Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadaSTinuM Antara nirIkSaNa [11] zrI vajaMdhara jina stavana ("nadI yamuna ke tIra e dezI) viharamAna bhagavAna, suNe muja vinati, jagatAraka jaganAtha, acho tribhuvanapati; bhAsaka kaleka, tiNe jANe chati, te paNa vItaka vAta, kahuM chuM tuja prati. 1 huM svarUpa nija choDi, roDa para pugale, jhIlyo ulaTa ANI, viSayatRSNa jale; Asrava baMdha vibhAva, karUM ci ApaNI, - bhUlya mithyAvAsa, doSa dauM parabhaNI. 2. avaguNu DhAMkaNa kAja, karUM jinamata kriyA, na tanuM avaguNa cAla, anAdinI je priyA; daSTirAgane piva. teha samakita gANuM, syAdvAdanI rIta, na dekhuM nijapATuM. 3 mana tanuM capala svabhAva, vacana ekAMtatA, vastu anaMta svabhAva, na bhAse chatAM, je lekettara deva, namuM laukikathI, durlabha siddha svabhAva, prabho tahakIkathI. 4 mahAvideha majhAra ke, tAraka jinavarU, zrI vajaMdhara arihaMta, anaMta guNAkarU; te nirdhAmaka zreSTha, sahI muja tAraze, mahAvaidya guNaga, bhavaga, vAraze. 5
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 ]. darzana ane ciMtana prabhumukha bhavya svabhAva, sAmuM je mAhare, te pAme pramAda eha cetana khare; thAye ziva pada Aza, rAzi sukhavaMdanI, sahaja svataMtra svarUpa khANa ANaMdanI. 6 vaLagyA je prabhunAma, dhAma te guNataNA, dhAre cetanarAma, eha thiravAsanA; devacaMdra jinacaMdra, hRdaya sthira sthApajo ! jina ANAyukta bhakti, zakti muja Apajo! ka zrImAna devacaMdrajI prastuta stavananA kartA jaina samAjamAM khAsa karI zvetAmbara samAjamAM jANItA evA zrImAna devacaMdrajI mahArAja che. temanuM vistRta jIvanacaritra zrIyuta maNilAla pAdarAkare lakhyuM che ane te zrI adhyAtma-jJAna-pracAraka maMDaLa taraphathI prasiddha thayuM che. jeo vizeSa vigata jANavA IcchatA hoya teo e pustaka joI le. ahIM te huM devacaMdrajI mahArAja vize bahu TUMkamAM ja patAvIza. teone janma vi. sa. 1746 mAM arthAta upAdhyAya yazovijayajInA svargavAsa pachI tarata ja thayele ane temane svargavAsa vi. saM. 1812 mAM thayele. eTale temane jIvanakALa lagabhaga 66 varSanA hate. daza varSa jeTalI nAnI umaramAM dIkSA lIdhelI ane AkhuM jIvana zAstrAdhyayana, ciMtana ane sAdhusulabha evA bhinna bhinna pradezanA paribhramaNanA vyatIta karyuM, tema ja temaNe AkhI jiMdagI sudhI navI navI racanA karavAmAM dhyAna ApyuM. teo janma mAravADI osavALa hatA, paNa emaNe gujarAta, kAThiyAvADa Adi aneka pradezamAM vihAra karyo. saMskRta ane prAkRta jevI zAstrIya bhASAo uparAMta gujarAtI, marAThI ane hindI bhASAmAM temaNe judI judI kRtio racI che. e badhI kRtione vizya mukhyapaNe ekamAtra jaina paraMparAnA kahevAya evA ja muddA rahyA che. tattvajJAna ane AcAra sAthe saMbaMdha dharAvatI aneka bAbate emaNe cacI che. e carcAmAM aneka sthaLe kathAnuyogane upayoga karyo che, ane Aje paurANika kahI zakAya evI bAbatone temaNe vAstavika mAnI, eTale ke jema prAcIna kALamAM sAmAnya rIte badhA ja lekhake mAnatA rahyA che tema sarvattapraNIta lekhI, tenI bhUmikA upara jana tatvajJAnane lagatA pitAnA nirUpaNanI mAMDaNa karI che. prastuta
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadaSTinuM Ansara nirIkSaNa [39 stavana emanI e janAne eka namUne pUruM pADe che. to A stavanamAM mahAvideha kSetramAM atyAre vartamAna manAtA vIsa tIrthaMkara pikI agiyAramA zrI vadhara svAmIne uddezI pitAnI ArajU-vinaMti gujAre che. mahAvideha kSetra ane viharamAna jina chellAM 75 ke 100 varSanA navayuga pahelAnA jamAnAmAM Aje jovAmAM Ave che tevI, vicAranI cALaNI agara saMzodhanavRtti koI paNa dharmapaMthamAM bhAgye ja udaya pAmelI. hareka saMpradAya pitapatanI paraMparAgata mAnyatAne moTe bhAge zaMkA uThAvyA sivAya ja mAnI le, ane enI etihAsika zodhamAM na paData. zrImAna devacaMdrajI janma ane kAryo jaina hatA, tethI dareka sAMpradAyika mAnyatA temane hADohADa vyApI hoya te te svAbhAvika che. jaina paraMparAnI bhUgoLamAM mahAvideha nAmanA kSetranuM khAsuM sthAna che. jaMbudvIpa uparAMta bIjA khaMDamAM paNa mahAvideha nAmanAM kSetro che, ane te badhAM maLI pAMca che. mahAvideha nAmanAM kSetramAM atyAre vicAratA hoya evA vIsa jinenuM astitva jaina paraMparA svIkAre che. e vidyamAna tIrthaMkare viharamAna jina kahevAya che. jene uddezI prastuta stavana racAyuM che te vIza pikI agiyAramA che ane temanuM nAma vajuMdhara svAmI che. vIza viharamAnamAM pahelAM jina tarIke "sImaMdhara svAmInuM nAma Ave che. A nAma bAkInA viharamAna karatAM eTaluM badhuM prasiddha che ke e bhAgye ja