું પગથી પ્રાપ્ત થાય, ત્યારે નિરાલંબન ધ્યાન થઈ શકે, પણ તે પહેલાં નહીં. આથી સિદ્ધ થાય છે કે ગૃહસ્થને તે સદાકાળ પ્રતિમા માનવાની જરૂર છે. સાધુઓને પણ જ્યાં સુધી પ્રમાદપણું છે ત્યાં સુધી અવશ્ય પ્રતિમા માનવાની જરૂર છે, કારણ પ્રમાદ છે ત્યાં સુધી નિરાલંબન ધ્યાન થઈ શકતું નથી. શ્રી રત્નશેખર સૂરિમહારાજે ગુણસ્થાનકમાણમાં
प्रमाद्यावश्यकत्यागात् निश्चलध्यानमाश्रयेत् ।।
योसौ नैवागमं जैनं वेत्ति मिथ्यात्वमोहितः ॥१॥ અર્થ-જે સાધુ પ્રમાદી છતાં અવશ્ય કરણને ત્યાગ કરી નિશ્ચલ નિરાલંબન ધ્યાનને અંગીકાર કરે છે તે સાધુ વિપરીત જ્ઞાનથી મૂઢ થયે થકા શ્રી સર્વજ્ઞ ભગવાનનું કહેલ જૈન આગમને જાણ નથી.૧ શિષ્ય-નિરાલંબન ધ્યાન આજકાલ થઈ શકે કે કેમ? ગુર-આજકાલ નિરાલંબન ધ્યાન ન થઈ શકે, તેથી મેટા કે મહાત્માઓએ

Page #21

પન્યાસ શ્રીમદ દાનવિજ્યજીનું ધર્મસંબંધી ભાષણ. ૧૮૩ પણ ધ્યાનના મને રજ કરેલા છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે એશાઅમાં કહ્યું છે કે,
बने पद्मासनासीनं क्रोड स्थित मृगार्भकं ॥ कदा घ्रास्यंति वक्त्रैःर्मा जरंतो मृगयूथपाः ॥ १ ॥ शत्रौ मित्रे तृणे स्त्रैणे स्वर्ण इमनि मणौमृदि ॥
मोक्षे भवे भविष्यामि निर्विशेषमतिः कदा ॥३॥ અથવનને વિષે પદ્માસન કરી બેઠેલા તથા જેના બળામાં હરિણનાં બચ્ચાંઓ રહેલાં છે એવા મને ઘરડા એવા મૃગના સ્વામીએ આવીને મુખથી કયારે સુંઘશે? ૧ એ શત્રુમાં અને મિત્રમાં તૃણમાં અને સ્ત્રીના સમૂહમાં સુવર્ણમાં અને પત્થરમાં મણિમાં અને માટીમાં મોક્ષમાં અને સંસારમાં તુલ્ય બુદ્ધિવાળે કયારે થઈશ? ૨ભર્તુહરિ નામના મહાત્માએ વૈરાગ્યશતક નામના ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે
गंगातीरे हिमगिरिशिलाबद्धपद्मासनस्य । बह्मज्ञानाभ्यसन विधिना योगनिद्रागतस्य ॥ किं तैर्भाव्यं मम सुदिवसैर्यत्र ते निर्विशंकाः ।
कंड्रयंते जरठहरिणाः स्वांगमंगे मदीये ॥ १ ॥ અથ-ગંગાજીના તીરે હિમાલય પર્વતની શિલા ઉપર પદ્માસને બેસીને બ્રહ્મજ્ઞાનના અભ્યાસની વિધિથી યોગ નિદ્રાને પ્રાપ્ત થયેલા મને જ્યાં શંકારહિત નિર્ભયપણે ઘરડા હરિણે પિતાના શીંગડાની ચળ મટાડવાને માટે મારા શરીરની સાથે પોતાનું શરીર ઘસે એવા શુભ દિવસે જ્યારે આવશે ? ૧.
ઈત્યાદિ અનેક મહાત્મા પુરૂએ મને રથ માત્ર જ કર્યો છે, પણ આ કાળમાં નિરાલંબન ધ્યાન ન થઈ શકવાથી કેઈએ કરેલ નથી. અને જ્યાં સુધી નિરાલંબન ધ્યાન થઈ ન થઈ શકે ત્યાંસુધી અવસ્ય પ્રતિમાની જરૂર છે. અલ્પ સમયમાં વધારે કહી ન શકાય, તેથી કિંચિત્ માત્ર કથન કરી મારા વિષયની સમાપ્તિ કરૂં છું.
ઈત્યાં વિસ્તરેણ.

Page #22

આત્માનંદ પ્રકાશ અહિંસા યાને સ્થાને. લેખક-મુનિરાજશ્રી કરવિજયજી મહારાજ જીવ દયા પ્રતિપાલકપણાનો દાવો કરનારા દરેકે દરેક જૈન તેમજ નેતએ રહાય–ગમે તેવી સ્થિતિમાં રહેલા હોય તેમણે–પ્રથમ અહિંસા યા દયાનું સ્વરૂપ જાણવું જોઈએ. તત્સંબંધી યથાર્થ જ્ઞાન મેળવનાર જ તેનું યથાર્થ ભાવે સેવન કરી શકે છે. તેથી તેને અત્યુતમ લાભ લેવાનાં અથી જનેએ આ વિષયને જેમ બને તેમ અધિક પરિચિત (અભ્યાસિત) કરે એગ્ય છે. હિંસાને ત્યાગ કર હિંસાથી દૂર રહેવું અથવા હિંસા સંબંધી દોષ લાગે એવાં દુષ્ટ કારણે સમજી સમજીને દર તજવાં એનું નામ અહિંસા યા દયા કહેવાય છે. તેથી હીંસા તે શું છે અને તેનાં કારણ કયા કયા છે તે જાણવું જીજ્ઞાસુઓને બહુ જરૂરનું છે. આ સંબંધમાં શ્રી માન્ હેમચંદ્રસૂરિકૃત યોગશાસ્ત્રના પ્રથમના ચાર પરિમાં ઘણું મુદ્દાસર કહેવાયું છે. સંક્ષેપમાં “પ્રત વાત માળ - પર વા* એ હિંસાનું લક્ષણ કહેલું છે તેથી તથા શ્રીમાનું અમૃતચં. દાચાર્ય પ્રણીત પુરૂષાથ સિદ્ધિ ઉપાય નામનાં ગ્રંથમાં કહ્યા મુજબ કેધાદિક કષાય યુક્ત મન વચન કાયાનાં વેગ ( વ્યાપાર) થી દ્રવ્ય ભાવ પ્રા
ને ઘાત કરે તે ખરેખર હિંસા કહેવાય છે. અર્થાત્ કંધ માન, માયા અને લોભ ( Anger-etc) યુકતપરિણામથી તેમજ ઉપલક્ષણથી મદ (intoxicatiou ) Gana (Sensual desires ) Crticel (Idleness ) 24a Casal l'alse gossips) વિગેરે પ્રમાદ આચરણથી ] મલીન થયેલાં મન વચન અને કાયાવડે સ્વપરનાં (પિતાના તેમજ પારકા) દ્રવ્ય ભાવ પ્રાગને ઘાત કર-વિયેગ કરો. તેજ હિંસા કરી કહેવાય છે. ચક્ષુ આદિ પાંચ ઇંદ્રિયો, મન, વચન અને કાયાનાં બળ, શ્વાસોશ્વાસ અને આયુષ્ય એ દસ દ્રયપ્રાણ કહેવાય છે. તથા જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ અને વિર્ય પ્રમુખ ભાવપ્રાણુ લેખાય છે. તેમને એક અથવા બીજી રીતે વિનાશ કરે તેને શાસ્ત્રકાર હિંસા કરી કહે છે. અને તેમ કરનાર હિંસક લેખાય છે એમ સમજી ઉકત હિંસાથી અથવા એવાં દૃષ્ટ કારણોથી નિવતનાર અહિંસા યા દયાધમનાં અધિકારી ગણાય છે. વળી સંક્ષેપથી કહેવાયું છે કે, અસત્ય બોલવું, ચેરી કરવી, પશુતિ (મૈથુનકીડા) સેવવી, મમતાવશ બની જડ વસ્તુઓને સંચય કર, રાત્રિભોજન કરવું, અભક્ષ્યનું ભક્ષણ કરવું તેમજ રાગ, દ્વેષ અને કલહ, કરવા, ખોટા આળ ચઢાવવાં ખોટી ચા ખાવી, ઈષ્ટિ નિષ્ટ સંચે ગે હર્ષ ખેદ કરે, પરનિંદા કરવી, માયાવીપણે જૂઠ બોલવું અને તત્વ પરિક્ષા કર્યા વગર અસ્થાને અંધશ્રદ્ધા અથવા વિપરીત શ્રદ્ધા કરવી તે સર્વ, સ્વછંદ આચરણરૂપ પ્રમતપણાથી, આત્માનાં વિશુદ્ધ પરિણામરૂપ ભાવપ્રાણુની

Page #23

અહિંસા યાને દયાધમ.
