Vyutpattivada Adarsha Vyakhya

Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai

Page 18

सादर्श:
[ प्रथमाकारके -
पुरूरवद्रवसौ विश्वेदेवाः " इत्यादौ द्वित्वविशिष्टयोः पुरूरव आद्रवः प्रभृत्योविशेषणतया विवक्षितत्वात् तद्वाचकस्य पदस्य द्विवचनान्तता ।
( ६ )
26
6
वेदाः प्रमाणम्' इत्यत्र च विशेषणपदोत्तरविभक्त्या बहुत्वविरुद्ध मेकत्वं विवक्षितं तच प्रकृत्यर्थतावच्छेदके प्रमितिकरणत्वेऽन्वेति ।
मस्करणलं
मपात पायाग्यता ।
संख्याया अविवक्षितत्वान्नीलपदोत्तरमपि जसैव युक्तमिति समानवचनकत्वम्, एवम् क्षानुमानोपमानशब्दाः प्रमाणानि " " पितरो देवताः " इदमदार, विशेष्यवाच पितृपदं शब्दपदं च तदुत्तरवत्तिजं विभक्तिसात्पर्यविषयीभूतबहुत्वसंख्यातो विरुद्धसंख्याया अि वक्षितत्वाद विश्वविशेषणवाचकपदयोः समानवचनकत्वमित्यर्थः । " पुरूरव आद्रवसौ विश्वदेवाः इत्यत्र द्वित्वविशिष्टयोरेव पुरूरवसद्रवसोर्विश्वेदेवविशेषणत्वं विवक्षितमिति विशेष्यवाचकविर्वेदेवपदोत्तरवर्तिजस्विभक्तितात्पर्यविषयीभूतबहुत्वसंख्यातो विरुद्धाया द्वित्वसंख्याया वि क्षितत्वेनाऽविवक्षितत्वं नास्तीति न समानवचनकत्वं प्राप्तं किं तु द्वित्वसंख्याया विवक्षितत्वेन विशेषणवाचकपुरूरवआद्रवः पदोत्तरं द्वित्वबोधकं द्विवचनमेव प्रयुक्तमित्याह- अत एवेति । अंत एव यत्रेत्यायुक्त नियमादेव । तद्वाचकस्य = विशेषणीभूत पुरुरव आद्रवोवाचकस्य पुरूरवआद्रव:पदस्य । वस्तुतस्तु पुरूरवपदमाद्रवपदं चाकारान्तमेवेति श्रीगुरुचरणाः ।
27
66
"Aho Shrutgyanam"
प्रत्य
एवम् ' वेदाः प्रमाणम्' इत्यत्रापि विशेष्यवाचकवेद पदोत्तर वर्तिजसू विभक्तितात्पर्यविषयीभू तबहुत्वसख्याती विरुद्धाया एकत्वसंख्याया विवक्षितावेन समानवयवत्व नियामक मुक्ताऽविनवितो तत्वं नास्तीति न समानर्वचनत्वं तत्प्राप्तिश्व किं त्वेकत्वसंख्याया विवक्षितत्वेन तद्बोधक वनमेष प्रमाणपदोत्तरं प्रयुक्तं तदेव युक्तं चेत्याह- ' वेदाः प्रमाणम्' इत्यत्रेति । ननु चत्वारों वेदास्तेषु कथमेकत्वान्वयः स्यादित्याशङ्क्याह- तच्चेति तत् एकत्वम् । प्रकृतिपदेन प्रमाणपदं ग्राह्यम्, प्रमितिकरणं च प्रमाणमिति प्रकृत्यर्थतावच्छेदकं प्रमितिकरणत्वं तच चतु
पि वेदेष्वेकमेव विवक्षितमिति तादृशप्रमितिकरणत्वे एकत्वस्यात्रान्वयो भवति न तु प्रमिति करणभूतेषु वेदेष्वित्यर्थः । ननु नानाभूतेषु प्रमितिकरणेषु वेदेषु कथमेकमेव प्रमितिकरणत्वं स्यादि त्याशङ्क्याह-- शाब्देति, यथाऽनेकेषु घटेष्वेकमेव घटत्वं तथाऽनेकेष्वपि प्रमितिकरणेषु वेदेष्वे कमेव प्रमितिकरणत्वं युक्तमिति तत्रैकत्वान्वयस्य नाऽयोग्यता, याचच्छन्दपदेन प्रमाणभूतशब्द ग्राह्यः-- • अनातवाक्येषु प्रमाणत्वास्वीकारात् । इति त्रयः समुदिता हेतुः " इत्यत्र च समुदाये एकमेव हेतुत्वं विवक्षितमिति ताद्दशसमुदाय निष्ठहेतुत्वे एकत्वान्वय समोनवचनत्वं तत्प्राप्तिश्चेत्यर्थः ।
66