koI jaina haze ke jeNe sImaMdhara svAmInuM nAma sAMbhaLyuM na hoya. emanuM padmavijayajIta "suNo caMdAjIthI zarU thatuM stavana jeTaluM bhAvavAhI che teTaluM ja jANItuM che. sImaMdhara svAmInuM nAma letAM ja mahAvideha kSetra ane temAM vicaratA bIja jinenuM kalpanAcitra mana samakSa khaDuM thAya che. sImaMdhara svAmI atyaMta prasiddha hoI temanA nAmanI AsapAsa aneka camatkArI vAta tema ja mAtra zraddhAthI ja mAnI zakAya evI gUMthaNIo gUMthAyelI che. ane te jaina paraMparAnA koI A ke te eka phirakAmAM ja nahi, paNa tenA darekedareka phirakAmAM astitva dharAve che, ane tevI gUMthaNI enA purAvA lagabhaga paMdaraso varSa jeTalA jUnA che ja. jevI rIte digaMbara paraMparAmAM AcArya zrI kuMdakuMdanA mRtanI pratiSThAne AdhAra temanA pitAnA mahAvideha kSetramAM javA upara tema ja tyAMthI sImaMdhara svAmI pAsethI te mRta lAvavA upara che, tevI ja rIte AcArAMga ane dazavaikAlikanI babbe cUlikAonI pratiSThAno AdhAra paNa sthUlibhadranI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra.] darzana ane ciMtana bahenoe jAte jaIne sImaMdhara svAmI pAsethI te cUlikAo lAvavA upara che. AgamamRtathI AgaLa vadhI takRtanA samayamAM paNa AvI ja eka ghaTanA neMdhAyelI che. jene nyAyamAM prasiddha e eka bleka mahAvideha kSetramAMthI lAvyAnI dha paNa jUnI che. ATalI hakIkata jaina paraMparAnuM zraddhALu mAnasa samajavA mATe pUratI che. AvuM zraddhALamAnasa je atyAranA vaijJAnika ane parIkSApradhAna yugamAM paNa pitAnuM kArya karyuM jatuM hoya ane zrI. kAnajI muni jevAnI mahAvideha kSetramAM sImaMdhara svAmIne jaI maLI AvyAnI vAto vize kazI ja zaMkA uThAvatuM na hoya te AjathI aDhIso varSa jeTalA junA samayamAM vartamAna zrI devacaMdrajI mahArAja pitAnI kRtiomAM e mahAvidehanI jUnI paraMparAne laIne kAMI varNana kare che temAM acaraja ke. zaMkAne sthAna ja kevI rIte hoI zake ? jaLa, sthaLa ane AkAzanA mAIla mAIlanI noMdha rAkhavA mathatA ane caMdraka tema ja maMgaLagrahanA pradeza sudhI pahoMcavA prayatna karatA evA vartamAna yuganI bhaugolika tema ja atihAsika daSTine ApaNe saMtApI na zakIe te ApaNAM mATe eTaluM pUratuM che ke mahAvideha ane temAM vicaratA viharamAna tIrthakarone kavinuM eka rUpaka mAnI tenI kalpanAcitramAMthI phalita thatA bhAvone ja samajIe ane prastuta stavanano artha e dRSTie tAravIe.. mahAvideha e brAhmaNa, bauddha ane jaina zAstromAM Avato videha deza ja che ke bIje kaI jenamAnyatA mujabane dUravartI svataMtra pradeza che ane temAM vicaratA kahevAtA koI tIrthakara che ke nahi e tapAsI te vize nirNaya ApavAnuM kAma atyAre aprastuta che. tema chatAM prastuta vivecana te eTalA. AdhAre paNa karI zakAya tema che ke AdhyAtmika daSTie deha uparanI mamatAthI mukta hovuM e mahAvideha kSetra ane evI sthitimAM jIvana jIvanAra hoya te harakoI viharamAna jina. devacaMdrajI mahArAjanI dRSTimAM AvA mahAvideha ane AvA viharamAnanI kalpanA bhale na hoya, paNa emanA stavanano bhAva pUrepUre samajavA mATe rUDhazraddhALu ane parIkSaka-zraddhALu banne mATe upara sUcavela mahAvideha tema ja viharamAna jinanI AdhyAmika kalpanA ekasarakhI upayogI che, tema ja nizcayadaSTie vicAra karatAM e ja kalpanA chevaTe dhArmika puruSane AdhyAtmika jIvana jIvavAmAM sahAyaka banI zake tema che. e paNa saMbhava che ke prAcIna kALanA ciMtakoe mULamAM evI ja koI AdhyAtmika kalpanA sAdhAraNa janatAne grAhya bane e daSTie rUpakanuM sthUla rUpa ApyuM hoya ane sAdhAraNa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmaSTinuM Antara nirIkSaNa [ka janatA te ja rUpane vAstavika mAnatI thaI gaI hAya, ane jate divase te rUpake kathAsAhityamAM ane bIjA prasaMgAmAM vAstavikatAnAM UMDAM mULa nAkhyAM hAya. zraddhALu ke parIkSaka ane prakAranA dhArmika tattvajJAne ekasarakhI rIte samajAya evenA bhAva prastuta stavanamAMthI tAravave e ahIM mukhya uddeza che. stavananuM sAmAnya svarUpa prastuta stavanamAM cAra pAdanI eka evI sAta kaDIo che. stavana pradhAnapaNe vinatirUpa hovAthI e vATe mukhyapaNe kavine bhaktiyega yA zraddhAtattva ja vahetuM dekhAya che, tema chatAM e bhakti jJAnayogathI yA vivekajJAnathI zUnya nathI. ekaMdara rIte AkhuM stavana jJAnayoga ane bhaktiyeAganA sumeLa pUrA pADe che, jene jaina paribhASAmAM samyagdarzana kahevAya. bhaktitattva pradhAna hAvAthI kavinA bhaktipravaNa udgArA bhaktine ja anurUpa evA lahekAdAra ne kAmaLavaNI cha6mAM pragaTa thayA che. bhaktitattvamAM bhakta tema ja bhaktipAtranu dvaita hoya te anivAya che. eTaluM