૧૮૫ રક્ષા કે પુછી થવા દેવામાં અવરોધ ચા અંતરાય કરે છે તેથી તે હિંસારૂપ જ લેખાય છે. એમ સમજી સુભાઈ બહેનેએ એ બધાંય પ્રમાદાચરણ કહે કે સ્વ
દાચરણ અવશ્ય પરિહરવા ગ્ય છે. જેમાં તેમજ જૈનેતરમાં પિતપનાનામાં પાપોની માફી માગવાના જ સુભાશયથી જ નિમિત કરેલી જે કઈ પદ્ધતિ હોય છે અને જે વળી અંતર લક્ષ રાખી ઉપયોગ સહિત તે તે પાપચરણે ફરી પિતાથી બનતાં સુધી હવે પછી થવા ન પામે એવી શરતે જ, અત્યાર પહેલાં મેહ કે અજ્ઞાનવશ થઈ ગયેલાં પાપ–દોષ યા અપરાધની માફી માગવાના હેતુ રૂપ હોય છે તેને જે યથાર્થ રીતે આદર કરાય તે ઉકત હિંસા સંબંધી મહાદોષથી ઘણું જ બચવા પામે એ નિર્વિવાદ જણાય છે. પૂર્વોકત હિંસા સંબંધી લક્ષણનું જે લક્ષ પૂર્વક મનન કરવામાં આવે તે તેને જે ખરે આશય સ્પષ્ટ થાય છે તેજ ખુલેલા શબ્દમાં હિત બુદ્ધિથી ઉકત શાસ્ત્રકાર નીચે મુજબ દર્શાવે છે. સર્વ પ્રાવણવર્ગને નિજ આત્મા સમાન લેખી, સાવધાનપણે સંભાળ રાખી ચાલનારને રાગ દ્વેષાદિક દોષના આસ વગર કવચિત્ કદાચિત્ સ્વ શરીર સંબંધી કઈ જીવને વ્યથા પીડા યા પ્રાણુહાની થઈ જાય તે તથા પ્રકારે વ્યથા પીડા કે પ્રાણહાનિ માત્રથી ખરેખર તે હિંસા કરેલી લેખાય નહિં પણ રાગાદિક વિકારને વશ વતી એવી પ્રમત (યતના રહિત) અવસ્થામાં વતતા સાક્ષાત્ કઈ જીવ પ્રાણ હાનિરૂપ મરણને પામે ચા ન પામે તે પણ તેને હિંસા સંબંધી દોષ લાગે જ. કારણ કે કષાયવશ થયેલ જીવ પ્રથમ પોતે જ પોતાને (પિતાનાં ભાવપ્રાણને) હણે છે પછી અન્ય પ્રાણીઓની (દ્રવ્યભાવ) હિંસા થાય કે ન પણ થાય. મતલબ કે ‘હિંસાથી નિવર્તવાના સંબંધમાં અનિગ્રહ ( નિયમ રહિતપણે વતન ) અને હિંસા કરવામાં સાક્ષાત પ્રવૃત્તિ (મન, વચન, કાયાથી) એ બંને પ્રકારે હિંસા લાગે છે, તેથી પૂર્વોકત પ્રમાદ યુક્ત મન, વચન, કાયાના એગ વતતે છતે કાયમ હિંસા દેષ લાગે છે જ,” યદ્યપિ હિંસા દોષમાં પરવસ્તુ તે કેવળ નિમિત્ત માત્ર છે અને નિજ લિષ્ટ (કષાય ચુકત) પરિણામ જ વાસ્તવિક (ઉપાદાન કારણ છે, તે પણ પરિણામ વિશુદ્ધિ સાચવી રાખવા માટે મૂછ મમતાદિક પેિદા કરનારા અને વધારનારા પરિગ્રહાદિક હિંસાના સ્થાનકેને ત્યાગ કરે જરૂર છે. ખોટાં કારણ સેવવાથી ખોટું જ કાય—પરિણામ આવે છે. આ હેતુથી જ મેક્ષના તિવ્ર અભિલાષી મુમુક્ષજન દ્રવ્યભાવ ઉભય પરિગ્રહને તજે છે. દ્રવ્યપરિગ્રહ ધન, ધાન્ય, રજત, સુવણદિકરૂપ અને ભાવપરિગ્રહ અહંતા–મમતા ( મૂછ ) રૂપ એ ઉભય પરિગ્રહના પરીહારથી જ તેઓ ભાવ નિગ્રંથ કહેવાય છે. મતલબ કે સાપની કાંચળીની પેરે બાહ્ય ( દ્રવ્ય) પરિગ્રહનો ત્યાગ માત્રથી તેમને મેશ થતો નથી. જ્યારે તે સાથે અહંતા અને મમતારૂપ અંતરનું ઝેર જતું રહે છે, ત્યારે જ ખરી મોક્ષ પ્રાપ્તિ

Page #24

૧૮
ભાભાનઢ પ્રકાર
થઈ શકે છે. ઉપર જણાવેલા વચનાના મમ્ બરાબર સમજી શકાય તે પછી ઉપષ્ટિ શાસ્રકથન સમજવુ --માનવુ સુલભ પડે છે, કે કોઇ એક જીવ સાક્ષાત પ્રાણ હાનિરૂપ હિંસા કર્યાં વગર પણ તથા પ્રકારના હિંસાનાં પરિણામથી હિં‘સા દોષનાં ફળને પામે છે, અને અન્ય કેાઈ શુભાશય જીવથી, હિ'સા સબંધી તેવા ક્લિષ્ટ પરિણામને અભાવે કવચિત્ કેાઇ જીવ હિં`સા સાક્ષાત્ થઇ ગયા છતાં તેને તે થયેલી ( સાક્ષાત્ ) હિંસા સબંધી દોષનું ફળ ભોગવવું પડે નહિ. વળી તીવ્ર કષાય ચુકત કરેલી થાડી હિંસા પણ તેના કરનારને પરિણામ કાળે ઘણું માઠું ફળ આપે છે, ત્યારે મંદ કષાય પરિણામથી કરેલી ( થયેલી ) મહા હિંસા પણ તેના કરનારને ઉદય ( વિપાક) સમયે અલ્પ માત્ર ફળ આપી વિરમે છે. વળી સાથે જ કરાયેલી એક જ જાતની હિંસા વિપાક કાળે એકને તેના તીવ્ર કષાય પરિણામથી આકરૂં ફળ આપે છે, ત્યારે બીજાને મદ કષાય પરિણામના કારણથી મદ ફળ આપે છે, કાઇને કિલષ્ટ પરિણામ હાવાથી હિંસા નહિ કર્યાં છતાં ( ફકત તેની તક નહિ મળ્યાથી ) તે હિ‘સા પ્રથમથી જ ફળે છે, કાઇને ઉકત હિંસા કરી છતી જ ફળે છે—ફળ આપે છે, અને કાઇ ઉકત હિંસા કરવાના આરંભ માત્ર કર્યા છતાં તે હિંસા સાક્ષાત્ કર્યા વગર પણ તેના કષાય પરિણામ પ્રમાણે ફળ આપે છે. મતલમ કે હિંસા તેના કરનારના તીવ્રાદિક કષાય પરિણામાનુસારે તીવ્રા દ્વિક ફળ આપે છે. કોઈ એક જ જણ જીવ હિંસા કરે છે છતાં ઉકત હિંસાનું અનુમેાદન કરતાં ઘણાએક તે હિંસાના ફળભાગી થાય છે, તેમજ વળી ઘણા એક ( સુભદ્રાદિકા ) હિંસા કરે છે, ત્યારે તે સર્વ હિંસાનું ફળ ( હાર, જીત વિગેરે હિંસા કરવાના હુકમ આપનાર રાજા પોતે જ ભેગવે છે. કાઈ એક જીવ મલીન અધ્યવસાયથી અન્યને મારવા જતાં તેના પુન્ય પ્રામલ્યથી પૂરૂ (ભૂંડું ) કરવા જતાં ઉલટુ તેનુ ભલુ જ થઇ જાય છે, પણ હિંસા કરવા જનારને તેા તેના માઠા ( કિલષ્ટ ) પરિણામથી હિંસાનુ` માઠું જ ફળ ઉદયકાળે મળે તેમાં કાંઈ સંશય નથી, એટલે કે હિંસા કરનારને કેવળ હિંસાનું જ ફળ મળે છે, ત્યારે ખીજાને એજ હિંસા સમયે ઉત્તમ ક્ષમાદિક પરમ અહિંસક ભાવ ઉલ્લુસ્યાથી વિશાળ અહિંસા ( પરમયા ) જન્મ મેાક્ષ પન્ત ફળની પ્રાપ્તિ થઇ શકે છે. કોઈ એકને હિંસા શુદ્ધ પરિણામથી અહિંસા ફળને આપે છે-અર્થાત સ ૢ વચનાનુસારે વનાર શ્રાવકાને શુદ્ધ દેવ, ગુરૂ, ધર્મ અને સાધર્મી જનાની નિઃસ્વાર્થ સેવા ભકિત કરતાં ઉદાર આશય ચેગે યા સહિત સદારભ પ્રસ ંગે સચિત્ત પુષ્પ જળાદિ વાપરતાં તેમાં તેની દેખીતી હિંસા થયા છતાં વિતરાગ પ્રભુના વચનાનુ સારે સયમ માર્ગને પાલતા, અને ગ્રામાનુગામ વિહાર કરતા માર્ગમાં આવતી નદી પ્રમુખને નિરૂપાયપણે ઉતરતા–નિગ્રંથ મુનીરાજની પેરે તે તે જીવાપર પરમ કરૂણા બુદ્ધિ વતી હાવાથી પરિણામે [ સરવાળે ] હિંસાદોષ લાગતા નથી, પણ

Page #25

અહિંસા યાને દયા ધર્મ,
૧૭ સરેરાસ અહિંસા યા દયાનું જ ફળ મળે છે, તેમજ કઈ રોગીને હિત બુદ્ધિથી ઔષધ ઉપચાર કરતાં દેવગે તે રેગીનું મરણ નિપજે તે પણ વૈદ્યને હિત બુદ્ધિ થી હિંસાનું નહિ પણ અહિંસા યા દયાનું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
છેવટે શાસ્ત્રકાર જણાવે છે કે ઉકત હિંસાના અનેક ભેદે હોવાથી તે સઘળા ભેદે નયજ્ઞાનના નિધાનરૂપ સ્યાદ્વાદી ગુરૂ સમીપે સાદર સમજી લેવા યોગ્ય છે. હિંસાના સઘળા ભેદ શુદ્ધ ગુરૂગમ્ય જાણનાર ભવ્યાત્મા ખરેખર અહિંસાના નિર્ભય અને સુખદાયી માર્ગને દ્રઢ પ્રતીતિ પૂર્વક સેવી આદરી શકે છે. સ્વરૂપ, હેતુ અને અનુબંધ, દ્રવ્ય અને ભાવ તેમજ નિશ્ચય અને વયવહાર તથા સ્વ અને પાર સંબંધી હિંસા તેમજ અહિંસાના ભેદ પાડી શકાય છે, જેટલા પ્રકાર હિંસાનાં એટલા બધાય પ્રકાર અહિંસા યા દયાનાં હોઈ શકે છે. બાહ્ય દેખાવરૂપે થાય તે સ્વરૂપ હેતુ સાધ્ય થાય તે હેત; અને સરેરાશ પરિણામરૂપે નિપજે તે અનુબંધ; દ્રય પ્રાણને લક્ષી થાય તે દ્રવ્ય; અને ભાવ પ્રાણુને લક્ષી થાય તે ભાવ તેમજ નિજ આત્માને લક્ષી થાય તે સ્વ; અને પર આત્માને લક્ષી થાય તે પર હિંસા કે અહિંસા લેખી શકાય. પ્રથમ વિસ્તારથી જણાવેલા આસો ઠીક ઠીક સમજી લેવાશે તે ઉપરના ભેદે સુસ્પષ્ટ ખ્યાલમાં આવશે. આ લેખમાંથી મુખ્ય શારાંશ લેવા ગ્ય એ છે કે જેમ બને તેમ સુખશીલતા તજી વિષયાશક્તિ અને કષાયાદિકને વશ થયા વગર નિજ આત્મ નિગ્રહ કરીને નિર્મળ આશય સાથે ઉદાત્ત ભાવનાથી સહુ કે જેને નિજ આત્મા તુલ્ય લેખી સમભાવે વ્યવહારમાં જ સર્વ પ્રકારે સુખ શાન્તિ ને સ્વપરહિત સમાયેલું છે. એવા જ ઉદાર આશયથી સદા સર્વદા ઈચ્છવા છે કે “જગતવર્તી સહુ પ્રાણીઓને સુખ શાન્તી હો ! સહુ કોઈ પ્રાણીવ પરોપકાર રસીક બને ? દેષ માત્ર વિલય પામે ? અને લેકે સર્વત્ર સુખી સુખી થાઓ !!!”
વળી આવા અતિ પવિત્ર હેતુથી જ સહુ કઈ સત્ય સુખાથ જનેએ મૈત્રી પ્રમુખ ઉદાર ભાવનાઓને આશ્રય કર્તવ્ય છે. પરહિત ચિત્તવન તે મૈત્રીભાવના, પરદુઃખ દૂર કરવા અનુકૂળ વ્યાપાર તે કરૂણુભાવના, પરસુખ સમૃદ્ધિ અને ગુણ–ૌરવ દેખીને તેમજ સાંભળીને સંતુષ્ટ થવું તે પ્રમાદભાવના અને અન્યના અનિવાર્ય છે સુધરી ન શકે એવી સ્થિતિમાં જણાય ત્યારે તેને કર્મ વશ સમજી, રાગથી દૂર રહી, સ્વ કતવ્યમાં સાવધાન રહેવું તે મધ્યસ્થભાવના યા ઉપેક્ષા ભાવના કહેવાય, એમ સહુ કોઈ સજનેએ ઉકત ઉત્તમ ભાવના સદા સર્વદા સેવવા-આદરવા યોગ્ય છે.
તિમ

Page #26

૧૮૮
wwww
આત્માનંદ પ્રકાશ.
અઢાર પાપસ્થાનક ચાલુ
“ દ્વેષ ” યાપસ્થાનક અગીયારમું
લેખક——દુર્લભછ વિ૰ ગુલાબચંદ્ર મહેતા વળા (શાન્તિ પ્રભુજી સુખદાતા ત્રાતા તારા મને રે)એ રાગ, ધરવું નહિ પાપસ્થાન અગ્યારમું કુંડુ મને દ્વેષ તો દુઃખકારી રે, અદ્વેષ શિવસુખકારી રે; સુખ દુઃખ સહુ કંમે થાતા અનથ ક્રૂડ સપડાતા, દ્વેષી કમે આંધાતા ભવ અટવીમાં મે ૨-
~~~~~
ધરવું ૧
O
દોષ બેતાલીશ ટાળી રે, આહાર એષણા પાળીરે
ધરવુ ૦ ૩
જે દ્વેષ હૃદયમાં આવે, ધુમ્રદોષ શામતા થાવે, કુરગુરુ પરે સચિત્ત રાખી મુનિ નિર્દોષે જમે રે,ધરવું ૨ પ્રથમાંગ ચાણ્ અદ્વેષરે, સાધન સુલભ સુવિશેષ તપ જપ કિરિયા વ્રત કરતા મુનિ ઉગ્ર વિહારે ક્રતા, દ્વેષને ધારણ કરતા શાશ્વત સુખ વગેરે. નિર્ગુણી ગુણુ ન જાણેર, ગુણા દોષમાં તાણે; ચારિત્ર ગુણ ધર્મ ગુણ સમતા દ્વેષી સરવે સુખ વમતા. અન્યાય અતિ મન ધરતા ઠા વડે તને, ગુણિયલને ગૂણ રાગી?, કીર્તિ જગમાં તસ જાગીરે; ગુણ ગ્રહવા રાગને ધરતા આત્મવત સહુને ગણતા, સચિત્ત નિર્ગુણીપર ધરતા દુષ્કર્મોને ક્રમેરે, ધરવું પ
ધરવું તે ૪
હે અગ્નિ હેમ ટીપાશેર, ઉત્તમના ગુણ પ્રકાશેરે; જે તત્ત્વ રમણમાં રમતા મન મન્દિર કાયમ સમતા,
(6
દુર્લભ છે સંસાર ઉદ્ધરતા કીતિ કેદ્રિ ગમે ધરવુ॰ દ

Page #27

જીવદયા સંબધી સૂચના.
૧૮૯ ~ ~~ ~ ~ ~
~ ~
~ જીવડ્યા સંબંધી સૂચના, ખોરાક માટે હિંદુસ્તાનમાં જાનવરે ઉપર ગુજરતું
ઘાતકીપણું. મે. એડીટર સાહેબ,
સવિનય વિનંતિ કે;–મનુષ્યના ખોરાક માટે જાનવરોની કતલ થવાથી તેની ઉપર કમકમાટ ઉપજે તેવું ઘાતકીપણું ગુજરે છે તેનું દીગદર્શન દયાળ ઇગ્રેજ બાનુઓ અને ગૃહસ્થાએ કરાવેલુ હોવાથી તેના પરિણામમાં ઈગ્લેંડમાં દયાળ મ ડળીઓ થાપાવવા લાગી છે કે જેઓ આવું ધાતકીપણું અટકાવવા માટે કાયદાએ પસાર કરાવવા યત્ન કરે છે.
આપના જાણીતા પત્રના દયાળુ વાંચનારાઓ કે જેઓએ હિંદુસ્થાનના કેઈ પણ ભાગમાં રેલવે ટ્રેનમાં. વહાણમાં, બજારમાં અને કસાઈખાનાઓમાં જાનવરો પ્રત્યે કઈપણ પ્રકારની ઘાતકી વર્તણુંક જોયેલી હોય તેને હું અરજ કરું છું કે જો તેઓ તે વિષે મને લખી જણાવવાની મહેરબાની કરશે તે તેવા સધળા અભિપ્રાયો મને મળ્યા બાદ તે પ્રસિદ્ધ કરી આવાં ઘાતકીપણું પિતાથી બની શકે તેટલા પ્રમાણમાં ઓછાં કરવાની મહેરબાની કરવા માટે તેનું એક પુસ્તક હું નામદાર યુરોપીયન અમલદારો તથા દેશી રાજકર્તાઓની હજુર રજૂ કરવા ઇરાદો રાખું છું.