ja nahi, paNa temAM bhaktipAtra pratye bhakta aMta namrabhAve---ati dInabhAve, jANe potAnI jAtane taddana gALI na detA hoya tevA lAdhavathI UbhA rahI, potAnI vItaka kathA anutApayukta vANImAM kace che. tethI e kthanamAM zauya ke parAkramane vyakta kare evA uddIpaka zabdo agara chaMdane sthAna nathI hatuM, paNa evA AMtarika anutApavALA udgArAmAM namrapaNuM ane dInapaNu vyakta kare evA ja chaMda sAhajika ane che. kavie jaina ane vaiSNava pUrvAcArcoe vAparela evA ja chaMdanI pasadagI karI che. enI halaka evI che ke jo gAnAra yAgya rIte gAya to emAMthI kavinA hRdayamAM pragaTa thayela anutApayukta bhaktibhAva ane viveka e banne, arthanA UMDA vicAra sivAya paNa, zrotAnA mana upara aMkita thAya che. dareka pAdane aMte AvatA anuprAsa geya tattvanI madhuratAmAM umero kare che ane zrotAnA mana upara evA raNakArA pADe che ke te pharI pharIne sAMbhaLavAnI } gAvAnI lAlaca sevyA ja kare ane e sevananA punarAvartanamAMthI anA UMDANamAM ApApa saratA jAya. pahelI kaDI viharamAna bhagavAna, suNA muja vinati, tribhuvanapati: jagatAraka jaganAtha, a bhAsaka lokAlAka, viNe jANeA tI, te paNa vitaka vAta, kahuM chuM tuja prati. 1. 21
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana kavi jANe che ke stutyadeva sarvAMga hovAthI potAnuM vaktavya jANe che, ane tethI temanA pratye kAMI paNa kahevuM e te! mAtra punarukti che- piSTapeSaNa che. Ama jANavA chatAM kavi punarukti ane piSTapeSaNanA doSa vahuArI le che, te enA hRdyagata sAcA anuttApanu sUcana che. jyAre hRdyamAM kharekharA anutApa eTale ke bhUlanA badra citAra khaDA thAya che, tyAre mANasa punarukti ke piSTapeSaNane dveSa vaherIne paNa potAnuM dila peAtAnA bhaktipAtra pratye khAlI karyA vinA rahI zakatA nathI. e ja vastu pahelI kaDImAM sUcita thAya che. 322] zrIjI DI huM sarUpa nija ghaDI, ramyA para pudgale, jhIthyA ulaTa ANI, viSayatRSNA jaLe; Asavabadha vibhAva, karuM ruci ApaNI; bhUlyo mithyA vAsa, dhruSa parabhaNI. jIvanatattvanA AdhyAtmika vikAsakramamAM je tattva para-chAyAne mela choDI chevaTe taddana niLarUpe bAkI rahe che te ja tattva pAramArthika satya lekhAya che ane te ja sASya manAyeluM che. je tattva Atmika sAdhanA dvArA jvanamAMthI huMmezane mATe sarI paDe che te ja para-chAyA athavA vaibhAvika kahevAya che. kavi AdhyAtmika mArgane pathika che. ane tethI te potAnA jaina para parAnusArI saMskAra pramANe vivekathI pAramArthika ane vaibhAvika e be tattvAnA bheda jANI pAtAnI svarUpacyutinuM varNana jI kaDImAM kare che. kavi ema jANe che ane mAne che ke te mULe taddana zuddhasvarUpI che, paNa akaLa kaLAthI ane akaLa phALathI te potAnA e saccidAnaMda sAhajika svarUpathI cuta thaI paratattvamAM rata thayA che ane parane ja sva mAnI potAnuM sahaja bhAna bhUlI gayA che. kavi ATalA kathanathI jaina paraMparAnA jIva, ajIva, Asava ane budha e cAra tattvanuM sUcana kare che. bhAratanAM badhAM ja AtmavAdI nA A cAra tattvo upara ja pAtapotAnAM danAnI mAMDaNI kare che. sAMkhyadarzInamAM je prakRti-puruSane viveka che, tema ja vedAMtamAM je niyAnitya brahma ane mAyAne viveka che te ja jaina namAM jIva-avatA viveka che, AvA vivekanA udya te ja samyagdarzana kahevAya che. AvA nathI ja AdhyAtmika vikAsakramamAM cAyA guNasthAna ke ceAthI bhUmikAmAM praveza thAya che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmaSTinuM mAntara nirIkSaNa [ 323 kavi karNa bhUmikAethI dhana kare che e samajIe tA ja enA kacananA bhAva samAya. atre kavinI bhUmikA AnaMdadhana ke zrImad rAjacaMdranI peThe samyagdarzananI ja che ema mAnI levuM joI e. samyagdarzana eTale AdhyAtmika viveka. A vivekamAM sAdhaka mukhyapaNe brAnI bhUmikA upara UbhA hoya che, chatAM emAM ene potAnA sampradAyamAM thaI gayelA anubhavI RSienA jJAnane vAraso pratItikara rUpe hoya ja che. sampradAyabhedane laI ne AdhyAtmika sAdhakanI bhASA badalAya. paNa bhAva badalAtA nathI. AnI sAbitI ApaNane dareka sampradAyanA saMtonI vANImAMthI maLI rahe che. devacaMdrajIe cha kaDImAM sUcita karela upayukta cAra tattvo paikI jIva ane ajIva e be tattve sattattvanA arthAt vizvasvarUpanA nidarzaka che, jyAre Asava ane baMdha e e tattva jIvanalakSI che. anubhavAtuM jIvana nathI ekaluM caitanyarUpa ke nathI ekaluM jaDarUpa; e to annenuM kaLa mizraNa che. tenA pravAhanI kAI Adi lakSamAM Ave tevI nathI. tema chatAM AdhyAtmika draSTAoe vivekathI vananAM e e tattva ekamekathI judAM ane sAva svataMtra tAravyAM che. eka tattvamAM