બીચાર લાખ ગરીબ, મુંગા, નિરાધાર અને નિર્દોષ પ્રાણીઓ કે જેઓને આ દેશમાં વિના વાંકે ત્રાસદાયક ઘાતકીપણાં સહન કરવાં પડે છે તેમાંથી તેને બચાવી લેવાની આ એક પરોપકારી બાબત હોવાથી આપના પત્રના દયાળ વાંચનાર ગ્રહસ્થ મહારી નમ્ર વિનંતિ ઉપર ધ્યાન આપવાની મહેરબાની કરે એવી હું તેઓને પ્રાર્થના કરું છું. શ્રી જીવદયા જ્ઞાન પ્રસારક ફંડ -
સેવક, ઓફીસ. ૨૦૯, શરાફ બજાર, મુંબઈ ના ૦૦૨ તા. ૧-૧૨-૧૯૧૪
ઓનરરી મેનેજર
શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ તીર્થમાં યાત્રાળુ માટે ધર્મશાળાની સગવડની જરૂર.
શ્રી ૧ શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય નમઃ ૐ નમઃ સિદ્ધિ સામ્રાજ્ય. સૌખ્ય સંતાન દાયિને,
ટૅલય પુજિતાય શ્રી, પાર્શ્વનાથાય તાયિને. મહાન અવૉચીન શ્રી શંખેશ્વર તીર્થ જેને પ્રભાવ જૈન આગમમાં અવર્ણનીય છે જેની અંદર અભુત અલૌકીક ચમત્કારીક શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રતિમા બીરાજમાન છે જે પ્રતિમા ગઈ ચોવીસીમાં આઠમા તીર્થકર દાદર સ્વામીના વખતમાં આષાઢી શ્રાવકેસુવિહત

Page #28

૧૯૦
આત્માનંદ પ્રકાશ.
આચાર્ય પાસે અજન શલાકા કરાવી સ્થાપીત કરી હતી, અને જે અસ`ખ્યાતા વર્ષો સુધી સુય અને ભુવનપતીના વીમાનમાં દેવતાએથી પુજાઇ હતી તે હાલમાં હસ્તી ધરાવે છે, જેમનું સ્મર હાલના પચમકાલમાં કલ્પવેલ, કલ્પદ્રુમ અને ચીંતામણી સમાન છે. અને ભક્તાની ભીડ ભાંગનાર છે તે શંખેશ્વર તિ જાત્રાળુઓને જવાને માટે મેસાણાથી હારીજ લાઇન જાય છે ત્યાંથી આઠ ગાઉ પર રસ્તા છે ત્યાં ભાડાની બેલગાડીએ હુંમેશાં હાજર હાય છે અને અવાર નવાર કાયમ જાત્રાળુ આવ જા કરે છે અને જ્યાં ઘેાડા વખતમાં રેલવે થવા સંભવ છે જેની કાશીશ રાધનપુર રાજ્ય કરે છે.
સદરહુ તિ માં દર વરસે બે મેટા જાત્રાળુઓના મેળા દર કારતીક અને ચૈત્રી પુનમના ભરાય છે જે મેળામાં પાંચ દીવસ સુધી જાત્રાળુએ રહે છે . અને રાંધનપુર તથા પાટણ વીગેરે ખીજા શહેરા અને ગામડાઓમાંથી લગભગ ૬ થી ૭ હજાર માણુસા ભેગુ* થાય છે તે વખતે જાત્રાળુઓને ઊતરવાને માટે હાલમાં પુરતી સગવડ નહીં હાવાથી અને હાલની ધર્મશાળા પડી જવાથી ત્યાં સારી માટી એક ધર્મશાળાની જરૂર હાવાથી નીચે બતાવેલા માપ પ્રમાણે એક રો। એરડાવાળી નવી ધર્મશાળા ખાંધવાનું કામ શરૂ કરવામાં આવેલ છે (૧૨+૧૦ એરડા, ૧૦+૧૦ રસાડું, ૮+૧૦ આસરી ) ઉપર બતાવેલું' માપ એક એરડાનુ છે તેવી રીતના સે આડા બાંધવાના છે.
જે મહાન કાર્ય માં શેઠ મનસુખભાઇ ભગુભાઇ તથા શેઠ વીરચંદ્ર દીપદ તથા શે. મેાતીલાલ મુળજી તરથી સારી મદદ મળેલ છે અને લગભગ ૫૫ આરડા અપઇ ગયા છે આકી ૪૫ એરડાએ છે. જે સદ્ગસ્થ શ૫૦૧) દરેક એરડાના આપશે તેમના નામનું ખે તે ઓરડા ઉપર લગાડવામાં આવશે તે। . અમારી એટલી નમ્ર વિનંતી છે કે આ અમુલ્ય તકના લાભ લેવા સગૃહસ્થા ચુકશે નહીં એવી આશા છે.
સૂચના:
જે સગૃહસ્થે ને એરડા રાખવા વિચાર હાય તેમણે શેઠ મેાતીલાલ મુળજી હૈં. કાલા દેવી રાડ પેરટ નબર ૨ ના સરનામે લખી જણાવવા તસ્તી લેશે. લી॰ સંધના સેવક મણીલાલ મેાતીલાલના જયને દ્ર
Bither
મુનિમહારાજાઓને વિનંતિ.
શ્રી આત્માન ૢ પ્રકાશના મેહેરબાન મેનેજર સાહેબ,
તા. ૨૭–૧–૧૫
૩. ભાવનગર
નીચે લખેલા લેખ આપના આત્માનઃ પ્રકાશ માસીક પત્રમાં છાપવા મહેરબાની કરશે.
અમને જણાવતાં અત્યંત દીલગીરી થાય છે કે આ પવિત્ર વીર્ ભગવાનના શાસન રધર આચાર્યે ઉપાધ્યાયેા વગેરે પદસ્થ મુનિમહારાજા હોવા છતાં તેમને અને શહેરા તરફ થતા હોવાથી અમારા જૈન ભાઈએની વારંવાર વિનંતી કરવા છતાં અમારી સ્માશા ફળીભૂત થઇ શકતી નથી ગામા મુનિઓના વિદ્યાર અને ઉપદેશ વિના બગડી જ ને
વિહાર માયે મેટાં તિર્થોં તરફ આ પુજ્ય મુનિમહારાજામને માટે અમારી તરફનાં ઘણાં શ્રાવકા જૈન ધર્મ છેડી

Page #29

વર્તમાન સમાયા
,
wwwMMMMM
અનેક વૈશ્ન અને બ્રાહ્મણો સન્યાસી વગેરે અન્ય ધર્મી થઈ જાય છે માટે જે અમારા દેશ તરફનાં ગામે સુધારવા તથા શાચન ઉન્નતિ કરવા ઈચછા હોય તો આ તરફ વિહાર કરી અમને ઉપદેશ આપી અમને તારવા ઉદ્યમ કરશો એવી અમારી આશા છે. બીજી અહમણાં મુનિમહારાજાઓ વિહાર કરી આ તરફ આવે છે પણ વિનંતી વારંવાર કરવા છતાં અમારી ઈચ્છા પાર પડતી નથી તેવીજ રીતે કર૭ મારવાડ મેવાડ માળવા પંજાબ પૂર્વ તથા દક્ષિણ દેશનાં ધણાં ગામડાં બગડી જાય છે. માટે તે તે દેશનાં ગામે સુધારી અમારા પંચમહાલમાં ગેધર દાહોદ વેજલપુર વગેરેમાં વિચરી આભારી કરશે. વળી ઘણા મુનિ મહારાજાએ ગુજરાત કાઠીઆવાડનાં જ માત્ર મેટાં શહેરો તથા તીર્થોમાં જ વિચારે છે. રહે છે ને તેથી તેઓ જોઈએ તેટલું પરનું કાંઈપણ હીત કરી શકતા નથી, જેથી વિનંતિ છે કે અમારી આ વિનંતિ ઉપર ધ્યાન આપશે. એજ
दी. मना सकत२५था. વાડીલાલ મગનલાલ. લલુભાઈ મેતીચંદ દેવચંદ ગોવીંદજી,
વર્તમાન સમાચાર, રતલામમાં થયેલ અપૂર્વ ધાર્મિક કાર્યો, प्रिय बांधवो हमारे पुर्ण जाग्योदयसे इस वर्षमें प्रातः स्मरणीय पुज्यपाद श्री मुनीहंसविजयजी माहाराज तथा पंन्यासजी श्री संपतवीजयजी माहाराज आदी मुनिराजोका चतुर्मास हुआ मुनि चतुर्मास क्या हुवा मानो हमनोको को रत्नमालही मिलगई मालाके मध्यमें रहेहुये नायक ( श्री मुनिहंसविजयजी महाराज) ने ऐसा प्रकाश फेनाया कि जीसके फेवतेहि हमारे का जन्मोके अज्ञान अंधकार नष्ट हो गयेहि है कारण कि इस नायक के प्रकाशसे कच्च, गुजरात, मेवाम, मारवाम, पजाब, दक्षिण ओर मालवादि अनेक देशाके मनुष्य पुर्ण परीचित है उक्त मुनिशजके पधारनेसे चतुमासमें अनेक प्रकारके शनकार्य होते रहे जीनको हम शुज कार्य रुप मंदिर समजते रहे परन्तु उसपर कलशारोहण कि कमीथी मार्गशीर्ष वद (गुजराती कार्तिक वदी) ६ के रोजसे नपधानको क्रीया शुरुहुइ जीससे विश्वास हो गया किइस क्रियाकी पुरती तक जीतने महोत्सवादी कार्यहोगे सो स्वर्ण कलशके स्थापना पन्न रहेंगे अन्ततः यहि हुवा वमे उत्साहसे का मनुष्योने पंन्यासजी माराज उपधानकी क्रीया की तथा माघ वदी १३ (गुजराती पोष वदी १३) के दीनसे बमे नारी जलसोके साथ अगमहोत्सवका प्रारंज हुवा

Page #30

શ
આત્માનઢ પ્રકાશ
समवसरणनी हायत जमदा तोरपर बना हुवाथा रतलामनीवासीयो के लीये यह प्रथम हि प्रसंग हाथ प्रायाथा अतः खुशीका पारावार नही रहा था. माघ शुदी ५ के दीन बने समारोह के साथ वरघोमा नीकला. इसके बाद माघ शुदी (ए) पञ्चमीका दिन आया यह दीन मालारोपण पंन्यास पद प्रदान मी दीक्षा तथा मी दीक्षामें प्रवेश इनचार अत्यंत शुभ कार्योंका (कालस मायके ही सावलें ) उत्पादक था. प्रातकाल से हि उगाही श्रावकोने समवसरणको एक तरफ मुनि मादाराजोके बैठने के लीये पाट बगेरे लगादी येथे कुछ काल के बाद माहाराज साहेब पधारे और मुनी श्री सोहन वीजयजी माहाराजको न्याल पदवी को क्रीया कराइगइ साथ में ही मुनो गंजीरवोजयजी तथा अग्रविजयजी का वमी दाक्षाको क्रीया कराते है और बोचमें माला
काका जो पन्यासजी माहाराज मधुरस्वर ते कराते रहे बम धामधुम से न्याय दीगर उसके बाद सुनी गंजोर विजयजी तथा लग्नव । जयजी को बम) दीक्का देकर नृपधान वालो को माला पहनाई गई उत्सवपर बाहीर के जीजा ये हुवे महोत्सवकी खुशी यहांतक जरगइके ' हांके दोती न श्रावको माहाराज साहेबके उपदेशसे चांद का समवसरण बनाना स्वीकार की है इस जलने की खुशीमें श्री आत्मानंद जैन पाठशाला के बालको को इनमें पीले साफेाटे गये और कन्याशालाकी लकीयोंको देनी गेंदी asaree ऐसा महोत्सव उपर बरसें नह । देवागया इस समयपर ज्ञान खातेमें जो रुपइये. इखडे हुवे हे उस्के पुस्तक उपाके सुफ्त जंगारो व लायब्रेरीयो में जेजी जाने गोहरएक मुनि महाराजोसे प्रार्थना हेकी ऐसे देशोंमें फिरकर के धर्मोद्यत करे. इतीशुनम् -
Go
શ્રીજૈન શ્વેતામ્બર કોનફરન્સનું નવમું આવેશન
( નવમી જૈન શ્વેતામ્બર કોન્ફરન્સ, )
સર્વને વિદિત છે કે જનસમાજના કવ્યનુ' મહા તેજ ઉત્સાહથી એકત્ર થયેલા સમાજમાંજ થાય છે. વ્યકિત કરતાં સમષ્ટિ પ્રજાનુ મળ અલૈકિક છે. જેન સમુદાયની ધમ લક્ષ્મી અને કર્તવ્ય લક્ષ્મીના પ્રત્યક્ષ અનુમવ કરવા હોય તે સે ત્સાહ હૃદયવાળા અનેક મનુષ્યના સમુદાયથી તે સારો રીતે થઇ શકે છે એ અનુભવ પૃથક જનના દર્શનથી નથી થતે પણ સાધી બંધુત્વની ભાવના ધારણુ કરનારા સમસ્ત જનના પ્રતિનિધઓના સમવાયના દર્શનથી થાય છે.

Page #31

શ્રી જેન તામર નવમી કેન્ફરન્સ.
૧૭
આ ઉત્તમ અનુભવ કરવાનો સમય આઠ વખત જૈન પ્રજાએ મેળવ્યું છે. પરંતુ તેમના અંદર અંદરના કંકાસ–ઈર્ષા વગેરેને લઈને જેનેને ઉદ્ધાર કરનારી આ મહાન સંથાને ઘેર નિદ્રામાં સુવાડી દીધી હતી, સારા ભાગ્યે કેટલેક અંશે તટસ્થપણું રહેવાથી (જો કે તેના કેટલાક કાર્યવાહકે માન લેભી દરેક સ્થળે કીર્તિ મેળવવાના અભિલાષીઓએ. ગમે તે વ્યકિત પછી તે આ કાય માટે સમત્ત હોય કે અસમત્ત હોય પણ તેને હાહા પાડનારાના હથીયાર બની જાય તે કુસંપના બીજ રોપાય તેમાં શું નવાઈ) છતાં છેવટે જે વસ્તુ સાચી હોય તે સત્ય રૂપે બહાર આવી જૈન કોમના સારા ભાગ્ય અને વર્તમાન કાલે કંઈક મદદ કરવાથી અને સમાજનું હિત કેનફરન્સ દ્વારા જ થઈ શકશે એવી દઢ લાગણી જૈન સમુદાયમાં મોટે ભાગે હોવાથી તેના કેટલાક હિત ચિંતક અને કાર્યવાહકોએ સમયને માન આપી બહુ બણગા નહિ ફેંકતાં, અતિ આડંબર નહી કરતાં ટુંક વખતમાં ઘણી લાંબી મુદતે એટલે કે ચાર વર્ષે છેવટે નવમું અધિવેશન (મેળાવડે) શ્રી મેવાડ-મારવાડ ભૂમિમાં સૂજાનગઢ શહેરમાં આખરે કર્યો છે.
જે દેશમાં અર્વાચીન કાળમાં અનેક વિદ્વાન જૈન મહાત્માઓ વિચર્યા છે, લાખે અને કરે: રૂપૈયા ખરચી જ્યાં અનેક ગૃહસ્થોએ (જૈન બંધુઓએ) જેન દેવાલય બંધાવ્યા છે, અને જ્યાં વીર ભગવાનની અમૃતમય વાણીથી ગુંથાયેલા લખાયેલ અનેક ગ્રંથ સમૃદ્ધિ માટે ભારત દેશમાં પ્રથમ દાવો ધરાવે છે. એવા વીર ક્ષેત્ર ભૂમિ મેવાડના સૂજાનગઢ શહેરમાં અને વળી દેવાધિદેવના પ્રતિષ્ઠા સાથે આ મહાન મેળાવડે કરવામાં આવ્યું છે. તે તેની ચીરંજીવી પણાની અને જૈન સમાજના ઉદ્ધારની નિશાની સૂચવે છે. આ નવમાં અધિવેશનને માટે થયેલ તાત્કાલીક ઓચિંતાની તૈયારી માટે કેટલાક જૈનોને હસવા સરખું લાગશે પણ તેના ખરેખરા હિતચિંતકોએ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવને માન આપીને તેમ કર્યું હોય તે તે બનવાજોગ અને એગ્ય છે.
વિશેષમાં પૂજ્યપાદ શ્રીમદ્વિજ્યાનંદસૂરિશ્વરજી (આત્મારામજી મહારાજ) ના પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી લબ્દિવિજયજીના સદુપદેશ નિમિત્ત પણ આ મેળાવડા માટે બનેલ છે જે અધિક ખુશી થવા જેવું છે.
પ્રથમ આ મેળાવડા માટે શેઠ પનેચંદજી સંધિ રીસેસન કમીટીના પ્રમુખ અને પુનમચંદજી સુબા તેમજ આનંદમલ લેઢા સેક્રેટરીઓ એઓના નામથી આ મંત્રણ પત્રિકા નીકળી હતી. આ નવમાં અધિવેશનના પ્રેસીડેન્ટ તરિકે શેઠ મોતી. લાલભાઈ મૂળજી રાધનપુરી નિવાસીની નીમનેક થયેલી જે આવકારદાયક છે. હાલ તેઓ ધંધાથે મુંબઈ રહેતા હોવાથી અને સ્વકમાઈથી સારું દ્રવ્ય મેળવેલ

Page #32

માત્માનંદ પ્રકાશ
હોવાથી તેઓ કેળવણીના ખાશ હિમાયતી છે અને જૈન ધર્મના દઢ રાગી હોવાનું થી તેવા અનેક કાર્યોમાં મોટી રકમની કરેલ સખાવતને લઈને તેઓ આપણી કેમમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. આવા નરરત્નની પ્રમુખ તકેની નિમણુંક ભવિષ્યની સારી આગાહી સૂચવે છે.
આ નવમી કેનફરન્સમાં થયેલું કાર્યક્રમ ત, ૨૭ મી જાનેવારીના રોજ સુજાનગઢ ખાતે શેઠ મોતીલાલભાઈ મુળજીના પ્રમુખપણ નીચે શેઠ નેચંદ સંઘીએ બંધાવેલા નવા દેરાસરના ચોકમાં ખાશ ઉભા કરેલા મંડપમાં જૈન શ્વેતાંબર કેનફરન્સની બેઠક મળી હતી. (જેને સઘળો ખર્ચ પણ તેઓએ આ હતે. મંડપ હાજર રહેલાથી ચીકાર ભરાઈ ગયો હતે. સવ મળી સુમારે દોઢ હજાર ગ્રહસ્થોએ હાજરી આપી હતી સાથે મુનિ મહારાજ, સાધ્વી મહારાજ અને યતીએ હાજરી આપી શોભામાં વૃદ્ધિ કરી હતી.