che jJAnazakti agara cetanA, te khItamAM che jaDatA. cetanasvabhAva jemAM che te jIva ane jemAM e svabhAva nathI te ka jIva. e ja e tattvone anukrame sAMkhya puSa ane prakRti kahe che, jyAre vedAMta brahma ane mAyA agara AtmA ane avidyA kahe che. devacaMdrajI jIva ane jaDane jevI rIte viveka darzAve che. tevI ja rIte sAMkhya ane vedAMta Adi dazanAmAM paNa che. e danAmAM paNa AdhyAtmika pragati mATe evA vivekanA udya anivAya rIte svIkArAyelA che, ane te ja samyagdarzana tarIke paNa lekhAya che. huM svarUpa nija ADI, jhIlyA laya ANI, ramyA para pudgale, viSayatRSNA jaLe. kavinuM A kathana methyu ArnolDanA suvikhyAta kAvya * Lead Kindly light, amid the encircling gloom | Lead thou me on ! - premaLa jyoti tAro dAkhavI, muja jIvanapaMtha ujALa '( stuvAdaka, sva. vi narasiMharAva ) mAM AvatI * The night is dark and I am far from home -- dUra paDayo nija dhAmathI huM ne ghere dhana aMdhAra e patinI yAda Ape che. e prakAranAM kathane jarA UMDANathI samajavAM oI e. kavi jyAre ema kahe che ke me mAruM svarUpa cheDayuM che ane pUrarUpamAM rata thaze! chuM, tyAre zuM ema samajavuM ke koI kALe AmA sAva zuddha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 ] darzana ane zatanA ' hatA . ane pachI te jaDa pAzamAM baMdhAyA ? te Ama mAnIe te sekSa puruSArtha nI mAnyatA ja nakAmI Thare, kema ke prayatna dvArA kayAreka meAkSa siddha thAya ane mudda svarUpa AvirbhAva pAme, tepaNu tyAra bAda kAi vakhate pharI ka'pAza' kema ta vaLage ? je nyAyathI bhUtakALamAM zuddha svarUpa vikRta thayuM te ja nyAyathI mekSaprApti pachInA bhaviSyat kALamAM paNa te vikRta thavAnuM ja. ane jo ema. ane te mAkSa prApta karyo teAya zuM ane na karyAM ya zuM? bIjI rIte ema hI zakAya ke mokSaprApti eTale devapadanI prApti. deve game teTalA vakhata sukhasamRddhi bhAgave chatAM teo tethI zruta thavAnA. e ja rIte meAkSasthiti. paNa game teTale lAMme gALe paNa chevaTe smruta thavAnI. tyAre huM svarUpa nija chADI ramyA para pudgale ' ene zA aya, e samajavuM rahyuM. e mATe niya ane vyavahAraSTi anenA upayoga che. AdhyAtmika tattvajJAnanA pradezamAM mekSa nAmanA puruSAMte je sthAna maLyu che te vicAra-vikAsanA itihAsamAM amuka kALe ja maLyuM che, nahi ke pahelethI te sanAtana ja rahyuM hoya. jyAre sekSanI kalpanA AvI agara evA kAI ne anubhava thayo tyAre mukta AtmAnuM amuka svarUpa kapAyuM agara anubhavAyu ane e ja svarUpa enu asalI che ane e sivAyanuM je kAMI temAM bhAse te badhuM ja Agantuka ane para che, ema manAyu. kAI paNa anubhavIe AtmAnA kapAyela zuddha svarUpamAM vijAtIya tattva kayAre umerAyuM ane zA mATe umerAyu' e jANyu nathI, jANavuM zakaya paNa nathI. chatAM mANa puruSArthanI kalpanA uparathI kapAyela AtmAnA zuddha svarUpane dareka anubhavIe maulika, vAstavika ane svAbhAvika mAnIne ja potAnuM AdhyAtmika prasthAna zarU karyuM che ane jIvanamAM anubhavAtA vikAra-vAsanAnA tattvane vistRtIya ke vaibhAvika mAnI tene pheMkI devA puruSArtha sevyA che. meAkSa e jIvananuM sAdhya lekhAyuM ane te sthiti Adarza lekhAI. e ja Adarza sthitinuM svarUpa nihALatI dRSTi te nizcaya. ane sAdhakAmAM parabhAva ke vijAtIya svarUpathI mizrita evI cetanasthitine nirUpatI dRSTi te vyavahAra. devacaMdrajI A banne daSTine Azraya laIne kahe che ke huM svarUpa nija cheDI ramyA para pudgale.' kharI rIte pahelAM kayAre paNa AtmA saMpUrNapaNe zuddha svarUpanI vyakta dazAmAM hato ja nahi, tethI emAMthI vyuta thavApaNuM paNa hatuM ja nahi; kharI rIte te! te anAdi kALathI azuddha rUpamAM ja ramI rahyo hatA, paNa e azuddha rUpamAMthI je zuddha rUpa kayAreka nikharavAnuM che tene ja nizrayaSTie bhUtakALamAM paNa tevuM ja hatuM ema mAnI kavi laukika bhASAmAM vyavahAra dRSTine Azraya laI huM sva5nija breDI ramyA para pudgale ' ema * >
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnuM AMtara nirIkSaNa [325 kahe che. sAMkhya ane vedAMta Adi darzanamAM paNa cetana-acetananA saMbaMdhane. ahiM ja mAne che ane chatAM nizrayadaSTie cetana ke brahmanuM svarUpa anAdi. kALathI evuM ja manAyuM che jevuM ke bhaviSyamAM mekSaprApti pachI Adhijta thavAnuM hoya. kharI rIte eka koyaDe atyAra lagI aNaukelAyele ja rahyo che ke je bane to mULe ekabIjAthI sAva viruddha svabhAvamAM hoya ane baMnene ekabIjA upara prabhAva pADyo hoya to te zA kAraNe ane kayAre? vaLI je bhaviSyamAM kadI paNa ekane prabhAva bIjA uparathI nAbUda thavAne hoya to pharI e prabhAva enA upara nahi paDe enI zI khAtarI ? tema chatAM e aNaukelAyela koyaDA upara ja AdhyAtmika mArganuM maMDANa che ane te dvArA ja aneka cAritramArganA guNe manuSyajatimAM vikAsa pAmyA che. jaina paraMparAnI nizrayadaSTi te bauddho ane vedAMtIonI paramArtha daSTi ane jaina paraMparAnI vyavahAradaSTi te bauddhanI saMskRti ane vedAntIonI mAyA agara avidyA. devacaMdrajIe je tA A bIjI kaDImAM anagAra paraMparAnI lUkhI vANImAM gAyuM che te ja tatva sAMkhya ane vedAnta paraMparAnA gRhasthAzramAna"bhavI RSioe nibdha ne rasika vANImAM gAyuM che. kapila e vastune eka rIte varNave che te upaniSadanA RSio e ja vastune jarAka bIjI rIte varNave che. dAmpatyajIvananI peThe saMsAra jIvana eka nATaka che. gRhasthAzramanA be ja pAtro strI ane puruSa; brahmAMDanA takhtA upara khelAtA sAMsArika jIvananAM paNa be ja pAtro kapile kayAM che. e bannene strI-puruSanAM agara panIpatinA rUpakane Azraya laI kapile anukrame prakRti ane puruSa nAme oLakhAvyAM che. kapilanA rUpaka pramANe prakRti kuLavadhU jevI che ane te puruSa samakSa ApameLe ja badhuM nATaka bhajave che. tene khAtarI thAya che ke puruSe mAruM rUpa joI lIdhuM tyAre kRtArthatAnI sAthe zaramAI pitAne khela sameTe che. prakRtinI lIlAnI zarUAtathI enI samApti sudhImAM puraSa kazuM paNa nathI karatA ke karAvate; e te lIlAnA prekSaka tarIke taddana taTastha rahe che. prakRti pote ja lIlAnI kartAdhartA che ane pote ja e lIlAne sameTanAra che. tema chatAM puruSa baddha ke mukata manAya che. vAstavamAM te nathI baddha ke nathI mukta. kapilanI A kalpanAne bIjA eka RSie eka navA ja rUpakamAM vyakta karI che. te kahe che ke ajA eTale ke bakarI eka che ane te lAlasapheda, kALA varNanI arthAta kAbaracItarI che ane pitAnA jevI ja saMtati sarajI rahI che. A sarjanakriyAmAM aja eTale bare ajAne sevavA chatAM paNa sadA avikArI rahe che ane muktabega ajAne taTasthapaNe ja nihALe che. sAMkhyanA A matamAM
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] darzana ane tana adhu va; lepanI badhI ja javAbadArI mAtra prakRtitattva upara che; puruSa kAI paNa jAtanA kartRtva vinAnA mAtra taTastha prekSaka che. upaniSadanA aneka RSioe je varNavyuM che temAM spaSTapaNe puruSanuM ja tuM bhAse che. e RSi kahe che ke AtmA ( brahma ke sat tattva) pahelAM ekalA hatA. ane ekalAmAM rasa na paDyo ane anekarUpa thavAnI rA thaI. e icchAmAMthI ajJAta mAyArAkti dvArA ja te anekarUpa thayA. A anekarUpatA e ja sasAra. A vanamAM badhuM ja kartutva mAtmAnuM puruSanuM che. mAyA ke zaktie sarjanamAM madada ApI hoya te te paNa AtmAnI kAmanA ane tapasyAne lIdhe. upaniSadanI mAyAmAM svata traNe katRtva jevuM kAMI nathI, jyAre kapilanI prakRtimAM ardhuM katva svata MtrapaNe che. upaniSadanA matamAM rAmanA pauruSa ane sItAnA anugamane mAtranA saMbaMdhanuM pratibiMba dekhAya che, jyAre kapilanA matamAM kRSNa ane gopIkRta rAsalIlA ane kRSNanA mAtra prekSakapaNAnuM pratibiMba najare paDe che. sasAranATakanA khelanI pUrI javAbadArI ekane te prakRtimAM che, te bIjAne mate puruSamAM che. A ane dekhItA parasparaviddha matA che, ane tethI te ekAnta jevA lAge che. devacaMdrajI bIjI kaDImAM jaina dRSTi rajU kare che, paNa temanA huM svarUpa nija hADI ramyA para pudgale ' e zabdathI vyakta thatA jheka upaniSadanA jhoka jevA che. devacaMdrajIno huM pAte ja vimAsaNamAM paDe che ke meM mAruM svarUpa Apa meLe ja breDyu ane hu paulika lIlAmAM rasa letA thayA. devacaMdrajIno ' huka' pudgala ke kamane doSa na detAM badhA ja doSa peAtAne mAthe vArI le che. ATalI carcA uparathI vAyakA e vicArI rAze ke judA judA AdhyAtmika cintAe eka ja vastu aneka rUpe varNavI che. kAI prakRti, pudgala yA mAyA upara dekhanA TANe pAlave che te bIjo kArya puruSa, AtmA ke jIva upara. kahevAnI bhagI ke raulI game tevI hoya, tene atina siddhAMta mAnI e vAdamAM paDI javuM e AdhyAtmikatA nathI. mULa vastu eTalI ja che ke vAsanA ke anAnane ghaTADavAM ke nirmULa karavAM. " jaina dRSTi mAne che ke je tAraka, je pariNAma ke je khela kAI eka pAtrathI bhajavAtA nathI enuM katva bannene phALe jAya che. alabata, emAM ekane hissA amuka rIte hoya ne bIjAno bIjI rIte. paN anta saMtati pedA karyAM kare ane emAM ajana karo! rasa nathI ema kahevAnA kA artha nathI. e ja rIte AtmA ekalA nara khelaiA thAya chaeN, tyAre paNa ene bIjA kAI ajJAta tattvanI mada hoya che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa mAtra tattvajJAnanA pradezamAM ja AvA sAmasAme TakarAtA vAde nathI, paNa e vAdonuM