પ્રથમ સેક્રેટરી સાવંત સુબા તરફથી મી. ગુલાબચંદજી ઢઢ્ઢાએ આમંત્રણ પત્રિકા વાચી સંભળાવી હતી. સભાપતિને લેવાને માટે ખાસ ડેપ્યુટેશન મેકલવા માં આવ્યું હતું. જેઓ આવી પહોંચતાં તેઓશ્રીને હર્ષના પોકારોથી વધાવી લેવામાં આવ્યા હતા. શરૂઆતમાં પાલીતાણ વગેરે મંડલીઓએ મંગલાચરણના ગીતે ગાયા હતા. ત્યારબાદ સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ શેઠ પુનમચંદ સંધીએ આવકાર આપેલું ભાષણ કીધું હતું. જે ઘણા વર્તમાન પત્રોમાં આવી ગયેલ છે. સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખનું ભાષણ ઘણુજ હર્ષદાયક અને હૃદયના ઉભરા સાથેનું લાગણીવાળું હતું. ત્યારબાદ શેઠ ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠા સાહેબે છ વર્ષ જેટલી ટુક મુદતમાં કેનફરન્સ તીર્થ રક્ષા અને આશાતના બંધ કરવા માટે, જીવ દયાના પ્રચાર માટે અને કેળવણી માટે જે કાંઈ કર્યું છે તેનું દિગદર્શન કરાવી રીપેટ વાંચી પસાર કરાવ્યું હતું, ત્યારબાદ પ્રમુખ તરીકે રા. રા. શેઠ મોતીલાલભાઈ મુળજીને મી. ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠાએ હાલની સ્થિતિને અંગે કેટલુંક બોલતાં તેમની દરખાસ્ત અને શેઠ કાનલજી લેઢા તેમજ લાલા ગંગારામજીના અનુમોદન સાથે ચુંટી કાઢવામાં આવ્યા જે હર્ષનાદના ગર્જારવ સાથે શેઠ મોતીલાલ મુળજીભાઈએ પ્રમુખસ્થાન લીધા બાદ પોતાનું પ્રમુખ તરિકેનું અસરકારક ભાષણ કર્યું હતું. જે ઘણા વર્તમાન પત્રોમાં આવી ગયેલ છે છતાં તેના ઉપરથી ઉપજતા વિચારો અત્ર રજુ કરવામાં આવે છે.
સભાપતિએ કરેલા ભાષણમાંથી કોન્ફરન્સને લગતા કાય, ઉદ્દેશ અને કંઈક ઇતિહાસ ઉપરથી ઘણા પ્રકારને પ્રકાશ પડે છે. સભાપતિના ભાષણમાં કોન્ફરન્સ અત્યાર સુધીમાં કરેલા કાર્યો જેવા કે, આબુ તીર્થની પવિત્રતા જળવાઈ રહેવા માટે અરજી કરી થતી આશાતના ટાળવાને પ્રયાસ, જૈનના તહેવાર પળાવવા માટે

Page #33

૧૫
શ્રી નવમી જૈન શ્વેતાંબર કેનફરન્સ. કરવામાં આવેલ પ્રયાસ અને યુનીવર્સીટીના અભ્યાસ ક્રમમાં જૈન સાહિત્ય દાખલ કરવામાં મળેલી ફતેહ, જૈન ધર્મનું સાહિત્ય ખીલવવામાં, પુસ્તકાલયને જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં અને જીવદયાને પ્રચાર કરવામાં કરેલા પ્રયાસે વગેરેનું આપે હું વર્ણન કેન્ફરન્સ કરેલા કાર્યની નેધ છે, જે કે ધીમે પગલે, ઘણુ મહેનતે અને ઘણે ખરચે કરેલું એગ્ય કાર્ય થયું છે. જે લોકે બોલે છે કે કેન્ફરન્સે કઈ કર્યું નથી તેમણે આ વાત લક્ષમાં લેવા જેવી છે. આ કરતાં વધારે સારું કાર્ય કરવાને માટે, કેમની વધારે ઉન્નતિ કરવાને, કોન્ફરન્સના કાર્યને માટે સરવાળે જોવાને, કોમમાં એકતા અને કેળવણીની વૃદ્ધિ માટે પ્રયાસ કરવાનું છે. બંને પ્રકા રની કેળવણી માટે સભાપતિના ભાષણમાં કરવામાં આવેલા ઇસારે ખરેખર યોગ્ય અને વર્તમાન સમયને અનુસરતે જ છે. સભાપતિએ કેન્ફરન્સની પ્રગતિમાં વિક્ષેપ, પરિષદ તરફ લેકરૂચી અને તેની આવશ્યકતા માટે જણાવેલા વિચારે અસ્થાને નથી પરંતુ વિચારણીય છે. કેન્ફરન્સ ઉપર આક્ષેપ મુકનારા માટે જે કહેવામાં આવ્યું છે તેમાં માત્ર એટલે જ વિચાર કરવાને છે કે આવી સમાજથી શા શા લાભ થાય છે, સમૂહના બુદ્ધિ-લક્ષ્મી અને કાર્યબળથી કેવી કેમની પ્રગતિ થાય છે તેનાથી બીન અનુભવીઓ જ માત્ર આક્ષેપ કરી શકે? જો કે એટલું તેમાં વિચારણીય છે કે તેના મુખ્ય લીડરે-નાયક-કાર્યવાહકો આત્મભોગ આપનારા હોવા જોઈએ. માત્ર માન-કીતિના લોભી કે આવી પરિષદ કે તેના કાર્ય માટે દિલસેઝી નહીં ધરાવનારા કે તેની જરૂરીયાત નહીં જેનારા તેના કાર્યને નહીં ઈચ્છનારાઓને હાજી હાજી કરનારા નહીં હોવા જોઈએ. અને જે તેમજ હોય તે આવી સમાજ કેમની પ્રગતિ ગમે ત્યારે પણ-હાલ કે ભવિષ્યમાં કરી શકે તેમાં નવાઈ નથી. હમેશાં જે સંસ્થા, સમાજ કે સમૂહમાં આત્મભોગ આપનારા અને માત્ર એકજ વિચાર કે કેમ-સમાજનું કલ્યાણ જ કેમ (ગમે તેટલા ભોગે) થાય તેવું મન વચન કાયાથી વર્તનાર, કરનાર પ્રયાસ કરનાર-કાય કરનાર જે જે સમાજમાં હોય કે ઉત્પન્ન થાય તે તે સમાજની પ્રગતિ થાયતેમાં નવાઈ નથી,
સાર્વજનીક ઐક્યતા માટે, તેમજ તેના અંકુરો ફાલી સમાજમાં તેના ફળની પ્રાપ્તિ માટે, તેમજ જેનેની જેટલી પ્રવૃત્તિ વેપારકળામાં છે તેટલી પ્રવૃત્તિજ્ઞાન-કેળવણી તરફ નથી. વળી કેળવણી એ લોક તથા લોકોત્તર વાંચ્છિત ફળને આપનારી કલ્પલત્તા છે, જ્યાંસુધી ધામિક, આધ્યાત્મિક અને વ્યવહારિક-માનસિક કેળવણી રૂપી કલ્પલત્તાનું સેવન જૈન સમાજ પૂર્ણ રીતે કરશે નહીં, ત્યાં સુધી જૈન કેમની સાંસારિક તથા ધાર્મિક ઉન્નતિ થઈ શકશે નહીં. આવી સ્થિતિ હોવાથી બંને પ્રકારની કેળવણી માટે પ્રમુખે પોતાના ભાષણમાં જે જે જણાવ્યું છે, તે સત્યજ છે. દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ભાવ જેવાને આસપાસ અને દુરનું વાતાવરણ દેખવાને અને સર્વથા શ્રેષ્ઠતા સંપાદન કરવાને પાયે ઊંચી કેળવણીને જ આભારી છે. જેથી સ્થળે સ્થળે વિદ્યાલય, બેડગે વગેરે સ્થાપી જૈન બાળકોને વિદ્યાર્થીઓને

Page #34

આત્માનદ પ્રકાશ,
સગવડ કરી આપવાની જે સૂચના પ્રમુખે કીધી છે તે આદરણીય છે. અને સાથે સ્ત્રી કેળવણી માટે સભાપતિએ કરેલું વિવેચન પણ લક્ષમાં લેવા જેવું છે.
જૈનમાં નિરાધાર-ધંધા વગરના મનુષ્યને આજીવિકા માટે જે હાડમારી ભોગવવી પડે છે, તેવા નિરૂદ્યમીઓને ધંધે લગાડવા માટેની જોગવાઈ કરી આપ વાની પ્રમુખે વિવેચન કરેલી હકીકત જૈન બંધુઓએ ખાસ ધ્યાનમાં લઈ તેનો અમલ કરવાની જરૂર છે. જેમાં મરણોની સંખ્યા બીજી કેમ કરતાં વધારે આવે છે, તેનું કારણ રહેવાની જગ્યાની અસગવડતા અને તંદુરસ્તીના નિયમનો ભંગ છે, તેને માટે આ કોન્ફરન્સમાં લક્ષમાં લેવાયેલી હકીકત પ્રથમ દરજજે ઉપાગી છે. સિવાય બીજા હાનિકારક રીવાજ જીર્ણોદ્ધાર વગેરે વગેરે ઉપયોગી વિષયે પ્રમુખના ભાષણમાં ચર્ચવામાં આવ્યા હતા.
આપણે છેવટે ઈચ્છીશું અને આશા રાખીશું કે આ મહાન પરિષદના આવા પ્રયાસનું અને પ્રમુખના ભાષણનું શુભ પરિણામ આપણા કેમના ઉદય માટે હસ્તીમાં આવવા પામે અને જૈન કેમના લફમવાને, વિદ્વાને અને છેવટે આખે સમાજ તેને અમલ જલદીથી કરે એવી પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીશું. ત્યારબાદ નીચેના ઠરાવ રજુ થયા હતા અને તેના ઉપર જુદા જુદા વક્તાઓએ તે તે ડરા વિષે વિવેચન કર્યું હતું.
૧ રાજનિષ્ઠા. આ જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સ ભારત સામ્રાટ પંચમ જ્યોર્જ પ્રત્યે અંતઃકરણ પૂર્વક પિતાની રાજનિષ્ઠા જાહેર કરે છે અને તેમના છત્ર નીચે ભારત રાજ્યની ઉંચ પંક્તિ, તેમજ હાલના ભયંકર યુદ્ધની શાંતિ હૃદયથી ઇચ્છે છે અને પ્રભુ પ્રત્યે પ્રાર્થે છે કે સર્વત્ર સુખ અને પ્રેમભાવ પ્રવર્તે.
૨ સહાનુભૂતી. પિતાના પત્ની અને એક પુત્રના અકાળ અને ખેદકારક મરણથી જે અસહ્ય દુઃખ નામદાર વાઈસરોય લોર્ડ હાર્ડીંગપર આવી પડ્યું છે તે માટે હીંદુસ્તાનના જુદા જુદા પ્રાંતમાં વસતા જૈન શ્વેતાંબરેનાં અત્રે મળેલા પ્રતીનિધિદ્વારા આ કેન્ફરન્સ સમગ્ર જૈન કેમને શેક પ્રદશિત કરે છે અને સહાનુભૂતી દર્શાવે છે.
૩ જૈન તહેવારો. હદમાં જેનોની વસ્તી સારી સંખ્યામાં હોવાથી તેમજ વેપાર ધંધામાં જૈન કેમ પ્રથમ પંક્તિ ધરાવતી હોવાથી તેમના પવિત્ર પર્વ દીવસમાંથી ઓછામાં ઓછા બે પ જાહેર તહેવાર તરીકે મુંબઈ ઇલાકાની તથા બીજા ઈલાકાની સરકાર તરફથી સ્વીકારવામાં આવે એવી આ કેન્ફરન્સ આગ્રહ પૂર્વક માગણી કરે છે.

Page #35

નવમી જૈન શ્વેતામ્બર કેનફરન્સ.
૪ ધાર્મિક કેળવણી. દરેક જૈને જૈન ધર્મનાં મૂળ તો અવશ્ય જાણવાં જોઈએ પરંતુ પિતે જૈન હોવા છતાં પણ આપણે કેટલાક ધર્મબંધુઓ પોતાના ઉચ્ચ ધર્મનાં મૂળ તત્ત્વથી પણ અજ્ઞાત છે તે સ્થિતિ દૂર કરવા માટે તથા જૈન બાળક અને બાળકીઓમાં ધર્મ જ્ઞાનને પ્રસાર કરવા માટે નીચેનાં પગલાં લેવા આ કેન્ફરન્સ ભાર દઈને આગ્રહ કરે છે –
૧) જે જે સ્થળે ધાર્મિક શાળા ન હોય તે તે સ્થળે ધર્મનાં તત્ત્વ તથા રહસ્ત્રનું જ્ઞાન ફેલાવવા સ્થાનીક સંઘે ધાર્મિક શાળા ખોલવી.
(૨) જે જે સ્થળે ધાર્મિક શાળા હોય તે તે સ્થળના સંઘએ તે શાળાને સારી વ્યવસ્થામાં મુકવા પ્રયત્ન કરે. - (૩) ધામિક શાળામાં એકજ જાતનો અભ્યાસક્રમ ચાલે તેવી વ્યવસ્થા કરવા જૈન એજ્યુકેશન બોરડે બેઠવણ કરવી.
(૪) જે જે ધામિક શાળામાં ફંડની સગવડ હોય તે તેના વ્યવસ્થાપકેએ સં. સ્કૃત અને માગધી ભાષાનું શિક્ષણ શીખવવા તેમાં વ્યવસ્થા કરવી.
(૫) દરેક ધાર્મિક શાળા સાથે અને તે દરેક સ્થળના સંઘે પુસ્તકાલય - ખવા ગોઠવણું કરવી.
(૬) આવી શાળા માટે શિક્ષકે તૈયાર કરવા અર્થે જૈન યુવકને ઉંચું સં. સકૃત તેમજ ઉંડું ધાર્મિક જ્ઞાન આપવા પ્રબંધ કરે.
૫ સામાન્ય કેળવણી. આપણું સમગ્ર જૈન કોમમાં કઈ પણ જૈન કેળવણીથી રહીત ન રહે તેવા હેતુથી આ કોન્ફરન્સ નીચે પ્રમાણે ભલામણ કરે છે –
૧ દરેક જોન માબાપે પોતાના પુત્ર તથા પુત્રોને વ્યવહારીક કેળવણી આપવી.
૨ દરેક સ્થળના આગેવાનોએ સ્થાનીક વિદ્યાથીઓને પુસ્તક ફી વગેરે કેળવણના સર્વ સાધને પુરા પાડવાં.
૩ જૈન કેમના શ્રીમંત તથા નેતાઓએ વિદ્યાના સાધનવાળા હીંદના મુખ્ય મુખ્ય શહેરોમાં જૈન વિદ્યાથીને માટે બે ડીગે ઉઘાડવી અને તેમાં ફી બેરે. રાખવાની ગોઠવણ કરવી.
૪ ઉંચી કેળવણું લેવા વીદ્યાથીઓને કેલરશીપ આપી ઉતેજન આપવાનું અને ખાસ કરીને જેઓ ગ્રેજયુએટ થયા હોય અને મદદને અભાવે વિશેષ અભ્યાસ કરતા અટકી પડતા હોય તેવાઓને માટે મેટી સ્કોલરશીપ આપવાનું કાર્ય જૈન શ્રીમતે તથા જેનોની જાહેર સંસ્થાઓએ ઉપાડી લેવું.
૬ વેપારી કેળવણી. હીંદુસ્તાનની અરધી દલિત જેનેના હાથમાંથી પસાર થાય છે એમ કહેવામાં આવે છે તેમજ જૈન કેમ વેપારમાં પ્રથમ પંકતી ધરાવે છે તે છતાં પણ વેપારી

Page #36

૧૯૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,
કેળવણીના અભાવે જૈન કેમ વેપાર ધંધામાં દીવસે દીવસે બીજી કેમની સરખામમાં પછાત પડી જાય છે તેથી જેન કેમ પિતાની અસલ પંક્તી પ્રાપ્ત કરી ટકાવી રાખે તેને માટે આ કોન્ફરન્સ નીચે પ્રમાણે ભલામણ કરે છે –
(૧) જૈન કેમના હાથમાં હાલ જે ધંધાઓ છે તે કાયમ રહે તેને માટે તે તે બધાના આગેવાનોએ પ્રયત્ન કરવા. *
(૨) કેળવણું લીધેલા જૈનેને જૈન વેપારીઓએ પિતાના ધંધામાં કુશળ બનાવી સામેલ કરવા પ્રયત્ન કરવા
(૩) દરેક જૈન વેપારીએ ખાસ કરીને પિતાના ધંધાને લગતી કેળણી બીજી કેળવણું સાથે પોતાની સંતતી તથા કુટુંબીઓને આપવાની કાળજી રાખવી.
(૪) પોતાના વેપારની વૃદ્ધિ અથે પશ્ચીમના ધંધાદારીઓ પિતાને વેપાર જે રીતે કરે છે અને ખીલવે છે તે જાણી તેનું અનુકરણ હીંદના વેપારના સંજોગોને ધ્યાનમાં રાખી કરવું.
(૫) જૈન વિદ્યાથીઓ ઉંચ વેપારી કેળવણી લે તે તરફ તેમનું લક્ષ ખેંચવું અને વેપારી કેલેજમાં તેઓ અભ્યાસ કરે તેને માટે ખાસ એલરશીપ સ્થાપવી.
(૬) ઉંચ કેળવણુ લેવી અતી મોંઘી હોવાથી જેને સામાન્ય વર્ગ સામાન્ય કેળવણી લઈ પિતાની આજીવીકા આબરૂસર ચલાવી શકે તેને માટે ખાસ દેશી નામું ઠામું શીખવવા સ્થળે સ્થળે તે શીખવાના વ જેને શ્રીમંતે તથા જેનેની જાહેર સંસ્થાએ ઉઘાડવાં.
૭ સ્ત્રી કેળવણી. જૈન કોમમાં સ્ત્રી કેળવણને સર્વત્ર ફેલાવે કરવા માટે આ કેન્ફરન્સ નીચેની જરૂરીઆતે સ્વીકારે છે –
(૧) દરેક માબાપે પિતાની પુત્રીને લેખન, વાંચન તથા સામાન્ય ગણુંતનું જ્ઞાન અવશ્ય આપવું.
(૨) જે માબાપથી બની શકે તેઓએ પોતાની પુત્રીને આધ્યાત્મિક અને ઉંચ શીક્ષણ આપવું અને પિતાની પુત્રી તેવું શીક્ષણ લઈ શકે તે માટે તેનાં લગ્ન તેની નાની ઉમરમાં નહી કરવાં.