mULa mAnavasvabhAvanI sAmAnya bhUmikAmAM che. atyAre paNa keTalAya dunyavI dRSTie ema ja mAne che ane kahe che ke strIe ja puruSane pAzamAM bAM-phasAvyo. enuM AkarSaNa e ja puruSanuM baMdhana. bIjA ghaNAya ema kahe che ke puruSa ja e dhUta che ke te bhoLI ane gabharu nirdoSa strI jAtine pitAnI jALamAM phasAve che. ApaNe A baMne kathanamAM joI zakIe chIe ke kahevAnI rItamAM ja phera che. ekanuM AkarSaNa game teTaluM hoya, chatAM bIjAmAM amuka prakAranuM AkarSaNa karavAnI ane AkarSita thavAnI zakti na heya te baMnene yoga siddha ja na thAya. tethI jaina dRSTi saMsAramAM jIvaajava baMne tattvanuM apekSAbhedathI tva svIkAre che. bAIbalane Izvararacita Adama eDananA bAgamAM ekale ho ane pachI te pitAnI ja pAMsaLImAMthI bekale che. jyAre dave sAme AvI tyAre ja vAsanAnA sarSe tenAmAM saLavaLATa pedA karyo, ane Ive ja Adamane chevaTe lalacAvyo. A rUpaka upaniSadanA eka AtmAmAMthI bahu thavAnA rUpakane maLatuM che; jyAre barnArDa zonA "Man and Superman" nATakamAne puruSa strI dvArA ja strInI pitAnA pati ane sagavaDa khAtara sajAyelA che bhale pachI te AgaLa jatAM pitAnI sarjanahArInA ravAmI banI gayA hoya. zenA A kathananI pAchaLa kapilanuM rUpaka bhUmikArUpe hoya te nA nahi. tattvajJa AvA rUpA vAMce, sAMbhaLe ane vicAre; paNa temAMthI eke rUpakane aMtima mAnI tenA uparathI siddhAMta na tArave eTaluM ja ahIM vakatavya che. rAga-pa ane ajJAnane doSa e ja kaDInA uttarArdhamAne Asrava che ane e doSathI thanAra lepa te baMdha che. A jaina paribhASAnA Asrava ane baMdha badhAM ja Astika darzanoe jude jude nAme varNavyA che. devacaMdrajIne huM' AtmanirIkSaNapUrvaka pazcAtApanI DI vedanA sAthe pikArI UThe che ke "huM" te ja dUSita chuM, huM pita ja lepa mATe javAbadAra chuM ane chatAM bIjA upara doSa mukuM chuM. kharI rIte pugaLa ke jagatanA bIjA jIvajaMtuo mArA patana mATe javAbadAra nathI; mArA potAnA patananI pUrI javAbadArI mArI ja che. devacaMdrajInA "huM" nA A udgAre puruSArtha bhaNI preranArA che. je bojA keIna depa na hoya, potAnA patanamAM bIjA koInI javAbadArI ke niyati athavA yudachA kAma karI rahI na hoya to e devathI bacavAne AdhAra paNa bIjI upara rAkhI na zakAya. A bhAvanA maLe
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 ] darzana ane ciMtana AbheddhAra mATe mahAvIre upadezela parAkrama ke vIrya-prayogavAdane ja AbhArI che. jainadarzana spaSTapaNe pitAne uddhAra pote ja karavAmAM mAne che, bhale te Izvara ke gurunA AlaMbananI daitavANI uccAre. trIjI kaDI avaguNa DhAMkaNuM kAja, karuM jinamata kriyA, na tajI avaguNa cAla, anAdinI je priyA dRSTirAgane piSa, teha samakita gaNuM; syAdAdanI rIta, na dekhuM nijapaNuM. A trIjI kaDImAM devacaMdrajIe mAtra potAnA jIvanane ja nahi, paNa pitAnI AsapAsanA jaina samAjane dUbahU citAra, koI paNa jAtanA saMkoca vinA ke koInI zarama rAkhyA vinA eka sAcA AdhyAtmikane chAje e rIte, cItaryo che. devacaMdrajIe "ratnAkara-paccIzIne anuvAda karela che. ratnAkarapaccIzIne kartA paNa pitAnA avaguNanuM nama satya spaSTapaNe varNave che. devacaMdrajI jANe ke ene ja anusaratA hoya tema pitAnI raheNIkaraNIne viveka karI kahe che ke huM sAdhu tarIke je jIvana jIvuM chuM te mAtra dekhAvanuM ja che. huM pite je saMpradAyamAnya kriyAkAMDanI ghANunI AsapAsa pharuM chuM te lekene dekhADavA kAje. sthUlada ke sAmAnya rIte upara uparanA ja dhArmika gaNAtA vyavahArene dharmanuM rUpa mAnI e vyavahArane AcaratA puruSane sAce dhArmika mAnI le che. devacaMdrajI koInI AMkhamAM dhULa nAkhavA nathI mAgatA, kema ke te pitAnI jAtane nIrakhI rahyA che. bIjAo na jue ke ne jANI zake evuM avaguNanuM pitAmAM raheluM tattva pite nihALatA hoya ane te nihALanAra kharekhara nirbhaya ane satyavAdI hoya to, bIjAo tene guNe mAne teya, te pitAnI jAtane nIrakhavAnI ane pitAnA deva-avaguNane nirbheLapaNe kahI devAnI zaktimAM ja AdhyAtmika vikAsanuM paheluM pagathiyuM AvI jAya che. joke devacaMdrajIe mAtra pitAnI jAta pUratuM ja kathana trIjI kaDImAM karyuM che, paNa lagabhaga AkhA samAjamAM e ja vastu pravartI rahI che e sukSma nirIkSaka tema ja vicArakane samajAyA sivAya rahe tema nathI. . ' devacaMdrajI pite AdhyAtmika vikAsanA prathama pAna-samyagdarzana sudhI paNa pahocelA hovAnI sApha sApha nA pADe che. samAjamAM teo sAdhu tarIke