(૩) જૈનની વસ્તીવાળાં જે જે સ્થળે બાળાઓને અભ્યાસ કરવા માટે સાધન હોય તે તે સ્થળે સ્થાનીક આગેવાનોએ કન્યાશાળાઓ ખોલવી.
(૪) ભરતગુંથણ તથા સામાન્ય જ્ઞાન મોટી ઉમરની સ્ત્રીઓ દવરાસને વખતે લઈ શકે તેને માટે બપોરના વખતમાં ચાલતા ખાસ વર્ગો સ્થળે સ્થળે ઉઘાડવાની વ્યવસ્થા કરવી.
(૫) અટવા ખાસ વર્ગોમાં આરોગ્ય વિધાનાં મુળ ત, માંદાની માવજત તથા અકસ્માત વખતે લેવાના તાત્કાળીક ઉપાયોનું જ્ઞાન આપવા સંબંધે વિશેષ લક્ષ રાખવું.

Page #37

નવમી જન શ્વેતામ્બર કેનફરન્સ.
(૬) કન્યા તથા સ્ત્રી માટેની શાળા તથા વર્ગો માટે સ્ત્રી શીક્ષકે તૈયાર કરવાની ખાસ જરૂર હોવાથી જૈન સ્ત્રીઓએ અને ખાસ કરી વધવાઓએ મોટા પ્રમાણમાં ફીમેલ ત્રેનીંગ કોલેજમાં દાખલ થઈ અભ્યાસ કરે અને આવી અભ્યાસ કરતી સ્ત્રીઓને જે જે પ્રકારની સગવડે જોઈએ તે કરી આપવી.
૮ સુત ભંડાર ફંડ. સુકૃત ભંડાર ફંડ કે જેમાં ભરેલા પૈસાને ઉપગ કેળવણી તથા કોન્ફરન્સના નીભાવ માટે થાય છે અને જે ફંડની ઉપર કેન્ફરન્સની હૈયાતી તથા કોન્ફરન્સ ઉપાડેલાં દરેક કાર્યનો આધાર રહેલો છે તેવાં ફંડમાં દરેક સ્ત્રી પુરૂષે પ્રતીવર્ષે - છામાં ઓછા ચાર આના ભરવા એ કેન્ફરન્સ દ્રઢતાથી આગ્રહ કરે છે.
(૧) આ કુંડમાં અત્યાર સુધીમાં જે જે હુએ પિસા ભર્યા છે તેઓને ઉપકાર કોન્ફરન્સ માને છે.
(૨) જે જે સ્થળના સંઘએ સંઘ દ્વારા આ ફંડ એકઠું કરી કેન્ફરન્સ એકીસ તરફ મોકલી આપેલ છે તે સંઘના ઉપકાર માનવાની આ તક લે છે.
(૩) દરેક સ્થળના સંઘને કોન્ફરન્સ ઓફિસ ઉપર સંવત ૧૯૭૧ ની સાલનું સુકૃત ભંડાર ફંડ એકઠું કરી જેમ બને તેમ જલદીથી મોકલી આપવા આ કેન્સ રન્સ વિનંતી કરે છે
૯ જૈન સાહિત્ય પ્રચાર. જૈન સાહિત્ય વિશેષ પ્રગટ ન થવાથી જૈન ધર્મ સંબંધે જુદી જુદી ભ્રમણાઓ ફેલાયેલી છે તે દુર કરવા જૈન સાહિત્યને પ્રચાર સવંગ કરવાની આવશ્યકતા આ કેન્ફરન્સ સ્વીકારે છે અને તેને માટે નીચેના પ્રયત્ન કરવા ભલામણ કરે છે.
હીંદુસ્તાનની જુદી જુદી યુનીવરસીટી (વીશ્વવિદ્યાલય) ના અભ્યાસ ક્રમમાં જે જે જૈન પુસ્તકે દાખલ કરવામાં આવ્યા હોય તે પુસ્તકે ટીકા તથા વિવેચન સહિત છપાવવાં.
(૨) જે વિલાથીએ જૈન સાહિત્ય સ્વીકારી પિતાને અભ્યાસ ચાલુ રાખે તેને સ્કેલરશીપ, ઇનામ વગેરે આપવાં.
(૩) હીંની જુદી જુદી જુદી યુનીવરસીટી (વિશ્વવિદ્યાલય) માં માગણી ભાષાને એક દ્વીતીય ભાષા તરીકે દાખલ કરાવવી.
(૪) માગણી ભાષાને અભ્યાસ સુલભ થાય તે માટે માગધી કષ તૈયાર કરાવ.
(૫) વીવીધ ભાષામાં જૈન સાહિત્યના પુસ્તકના ભાષાંતર કરાવી છપાવવાં.
(૧) પ્રાચીન જૈન ભંડારોના વ્યવસ્થાપકોએ તેવા ભંડારમાં રહેલાં પુસ્તકેની સવિસ્તર ટીપ કરાવી પ્રસીદ્ધ કરવી, જે પુસ્તકે નષ્ટ થયા હોય અથવા જે અલભ્ય અને ઉપગી હોય તેવા પુસ્તકે ફરીથી લખાવવા યા છપાવવા અને તે તે ભંડારના પુસ્તકને લાભ જેન સમુદાય લઈ શકે તેવી યોગ્ય ગોઠવણ કરવી.

Page #38
200 આત્માન પ્રકાશ, 10 બંધારણ, કોન્ફરન્સના બંધારણમાં સુધારા વધારા કરવા માટે ગ્રહની કમીટી (મે. અરે વધારવાની સત્તા સાથે) નીમવી અને ઠરાવે છે કે તે કમીટીએ પોતાને રીપોર્ટ જનરલ સેક્રેટરી ઉપર છ માસની અંદર મલાવી આપો અને જનરલ સેક્રેટરીએ તે રીપોર્ટ કોન્ફરન્સના જાહેર પત્રમાં પ્રસીધ કરે અને તે ઉપર જે સુચના આવે તે સુચનાઓ તે સાથે આવતી કેન્ફરન્સમાં રજુ કરવી. 11 જેન કેમની સંખ્યામાં વધારો કરવા બાબત, જેન કેમની સંખ્યામાં વધારે કરવા તેમજ જૈન વસ્તીનું મરણ પ્રમ ણ બીજી કોમની સરખામણીમાં વીશેષ હોવાથી તે ઓછું કરવા આ કોન્ફરન્સ નીચેના ઉપાયે સુચવે છેઃ— (1) જેઓએ પિતાનો અસલ જૈન ધર્મ તજી બીજે ધર્મ અંગીકાર કર્યો હોય તેઓને જિન ધર્મમાં પાછા દાખલ કરવા પ્રયત્ન કરવા. (2) ઉચ વરણના આર્યો કે જેઓને જૈન ધર્મ ઉપર રૂચી હોય તેઓ એ જૈન ધર્મમાં આપણે પૂજ્ય મુનીમહારાજેની સંમતી લઈ દાખલ કરવા માટે પ્રયત્ન કરવા. (3) આરોગ્યતાના નીયમોનું જ્ઞાન જૈન સમાજમાં બહેળા પ્રમાણમાં ફેલાવવું. (4) ગીચ વસ્તીવાળા મે ટાં શહેરો માં કરી તેમજ મધ્યમ વરગના જેને માટે સરતાં ભાડાંની ચાલે બાંધવા માટે જૈન શ્રીમંતાનું લક્ષ ખેંચવું. (5) જેને માં મરણ પ્રમાણ વિશેષ છે તેનાં કારણે શોધવા તથા તે અટકા વા માટે ઉપ સચવા. નીચેનાં ગ્રહ છે ના મેંબર વધારવાની સત્તા સાથે) એક કમીટી આ કેન્ફરન્સ નીમે છે. ફકત કમીટી પે તાનો રીપોર્ટ છ માસમાં તૈયાર કરી હેરડમાં છપાવવા કેન્ફરન્સના જનરલ સેક્રેટરી ઉપર મેકલી આપવું અને તે જનરલ સેક્રેટરીએ સુચના સાથે તે રીપેટ કેન્ફરન્સના આવતા અધીવેશનમાં યોગ્ય ઠરાવ માટે રજુ કરવો. (1) ડાકટર નાનચંદ કરચંદ મેદી L. M. K, S. (2) ડાકટર પુનશી હીરજી મઈશરી L. M. & S. (3) ઝવેરી મેહનલાલ મગનભાઈ. (4) શાહ નરોતમદાસ ભવાનદાસ 12 અન્ય ઠરાવો. આ કોન્ફરન્સ નોર શ્રીતને આશ્રય આપ, જીવદયા, હાનીકારક રીવાજો બંધ કરવા, સંપવૃદ્ધિ વગેરે પુર્વ ની કેન્ફરન્સમાં થયેલા ઉપયે ગી ઠરાપર જૈન સમાજનું લક્ષ ખેંચે છે અને તદનુસાર વર્તવા ભલ મણ કરે છે. - ત્યારબાદ બિકાનેરના મહારાજાધિરાજ, પ્રમુખ સાહેબ તથા શેઠ નેચંદ સંધિને ઉપકાર માનવામાં આવ્યા બાદ આ મહાન પરિષદનું કાર્ય સમાપ્ત કરવામાં આવ્યું હતું. For Private And Personal Use Only