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa [32 chaThThA guNasthAnanA adhikArI lekhAtA hoya te vakhate saunI samakSa khule dile ekarAra karo ke huM te cethA guNasthAnamAM paNa nathI, e kAMI jevuM tevuM pratikramaNa che? hRdayamAM A bhAva kharekhara jagyA hoya to tyAMthI ja pratikramaNa zarU thAya che. mAtra pratikramaNanAM sUnI ke tenI vidhionI mALA pheravavA mAtrathI pratikramaNano koI artha sarato nathI, ema devacaMdrajI sUcave che. devacaMdrajIe daSTirAganA piSaNamAM samyagdarzana mAnI levAnI bhrAtine je dharATa karyo che te jaina samAjamAM pravartatI ane lAMbA kALathI UMDAM mULa nAkhI paDelI samakita dharAvavAnI ane te dvArA pitAnA vADAmAM celAcelIonAM gheTAM pUravAnI prathAnA jAtaanubhavanuM sUcana mAtra che. "huM tAre guru ne tuM mAre cele ke celI," e ja rIte "ame tamArA celAelI ane tame ja amArA bhAravAhI guru udhAraka -AvI dRSTirAganI puSTimAMthI ja akhaMDa jainatva khaMDita thayuM che ane tenAM TukaDeTukaDA thaI te nijIva banyuM che. samAja ane caturvidha saMghanI dRSTie je tatva sarvaprathama hoya che tene sakhta virodha dAkhavavA sAthe devacaMdajIe pitAnI jAta jevI heya tevI varNavIne kharekhara nirbhayapaNuM dAkhavyuM che. AdhyAtmika dRSTie vyaktine tema ja sAmAjika dRSTie samaSTine uddhAra kara hoya ane vyavahAradaSTie jIvananAM badhAM ja kSetramAM pratiSThA prApta karavI hoya to tene devacaMdrajIe svIkArele e eka ja mArga che ane te e ke pitAnI jAtane hoya tevI dekhADavI che ke sAce kaI paNa jAtane daMbha-DaLa na kare. cAthI kaDI mana tanuM capala svabhAva, vacana ekAMtatA, vastu anaMta svabhAva, na bhAse chatA; je lekettara deva, namuM laukikathI; durlabha siddha svabhAva, prabhe taDakIthI. A cethI kaDInA pUrvArdhamAM devacaMdrajI sthiratAnuM mUlya AMke che. mAtra AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM ja nahi, paNa vyAvahArika jIvananA ekeeka pradeza sudhdhAMmAM sthiratAnuM mahattva che. asthira mane kareluM koI kArya saphaLa thatuM nathI ke satiSa ApI zakatuM nathI. vacananI asthiratA eTale kSaNamAM eka balavuM ane kSaNamAM bIjuM besavuM. AgaLapAchaLanA belAmAM kaze
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 ] darzana ane ciMtana meLa ke kaMgadhaDe na hoya te enAthI dunyavI lAbha ane pratiSThA sudhdhAM maLatAM nathI, eTale pachI AdhyAtmika vikAsanI to vAta ja zI karavI ? je kAma karIe temAM enA sAdhyanI siddhinI dRSTie zarIranI paNa sthiratA Avazyaka bane che. A rIte game te kSetramAM buddhi sAthenI sthiratA ja siddhine pAme che. tethI ja te "garazAstramAM sthiratA keLavavA upara bhAra ApavAmAM Avyo che. upAdhyAya yazovijayajI jyAre sthiratA-aSTakamAM enuM mahatva gAya che, tyAre cAritranI vyAkhyAmAM sthiratAne ja mukhyapaNe samAveza kare che. devacaMdrajIe upAdhyAyajInAM aSkA upara TIkA lakhI che, tethI sthiratAnuM mahattva temanA dhyAna bahAra rahI zake nahi. eTale ja te temaNe pUrvArdhamAM bIjI rIte kahI dIdhuM ke mArA jIvanamAM je mana, vacana ane zarIranI asthiratA che, ane tenA pariNAme je ekAMtadaSTi tarapha DhaLI javAya che te satata vidyamAna evA vastusvabhAvanuM darzana thavA detI nathI. devacaMdrajIne asalI vedanA e bAbatanI che ke vastusthitinuM sAcuM jJAna thavAmAM asthiratA ADI Ave che. teramA ane caudamA guNasthAnanI ApaNane agocara evI bhUmikAnI vAta bAjue rAkhIe toya devacaMdrajInA kathananuM rahasya ApaNe samajavA jevuM che, ane te eTaluM ja ke je jainapaNuM ke dhArmikapaNuM keLavavuM hoya te mana, vacana ane kAyAnI ekarUpatA sAcavavI. vicAravuM eka, belivuM bIjuM, karavuM trIjuM e sthiti kadI satya tarapha laI jaI zake nahi. " A ja kaDInA uttarArdhamAM devacaMdrajI bIjuM eka sAmAjika nabaLAInuM tattva pragaTa karI potAnA aMtaranI vedanA ThAlave che. sAmAnya rIte jaina samAja jyAre deva vize vAto kare che tyAre haMmezAM ema ja kahyAM kare che ke jene to vItarAganA pUjaka che, sarAmanA nahi. jenI deva vizenI mAnyatA guNamUlaka che; vaibhava, lAlaca ke bhayamUlaka nathI. paNa Aje ApaNe samAjamAM je joI rahyA chIe te ja devacaMdrajIe pitAnI AsapAsa samAjamAM pravartatuM joyuM, ane temAM pitAnI jAtane paNa vilipta thayelI joI. paNa emaNe e khAmIne Arepa samAja upara na karatAM pitAnI jAta upara karyo che.. temaNe kahyuM ke huM vAta te lekottara devanI-vItarAganI karuM chuM, jene rAgadevanI vRttione leza paNa lepa nathI evI ja vyakti jIvanane Adarza che ema saunI samakSa kahyA karuM chuM ane chatAMya nabaLAI evI ke tevA Adarzagata devane jyAre namuM chuM ke jyAre tenI prArthanA, stuti ke sevA karuM chuM tyAre te paNa ahika lAla ane bhayathI ja prerAIne. methI.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa [331. vItarAga-sevAnI vAta ane aMtaramAM bhaya ke lAlacathI kAmanA-siddhinI agara dhArmika gaNavAnI jhaMkhanA, kharI rIte vItarAgasevAmAM AvI kaI dunyavI vAsanAne sthAna ja hoI na zake, ane heya te te lekejara devanI bhakita na kahevAya. anya paraMparAnAM deva-devIone laukika kahI temanI sevA-pUjAne tucchakAravI ane paraMparAmAM ja mAtra lekettara devane Adarza che ema kahyAM chatAM e lakattara devanI AsapAsa paraparaMparAnAM devadevIonI pUjAsevA pAchaLa hoya che tevuM ja mAnasa poSyA karavuM e na sAMpradAyika daMbha che. e ja sAmpradAyika daMbhane devacaMdrajIe pitAnI jAta dArA khullo karyo che, je tene mATe padArthapATha bane tema che. pAMcamI kaDI mahAvideha majhAra ke tAraka jinavaru, zrI vadhara arihaMta, anaMta guNakaru; te nirdhAmaka zreSTha, sahI muja tAraze. mahAvaidya guNaga, bhava roga vAraze. A pAMcamI kaDImAM devacaMdrajI potAnA stutya deva vajadhara pratye pUrNa vizvAsa pragaTa kare che ane e vizvAsane baLe ema mAnatA dekhAya che ke: A bhagavAna mane avazya tAraze ane mAre saMsAraga nivAraze. chI kaDI prabhumukha bhavyasvabhAva, sAruM mAre, te pAme pramAda, eha cetana khare; thAye zivapada Aza, rAzi sukhavaMdanI, sahaja svataMtra svarUpa, khANa ANaMdanI. A kkI kaDImAM jaina paraMparAmAM pracalita evI eka mAnyatAno ullekha che. mAnyatA evI che ke je sAdhakane "huM bhavya chuM evI khAtarI thAya che. tene puruSArtha gati pAme che, ane te siddhi mATe paNa AzAvaMta bane che. A kaDI vATe prathama daSTie ema pragaTa thAya che ke jANe devacaMdrajIne potAnI bhavyatA vize saMdeha hoya ane tethI siddhinI AzA ja baMdhAtI na hoya. A saMdehanI bhUmikA upara devacaMdrajI bhagavAna pAse mAgaNI kare che ke tamArA mukhathI huM mArA bhavya svabhAvanI khAtarI meLavuM te mATe saMdeha dUra thAya ane pachI te
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ] na ane ciMtana mArI siddhi vizenI AzA pAkI thAya, paNa kavi bhagavAnanA mukhathI bhavyasvabhAva sAMbhaLavAnI vAta kare che tyAre zuM e bhaktinI ghelachAmAM ke kAvyanI Urmi mAM sAva dhela thaI gayA che ke je eTaluMya na jANatA hoya ke kAMI bhagavAna meADhAmADha AvIne mane kahevAnA nathI. kavitAnI zabdagUMthaNI eka prakAranI hAya che, jyAre tenuM tApa taddana judu hAya che. eTale ahIM ema samajavuM joIe ke devacaMdrajI bhagavAnanI stuti kare che tyAre evI mAgaNI dvArA kharI rIte ema vAMche che ke mArA aMtarapaTa upara je sadehanuM AvaraNa che te aMtastama AtmapradezanA UMDANumAMthI pragaTela nizcaya dvArA dUra thAo ! devacaMdrajI peAtAnA ja AdhyAtmika niNaeNyanI jhaMkhanA cAlu jaina paramparAnI zailIne upayoga karI vyakta kare che. sAtamI DI vaLagyA je prabhunAma, dhAma te guNataNAM, dhArA cetanarAma, enDa thiravAsanA; 'devacaMdra' jinacaMdra, hRdaya sthira thAya jo, jina ANAyuta bhakti, zakti muja Apajo. A sAtamI kaDImAM upasahAra karatAM devacaMdrajI mAtra e bAbate kahe che. eka te e ke prabhunAM je je nAma che te badhAM ja guNanAM dhAma che. prabhu pAte to nizcayadRSTie vacanAgocara che, paNa emane mATe vaparAtAM vizeSaNA ke nAme te temanA eka eka guNane pragaTa kare che. tethI devacaMdrajI evAM nAmeA cittamAM dhAraNa karavAnI sthira vAsanA seve che. bIjI ane chevaTanI bAbata eka mAgaNImAM ja samAI jAya che. devacaMdrajInI prArthanA ke vinati e che ke prabhu mane bhaktinI zakti Ape, paNa teo e bhaktitattvamAM vevalApaNu ke gAMDapaNu dAkhala na thAya teTalA mATe jinanAyukta bhaktitattvanI mAgaNI kare che. jinAne ApaNe sthULa dRSTie dhAratA hoI e tevA artha ahIM levAne nathI----emAM te vevalApaNuM AvI paNa jAya----paNa jinaAnA eTale nizcayadRSTie jIvanazuddhinA bhAgamAM AgaLa vadhatA sAdhakanA aMtaramAMthI UThele zAstracAga ane sAmarthya yoganA athavA tAttvika 'dha sanyAsanA ke kSepaka-zreNInA ArAharaNanA nAda. zrImad rAjacaMdra jyAre enDru paramapaprAptinuM kayuM dhyAna meM, gajA vagaranA hAla maneAtha rUpa jo;
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa [ 333. tapaNu nizcaya rAjacanTa manane rahyo, prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa je. ema kahe che tyAre temane paNa aMtarane e ja nAda prerI rahyo che. ema ekasapaNe dekhAya che. ane AnandaghananA eka padanI chellI kaDImAne. temane aMtaranAda temanI ja vANImAM sAMbhaLIe- maryAM anaMta bAra bina samaje, aba sukha dukha bisaraMge ! Anandaghana" nipaTa nikaTa akSara de, ke nahIM sumare se marege ! aba hama amara bhaye, na mareMge ! -prabuddha jaina, 15-11-47..